Phan Bội Châu và mối quan hệ mật thiết với Nhật Bản 3

Chia sẻ: Cao Thi Nhu Kieu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

143
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phan Bội Châu và mối quan hệ mật thiết với Nhật Bản và Trung Quốc 3 3. Phan Bội Châu và Washington Tình trạng các tư tưởng đa nguyên giao lưu tác động lẫn nhau này còn có thể tìm thấy trong các tác phẩm viết về hình tượng Washington- người lập quốc nước Mỹ. Nhìn lại quá trình tiếp nhận hình tượng Washington ở các nước Đông Á, ta có thể thấy rằng chính các giáo sĩ truyền giáo phương Tây đã mang tư tưởng của Washington truyền bá vào Trung Quốc. Năm 1838 tại đây công bố bài...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phan Bội Châu và mối quan hệ mật thiết với Nhật Bản 3

Phan Bội Châu và mối quan hệ mật thiết với Nhật Bản và Trung Quốc 3 3. Phan Bội Châu và Washington Tình trạng các tư tưởng đa nguyên giao lưu tác động lẫn nhau này còn có thể tìm thấy trong các tác phẩm viết về hình tượng Washington- người lập quốc nước Mỹ. Nhìn lại quá trình tiếp nhận hình tượng Washington ở các nước Đông Á, ta có thể thấy rằng chính các giáo sĩ truyền giáo phương Tây đã mang tư tưởng của Washington truyền bá vào Trung Quốc. Năm 1838 tại đây công bố bài Giản Lược Ngôn Hành Washington trên tờ Đông Tây Dương Khảo, số tháng giêng. Ngoài ra có rất nhiều giáo sĩ trong quá trình dịch giới thiệu lịch sử nước Mỹ cũng đã đề cập tới Washington. Từ năm 1842 trở đi hình tượng Washington đã chính thức du nhập vào giới trí thức Trung Quốc, do đó trong các tác phẩm Hải Quốc Đồ Chí của Ngụy Nguyên (1792-1857), Doanh Hoàn Chí Lược của Từ Kế Dư (1795- 1873), Tiêu Cổ Đường Văn Tập - Hải Ngoại Lưỡng Dị Nhân Truyện của Tưởng Đôn Phục (1808-1867), cuốn Washington Truyện của Lý Nhữ Khiêm (1852-1909) và Thái Quốc Chiêu v.v... đều có những phần ký lục hoặc miêu thuật về ngôn hành của Washington. Trong đó có lẽ gây ảnh h ưởng lớn nhất là cuốn Doanh Hoàn Chí
Lược của Từ Kế Dư. Dưới ngòi bút của ông này, Washington được ví như “hình tượng Nghiêu Thuấn” ở nước ngoài. Sử sách Trung Quốc về sau khi viết về Washington đại thể đều như vậy, lần lượt trích dẫn hoặc thêm thắt cho phong phú thêm. Từ năm 1855 trở đi Washington đ ược nhiều người Nhật biết tới, chẳng hạn Otsuki Tsunesuke (1818-1857) với cuốn Viễn Tây Kỷ Lược, Kitagawa Naokai với cuốn America Độ Hải Nhật Ký, Suzuki Yaken với cuốn Washington Quân Ký, Oka Shenjin (1833-1914) và Kono Michiyuki (1842-1916) trong cuốn Mễ Lợi Kiên Chí, ông Okamoto Kansuke (1839-1904) với cuốn Vạn Quốc Sự Ký v.v... lần lược trích dịch về tư liệu hoặc truyền ký về cuộc đời của Washington. Nhờ vào sự tuyên truyền vận động của các nhân sĩ và trí thức Trung-Nhật, cao trào biên dịch truyền ký Washington đã hình thành và phát triển mạnh mẽ ở khu vực Đông Á đầu thế kỷ XIX. Phan Bội Châu đã tiếp cận các câu chuyện về Washington bằng cách nào? Trong tự truyện hay các tác phẩm của mình, ông không hề nói về nguồn gốc và quá trình tìm đọc các truyền ký Washington. Dù vậy, trước khi xuất dương ông đã tìm đọc cuốn Doanh Hoàn Chí Lược của Từ Kế Dư và có lẽ lúc ấy ông đã ít nhiều
