Phân công lao động nội trợ trong gia đình - Vũ Tuấn Huy

X· héi häc sè 4(72), 2000 43<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh<br /> <br /> Vò TuÊn Huy &<br /> Deborah S.Carr1<br /> <br /> <br /> 1. Giíi thiÖu<br /> §Æc tr−ng cña ph©n c«ng vai trß giíi truyÒn thèng trong gia ®×nh lµ ng−êi chång gi÷<br /> vai trß trô cét vÒ kinh tÕ cßn ng−êi vî lµm néi trî. Trong m« h×nh ®ã, c¶ hai giíi ®Òu cã quan<br /> niÖm chung lµ ng−êi phô n÷ g¾n liÒn víi vai trß ng−êi vî, ng−êi néi trî. Quan niÖm ®ã còng<br /> cho r»ng c«ng viÖc néi trî lµ nh÷ng ho¹t ®éng nhÑ, kh«ng c¨ng th¼ng, vµ ®iÒu quan träng h¬n<br /> lµ kh«ng cã gi¸ trÞ kinh tÕ.<br /> Chñ ®Ò nµy Ýt ®−îc nghiªn cøu ngay ë c¸c n−íc ®· ph¸t triÓn, "Kho¶ng 20 n¨m tr−íc<br /> ®©y, hÇu nh− kh«ng cã nghiªn cøu cña khoa häc x· héi vÒ c«ng viÖc néi trî" (Huber vµ Spitzer<br /> 1983). Nh−ng tõ khi sù ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ s¶n xuÊt ®ßi hái phô n÷ tham gia ngµy cµng<br /> t¨ng vµo lùc l−îng lao ®éng x· héi vµ viÖc sö dông hµng hãa vµ dÞch vô phôc vô cho sinh ho¹t<br /> gia ®×nh t¨ng lªn, ngµy cµng cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ chñ ®Ò nµy ®Ó hiÓu ®−îc b¶n chÊt cña sù<br /> biÕn ®æi ph©n c«ng vai trß giíi trong gia ®×nh. C¸c nghiªn cøu kh«ng chØ tËp trung vµo m«<br /> h×nh ph©n c«ng gi÷a c¸c thµnh viªn trong c¸c lo¹i h×nh gia ®×nh kh¸c nhau, mµ cßn ph©n tÝch<br /> nh÷ng hËu qu¶ cña ph©n c«ng lao ®éng néi trî. C¬ së cho c¸c nghiªn cøu ®èi víi lo¹i h×nh hé<br /> gia ®×nh ®Çy ®ñ lµ vÊn ®Ò b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång, sù thay ®æi viÖc lµm cña phô n÷, sù<br /> biÕn ®æi c¸c chøc n¨ng cña gia ®×nh (Ferree 1990; Thompson 1991). MÆt kh¸c, nghiªn cøu<br /> ho¹t ®éng néi trî trong c¸c hé gia ®×nh thiÕu do ch−a kÕt h«n, ly th©n, ly h«n, gãa ngµy cµng<br /> t¨ng ®Ó hiÓu ®−îc t×nh tr¹ng h«n nh©n ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t<br /> ®éng nµy (Scott J. South vµ Glenna Spitze, 1994).<br /> MÆc dï c¸c nhµ nghiªn cøu cã ý kiÕn kh¸c nhau vÒ ý nghÜa cña sù biÕn ®æi trong<br /> m« h×nh ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh, b¶n chÊt cña sù chuyÓn ®æi gÇn ®©y lµ<br /> râ rµng. Phô n÷ vÉn lµ ng−êi chñ yÕu lµm c¸c c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh. Tuy nhiªn,<br /> so víi qu¸ khø hä lµm Ýt h¬n vµ nam giíi phÇn nµo chia sÎ víi phô n÷ trong c¸c ho¹t ®éng<br /> nµy. C¸c nhµ x· héi häc cè g¾ng gi¶i thÝch sù biÕn ®æi cña ph©n c«ng lao ®éng gia ®×nh tõ<br /> nhiÒu quan ®iÓm. Lý thuyÕt nguån lùc tËp trung vµo khÝa c¹nh kinh tÕ víi nh÷ng yÕu tè<br /> ¶nh h−ëng nh− häc vÊn, thu nhËp, uy tÝn nghÒ nghiÖp. HÇu hÕt c¸c nghiªn cøu ®Òu ®−a<br /> ®Õn kÕt qu¶ ®ång nhÊt: kho¶ng c¸ch thu nhËp gi÷a ng−êi vî vµ ng−êi chång cµng nhá th×<br /> ph©n c«ng lao ®éng néi trî gi÷a vî vµ chång cµng b×nh ®¼ng (Blair vµ Lichter 1991, Kamo<br /> 1994, Shelton vµ John 1993). Tõ quan ®iÓm giíi, ®Þnh h−íng t©m thÕ cña vî chång cµng<br /> b×nh ®¼ng th× ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh còng b×nh ®¼ng h¬n. ¶nh h−ëng<br /> cña yÕu tè nµy ®Õn phô n÷ m¹nh h¬n ®èi víi nam giíi (Brayfield 1992), mÆc dï mèi liªn<br /> kÕt gi÷a t©m thÕ vµ c«ng viÖc néi trî th−êng lµ yÕu.<br /> <br /> <br /> 1<br /> PGS. TS. Deborah S. Carr, Trung t©m Nghiªn cøu D©n sè, §¹i häc Michigan, Mü.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 44 Ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh<br /> <br /> ë ViÖt Nam, nghiªn cøu c«ng viÖc néi trî còng ®· ®−îc ®Æt ra. Trong giai ®o¹n nÒn kinh<br /> tÕ bao cÊp, nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a néi trî gia ®×nh vµ néi trî x· héi nh»m hoµn thiÖn tæ<br /> chøc m¹ng l−íi th−¬ng nghiÖp dÞch vô ë khu vùc ®« thÞ. “VÒ mÆt kinh tÕ x· héi, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò<br /> c¸c c«ng viÖc néi trî b»ng c¸ch ®éng viªn sù tham gia cña nam giíi lµ cÇn thiÕt, song râ rµng<br /> kh«ng thÓ lµ h−íng ®i chñ yÕu vµ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh. H−íng ®i chñ yÕu vµ cã tÝnh chÊt quyÕt<br /> ®Þnh ë ®©y lµ ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó rót ng¾n vµ gi¶m nhÑ lao ®éng néi trî thay thÕ dÇn lao ®éng<br /> nµy b»ng nh÷ng h×nh thøc do x· héi ®¶m nhËn” (TrÞnh Duy Lu©n, 1983).