Phân loại các loài trong nhánh Mallotus (Muell.Arg.) thuộc chi Mallotus Lour., họ thầu dầu – Euphorbiaceae ở Việt Nam

32(1): 36-40 T¹p chÝ Sinh häc 3-2010<br /> <br /> <br /> <br /> PH¢N LO¹I C¸C LOµI TRONG NH¸NH MALLOTUS (Muell. ARG.) THUéC<br /> CHI MALLOTUS Lour., Hä THÇU DÇU - EUPHORBIACEAE ë VIÖT NAM<br /> <br /> NGUYÔN THÞ KIM THANH, §INH THÞ LùU<br /> Tr−êng ®¹i häc Khoa häc tù nhiªn, §HQG Hµ Néi<br /> L, §×NH MìI<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Trong nhiÒu n¨m gÇn ®©y, nh¸nh Mallotus tªn ®ång nghÜa, mét sè loµi ®- bÞ thay ®æi vÒ<br /> (Muell. Arg.) Thin thuéc chi Mallotus, hä ThÇu mÆt danh ph¸p.... V× vËy, víi c¸c ®iÒu kiÖn<br /> dÇu (Euphorbiaceae) ®- nhËn ®−îc sù quan t©m thuËn lîi vÒ c¬ së vËt chÊt vµ ph−¬ng tiÖn kü<br /> cña rÊt nhiÒu nhµ khoa häc trªn thÕ giíi. C¸c thuËt hiÖn ®¹i, viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn c¸c<br /> loµi trong nh¸nh phÇn lín lµ c¸c c©y −a s¸ng, nghiªn cøu ph©n lo¹i, bæ sung thªm c¸c ®¬n vÞ<br /> mäc nhanh nªn th−êng lµ c¸c loµi c©y tiªn taxon d−íi loµi cïng c¸c t− liÖu ¶nh vµ h×nh vÏ<br /> phong trªn ®Êt trèng ®åi nói träc. Theo kinh cho nh¸nh Mallotus lµ thùc sù cÇn thiÕt.<br /> nghiÖm d©n gian, c¸c loµi trong nh¸nh ®−îc sö<br /> dông nhiÒu ®Ó lµm thuèc ch÷a bÖnh; cßn theo I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU<br /> c¸c nghiªn cøu míi ®©y th× nhiÒu loµi trong Chóng t«i sö dông 2 ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> nh¸nh nµy cã ho¹t tÝnh sinh häc cao, cã kh¶ chÝnh lµ ph−¬ng ph¸p kÕ thõa vµ ph−¬ng ph¸p<br /> n¨ng chèng l¹i c¸c c¨n bÖnh hiÓm nghÌo nh− h×nh th¸i so s¸nh; ph−¬ng ph¸p nµy tuy ®¬n gi¶n<br /> HIV, ung th−.... Tuy nhiªn, vÒ mÆt h×nh th¸i, c¸c h¬n nhiÒu ph−¬ng ph¸p kh¸c nh−ng rÊt thÝch hîp<br /> loµi trong nh¸nh th−êng cã h×nh th¸i gièng nhau víi ®iÒu kiÖn n−íc ta, nhÊt lµ trong c¸c nghiªn<br /> nªn rÊt dÔ nhÇm lÉn trong ph©n lo¹i. Do ®ã, ®Ó cøu phôc vô yªu cÇu tr−íc m¾t cña x- héi.<br /> khai th¸c vµ sö dông mét c¸ch chÝnh x¸c vµ cã<br /> hiÖu qu¶ th× viÖc nghiªn cøu ®Çy ®ñ vÒ ph©n lo¹i II. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN<br /> cña c¸c loµi nµy lµ v« cïng quan träng, ®Æc biÖt<br /> lµ ®èi víi c¸c nghiªn cøu vÒ ho¹t tÝnh sinh häc Nh¸nh Mallotus (Muell. Arg.) Thin<br /> còng nh− c¸c lîi Ých quan träng kh¸c cña chóng.