biết được về ngôn hành của Washington. Trên thực tế chính cuốn Washington Truyện mà Lê Nhữ Khiêm và Thái Quốc Chiêu biên dịch mới gây ảnh hưởng lớn tới Phan Bội Châu. Nguyên nhân nằm ở chỗ Phan Bội Châu từng có tác phẩm Sùng bái giai nhân, nếu xem xét kỹ thì công trình này của Phan Bội Châu khá tương thích với bài dịch của hai tác giả Lê Nhữ Khiêm và Thái Quốc Chiêu. Từ đó đặt ra một yêu cầu là chúng ta nên giới thiệu sơ lược về cuốn Washington Truyện của hai tác giả Trung Quốc nói trên cũng như lược thuật những ảnh hưởng của tác phẩm này đối với giới tư tưởng đương thời. Lê Nhữ Khiêm từ rất sớm đã nghe danh về Washington, thế nhưng ông không thể tìm đọc các trứ tác về cuộc đời và sự nghiệp của nhân vật này, vì vậy năm 1882 khi ông đảm nhận chức vụ Quan Lý sự Thần Hộ Nhật Bản đã nhờ “quan phiên dịch” Thái Quốc Chiêu đặt mua cuốn Cuộc đời của George Washington (The Life of George Washington) của tác giả Washington Irving (1783-1859). Sau khi xác định chất lượng của tác phẩm này, Lê Nhữ Khiêm đã ra lệnh cho Thái Quốc Chiêu dịch sang tiếng Trung... Lương Khải Siêu từng nhắc đến quyển sách này trong rất nhiều các tác phẩm của mình. Phan Bội Châu có thể đã thông qua phần giới thiệu của Lương Khải Siêu mà biết đến tác phẩm. Có lẽ đây là một trong
những con đường mà Phan Bội Châu tiếp cận cuốn Washington Truyện. Tháng 5 năm 1907 Phan Bội Châu xuất bản cuốn Sùng Bái Giai Nhân ở Tokyo. Mười năm trước đó, vào tháng 8 năm 1897, trong số ra đầu tiên của tờ Thực Học Báo có đăng tải những cảm nhận sau khi đọc Washington Truyện của Uông Vinh Bảo (bài viết sau khi đọc cuốn Washington Truyện). Như một sự trùng hợp lịch sử, điều đáng để chúng ta lưu ý là cả hai người thanh niên trí thức này đều quan tâm đến cùng một vấn đề. Phan Bội Châu từng đề cập đến nguyên nhân ông lựa chọn cuốn Sùng Bái Giai Nhân là: “念最近無名之英雄，有最當紀念而為予所知者也，凡數人，其一曰高勝，其一曰隊合，其一曰管寶，短刀壓陣，殺賊將名沒片（扇），以報高公勝之仇。予摭拾各事之始末，略分為傳，顏曰「崇拜佳人」。” (Nghĩ rằng gần đây anh hùng vô danh rất đáng ghi nhớ mà tôi được biết có mấy người: thứ nhất là Cao Thắng, tiếp theo là Đội Hợp, tiếp nữa là Quản Bảo – đoản đao áp trận, giết tướng giặc tên là Một Phiến, để báo thù cho Cao Thắng. Tôi tập hợp đầu đuôi các việc, phân ra thành truyện, nhan đề là “Sùng bái giai nhân”- Trích trong Sùng bái giai nhân, ĐLG tạm dịch) “Giai nhân” ở đây được hiểu là các anh hùng tráng sĩ Việt Nam thời kháng