<br /> Nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng gia ®×nh n«ng th«n, trong c«ng viÖc gia ®×nh “Ng−êi phô n÷<br /> vÉn gi÷ vai trß chñ yÕu tõ c«ng viÖc chî bóa, c¬m n−íc giÆt giò, ch¨m sãc con c¸i, nh¾c nhë<br /> con häc bµi vµ liªn hÖ víi nhµ tr−êng” (L−u ThÞ Kim Oanh vµ Ban nghiªn cøu, Trung −¬ng<br /> Héi Liªn hiÖp phô n÷ ViÖt Nam, 1990). Nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a nghÒ nghiÖp vµ c«ng<br /> viÖc gia ®×nh ë khu vùc c«ng nh©n viªn chøc cho thÊy mét sù thay ®æi t©m thÕ h−íng ®Õn<br /> c«ng viÖc néi trî. “VÊn ®Ò ®Æt ra kh«ng ph¶i lµ cho phô n÷ quay trë vÒ víi bÕp nóc, mµ cÇn<br /> gióp chÞ em cã h¹nh phóc gia ®×nh, vµ h¹nh phóc trong cèng hiÕn. §iÒu nµy ®ßi hái nhµ n−íc<br /> ph¶i cã chÝnh s¸ch hç trî cho ng−êi phô n÷ trong s¶n xuÊt vµ trong lao ®éng gia ®×nh. §ång<br /> thêi t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó cho nam giíi tham gia vµo c«ng viÖc ch¨m sãc gia ®×nh vµ con c¸i<br /> (§ç ThÞ ThiÖp-Tæng Liªn ®oµn Lao ®éng ViÖt Nam, 1990).<br /> Nghiªn cøu nh÷ng t¸c ®éng cña biÕn ®æi kinh tÕ - x· héi ®Õn ®êi sèng gia ®×nh, ®êi<br /> sèng h«n nh©n cho thÊy quan hÖ bÊt b×nh ®¼ng vÒ ph©n c«ng vai trß giíi, nhÊt lµ trong lÜnh<br /> vùc truyÒn thèng cña ®êi sèng gia ®×nh lµ ho¹t ®éng néi trî. “Ng−êi phô n÷ muèn ng−êi chång<br /> tham gia nhiÒu h¬n vµo nh÷ng c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh, mÆc dï hä hiÓu mét thùc tÕ<br /> r»ng nh÷ng c«ng viÖc nh− vËy kh«ng ®−îc ®¸nh gi¸ cao: nh÷ng chuÈn mùc kh«ng ®i theo<br /> nh÷ng g× ®−îc quan niÖm theo hä lµ lý t−ëng (Magali vµ Vò TuÊn Huy, 1995).<br /> C¸c ho¹t ®éng néi trî trë thµnh vÊn ®Ò quan t©m khi ®Æt gia ®×nh trong khung c¶nh<br /> cña biÕn ®æi x· héi, sù biÕn ®æi chøc n¨ng cña gia ®×nh trong mèi quan hÖ víi c¸c thiÕt chÕ x·<br /> héi kh¸c, vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi. Trong ph©n c«ng lao ®éng néi trî hiÖn nay, ng−êi vî vÉn lµ<br /> ng−êi ®¶m nhiÖm chÝnh, tuy nhiªn gi¶i thÝch cho hiÖn t−îng nµy ë ViÖt Nam vÉn cßn thiÕu<br /> nh÷ng chøng minh b»ng sè liÖu thùc nghiÖm. Môc ®Ých cña bµi viÕt nµy nh»m t×m hiÓu<br /> nh÷ng yÕu tè nµo t¸c ®éng ®Õn vai trß néi trî cña ng−êi phô n÷ trong gia ®×nh.<br /> 2. Sè liÖu vµ ph−¬ng ph¸p<br /> 2.1 Khung lý thuyÕt<br /> M« h×nh chi phÝ ®−îc sö dông réng r·i trong kinh tÕ häc víi luËn ®iÓm c¬ b¶n lµ ng−êi<br /> phô n÷ lµm c¸c c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh vµ ng−êi nam giíi lao ®éng kiÕm sèng ë bªn<br /> ngoµi gia ®×nh th× sÏ hîp lý h¬n v× thu nhËp cña nam giíi th−êng cao h¬n phô n÷ ®èi víi cïng<br /> c«ng viÖc. NÕu ng−êi ®µn «ng lµm nh÷ng c«ng viÖc néi trî thay cho nh÷ng c«ng viÖc ®−îc tr¶<br /> l−¬ng th× thu nhËp cña gia ®×nh sÏ bÞ gi¶m so víi viÖc ng−êi phô n÷ kh«ng tham gia lùc l−îng<br /> lao ®éng ®Ó ®¶m nhËn c¸c tr¸ch nhiÖm gia ®×nh.<br /> Tuy nhiªn, nÕu luËn ®iÓm nµy lµ ®óng, lµm sao chóng ta cã thÓ hiÓu ®−îc tû lÖ lín phô n÷<br /> tham gia s¶n xuÊt cña hé gia ®×nh sau khi kiÓm so¸t c¸c biÕn sè ¶nh h−ëng tiÒm n¨ng ®Õn thu nhËp<br /> cña phô n÷ nh− häc vÊn, nghÒ nghiÖp. Chóng ta cã thÓ ®Æt ra hai c¸ch gi¶i thÝch, mµ c¶ hai c¸ch<br /> nµy ®Òu liªn quan ®Õn x· héi hãa vai trß giíi. Mét mÆt, phô n÷ thÝch c¸c c«ng viÖc néi trî. MÆt kh¸c,<br /> phô n÷ cã thÓ chÞu nh÷ng søc Ðp x· héi - tõ ng−êi chång cña hä vµ nh÷ng ng−êi kh¸c, ®Ó lµm nh÷ng<br /> c«ng viÖc nµy. NÕu t©m thÕ cña phô n÷ h−íng ®Õn vai trß giíi hoÆc nh÷ng quan niÖm cña hä vÒ<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Vò TuÊn Huy & Deborah S.Carr 45<br /> <br /> hµnh vi vai trß giíi thÝch hîp lµ biÕn sè dù b¸o cã ý nghÜa ®èi víi c«ng viÖc néi trî, th× chóng ta cã<br /> thÓ xem xÐt t¸c ®éng cña biÕn ®æi x· héi vµ vai trß cña phô n÷ theo nh÷ng h−íng míi.<br /> Mét sè vÊn ®Ò quan t©m ®−îc ®Æt ra trong bµi viÕt nµy: Khi phô n÷ ®¹t ®−îc sù b×nh<br /> ®¼ng h¬n vÒ kinh tÕ vµ häc vÊn, liÖu ph©n c«ng lao ®éng trong gia ®×nh gi÷a vî vµ chång cã<br /> trë nªn b×nh ®¼ng h¬n? HoÆc cÇn ph¶i cã sù chuyÓn ®æi t©m thÕ nµo nÕu muèn ®¹t ®Õn sù<br /> ph©n c«ng lao ®éng b×nh ®¼ng trong gia ®×nh? Ph¶i ch¨ng c¸c biÕn sè dù b¸o cho ph©n c«ng<br /> lao ®éng trong gia ®×nh kh¸c nhau gi÷a c¸c nhãm tuæi kh¸c nhau?<br /> 2.2 Sè liÖu<br /> Bµi viÕt nµy dùa trªn nguån sè liÖu tõ cuéc nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp Bé “BiÕn ®æi c¬ cÊu<br /> gia ®×nh vµ vai trß giíi” ®−îc tiÕn hµnh th¸ng 7/1997 t¹i khu vùc ®ång b»ng B¾c Bé. Dung<br /> l−îng mÉu nghiªn cøu lµ 500 hé gia ®×nh, trong ®ã chän 200 hé gia ®×nh t¹i mét ph−êng ë<br /> khu vùc ®« thÞ vµ 300 hé gia ®×nh ë mét x· thuéc khu vùc n«ng th«n. Trong mçi khu vùc nµy,<br /> mét danh s¸ch c¸c hé gia ®×nh dùa trªn ®¨ng ký nh©n khÈu ®−îc liÖt kª. C¸c hé gia ®×nh ®−îc<br /> chän ngÉu nhiªn vµo trong mÉu tõ danh s¸ch nµy. Víi môc ®Ých nghiªn cøu lµ t×m hiÓu sù<br /> biÕn ®æi vai trß giíi, tiªu chuÈn chän mÉu lµ hé gia ®×nh cã ®Çy ®ñ c¶ vî vµ chång, vµ ng−êi vî<br /> trong ®é tuæi sinh ®Î.