Quan hệ văn hóa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quan hệ văn hóa giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) đang ngày càng phát triển mạnh mẽ, phản ánh sự giao thoa giữa hai nền văn hóa đa dạng và phong phú. Sự hợp tác này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho việc trao đổi nghệ thuật, giáo dục và nghiên cứu, mà còn góp phần nâng cao hiểu biết lẫn nhau về lịch sử, phong tục tập quán và giá trị văn hóa của mỗi bên. Bài viết này sẽ khám phá các khía cạnh của quan hệ văn hóa Việt Nam và EU, từ những chương trình giao lưu, hợp tác nghệ thuật đến tác động của chúng đối với sự phát triển văn hóa trong bối cảnh toàn cầu hóa. Qua đó, chúng ta có thể thấy rõ hơn tầm quan trọng của việc xây dựng cầu nối văn hóa giữa hai bên trong thời đại hiện đại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quan hệ văn hóa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU)

NGHIÊN CỨU TRAO Đ ổ l 17 Nam cho giai đoạn 2000 - 2005 Dự án Nghiên cứu châu Âu ở Việt Nam được coi là QUfìN HỆ VÁN HOÁ một bước đột phá. Hiện nay, EU đang dự VIỆT N fili - LIÊN định tiến hành các dự án tăng cường giáo dục, hợp tác văn hoá được coi là nằm trong mảng văn hoá nhưng chủ yếu vẫn tập MINH CHéCi Âtl (ELI) trung vào giáo dục với các hỗ trợ kĩ thuật, còn các dự án văn hoá vẫn chưa được định TRẦN PHƯƠNG HOA( ) hình. Vì sao các nhà hoạch định chính sách hợp tác của EU không mấy mặn mà vói các ó thể nói văn hoá không phải là định hoạt động hợp tác văn hoá? Điểu đó được hướng ưu tiên trong quan hệ Việt Nam giải thích trước hết là do bản thân EU cũng - EU. Nếu nhìn vào chiến lược phát triển còn đang lúng túng trong việc xác định cho môĩ quan hệ, trong số bổn mục tiêu định mình một diện mạo văn hoá chung giữa các hướng hợp tác không thấy có sự hiện diện nưốc trong cộng đồng EU. EU vôn là một của mục tiêu thúc đẩy hợp tác văn hoá. Tuy liên minh gắn kết với nhau bởi những mục nhiên trong vòng bảy, tám năm gần đây các tiêu kinh tế chung, dần dần p h át triển hoạt động giao lưu văn hoá có tần sô' dày thàn h liên minh chính trị quân sự, riêng vê' hơn và tạo thành những điểm nhân ghi dâu vấn đê văn hoá thì dường như vẫn còn những sự kiện quan trọng của hợp tác hai nhiều e ngại và né tránh. Những chương bên. Bài viết này xin được phân tích một số trình truyền hình riêng của EU gặp phải nguyên nhân tại sao văn hoá không được thái độ thờ ơ của cư dân các nước thành coi là điểm quan tâm của các nhà hoạch viên, tiếng Anh vốn được phổ biến trên th ế định chính sách hợp tác giữa Việt Nam - giới bị tẩy chay ỏ một số nưốc châu Au như EU, đồng thời cũng đề cập đến những dấu là nguy cơ của “đại chúng hoá” văn hoá hiệu cho thấy quá trìn h ấm dần của những thông qua một thứ văn hoá và ngôn ngữ giao lưu văn hoá giữa hai phía. đại chúng, việc chấp nhận ngôn ngữ của tấ t cả các nước th àn h viên và những rắc rốì, EU đã đặt ra 4 mục tiêu chủ yếu trong tốn kém do chúng gây nên cũng không làm quan hệ với Việt N am (1), đó là: 1) Hỗ trợ người dân EU phải vội vã hơn để có một phát triển kinh tê bển vững của Việt Nam thứ ngôn ngữ chung giản tiện. Nguyên và cải thiện điểu kiện sông cho người nhân của nó, hẳn nhiều người cũng hình nghèo; (2) ú n g hộ quá trình hội nhập của dung ra, đã được Ngài Mr Marcelino Oreja Việt Nam vào nền kinh tế th ế giởi bằng (1997)