<br /> §èi víi nh¸nh Mallotus ë ViÖt Nam, vÒ mÆt Section Mallotus (Muell. Arg.) Thin 1999,<br /> ph©n lo¹i, ®¸ng ghi nhËn nhÊt lµ c¸c c«ng tr×nh Key to taxonomy and classification of<br /> cña NguyÔn NghÜa Th×n (1999, 2007) [3, 4]. Euphorbiaceae of Vietnam: 98; Section<br /> Tuy nhiªn, trong c¸c c«ng tr×nh nµy, t¸c gi¶ míi Eumallotus Muell. Arg. 1865 Linnaea 34:186;<br /> chØ dõng l¹i ë viÖc lËp khãa ®Þnh lo¹i cña 7 loµi, Section Echinus Pax et Hoffm. 1914 in Engl.,<br /> mµ ch−a cã ®iÒu kiÖn m« t¶ chi tiÕt c¸c loµi. Pflanzenr. IV. 147. VII:162.<br /> Trong khi ®ã, hiÖn nay, nhiÒu loµi ®- trë thµnh Nh¸nh nµy cã 7 loµi ë ViÖt Nam.<br /> <br /> Khãa ®Þnh lo¹i c¸c loµi thuéc nh¸nh Mallotus (Muell. Arg.) Thin ® biÕt ë ViÖt Nam<br /> 1a. L¸ kh«ng d¹ng läng, qu¶ Ýt gai, c¸c gai t¸ch biÖt râ<br /> 2a. L¸ ph©n 3 thïy hoÆc Ýt khi kh«ng, 2 tuyÕn gèc trßn cã kÝch th−íc 1,5-2 × 0,8-1 mm, mÆt<br /> d−íi phñ l«ng h×nh sao mµu gÇn tr¾ng, l¸ ®µi 4, côm qu¶ th−a ph©n nh¸nh nhiÒu hoÆc kh«ng<br /> ph©n nh¸nh, qu¶ ®−êng kÝnh 0,8 cm, gai dµi 4 mm, kh«ng l«ng....................1. M. paniculatus<br /> 2b. L¸ nguyªn, 2 tuyÕn gèc cã kÝch th−íc 0,3 × 0,8 mm, mÆt d−íi l«ng h×nh sao mµu vµng n©u, l¸<br /> ®µi 5, côm qu¶ dµy ®Æc kh«ng ph©n nh¸nh, gai dµi 3 mm trªn cã l«ng h×nh sao.....2. M. japonicus<br /> 1b. L¸ d¹ng läng hoÆc kh«ng, qu¶ nhiÒu gai, c¸c gai kh«ng t¸ch biÖt râ<br /> <br /> 36<br />  3a. MÆt d−íi l¸ mµu tr¾ng, gèc l¸ b»ng hoÆc tim….….…............................................3. M. apelta<br /> 3b. MÆt d−íi l¸ kh«ng mµu tr¾ng, gèc l¸ trßn<br /> 4a. Gai qu¶ dµi; l¸ mµu n©u ®á nhÊt lµ lóc cßn non, mÆt d−íi cã 2 líp l«ng khã ph©n biÖt vµ<br /> khã thÊy tuyÕn d¹ng h¹t<br /> 5a. MÐp l¸ cã r¨ng c−a lín hiÕm khi cã tuyÕn, mÆt d−íi phñ l«ng h×nh sao mµu n©u ®á,<br /> phÇn läng 0,5 cm (nÕu cã), (2)-6 tuyÕn gèc nhá mµu ®en trªn g©n gèc, cuèng l¸ dµi<br /> 3-11 cm, nhÞ 70-80........................................................................4. M. metcalfianus<br /> 5b. MÐp l¸ nguyªn cã nhiÒu tuyÕn mµu ®en, mÆt d−íi nhiÒu l«ng h×nh sao mµu h¬i n©u<br /> vµ cã tuyÕn d¹ng h¹t mµu da cam, phÇn läng 0,7-2,5 cm (nÕu cã), tuyÕn gèc 2-(4),<br /> cuèng l¸ 22 cm, nhÞ 90……............................................................5. M. mollissimus<br /> 4b. Gai qu¶ ng¾n, l¸ cã mµu n©u vµng lóc non; mÆt d−íi l«ng h×nh sao to th−a vµ nh×n râ<br /> c¸c tuyÕn d¹ng h¹t mµu cam.