<br /> 2.3 §o l−êng vµ c¸c biÕn sè<br /> BiÕn sè ®éc lËp:<br /> §©y lµ biÕn sè liªn tôc ®−îc m· hãa tõ 1 ®Õn 6 ®Ó chØ sè c«ng viÖc néi trî mµ ng−êi vî<br /> lµm lµ chñ yÕu. §Ó ®o l−êng biÕn sè nµy, chóng t«i sö dông c©u hái: "Trong hé gia ®×nh cña<br /> chÞ, ai lµ ng−êi th−êng xuyªn lµm nh÷ng c«ng viÖc sau ®©y: (1) NÊu ¨n; (2) GiÆt giò; (3) Mua<br /> thøc ¨n hµng ngµy; (4) Dän dÑp nhµ cöa; (5) gióp con c¸i häc hµnh ë nhµ; vµ (6) Ch¨m sãc con<br /> c¸i. C¸c ph−¬ng ¸n tr¶ lêi ®−îc ph©n lo¹i nh− sau:” Vî, chång, con trai, con g¸i, «ng bµ”. Mçi<br /> ng−êi tr¶ lêi chØ chän mét trong c¸c ph−¬ng ¸n ph©n lo¹i nªu trªn.<br /> Trong ph©n tÝch b−íc ®Çu, chóng t«i cè g¾ng tËp trung vµo c¸c c«ng viÖc cô thÓ. Tuy<br /> nhiªn, ph©n bè cña c¸c c©u tr¶ lêi cã ®é lÖch. VÝ dô, 95% phô n÷ nãi r»ng hä lµ ng−êi th−êng<br /> mua thøc ¨n hµng ngµy, trong khi 87% phô n÷ lµ ng−êi nÊu ¨n hµng ngµy. §Ó ®o l−êng biÕn<br /> sè nµy, chóng t«i ®· t¹o ra mét thang ®o chØ tæng sè c«ng viÖc mµ ng−êi vî lµm lµ chñ yÕu.<br /> BiÕn sè phô thuéc:<br /> C¸c biÕn sè dù b¸o ®¸ng quan t©m trong bµi viÕt nµy lµ c¸c biÕn sè nh©n khÈu häc<br /> nh− nhãm sinh, nh÷ng biÕn sè ®Æc tr−ng vÒ vèn con ng−êi nh− häc vÊn, nghÒ nghiÖp, nh÷ng<br /> ®Æc ®iÓm liªn quan ®Õn con c¸i nh− giíi tÝnh, tuæi, t×nh tr¹ng viÖc lµm cña trÎ em, vµ nh÷ng<br /> t©m thÕ h−íng ®Õn vai trß giíi trong gia ®×nh. C¸c biÕn sè nµy thÓ hiÖn 4 m« h×nh gi¶ thuyÕt:<br /> YÕu tè nh©n khÈu häc ®o b»ng biÕn sè nhãm sinh cña ng−êi vî. Phï hîp víi môc ®Ých<br /> cña nghiªn cøu nµy, chØ cã 483 phô n÷ hiÖn ®ang cã chång ®−îc ph©n tÝch. Ba nhãm sinh cña<br /> nh÷ng phô n÷ nµy ®−îc ph©n lo¹i nh− sau: sinh tr−íc n¨m 1960, sinh trong giai ®o¹n 1960-<br /> 1969 vµ sinh sau n¨m 1970.<br /> Nh÷ng biÕn sè ®o chi phÝ c¬ héi ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ng−êi vî nh− tr×nh ®é<br /> häc vÊn, nghÒ nghiÖp vµ t×nh tr¹ng viÖc lµm. Tr×nh ®é häc vÊn ®−îc x©y dùng thµnh biÕn sè<br /> ph©n ®«i víi hai gi¸ trÞ: tr×nh ®é häc vÊn thÊp (m· 1) vµ tr×nh ®é häc vÊn cao (m· 0). Häc vÊn<br /> thÊp ®−îc x¸c ®Þnh lµ tõ phæ th«ng trung häc trë xuèng vµ tr×nh ®é häc vÊn cao lµ tõ Cao<br /> ®¼ng vµ §¹i häc trë lªn.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 46 Ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh<br /> <br /> NghÒ nghiÖp cña ng−êi tr¶ lêi ®−îc ph©n lo¹i lµ lµm viÖc trong doanh nghiÖp gia ®×nh<br /> nh− n«ng d©n, ng−êi bu«n b¸n, thî thñ c«ng, hoÆc lµm viÖc trong doanh nghiÖp nhµ n−íc nh−<br /> c«ng nh©n, kü thuËt viªn, qu¶n lý. Ph©n c«ng lao ®éng trong hé gia ®×nh hÇu nh− bÞ t¸c ®éng<br /> bëi ®Æc ®iÓm nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî vµ ng−êi chång. Do kh«ng cã sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ vÒ<br /> nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî vµ ng−êi chång trong mÉu nghiªn cøu nµy, chóng t«i ®· chó ý ®Õn<br /> nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî víi sù hiÖn diÖn cña ng−êi chång trong gia ®×nh. Cã mét sè nguyªn<br /> nh©n dÉn ®Õn viÖc xem xÐt sù cã mÆt hoÆc v¾ng mÆt cña ng−êi chång trong hé gia ®×nh. Mét<br /> mÆt, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa vµ ph¸t triÓn cña ®« thÞ, ®Æc biÖt lµ c¸c<br /> thµnh phè lín ®· dÉn ®Õn nh÷ng dßng di c− tõ n«ng th«n ®Õn thµnh thÞ. Trong hoµn c¶nh Êy,<br /> hé gia ®×nh sÏ xem xÐt c¸c chiÕn l−îc ®Ó c¶i thiÖn thu nhËp gia ®×nh cña hä. Trong mÉu nµy,<br /> mét bé phËn hé gia ®×nh n«ng d©n cã ng−êi chång lµm viÖc xa nhµ ®Ó kiÕm thu nhËp. MÆt kh¸c,<br /> so s¸nh trong sè c¸c hé gia ®×nh cã sù hiÖn diÖn cña ng−êi chång ®Ó biÕt ®−îc yÕu tè nµy ®· ¶nh<br /> h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn nh÷ng c«ng viÖc mµ ng−êi vî lµm trong gia ®×nh.<br /> V× hÇu nh− nh÷ng hé gia ®×nh cã ng−êi chång lµm viÖc xa nhµ trong mÉu nghiªn cøu<br /> nµy ®Òu lµ nh÷ng hé n«ng nghiÖp trong khu vùc n«ng th«n, nh÷ng hé gia ®×nh nµy ®−îc t¸ch<br /> thµnh hai lo¹i: mét lo¹i ng−êi vî lµ n«ng d©n víi ng−êi chång cã mÆt ë nhµ, vµ mét lo¹i kh¸c<br /> ng−êi vî lµ n«ng d©n vµ ng−êi chång lµm ¨n ë xa. §èi víi nh÷ng phô n÷ ®· nghØ h−u, hoÆc<br /> kh«ng tham gia ho¹t ®éng s¶n xuÊt ®Ó kiÕm thu nhËp, chóng t«i gép l¹i lµm mét lo¹i lµ<br /> nh÷ng ng−êi kh«ng lµm viÖc vµ kÕt hîp nh÷ng th«ng tin nµy thµnh mét mét biÕn sè tÝch hîp<br /> míi víi hai gi¸ trÞ:<br /> Vî lµ n«ng d©n cã chång lµm ¨n xa nhµ = 1; Kh¸c = 0<br /> Vî vµ n«ng d©n cã chång lµm viÖc ë nhµ = 1; Kh¸c = 0<br /> Vî lµ bu«n b¸n vµ thî thñ c«ng = 1; Kh¸c = 0<br /> Vî lµm trong khu vùc nhµ n−íc = 1; Kh¸c = 0<br /> Vî kh«ng lµm viÖc = 1; Kh¸c = 0<br /> Nh÷ng nguån trî gióp kh¸c: Mét yÕu tè cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn møc ®é lµm c¸c c«ng<br /> viÖc néi trî cña ng−êi phô n÷ lµ sè con. Víi gi¶ ®Þnh r»ng cã con lín sÏ gi¶m c«ng viÖc néi trî<br /> vµ cã con nhá sÏ lµm t¨ng c¸c c«ng viÖc nµy. MÆt kh¸c, con trai vµ con g¸i cã thÓ lµm c¸c c«ng<br /> viÖc néi trî gióp gia ®×nh kh¸c nhau ngay c¶ cïng løa tuæi. C¸c biÕn sè nµy ®−îc ®o b»ng sè<br /> con trai, sè con g¸i, sè con d−íi 6 tuæi vµ ®©y lµ nh÷ng biÕn liªn tôc. Chóng t«i còng ®−a vµo<br /> ph©n tÝch th«ng tin vÒ viÖc con c¸i cã tham gia c¸c c«ng viÖc gia ®×nh mµ ng−êi tr¶ lêi kh¼ng<br /> ®Þnh (cã = 1). ViÖc t¸ch riªng biÕn sè cã con d−íi 6 tuæi víi gi¶ ®Þnh r»ng cã nhiÒu con nhá ë ®é<br /> tuæi nµy sÏ lµm t¨ng c«ng viÖc néi trî.<br /> C¸c biÕn sè t©m thÕ: lµ nh÷ng quan niÖm vµ ý kiÕn cña ng−êi tr¶ lêi vÒ vai trß cña ng−êi vî<br /> trong gia ®×nh. Chóng t«i sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch yÕu tè ®Ó x©y dùng mét thang ®o t©m thÕ<br /> cña phô n÷ h−íng ®Õn c«ng viÖc néi trî vµ sù th¨ng tiÕn x· héi. Nh÷ng kú väng vÒ phÈm chÊt cña<br /> ng−êi vî ®−îc x©y dùng thµnh hai biÕn sè. Mét biÕn sè liªn quan ®Õn nh÷ng ®Æc ®iÓm nh−: biÕt néi<br /> trî giái, biÕt nu«i d¹y con c¸i vµ ®èi xö tèt víi hä hµng. Víi gi¶ ®Þnh r»ng, gi¸ trÞ trung b×nh cña biÕn<br /> sè nµy cµng cao th× ®Þnh h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng bªn trong gia ®×nh cµng m¹nh. Mét biÕn sè kh¸c<br /> lµ nh÷ng t©m thÕ ®Þnh h−íng ®Õn häc vÊn cao, nghÒ nghiÖp cã uy tÝn cao vµ cã ®Þa vÞ trong x· héi.<br /> §iÓm sè cao trung b×nh cña ng−êi tr¶ lêi ë biÕn sè nµy ®−îc kú väng lµ ®Þnh h−íng t©m thÕ m¹nh<br /> h¬n cña ng−êi vî ®Õn c¸c ho¹t ®éng ë bªn ngoµi gia ®×nh. Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy cña ng−êi vî ®−îc<br /> m· hãa lµ: RÊt kh«ng quan träng = 1; Kh«ng quan träng = 2; Quan träng = 3; vµ RÊt quan träng =<br /> 4. Ng−êi tr¶ lêi chän mét trong bèn ph−¬ng ¸n tr¶ lêi ®èi víi mçi ®Æc ®iÓm.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Vò TuÊn Huy & Deborah S.Carr 47<br /> <br /> KhÝa c¹nh kh¸c cña biÕn sè t©m thÕ nµy ®−îc ®−a vµo trong ph©n tÝch lµ ý kiÕn cña<br /> ng−êi vî vÒ sù b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång trong viÖc ®ãng gãp vµo thu nhËp cña hé gia ®×nh-<br /> mét t©m thÕ h−íng ®Õn m« h×nh h«n nh©n hiÖn ®¹i. C¸c c©u tr¶ lêi ®èi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy<br /> ®−îc m· hãa nh− sau: RÊt kh«ng ®ång ý = 1; Kh«ng ®ång ý = 2; §ång ý = 3; RÊt ®ång ý = 4.<br /> ChiÕn l−îc ph©n tÝch cña chóng t«i lµ dù b¸o nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn sè c«ng viÖc<br /> néi trî mµ ng−êi vî thùc hiÖn. T−¬ng øng víi nh÷ng biÕn sè ®éc lËp nµy, cã n¨m m« h×nh sÏ<br /> ®−îc thö nghiÖm. Thø nhÊt, m« h×nh c¬ b¶n bao gåm biÕn sè nh©n khÈu häc lµ nhãm tuæi cña<br /> phô n÷ víi nhãm tuæi tham kh¶o lµ phô n÷ sinh sau n¨m 1969. Thø hai lµ m« h×nh chi phÝ c¬<br /> héi ®−îc bæ sung thªm nh÷ng biÕn sè nh− häc vÊn vµ nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî, nhãm tham<br /> kh¶o lµ nh÷ng ng−êi vî cã häc vÊn thÊp. Thø ba lµ m« h×nh trî gióp gia ®×nh víi nh÷ng biÕn<br /> sè nh− sè con trai, con g¸i lµ biÕn sè liªn tôc. BiÕn sè con c¸i lµm c«ng viÖc néi trî víi nhãm<br /> tham kh¶o lµ trÎ em cã tham gia vµo c«ng viÖc gia ®×nh. Cuèi cïng lµ c¸c biÕn sè quan niÖm<br /> vµ t©m thÕ vÒ vai trß giíi trong gia ®×nh lµ biÕn sè liªn tôc ®−îc ®−a vµo ®Ó ph©n tÝch.<br /> 3. KÕt qu¶ ph©n tÝch<br /> Thèng kª m« t¶ cho tÊt c¶ c¸c biÕn sè ®· ph©n tÝch ®−îc tr×nh bµy trong B¶ng 1.<br /> Trong mÉu nµy, biÕn sè phô thuéc mµ chóng t«i quan t©m lµ sè c«ng viÖc néi trî trung b×nh<br /> ng−êi vî lµm trong gia ®×nh. KÕt qu¶ cho thÊy r»ng ng−êi vî lµm 4,6 c«ng viÖc trong 6 c«ng<br /> viÖc néi trî. §iÒu ®ã h×nh nh− ph¶n ¸nh mét thùc tÕ r»ng c«ng viÖc néi trî lµ tr¸ch nhiÖm chñ<br /> yÕu cña ng−êi vî.