18 TRẦN PHƯƠNG HOA mức độ nhà nước hoặc Cộng đồng, cũng Âu, chú trọng đến lịch sử phát triển châu như ý tưởng hình thành Bộ Các vấn đề Văn Âu trong các chương trình giáo dục, hay hóa là xa lạ đốì vổi họ”. thông qua việc thiết lập một mạng lưới Tuy hình thành muộn nhưng ý tưởng truyền thông và nghe nhìn trên toàn châu về một chính sách văn hoá chung vẫn là Âu. Văn kiện của u ỷ ban châu Âu năm 1988 điều mà u ỷ ban châu Âu hưóng tới. Năm tuyên bô' rằng “Liên minh châu Âu vốn đang 1977, u ỷ ban châu Âu đã đề đạt lên Hội trong quá trình hình thành không coi các đồng châu Âu yêu cầu cộng đồng châu Âu mục tiêu kinh tế và xã hội là mục đích duy (EC) cần phải tham gia vào các khía cạnh nhất, liên minh này còn bao gồm những kinh tê và xã hội của văn hoá. Sự thờ ơ của hình thức thông nhất mới dựa trên những gì người dân EU đốì với việc bầu Quốc hội thuộc vê một nền văn hoá chầu Âu”t3 châu Ảu vào cuối những năm 70, đầu Văn hoá được coi là một công cụ để những năm 80 đã khiến u ỷ ban châu Au nâng cao diện mạo châu Au (european phải quan tâm hơn nữa tới việc thúc đẩy identity) và lần đầu tiên nó đã được đặt ra quá trình chuyển đổi ý thức của người dân thành một điều luật chính thức trong Hiệp sóng trong từng quốc gia riêng lẻ thành ý ước M aastricht (Title to the Culture)1’, 4 thức sống trong một siêu quốc gia điểu 128, trong đó nói rằng Cộng đồng đóng (supranational). Trong những năm 1982 - góp cho sự phát triển nền văn hoá của các 1986, các thiết chế của EU tham gia tích nưởc thành viên và của toàn thể châu Âu. cực hơn vào các vấn đề liên quan đến văn Tuy điêu 128 đều được mọi người cho là hoá. Tuyên bô' Solemn về Liên minh châu phương thức để kiểm soát hoạt động của Au năm 1983 khuyến khích các hoạt động u ỷ ban trong lĩnh vực này như một tác trong lĩnh vực văn hoá trên cơ sở một nhân kích thích, một sô' quốc gia cho rằng chương trình văn hoá chung toàn châu Âu hoạt động văn hoá ở cấp châu Âu có thể đe trong từng nước thành viên. Sáng kiến này doạ sự độc lập của chính sách văn hoá của đã được triển khai bởi u ỷ ban vì một châu quốc gia đó. Lợi ích của một siêu quốc gia Au của mọi người (Committee for a People’s EU với của từng quốc gia riêng lẻ trong Europe) do ngài Pietro Adonnino làm chủ lĩnh vực văn hoá đã dẫn tới việc “không có tịch được Hội đồng châu Âu thành lập năm một “chính sách” văn hoá của Cộng đồng, 1984 nhằm đề ra các biện pháp để nâng cao Cộng đồng chỉ có trách nhiệm khuyến một hình ảnh chung của EC trong mắt khích hoạt động văn hoá trong các quốc gia người dân châu Âu và thế giới. Một loạt các thành viên, hỗ trợ và giúp đỡ họ “nếu cần sáng kiến được đề xuất như hộ chiếu EC, thiết”. Thẩm quyên của Cộng đồng trong bằng lái xe EC, thẻ cấp cứu y tế, cờ EC, cấp lĩnh vực văn hoá tiếp tục bị hạn chê hơn kinh phí cho một kênh truyền hình riêng trong Hiệp ước Amsterdam năm 1997, vổi của EC đê phát đi các “thông điệp của châu quy định trong điểu 4 “Cộng đồng sẽ chú Au”, bài hát chung của chầu Âu, lấy ngày 9 trọng tới lĩnh vực văn hoá dưối những điều tháng 5 hằng năm làm “Ngày châu Âu”. Các khoản khác trong Hiệp ước này” đã được kiến nghị khác cũng được u ỷ ban mong sửa đổi bổ sung thêm cụm từ “đặc biệt muôn thực hiện là nghiên cứu di sản và nhằm tôn trọng và thúc đẩy sự đa dạng văn những đóng góp chung của châu Âu đô'i với hoá của các quô'c gia thành viên”. Hiến văn minh loài người thông qua một sô' thiết chương về những Quyền cơ bản năm 2000 chế, chẳng hạn Viện hàn lâm Khoa học châu cũng đã để cập đến trong điều 22 “Liên