<br /> 6a. Toµn th©n phñ l«ng h×nh sao t¹o thµnh líp l«ng dµy vµ dµi, l¸ d¹ng läng réng<br /> cuèng ®Ýnh c¸ch gèc 1,5-6 cm, 7-9 g©n gèc, 0-2 tuyÕn gèc mµu n©u, cuèng dµi 2,5-<br /> 16 cm, côm hoa ®ùc 22-24 cm, côm qu¶ 25 cm-36 cm cã thÓ ph©n nh¸nh hoÆc<br /> kh«ng ..................................................................................................6. M. barbatus<br /> 6b. Th©n vµ cµnh non phñ l«ng h×nh sao th−a, ng¾n, l¸ th−êng chØ h¬i d¹ng läng (< 1,5<br /> cm) hoÆc kh«ng, 3 g©n gèc, 2-4 tuyÕn gèc, cuèng dµi ®Õn 29 cm, côm hoa ®ùc 3-<br /> 16 cm, côm qu¶ 5-12 cm kh«ng ph©n nh¸nh.............................7. M. macrostachyus<br /> <br /> 1. Mallotus paniculatus (Lamk.) Muell. triculus Lour. 1790; Mallotus cochinchinensis<br /> Arg., 1865. Lour., 1790. - Bôc b¹c, b«ng bÖt, bai b¸i, bïm<br /> bôp n©u, bïng bôc n©u, ba bÐt nam bé,<br /> Croton paniculatus Lamk.1786, Echinus b¹ch thu [1].<br /> <br /> 1a. L¸ h×nh thoi, kh«ng ph©n thïy. Côm hoa ®ùc 11-30 cm, ph©n nh¸nh nhiÒu. Côm qu¶ dµi<br /> 8-33 cm. Qu¶ cã gai dµy, dµi 2-4 mm...............................................................var. paniculatus<br /> 1b. L¸ h×nh trøng lín, ph©n 3 thïy. Côm hoa ®ùc 15-25 cm, Ýt ph©n nh¸nh. Côm qu¶ dµi 16-20<br /> cm. Qu¶ cã gai th−a, dµi 3 mm........................................................................var. formosamus<br /> <br /> 1a. Mallotus paniculatus (Lam.) Muell. Arg. 1b. Mallotus paniculatus var. formosamus<br /> var. paniculatus (Hayata) Hurus<br /> C©y gç nhá. L¸ h×nh thoi, kh«ng ph©n thïy, C©y gç 6-8m. L¸ 6-11 cm × 7-12 cm, ph©n 3<br /> cuèng 5-15 cm. Côm hoa ®ùc 11-30 cm ph©n thïy, cuèng l¸ 5-17 cm. Côm hoa ®ùc 15-25 cm<br /> nh¸nh nhiÒu. Côm qu¶ 8-33 cm, gai qu¶ dµy, dµi Ýt ph©n nh¸nh. Côm qu¶ 16-20 cm, qu¶ mäc<br /> 2-4 mm, ®−êng kÝnh qu¶ 6-7 mm. th−a trªn côm qu¶, gai qu¶ th−a 3 mm, bÇu 3 «,<br /> Ph©n bè: Lµo Cai, Tuyªn Quang, L¹ng S¬n, l¸ ®µi 3 h¬i dÝnh gèc.