<br /> B¶ng 1: M« t¶ c¸c biÕn sè ®éc lËp t¸c ®éng ®Õn c«ng viÖc néi trî mµ ng−êi phô n÷ lµm trong gia ®×nh<br /> <br /> C¸c biÕn sè ®éc lËp Trung b×nh Ph−¬ng sai<br /> Sè c«ng viÖc néi trî do ng−êi vî lµm 4,61 1,4<br /> Vî sinh tr−íc n¨m 1960 (m· = 1) 0,37 0,48<br /> Vî sinh trong giai ®o¹n 1960-1969 (m· = 1) 0,39 0,49<br /> Vî sinh sau n¨m 1969 (m· = 1) 0,23 0,42<br /> Vî cã häc vÊn thÊp (m· = 1) 0,92 0,27<br /> Hé n«ng d©n, chång lµm xa nhµ (m· = 1) 0,15 0,36<br /> Hé n«ng d©n, chång lµm viÖc gÇn nhµ (m· = 1) 0,43 0,49<br /> Vî lµm nghÒ bu«n b¸n vµ thñ c«ng (m· = 1) 0,15 0,36<br /> Vî lµm viÖc trong khu vùc nhµ n−íc (m· = 1) 0,21 0,4<br /> Vî lµm néi trî 0,06 0,25<br /> Sè con g¸i 1,23 1,06<br /> Sè con trai 1,23 0,94<br /> Sè con d−íi 6 tuæi 0,51 0,5<br /> Con c¸i lµm c«ng viÖc néi trî (m· = 1) 0,19 0,39<br /> §iÓm sè trung b×nh cña t©m thÕ h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng bªn trong gia ®×nh 3,13 0,32<br /> §iÓm sè trung b×nh cña t©m thÕ h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng bªn ngoµi gia ®×nh 2,62 0,54<br /> Quan niÖm cña ng−êi vî vÒ b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång trong gia ®×nh 2,94 1,21<br /> Sè tr−êng hîp 483<br /> <br /> Trong c¸c biÕn sè gi¶i thÝch, theo c¸ch ph©n lo¹i häc vÊn trong mÉu nµy lµ 92% phô n÷<br /> thuéc tr×nh ®é häc vÊn thÊp. C¬ cÊu nghÒ nghiÖp trong mÉu còng cho thÊy r»ng h¬n mét nöa<br /> phô n÷ lµm n«ng nghiÖp. Trong sè nh÷ng hé gia ®×nh n«ng nghiÖp nµy, cã kho¶ng gÇn mét<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 48 Ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh<br /> <br /> phÇn ba ng−êi chång ®i lµm ¨n ë xa nhµ; 15% hé gia ®×nh cã phô n÷ lµm nghÒ bu«n b¸n nhá<br /> hoÆc thî thñ c«ng. §èi víi nh÷ng lo¹i h×nh nghÒ nghiÖp nµy, hÇu hÕt lµ lo¹i h×nh doanh nghiÖp<br /> gia ®×nh. ChØ cã 21% phô n÷ lµm viÖc trong khu vùc nhµ n−íc vµ hÇu hÕt lµ ë khu vùc ®« thÞ.<br /> Sè con kh¸ cao víi trung b×nh 3 con trªn mét hé gia ®×nh, trong ®ã kho¶ng mét nöa sè<br /> hé gia ®×nh cã con nhá d−íi 6 tuæi. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt vÒ sè con trai vµ con g¸i trung b×nh<br /> trong mçi hé gia ®×nh.<br /> Trong quan niÖm cña ng−êi phô n÷, nh÷ng kú väng vÒ vai trß cña ng−êi vî ®Þnh h−íng<br /> m¹nh h¬n ®Õn m« h×nh vai trß giíi truyÒn thèng, víi ®iÓm sè trung b×nh cña thang ®o t©m thÕ<br /> h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng bªn trong gia ®×nh lµ 3,13. Trong khi ®ã, ®iÓm sè trung b×nh ®Þnh<br /> h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng bªn ngoµi gia ®×nh lµ 2,62 vµ sù b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång lµ 2,94.<br /> B¶ng 2 tr×nh bµy kÕt qu¶ ph©n tÝch håi quy mét sè c«ng viÖc néi trî do ng−êi vî thùc<br /> hiÖn. Trong m« h×nh thø nhÊt, nhãm tuæi lµ yÕu tè t¸c ®éng ®Õn vai trß néi trî cña ng−êi vî.<br /> Sù kh¸c nhau gi÷a nhãm tuæi trÎ nhÊt vµ giµ nhÊt trong mÉu nghiªn cøu nµy cho thÊy ý<br /> nghÜa thèng kª cña biÕn sè tuæi. §èi víi nh÷ng phô n÷ ë nhãm tuæi cao, ®Æc biÖt ®èi víi<br /> nh÷ng phô n÷ sinh tr−íc nh÷ng n¨m 1960, sè c«ng viÖc néi trî mµ hä lµm gi¶m so víi nh÷ng<br /> phô n÷ sinh sau n¨m 1969. HÖ sè håi quy cho thÊy r»ng, sè c«ng viÖc néi trî cña nh÷ng phô<br /> n÷ ë nhãm tuæi sinh tr−íc nh÷ng n¨m 1960 gi¶m so víi nh÷ng phô n÷ sinh sau n¨m 1969<br /> gÇn mét c«ng viÖc (0,89).<br /> Khi biÕn sè häc vÊn ®−îc kiÓm so¸t, t¸c ®éng cña biÕn sè tuæi kh«ng nh÷ng vÉn cã ý<br /> nghÜa thèng kª, mµ sè c«ng viÖc néi trî ng−êi vî ®¶m nhËn vÉn cã xu h−íng gi¶m khi tuæi<br /> t¨ng lªn. §èi víi phô n÷ trong nhãm tuæi sinh tr−íc n¨m 1960, sè c«ng viÖc ng−êi vî ®¶m<br /> nhËn gi¶m 0,92 c«ng viÖc, cao h¬n so víi khi ch−a cã t¸c ®éng cña biÕn sè häc vÊn. Tuy nhiªn,<br /> ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ ¶nh h−ëng cña biÕn sè häc vÊn ®Õn sè c«ng viÖc néi trî mµ ng−êi vî<br /> lµm kh«ng cã ý nghÜa thèng kª trong nghiªn cøu nµy.<br /> M« h×nh thø ba ®−a thªm biÕn sè lo¹i h×nh nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî, trong ®ã nh÷ng<br /> ng−êi phô n÷ kh«ng lµm viÖc lµ lo¹i h×nh tham kh¶o. MÆc dï nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau<br /> gi÷a c¸c nghÒ vµ sù hiÖn diÖn hoÆc v¾ng mÆt cña ng−êi chång ë nhµ, hiÓn nhiªn r»ng nh÷ng<br /> phô n÷ nµy lµm c«ng viÖc néi trî Ýt h¬n so víi nh÷ng ng−êi phô n÷ kh«ng tham gia ho¹t ®éng<br /> s¶n xuÊt. Trong m« h×nh nµy, t¸c ®éng cña biÕn sè tuæi vÉn cã ý nghÜa thèng kª trong viÖc<br /> gi¶m sè c«ng viÖc néi trî mµ ng−êi vî thùc hiÖn.<br /> §iÒu ®Æc biÖt ®èi víi biÕn sè nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî, chØ cã lo¹i h×nh hé gia ®×nh<br /> n«ng d©n cã chång lµm viÖc gÇn nhµ th× ng−êi vî lµm Ýt c«ng viÖc néi trî h¬n vµ cã ý nghÜa<br /> thèng kª khi c¸c biÕn sè tuæi vµ häc vÊn ®−îc kiÓm so¸t. So s¸nh møc gi¶m c«ng viÖc néi trî<br /> cña phô n÷ trong c¸c nhãm hé gia ®×nh cã ng−êi vî lµm c¸c nghÒ kh¸c nh− bu«n b¸n hoÆc<br /> nghÒ thñ c«ng, hoÆc lµm viÖc trong khu vùc nhµ n−íc, hoÆc víi hé gia ®×nh n«ng d©n cã chång<br /> lµm viÖc ë xa nhµ, møc ®é gi¶m nµy lµ nh− nhau mÆc dï t¸c ®éng cña c¸c biÕn sè nµy kh«ng<br /> cã ý nghÜa thèng kª. §iÒu ®ã cã thÓ thÊy r»ng ng−êi chång chia sÎ c«ng viÖc néi trî lµ yÕu tè<br /> quan träng ®Ó gi¶m c«ng viÖc néi trî cña ng−êi phô n÷ trong gia ®×nh khi so s¸nh nghÒ<br /> nghiÖp kh¸c nhau cña ng−êi vî.