NGHIÊN CỨU TRAO Đổl 19 minh sẽ tôn trọng sự đa dạng văn hoá, tôn thương mại và không đề cập tới hợp tác văn giáo và ngôn ngữ”. hoá. Đên năm 1995, Hiệp định Khung được Như vậy có thể nói từ năm 1992, ý kí kêt giữa hai bên cũng không cho thấy tưởng tiên tới hình thành một chính sách dấu hiệu của sự quan tâm đến việc nâng văn hoá châu Âu hầu như không tiến triển. cao các hợp tác văn hoá. Trong khi đó, năm Quan điểm duy nhất được chấp nhận vẫn 1995 là năm Mĩ tuyên bố bình thường hoá là giữ nguyên sự đa dạng của văn hoá và quan hệ với Việt Nam. Người Mĩ đã từng ngôn ngữ của từng quốc gia, tuy việc sử thừa nhận một trong những nguyên nhân dụng 20 ngôn ngữ chính thức (từ 11 ngôn sâu xa dẫn tới th ấ t bại của họ trong chiến ngữ của EU 15) trong EU hiện nay đã gây tranh ở Việt Nam là do họ đã không hiểu ra không ít rắc rối và lãng phí cũng như là một cách tường tận về văn hoá nước này, do đề tài của nhiều tranh luận và nghiên cứu. đó đã không hiểu được người Việt Nam và tâm thức của họ. Và để bình thường hoá Bất chấp những hạn chê do Hiệp ước quan hệ với Việt Nam, một trong những M aastricht - Amsterdam đê ra, u ỷ ban hoạt động đầu tiên là các giao lưu văn hoá. châu Âu vẫn tiếp tục nhấn mạnh đến tầm Nếu như người Mĩ đã sử dụng những chiến quan trọng của các sáng kiến liên quan đến lược kiểu “ngoại giao bóng bàn” với Trung văn hoá, như đã chỉ ra trong Chương trình Quốc hay “ngoại giao bóng đá” với Irắc, thì Khung đầu tiên của Cộng đồng châu Au về trong trường hợp với Việt Nam, Mĩ đã sử hỗ trợ Văn hoá (2000 - 2004)í5). Chương dụng một cách có hiệu quả “ngoại giao văn trình này nhận định “văn hoá không chỉ hoá”. Các quan chức cấp cao của Mĩ luôn được coi là một hoạt động phụ mà là một luôn có xu hưởng muôn khoe trình độ hiểu động lực trong xã hội, tạo nên sức sáng tạo, biết của mình về văn hoá Việt Nam. Tổng sức sống, đôì thoại và liên kết”. Chương thông Bill Clinton khi tới Việt Nam đã lẩy trình này đã coi văn hoá là yếu tố liên kết câu Kiều: xã hội, đồng thời cũng là một động lực thúc Sen tàn cúc lại nở hoa đẩy kinh tế thông qua việc tạo công ăn việc Hay trưốc đó ngoại trưởng Mĩ làm trong lĩnh vực kinh doanh văn hoá, du Christopher, trong bài phát biểu của mình lịch, đầu tư vào các sản phẩm văn hoá. đã trích dẫn câu “Thiên khởi trung hưng, Trong nỗ lực hưóng tới một diện mạo văn Thế khai văn vận” ý muôn nói khi thời thế hoá chung của châu Âu, nhiều nhà nghiên thuận lợi, xã hội phát triển, người ta bắt cứu cho rằng “một diện mạo văn hoá chung đầu chú trọng đến văn hoá. Lĩnh vực văn trong không gian châu Âu không chỉ là một hoá người Mĩ lựa chọn là văn học và văn phần mang tính phụ trỢ đối với kinh tế học chiến tranh, các tác giả được lựa chọn chính trị của quá trình hội nhập mà nó còn là Lê Lựu với Thời xa vắng và Bảo Ninh với bổ sung những khả năng để đối phó với Nỗi buồn chiêh tranh. Tương tự phía Mĩ những điều kiện kinh tê xã hội không c ũ n g có n h ữ n g tá c g iả v iế t về c h iế n t r a n h thuận lợi trong EU”< ).‘ 6 được coi như những đôi tác trong trao đổi Trong bối cảnh EU còn đang tìm kiếm văn hoá. Vào những năm 1993 - 1994 một cho mình một chính sách văn hoá chung, loạt các bài viết về nước Mĩ, về những khi xác lập quan hệ ngoại giao chính thức chuyến đi của các nhà văn tới nước Mĩ đã với Việt Nam năm 1990, EU đã nhằm chủ được đăng tải rầm rộ trên các báo, đặc biệt yếu vào các mục tiêu hợp tác kinh tê là báo Văn nghệ, gây sự chú ý và tò mò của