<br /> Th¸i Nguyªn, Qu¶ng B×nh, Gia Lai - Kon Tum, Ph©n bè: L¹ng S¬n, Hßa B×nh, Hµ T©y, Ninh<br /> §ång Nai. B×nh, Qu¶ng B×nh, Gia Lai, L©m §ång.<br /> MÉu nghiªn cøu: Hoµng Liªn S¬n, 20/11/63, MÉu nghiªn cøu: L¹ng S¬n, LVL-02011938<br /> N-04 (HNU); Tuyªn Quang, 1973, N. N. Th×n, (HNU); L¹ng S¬n, VLV 02/01/1938 (HNU);<br /> s.n. (HNU); L¹ng S¬n, H÷u Lòng, 5/12/1962, N. Hßa B×nh, L¹c Thñy, 21/11/1981, NguyÔn B¸,<br /> N. Th×n, 0854 (HNU); L¹ng S¬n, Chi L¨ng, NB1030 (HNU); Hßa B×nh, 23/12/99, V. X.<br /> 6/10/1964, N. N. Th×n, s.n. (HNU); Th¸i Ph−¬ng (HN); Hµ T©y, Ba V×, 15/10/1939,<br /> Nguyªn, §×nh C¶, 27/12/1939, Petelot, 2350 Petelot 229 (HNU); Ninh B×nh, Chî Gµnh,<br /> (HNU); Qu¶ng B×nh, Phong Nha Km20, NT- 1934, s.n. (HNU); Qu¶ng B×nh, Phong Nha - KÎ<br /> 010212 (HNU); Gia Lai, Kon Tum, 29/10/1978, Bµng, NT02072750 (HNU); Qu¶ng B×nh,<br /> P-3727 (HNU); §ång Nai, NT-021102 (HNU). 14/8/2000, V. X. Ph−¬ng, s.n. (HN); Gia Lai, N.<br /> <br /> 37<br /> Q. B×nh, VN1618 (HN); L©m §ång, 17/4/97, N. th−êng xanh ë ®é cao trªn 1000 m.<br /> Q. Binh, VH4036 (HN). MÉu nghiªn cøu: Sapa, 14/6/2006, DA-<br /> 2. Mallotus japonicus (L. f.) Muell. Arg., 4917(5) (HNU); Lµo Cai, Sa Pa, Petelot s.n.<br /> 1865 (HM).<br /> Croton japonicus L. f., 1782. 3. Mallotus apelta (Lour.) Muell. Arg., 1865<br /> Ph©n bè: Lµo Cai (Sa Pa). Ricinus apelta Lour. 1790 - Bôc tr¾ng,<br /> ru«ng, ba bÐt tr¾ng, bui bui, bai bai, bïm bôp,<br /> Sinh th¸i: C©y gç −a s¸ng, mäc trong rõng bïng bôc [1].<br /> <br /> 3a. L¸ 7-12 cm × 7-13 cm, gèc l¸ b»ng hoÆc h¬i tim. Côm qu¶ 13-20 cm, gai qu¶ 6 m, h¹t h×nh<br /> cÇu.......................................…...................................................................................var. apelta<br /> 3b. L¸ 10-13 cm × 15-18 cm, gèc l¸ b»ng hoÆc h¬i nhän. Côm qu¶ 28-36 cm, gai qu¶ 7-10 mm,<br /> h¹t h×nh trøng..................................................................................................var. kwangsiensis<br /> <br /> 3a. Mallotus apelta Lour. var. apelta Ph©n bè: tõ S¬n La, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn,<br /> Ninh B×nh (Cóc Ph−¬ng) qua T©y Nguyªn ®Õn<br /> Ricinus apelta Lour.1790; Croton chinensis<br /> §ång Nai, Bµ RÞa Vòng Tµu [1, 4].