Pháp. Hành động chống Pháp vì đại nghĩa và đức hy sinh cao cả của họ xứng đáng để nhân dân kính vọng và sùng bái. Chính vì vậy, Phan Bội Châu hy vọng rằng thông qua việc giới thiệu hình tượng các anh hùng có thể vực dậy tình cảm dân tộc ở muôn dân, kêu gọi mọi người học tập các chí sĩ anh hùng, cùng nhau đứng lên chống Pháp. Washington không phải người Việt Nam nhưng ông đã dẫn dắt người Mỹ thoát khỏi sự quản lí của nước Anh, điều này đủ để các dân tộc bị thực dân đô hộ biểu dương, học hỏi. Phan Bội Châu từng nói: 今五洲萬國所公認為世界之第一偉大者必曰華盛頓，吾儕兄弟所以心醉而願學者亦莫若華盛頓。劍槍料理日信於東西，風雲戲場日演於宇宙，華盛頓之價值日愈高，吾同胞之腦海中無日不注此潮流矣 (Ngày nay, tất cả các nước trong năm châu đều công nhận một vĩ nhân đứng vào bậc nhất thế giới đó tức là Hoa Thịnh Đốn. Anh em chúng ta say mê muốn học tập, chẳng có ai hơn Hoa Thịnh Đốn. Ngày nay trong thời buổi mài gươm sửa súng, đi khắp đông tây, đùa gió cợt mây, diễn tràn vũ trụ…thì giá trị của Hoa Thịnh Đốn càng cao. Tôi tin rằng trong đầu óc đồng bào ta, không ngày nào là không chú ý đến trào lưu đó - Sùng bái giai nhân, Lê Ninh dịch, Phan Bội Châu toàn tập, tập 2, tr.319).
Sau khi lược thuật cuộc đời và sự nghiệp của Washington thời kì chống thực dân Anh, ông đã từng buông thêm câu cảm thán “Ôi tệ thật! Chẳng lẽ đất nước này không có một Washington hay sao?”. Tuy lời lẽ là thế, song Phan Bội Châu lại có quan điểm riêng của mình, ông cho rằng nếu toàn dân quen chuyện binh sự thì hết thảy đồng bào đều có “cơ duyên tuyệt hảo” với Washington. Nguyên nhân nằm ở chỗ toàn dân luyện tập quân sự sẽ có lợi cho việc ứng chiến về sau. Một mặt ông là một trong những người tiên phong phát động phong trào yêu nước yêu đồng bào, mặt khác do tham gia chống Pháp lâu ngày ông trở nên rất am hiểu mô thức hành vi của người Pháp. Đối với ông, rõ ràng đến lúc ấy việc trở thành một Washington ở Việt Nam là một việc dễ như trở bàn tay. Cuối cùng ông cũng thốt lên rằng “Hỡi đồng bào! Có muốn trở thành Washington không? Có dũng cảm như Washington không? Có thể phục vụ cho Washington không?”. Phan Bội Châu luôn chủ động sử dụng các câu chuyện và chiến công của Washington để tranh thủ tình cảm dân tộc, kêu gọi nhân dân dũng cảm lật đổ chế độ thực dân Pháp. Nhà hoạt động Trung Quốc Uông Vinh Bảo cho rằng chế độ tuyển cử tổng thống do Washington đề x ướng có thể ví như nền tảng chính trị lý tưởng sơ khai thời Nghiêu Thuấn thượng cổ. Chế độ ấy có thể đạt được “tứ thiện” và tránh được
tình trạng “ngũ bệnh” chuyên chế độc tài. Qua chế độ chính trị của nước Mỹ, Uông Vinh Bảo lên án chế độ thống trị chuyên chế của Trung Quốc, cho rằng quân chủ Trung Quốc ho àn toàn khác với chế độ tổng thống Mỹ vốn do nghị viện bầu ra. Vả lại một vị tổng thống nhiều nhất cũng chỉ có thể đảm nhiệm chức vụ hai nhiệm kỳ, tức thời gian tại vị chỉ kéo dài 8 năm, chuyện này làm cho Trung Quốc khó có thể quay trở lại với tình trạng thời Nghiêu Thuấn thượng cổ. Tuy nhiên, Trung Quốc vẫn có thể thông qua việc thiết lập nghị viện và trường học, tiêu trừ các tệ nạn thống trị chuyên chế. Vì vậy ông đã nói: “không dựng trường học sẽ không có người giỏi; nghị viện không phát sẽ khó có công bằng”.