<br /> Khi ®−a biÕn sè con c¸i vµo trong m« h×nh ph©n tÝch, ®iÒu ®¸ng quan t©m lµ sù kh¸c<br /> nhau gi÷a c¸c nhãm tuæi kh«ng cã ý nghÜa ®èi víi c«ng viÖc néi trî cña phô n÷. ChØ cã hai<br /> biÕn sè t¸c ®éng ®Õn viÖc gi¶m c«ng viÖc néi trî cña ng−êi vî lµ sù tham gia cña ng−êi chång<br /> trong lo¹i h×nh hé gia ®×nh n«ng d©n cã chång lµm viÖc ë gÇn nhµ vµ sè con g¸i trong hé gia<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Vò TuÊn Huy & Deborah S.Carr 49<br /> <br /> ®×nh. §èi víi lo¹i h×nh nghÒ nghiÖp nµy, sù kh¸c nhau gi÷a sè c«ng viÖc néi trî mµ ng−êi vî<br /> lµm so víi nh÷ng phô n÷ kh«ng ho¹t ®éng kinh tÕ ®· gi¶m c¶ møc ®é vµ ý nghÜa thèng kª.<br /> Con c¸i lµ mét nguån gióp ®ì trong c«ng viÖc néi trî, nh−ng møc ®é kh«ng ph¶i lµ nh− nhau<br /> gi÷a con trai vµ con g¸i. MÆc dï sè con trai vµ sè con g¸i trung b×nh trong mçi hé gia ®×nh cña<br /> mÉu nµy lµ nh− nhau, tuy nhiªn cã con g¸i lµ yÕu tè ®¸ng kÓ trong viÖc gi¶m c«ng viÖc néi trî<br /> cña ng−êi vî trong gia ®×nh. H¬n mét nöa sè hé gia ®×nh cã con nhá d−ãi 6 tuæi, nh−ng biÕn sè<br /> nµy kh«ng lµm t¨ng ®¸ng kÓ c«ng viÖc néi trî cña phô n÷ vµ kh«ng cã ý nghÜa thèng kª.<br /> B¶ng 2: HÖ sè håi quy sè c¸c c«ng viÖc néi trî ng−êi vî lµm vµ c¸c biÕn sè gi¶i thÝch kh¸c<br /> <br /> C¸c biÕn sè ®éc lËp M« h×nh 1 M« h×nh 2 M« h×nh 3 M« h×nh 4 M« h×nh 5<br /> <br /> Vî sinh tr−íc n¨m 1960 (m·=1) -,89*** -,92*** -,91*** -,24 -,27<br /> <br /> (,16) (,16) (,16) (,26) (,26)<br /> <br /> Vî sinh giai ®o¹n1960-1969 (m·=1) -,22 -,23 -,24 8,07E-02 9,92E-02<br /> <br /> (,16) (,16) (,16) (,18) (,19)<br /> <br /> Vî cã häc vÊn thÊp (m·=1) - -,35 -6,88E-02 -2,46E-02 -1,4E-02<br /> <br /> - (,22) (,24) (,24) (,24)<br /> <br /> Hé n«ng d©n, chång lµm xa nhµ (m·=1) - - -,44 -,19 -,24<br /> <br /> - - (,29) (,30) (,30)<br /> <br /> Hé n«ng d©n, chång lµm gÇn nhµ (m·=1) - - -,92*** -,72** -,77**<br /> <br /> - - (,26) (,27) (,27)<br /> <br /> Vî lµm nghÒ bu«n b¸n vµ thñ c«ng (m·=1) - - -,44 -,46 -,51<br /> <br /> - - (,29) (,29) (,29)<br /> <br /> Vî lµm viÖc trong khu vùc nhµ n−íc (m·=1) - - -,45 -,50 -,55*<br /> <br /> - - (,28) (,27) (,27)<br /> <br /> Sè con g¸i - - - -,23** -,23**<br /> <br /> - - - (,08) (,08)<br /> <br /> Sè con trai - - - -7,96E-02 -7,41E-02<br /> <br /> - - - (,09) (,09)<br /> <br /> Sè con d−íi 6 tuæi - - - ,24 ,23<br /> <br /> - - - (,16) (,17)<br /> <br /> Con c¸i tham gia c«ng viÖc néi trî (m·=1) - - - -,44 -,39*<br /> <br /> - - - (,18) (,18)<br /> <br /> T©m thÕ h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng bªn trong gia ®×nh - - - - -,24<br /> <br /> - - - - (,20)<br /> <br /> T©m thÕ h−íng ®Õn c¸c ho¹t ®éng bªn ngoµi gia ®×nh - - - - ,13<br /> <br /> - - - - (,12)<br /> <br /> Quan niÖm vÒ b×nh ®¼ng trong c«ng viÖc néi trî - - - - ,11*<br /> <br /> - - - - (,05)<br /> <br /> H»ng sè 5,027*** 5,361*** 5,725*** 5,519*** 5,626***<br /> <br /> R2 0,75 0,113 0,142 0,153 0,167<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 50 Ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh<br /> <br /> M« h×nh thø n¨m ph©n tÝch t¸c ®éng cña c¸c biÕn sè t©m thÕ ®Õn vai trß néi trî cña<br /> ng−êi vî trong gia ®×nh. KÕt qu¶ cho thÊy r»ng quan niÖm cña ng−êi vî vÒ sù b×nh ®¼ng trong<br /> viÖc ®ãng gãp thu nhËp gi÷a ng−êi vî vµ ng−êi chång lµ cã ý nghÜa, tuy nhiªn yÕu tè nµy lµm<br /> t¨ng sè c«ng viÖc néi trî do ng−êi vî thùc hiÖn. So víi nh÷ng m« h×nh tr−íc ®©y, sè con g¸i vµ<br /> viÖc con c¸i cã tham gia vµo c«ng viÖc gia ®×nh ®· gi¶m ®¸ng kÓ sè c«ng viÖc mµ phô n÷ ph¶i<br /> ®¶m nhËn. Sù hiÖn diÖn cña ng−êi chång trong gia ®×nh n«ng d©n vÉn lµ yÕu tè t¸c ®éng cã ý<br /> nghÜa trong viÖc gi¶m nhÑ g¸nh nÆng c«ng viÖc néi trî cho ng−êi vî trong gia ®×nh. H¬n n÷a,<br /> nh÷ng phô n÷ lµm viÖc trong khu vùc nhµ n−íc còng lµ yÕu tè gãp phÇn gi¶m sè c«ng viÖc néi<br /> trî trong gia ®×nh.