<br /> Geiseler; Malltus apelta var. chinensis<br /> (Geiseler) Pax. 4. Mallotus metcalfianus Croiz., 1940<br /> C©y bôi cao 1-4 m. Cµnh non phñ l«ng h×nh Mallotus mollissimus auct. non (Geiseler)<br /> sao mµu tr¾ng hay mµu vµng nh¹t. L¸ 7-12 cm × Airy Shaw 1972 - Bôc ®á, ba bÐt ®á, ba bÐt<br /> 7-13 cm, gèc l¸ b»ng hoÆc h¬i tim. Côm hoa metcalf, ruèi metcalf [1].<br /> ®ùc ph©n nh¸nh. Côm qu¶ 13-20 cm, gai qu¶ 6 Ph©n bè: Lµo Cai, Yªn B¸i, Hµ Giang, Tuyªn<br /> mm. H¹t h×nh cÇu, mµu ®en bãng, 3-4 mm. Quang, L¹ng S¬n, Qu¶ng Ninh (§Çm Hµ), VÜnh<br /> Ph©n bè: Ninh B×nh, Hßa B×nh, Hµ Néi. Phóc, Hßa B×nh, Hµ T©y, Ninh B×nh, Thanh Hãa,<br /> MÉu nghiªn cøu: Hµ S¬n B×nh, 19/5/62, s. NghÖ An, HuÕ, Kon Tum, Gia Lai [1, 4].<br /> coll. s.n. (HNU); Hµ S¬n B×nh, 24/5/65, s. coll. MÉu nghiªn cøu: Hµ Tuyªn, 20/9/76, s.coll.,<br /> s.n. (HNU); Hµ S¬n B×nh, 25/7/65, s. coll. s.n. 3 (HNU); Lµo Cai, V. X. Ph−¬ng-3009 (HN);<br /> (HNU); NT-845 (HNU); 16/5/1962, LVD 6613 L¹ng S¬n, 10/1967, N. N. Thin, 432 (HNU); Th¸i<br /> (HNU); Hßa B×nh, L−¬ng S¬n, 13/8/1979, T. §. Nguyªn, 15/3/65, (HNU); Thõa Thiªn - HuÕ, Phó<br /> NghÜa T-623, T-616 (HNU); Hµ Néi, Cæ Loa, Léc, Thïy D−¬ng, 5/7/1979 (HN); Qu¶ng B×nh,<br /> 14/5/1971, N. N. Th×n 00105 (HNU). Ba RÒn, 22/8/1981, Phóc, 284 (HN); Qu¶ng<br /> B×nh, Ba RÒn, 22/8/81, H. TuÖ, 747 (HN).<br /> 3b. Mallotus apelta var. kwangsiensis F. P.<br /> Metcalf, 1941 5. Mallotus mollissimus (Geisel.) Airy-<br /> C©y gç nhá cao 5-6 m. Cµnh non phñ l«ng Shaw., 1972<br /> h×nh sao mµu tr¾ng. L¸ 10-13 cm × 15-18 cm, Croton mollissimus Geisel. 1807. Croton<br /> gèc lµ b»ng hoÆc h¬i nhän. Côm hoa ®ùc ph©n ricinoides Pes. 1807. Mallotus ricinoides (Pers.)<br /> cµnh. Côm qu¶ 28-36 cm, qu¶ dµy ®Æc trªn côm Muell. Arg. 1865 - Bôc n©u, Ruèi mÒm, Babet<br /> qu¶, gai qu¶ 0,7-1 cm. H¹t h×nh trøng, mµu ®en, n©u, Bôc qu¶ ThÇu dÇu [1].<br /> 3-4 mm. Ph©n bè: Lµo Cai, Yªn B¸i, L¹ng S¬n, Phó<br /> MÉu nghiªn cøu: Hßa B×nh - 23/5/65, s. coll. Thä, VÜnh Phóc, B¾c C¹n, Th¸i Nguyªn, H¶i<br /> s.n. (HNU); Hßa B×nh, 15/6/65, s. coll. s.n. D−¬ng (B¶y Chïa), Hßa B×nh (chî Bê), Hµ T©y<br /> (HNU); Hßa B×nh, 25/6/65, s. coll. s.n. (HNU); (Ba V×), Thanh Hãa (La H¸n), NghÖ An, Hµ<br /> Hµ T©y, Ba V×, 4/2/1965, 3566 (HNU); §¹i Tõ - TÜnh, tp. Hå ChÝ Minh (Thñ §øc), Bµ RÞa -<br /> 1965, s. coll. s.n. (HNU), Thôc LuyÖn, 3/4/61, s. Vòng Tµu (Bµ RÞa) [1, 4].