20 TRẦN PHƯƠNG HOA độc giả. Để lí giải vì sao người Mĩ lại lựa truyền đạt những thông điệp mang tính chọn những tác giả này như những người nhân văn sâu sắc, đồng thời cũng thể hiện tiên phong trong việc hàn gắn quan hệ giữa những quan điểm thẩm mĩ độc đảo của hai nước hẳn phải cần những nghiên cứu người châu Âu. Chẳng hạn bộ phim Mây công phu, ở đây tác giả bài viết này chỉ của Cộng đồng người Bỉ nói tiếng Pháp muôn đề cập tới khía cạnh lựa chọn lĩnh được chiếu trong liên hoan năm 2003 dài vực hợp tác để hướng tới một chiến lược 76 phút đặc biệt chỉ dành tâm điểm cho hợp tác có hiệu quả. những cảnh quay vê mây. Bộ phim dựa Trong những năm cuối của giai đoạn trên những bức thư của một người mẹ gửi triển khai Chiến lược phát triển quan hệ cho con trai mình ngay từ khi nó còn là bào hợp tác Việt Nam - EU 1995 - 2000 có sự thai trong bụng mẹ. Ngôn ngữ của điện khởi sắc của các giao lưu văn hoá. Tuy ảnh đã thê hiện những cung bậc tình cảm nhiên như trên đã nói do EU còn chưa xác khác nhau của người mẹ dành cho con mà định một nội dung văn hoá chung cho họ hình tượng nghệ th u ật chủ yếu ở đây là thì chủ thể tham gia giao lưu văn hoá trực cảnh những đám mây. Có thể nói các bộ tiếp với Việt Nam là các nước thành viên phim của châu Âu nặng tính tự sự, những EU. Và lĩnh vực văn hoá được lựa chọn để tìm tòi khám phá các hình tượng nghệ giao lưu trước hết là phim ảnh, âm nhạc. th u ật mới và thiếu vắng những pha gay Năm 1999, Liên hoan phim châu Âu do các cấn, những kĩ xảo điện ảnh, những cảnh nước thành viên Liên minh châu Âu và quay hoành tráng của phim Hollywood. Phái đoàn uỷ ban châu Âu tại Việt Nam Tiêt tấu phim chậm, các cảnh quay tinh tế, đồng tổ chức đã diễn ra lần đầu tiên tại Hà đi vào chiêu sâu là điều mà khán giả có thể Nội và kể từ đó cứ hai năm một lần liên cảm nhận từ phim châu Âu. hoan này lại được tô chức và cho đến nay Một thể loại nghệ th u ậ t nữa mà các đã trải qua bốn kì với những thành công đã nước EU muốn gửi tới Việt Nam là nhạc được ghi nhận. Số lượng phim được lựa Jazz, một thể loại nhạc không phải là dễ chọn để trình chiếu ỏ Việt Nam rấ t đa dạng nghe đối vởi tấ t cả mọi người. Cho tởi nay và phong phú, nó cho thấy nét đa dạng của đã có bôn liên hoan nhạc Jazz châu Âu điện ảnh châu Âu cũng như nhũng đa dạng được tổ chức ở Việt Nam. Năm 2004 diễn ra về văn hoá, vể cuộc sông, quan điểm thẩm liên hoan lần thứ 4 và lần này có sự tham mĩ của mỗi nước trong EU. Hầu hết các gia của đông đảo các nghệ sĩ chơi nhạc Jazz phim dược công chiếu là từ những nước EU của Việt Nam. Được bắt nguồn từ những có Đại sứ quán ỏ Việt Nam. Năm 2003 lần ngẫu hứng, nhạc Jazz cho phép người nghệ dầu tiên có sự tham gia của hai nước không sĩ thể hiện hết sự thăng hoa trong sáng tác có sứ quán thường trực tại Việt Nam (Hi và diễn đạt của mình. Một số các loại hình Lạp, Luxambua) và cộng đồng người Bỉ nói khác được đưa vào chương trình giao lưu là tiêng Hà Lan. Năm 2005, Liên hoan phim nghệ thuật sắp đặt, hội hoạ. Như vậy có lần thứ 4 là Liên hoan hội tụ dược đông đủ thể thấy EU, mà đại diện là các nước thành nhất các nưởc tham gia, lần đầu tiên có sự viên đã đem đên Việt Nam ấn tượng vê tham gia của hai nước thành viên mới gia những đường nét văn hoá châu Âu hiện nhập EU năm 2004 là Cộng hoà Sóc và Ba đại, một nền văn hoá giành cho những Lan. Những bộ phim đến từ châu Âu đã người “thưởng thức nghiêm Lúc”, mà trên