<br /> So s¸nh hÖ sè quyÕt ®Þnh R2 gi÷a c¸c m« h×nh ®Ó thÊy ®−îc sù kh¸c nhau cña c¸c yÕu<br /> tè t¸c ®éng ®Õn vai trß néi trî cña ng−êi vî trong gia ®×nh. Trong nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng,<br /> ®Æc ®iÓm nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî lµ yÕu tè ®ãng gãp lín nhÊt ®Õn viÖc gi¶m c«ng viÖc néi<br /> trî ®èi víi ng−êi phô n÷. ThËt vËy, khi ®−a c¸c biÕn sè nghÒ nghiÖp, con c¸i vµ c¸c biÕn sè<br /> t©m thÕ vµo m« h×nh ph©n tÝch, gi¸ trÞ cña R2 t¨ng lªn, nh−ng sù kh¸c biÖt cña R2 ®−îc gi¶i<br /> thÝch bëi yÕu tè nghÒ nghiÖp vµ sù tham gia cña ng−êi chång lín h¬n sù kh¸c biÖt cña R2 ®−îc<br /> gi¶i thÝch bëi c¸c biÕn sè kh¸c.<br /> 4. Th¶o luËn vµ kÕt luËn<br /> XÐt vÒ h×nh thøc, nÕu hÇu nh− nh÷ng nhu cÇu ®−îc tháa m·n ë bªn ngoµi gia ®×nh lµ<br /> cã tÝnh biÓu t−îng th× cã lÏ nhiÒu nhu cÇu, trong ®ã cã nh÷ng nhu cÇu c¬ b¶n nhÊt cña con<br /> ng−êi ®−îc tháa m·n mét c¸ch trùc tiÕp l¹i chÝnh ë trong khung c¶nh gia ®×nh. Lµ mét trong<br /> c¸c chøc n¨ng cña gia ®×nh, c«ng viÖc néi trî lµ nh÷ng ho¹t ®éng nh»m tháa m·n trùc tiÕp<br /> nh÷ng nhu cÇu cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. Tuy nhiªn, néi dung vµ ý nghÜa cña c«ng<br /> viÖc néi trî cho ®Õn nay ®· cã nh÷ng biÕn ®æi.<br /> Trong khung c¶nh kinh tÕ ViÖt Nam ®ang chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, ®êi<br /> sèng gia ®×nh cã nhiÒu lÜnh vùc ®ang biÕn ®æi nh− quyÒn quyÕt ®Þnh h«n nh©n, dµn xÕp<br /> n¬i ë sau khi kÕt h«n, chøc n¨ng sinh ®Î cña gia ®×nh, vµ ngay trong lÜnh vùc néi trî<br /> kh«ng ph¶i kh«ng cã nh÷ng biÕn ®æi so víi m« h×nh ph©n c«ng lao ®éng truyÒn thèng lµ<br /> ng−êi chång trô cét vÒ kinh tÕ vµ ng−êi vî lµ néi trî. Trong mÉu nghiªn cøu nµy, chØ cã<br /> 6% ng−êi vî nãi r»ng nghÒ nghiÖp cña hä lµ lµm néi trî. §iÒu ®¸ng quan t©m tõ hiÖn<br /> t−îng nµy lµ nÕu nh− ng−êi vî tham gia vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt v× nhu cÇu cña nÒn s¶n<br /> xuÊt x· héi, v× sù b×nh ®¼ng gi÷a vî vµ chång trong viÖc ®ãng gãp thu nhËp vµo hé gia<br /> ®×nh, th× trong lÜnh vùc néi trî còng cÇn ph¶i cã sù chia sÎ, tuy nhiªn t×nh h×nh l¹i kh«ng<br /> ph¶i hoµn toµn nh− vËy. KÕt qu¶ ph©n tÝch cña chóng t«i cho thÊy r»ng, ng−êi vî vÉn lµ<br /> ng−êi lµm chÝnh c¸c c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh.<br /> §©y lµ mét lÜnh vùc cña ®êi sèng gia ®×nh thÓ hiÖn sù bÊt b×nh ®¼ng giíi. Ng−êi phô<br /> n÷ g¾n liÒn víi vai trß ng−êi vî, ng−êi mÑ, ng−êi néi trî trong gia ®×nh. Ng−êi phô n÷ ph¶i<br /> chÞu g¸nh nÆng kÐp. Tuy nhiªn, h−íng ph©n tÝch cña chóng t«i kh«ng ph©n tÝch ý nghÜa cña<br /> t×nh tr¹ng ®ã, mµ ®i s©u t×m hiÓu nh÷ng yÕu tè nµo t¸c ®éng chñ yÕu ®Õn vai trß néi trî cña<br /> ng−êi phô n÷ trong gia ®×nh vµ nh÷ng hËu qu¶ cña sù t¸c ®éng ®ã.<br /> KÕt qu¶ ph©n tÝch håi quy cho thÊy r»ng ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh<br /> bÞ t¸c ®éng bëi yÕu tè nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî vµ ng−êi chång kh«ng ®i lµm ¨n ë xa nhµ.<br /> BiÕn sè nµy ph¶n ¸nh sù cã s½n vÒ mÆt thêi gian cña ng−êi vî vµ ng−êi chång mµ yÕu tè<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />  Vò TuÊn Huy & Deborah S.Carr 51<br /> <br /> nµy bÞ chi phèi bëi ®Æc tr−ng nghÒ nghiÖp vµ t×nh tr¹ng viÖc lµm cña hä. §èi víi nh÷ng hé<br /> gia ®×nh c¶ hai vî chång ®Òu lµm n«ng nghiÖp, ng−êi chång lµm viÖc ë gÇn nhµ th× kh¶<br /> n¨ng chia sÎ c«ng viÖc néi trî víi ng−êi vî sÏ t¨ng lªn. §èi víi nh÷ng hé gia ®×nh phi<br /> n«ng nghiÖp, ng−êi vî lµm nh÷ng nghÒ kh¸c nh− bu«n b¸n hoÆc nghÒ thñ c«ng, nh÷ng hé<br /> gia ®×nh c¶ hai vî chång lµm viÖc trong khu vùc nhµ n−íc th× yÕu tè chång lµm viÖc gÇn<br /> nhµ ¶nh h−ëng ®Õn viÖc gi¶m c«ng viÖc néi trî cña ng−êi vî còng gièng nh− hé gia ®×nh<br /> n«ng nghiÖp cã chång ®i lµm ¨n ë xa. Tuy nhiªn, kh¶ n¨ng gi¶m c«ng viÖc néi trî cña<br /> ng−êi vî lµm viÖc trong khu vùc nhµ n−íc vµ nghÒ bu«n b¸n vµ thñ c«ng t¨ng lªn, trong<br /> khi hé gia ®×nh c¶ hai vî chång lµm n«ng nghiÖp l¹i gi¶m xuèng khi kiÓm so¸t thªm c¸c<br /> biÕn sè kh¸c.<br /> Hai gîi ý cã thÓ rót ra tõ kÕt qu¶ nµy. Mét lµ, xu h−íng chuyÓn ®æi c¬ cÊu nghÒ<br /> nghiÖp lµ mét ®ßi hái thùc tÕ khi nÒn kinh tÕ ®ang cã sù chuyÓn ®æi theo ®Þnh h−íng c«ng<br /> nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa. §ã lµ xu h−íng gi¶m tû träng lao ®éng trong khu vùc n«ng<br /> nghiÖp so víi khu vùc dÞch vô vµ c«ng nghiÖp, vµ mÆt kh¸c tû lÖ phô n÷ tham gia vµo lùc<br /> l−îng lao ®éng x· héi ngoµi gia ®×nh t¨ng lªn. Sù ph¸t triÓn cña khu vùc dÞch vô sÏ lµm gi¶m<br /> c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh. Hai lµ, cïng víi xu h−íng chuyÓn ®æi nµy, sù tham gia cña<br /> ng−êi chång vµo c«ng viÖc néi trî sÏ lµ yÕu tè quan träng ®Ó gi¶m g¸nh nÆng néi trî cña ng−êi<br /> vî khi tham gia vµo lao ®éng x· héi.<br /> Bªn c¹nh yÕu tè nghÒ nghiÖp cña ng−êi vî vµ sù tham gia cña ng−êi chång, sè con<br /> còng lµ mét nguån lµm gi¶m hoÆc t¨ng c«ng viÖc néi trî cña ng−êi phô n÷. §Æc biÖt trong<br /> nghiªn cøu nµy, kÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy r»ng con g¸i cã vai trß quan träng h¬n so víi<br /> con trai trong viÖc gi¶m c«ng viÖc néi trî cña ng−êi phô n÷. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy sÏ ®Æt ra<br /> nh÷ng vÊn ®Ò lín ®èi víi c«ng t¸c d©n sè vµ kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh còng nh− chøc n¨ng x·<br /> héi hãa vai trß giíi ®èi víi trÎ em. L−u ý r»ng trong mÉu nghiªn cøu nµy, h¬n mét nöa sè<br /> hé gia ®×nh cã con nhá d−íi 6 tuæi. Trong gi¶ thuyÕt cña chóng t«i khi ®−a vµo ph©n tÝch<br /> biÕn sè nµy víi kú väng r»ng cã nhiÒu con nhá sÏ lµm t¨ng c«ng viÖc néi trî cña ng−êi phô<br /> n÷. Tuy nhiªn, kÕt qu¶ ph©n tÝch håi quy cho thÊy møc ®é t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ vµ sè liÖu<br /> kh«ng hç trî cho gi¶ thuyÕt nµy.<br /> Trong quan niÖm chung cña ng−êi phô n÷, ®Þnh h−íng t©m thÕ h−íng ®Õn vai trß giíi<br /> truyÒn thèng kh¸ m¹nh. Nh÷ng phÈm chÊt ®èi víi ng−êi phô n÷ nh− biÕt néi trî giái, biÕt<br /> nu«i d¹y con c¸i ®−îc ®¸nh gi¸ quan träng h¬n ®èi víi nh÷ng ®Æc ®iÓm nh− cã häc vÊn cao,<br /> nghÒ nghiÖp cã uy tÝn vµ cã ®Þa vÞ trong x· héi. H¬n n÷a, quan niÖm vÒ b×nh ®¼ng cã thÓ vÉn<br /> bÞ ¶nh h−ëng m¹nh cña m« h×nh ph©n c«ng vai trß giíi truyÒn thèng. Ng−êi phô n÷ vÉn ®¸nh<br /> gi¸ cao vai trß trô cét kinh tÕ cña ng−êi chång vµ b»ng lßng víi vai trß ng−êi néi trî. §iÒu lý<br /> thó lµ trong m« h×nh håi quy, t¸c ®éng cña biÕn sè nµy ®· lµm t¨ng c«ng viÖc néi trî cña<br /> ng−êi phô n÷ vµ cã ý nghÜa thèng kª.<br /> Nh÷ng t©m thÕ vÒ vai trß giíi ®−îc h×nh thµnh tõ rÊt sím qua chøc n¨ng x· héi hãa<br /> cña gia ®×nh. ChuyÓn ®æi t©m thÕ nµy qua viÖc n©ng cao nhËn thøc vÒ b×nh ®¼ng lµ ®iÒu cÇn<br /> thiÕt ®èi víi c¶ phô n÷ vµ nam giíi. C¬ së cho chuyÓn biÕn nhËn thøc Êy kh«ng chØ lµ viÖc<br /> tuyªn truyÒn gi¸o dôc, sù chuyÓn ®æi cña c¬ cÊu nghÒ nghiÖp ®Ó thu hót nhiÒu h¬n lao ®éng<br /> n÷ trong lùc l−îng lao ®éng x· héi, mµ c¶ chøc n¨ng x· héi hãa vai trß giíi trong gia ®×nh<br /> ngay tõ tuæi Êu th¬; gi¸o dôc trÎ em trai vµ trÎ em g¸i tham gia kh«ng cã sù ph©n biÖt trong<br /> c¸c c«ng viÖc gia ®×nh.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 52 Ph©n c«ng lao ®éng néi trî trong gia ®×nh<br /> <br /> M« h×nh mµ chóng t«i nªu ra ®Ó ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn c«ng viÖc néi<br /> trî cña ng−êi phô n÷ ®· ®Ò cËp ®Õn nh÷ng biÕn sè ph¶n ¶nh xu h−íng chuyÓn ®æi cña gia<br /> ®×nh theo ®Þnh h−íng c«ng nghiÖp hãa. Cïng víi xu h−íng Êy lµ quan hÖ giíi ®ßi hái ngµy<br /> cµng b×nh ®¼ng h¬n gi÷a vî vµ chång trong c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng gia ®×nh, kÓ c¶ lÜnh vùc<br /> néi trî. H¬n n÷a, b¶n chÊt cña c«ng viÖc néi trî còng ngµy cµng thay ®æi nhanh khi nÒn kinh<br /> tÕ ViÖt Nam ®ang chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng. Kh¸i niÖm c«ng viÖc néi trî cÇn ®−îc ®Þnh<br /> nghÜa vµ thao t¸c chi tiÕt h¬n trong nh÷ng nghiªn cøu cã thÓ so s¸nh, ®Ó dù b¸o nh÷ng yÕu tè<br /> t¸c ®éng tiÒm n¨ng vµ sù chuyÓn ®æi cña m« h×nh ph©n c«ng lao ®éng gia ®×nh.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o:<br /> 1. TrÞnh Duy Lu©n. C«ng viÖc néi trî vµ mµng l−íi dÞch vô ë Hµ Néi. T¹p chÝ X· héi häc sè 3/1983.<br /> <br /> 2. Ng−êi phô n÷ vµ gia ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi. Hµ Néi-1991.<br /> <br /> 3. T¸c ®éng cña biÕn ®æi kinh tÕ-x· héi ®Õn mét sè khÝa c¹nh cña gia ®×nh ViÖt Nam, nghiªn cøu<br /> tr−êng hîp tØnh Th¸i B×nh. Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia. Hµ Néi-1996.<br /> 4. Christpher Carlson, Perspectives on the Family- History, class and Feminism. Wadsworth<br /> Publishing Company, 1990.<br /> 5. J. Ross Eshleman, the family, An Introduction. Allyn and Bacon Inc, 1988.<br /> 6. Scott J. South & Glenna Spitze, Housework in marital and nonmarital households, American<br /> Sociological Review, 1994, Vol, 59.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trao ®æi víi ng−êi d©n trong ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu “T×m hiÓu nhËn thøc vÒ hµnh vi t×nh dôc<br /> c¸c d©n téc thiÓu sè ë ViÖt Nam” t¹i x· San S¶ Hå, huyÖn Sa Pa, tØnh Lµo Cai, th¸ng 5/2000,<br /> do tæ chøc UNAIDS phèi hîp víi Trung t©m Nghiªn cøu vµ T− vÊn vÒ Ph¸t triÓn thùc hiÖn.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn<br />