NGHIÊN CỨU TRAO Đổl 21 hêL cả là đem đến một văn hoá phim ảnh, Về phía mình, Việt Nam đã có những âm nhạc, hội hoạ “với nhiều phong cách cô' gắng giới thiệu hình ảnh đất nước Việt khác nhau" mà ở đó người nghệ sĩ có thể Nam thông qua nền văn hoá giàu truyền "hoàn toàn thê hiện được chính bản thân thông, đậm đà bản sắc dân tộc đến với các mình mà không có bất cứ giới hạn nào vê nước thành viên EU. Trong Đề án tổng thê phong cách. Nó đu'a đến cái nhìn về một Quan hệ Việt Nam - Liên minh châu Au thê giới vượt lên trên các ranh giới”. Đặc và Ghương trình hành động của Chính biệt các ban nhạc Jazz Ginman de Lux từ phủ Việt Nam về phát triển quan hệ Việt Đan Mạch hay Mezcal Jazz Unit Duo Diaz Nam - Liên minh châu Au đến 2010 và - Carbou từ Pháp vối phong cách ngầu định hướng tối 2015, Chính phủ Việt Nam hứng và tự do sáng tao bất tận của mình đã chủ trương tăng cường các hoạt động trao kết họp các giai diệu châu Au với các âm đôi, giao lưu văn hoá nghệ th u ật vơi các' thanh của Việt Nam (không chỉ là giai điệu nước thành viên EU, nhất là với các nước nhạc Việt Nam mà là cả các âm thanh của mà Việt Nam đã kí hiệp định hợp tác văn một cuộc sông hiện đại). Khán giả đã đón hoá. Trong đó Chính phủ đại diện là Bộ nhận những liên hoan âm nhạc này với Văn hoá chú trọng công tác thông tin dôi niềm thích thú. tuy nhiên, như trên đã nói,ngoại, giới thiệu quảng bá hàng hoá, dịch khán giả của những thê loại này giởi hạn vụ, du lịch, văn hoá nghệ thuật, hình ảnh trong số rất ít những người th ật sự hiểu đất nước và con người Việt Nam, pháp biết về âm nhạc. Am nhạc, phim ảnh... luật và môi trường dầu tư của Việt Nam châu Âu là thứ văn hoá rất kén khán giả. trong tiến trình hội nhập kinh tê quốc tế Và đó phải chăng cùng là một thông điệp từ trên các phương tiện thông tin truyền châu Âu gửi đón Việt Nam. thông trong và ngoài nước, đồng thời nhấn Thòi gian gần dây RU dã và đang tìm mạnh tới việc chủ động, tích cực khai thác kiếm những cách tiếp cận đê gioi thiệu những tinh hoa văn hoá của các nước EU, được hình ảnh EU một cách đại chúng hơn. cừ người di dào tạo cơ bản ở những nước Năm 2005, kỉ niệm 15 năm thiết lập quan này. Đường hướng là như vậy, tuv nhiên hộ ngoại giao chính thức Việt Nam - EU việc làm sao có thê quảng bá được hình Phái đoàn của u ỷ ban châu Âu tại Việt ảnh Việt Nam với đầy đủ những dặc sắc Nam đã chọn Ngày châu Ầu 9 tháng 5 làm của nến văn hoá dán tộc đê hình ánh đó ngày Văn hoá Châu Âu. Để chuẩn bị cho sự được đón nhận ở EU thiết nghĩ không phải kiện này Phái đoàn đã tô chức các cuộc thi là vân đề đơn giản, đặc biệt làm sao đê tìm hiểu về EU và phát trên Đài Phát người dân EU hiểu được cái hay cái đẹp và thanh từ ngày 19 tháng 2 đôn 7 tháng 5 cái riêng của văn hoá Việt Nam, khác với năm 2005 vói 12 chương trình phát sóng văn hoá Trung Hoa và các nước Đông Nam nhằm vào 12 chủ dể khác nhau. Trước đó. A khác. Đe có thể biến điều đó thành hiện n ăm 2004 Phái đoàn cũng dã phô'i hợp voi thực cần có một chiến lược trước mắt và Dài truyền hình Việt Nam tô chức cuộc thi dài hạn VỚI sự tư vấn của các nhà nghiên tìm hiểu EU trên Quizshow Hành trình cứu, các nhà văn hoá và hoạch dinh chính văn hoá. Giúp cho người dân Việt Nam sách văn hoá.O hiểu biết hơn vê EU, các hoạt động văn hoá T .P .H gần dày đã được đầu tư và thúc dẩy hơn. (X e m tiế p t r a n g 13)