<br /> coll. s.n. (HNU); 16/7/1979, T. §. NghÜa, T-647 MÉu nghiªn cøu: Tuyªn Quang, N. N. Thin,<br /> (HNU). §T050818-08 (HNU); N. N. Thin, NT-06070114<br /> <br /> 38<br /> (HNU); Tuyªn Quang, 5/8/99, N. H. Hiªn, A. 6. Mallotus barbatus Muell. Arg., 1865<br /> Gramain, 544 (HN); Qu¶ng Ninh, CÈm Ph¶, Bôc c¸m, Bïng bôc, B«ng bÖt, Bïm bôp gai,<br /> §ång Má, 11/7/1965, Th×n - Hoa, s. n. (HNU). Nhung diÖn r©u, Ruèi r©u, C¸m lîn [1].<br /> <br /> 1a. Cµnh non vµ cuèng l¸ dµy ®Æc l«ng h×nh sao dµi mµu n©u ®á khi non. Côm qu¶ 31 cm, ph©n<br /> nh¸nh, cuèng qu¶ 0,6 -1,3 cm, ®Çu nhôy 3(4). L¸ 6-11 cm × 7-18 cm.............................var. barbatus<br /> 1b. Cµnh non vµ cuèng l¸ dµy ®Æc c¸c l«ng mµu h¬i n©u hoÆc h¬i vµng khi non. Côm qu¶ kh«ng<br /> ph©n nh¸nh, ®Çu nhôy 4-5.<br /> 2a. L¸ 17-25 cm × 19-27 cm. Côm hoa ®ùc ph©n nh¸nh. Côm qu¶ 25-36 cm, ®−êng kÝnh 1,3-1,5<br /> cm, cuèng qu¶ 1-1,6 cm, l¸ hoa h×nh kim 6-9 mm, tån t¹i……...................................var. pedicellaris<br /> 2b. L¸ 4-10 cm × 5-13 cm. Côm hoa ®ùc Ýt hoÆc kh«ng ph©n nh¸nh. Côm qu¶ 16-20 cm, ®−êng<br /> kÝnh qu¶ 0,8-1,2 cm, l¸ hoa sím rông……………..…........……................................var. croizatianus<br /> <br /> 6a. Mallotus barbatus Muell. Arg. var. barbatus 6c. Mallotus barbatus var. croizatianus (F. P.<br /> C©y bôi hay gç nhá cao 2-6 m. Cµnh non vµ Metcalf) S. M. Hwang 1985.<br /> cuèng l¸ dµy ®Æc l«ng h×nh sao dµi. L¸ 6-11 cm Mallotus croizatianus F. P. Metcalf 1941;<br /> × 7-18 cm, l«ng trªn l¸ non mµu n©u ®á. Côm M. esquirolii H. LÐv. 1911, not H. LÐveillÐ 1911.<br /> qu¶ 31 cm, ph©n nh¸nh, qu¶ mäc th−a trªn C©y bôi cao 1,5-3 m. Cµnh non vµ cuèng l¸<br /> cuèng côm qu¶, cuèng qu¶ 0,6-1,3 cm, vßi nhôy dµy ®Æc c¸c l«ng mµu h¬i n©u hay vµng khi non.<br /> dµi 3-4 mm, ®Çu nhôy 3(4). L¸ 4-10 cm × 5-13 cm, cã 1- 2 tuyÕn gèc. Côm<br /> Ph©n bè: L¹ng S¬n, Th¸i Nguyªn. hoa ®ùc kh«ng ph©n nh¸nh 13-23 cm. Hoa ®ùc:<br /> MÉu nghiªn cøu: L¹ng S¬n, Chi L¨ng, l¸ ®µi 4, d¹ng thuyÒn, dÝnh. Côm qu¶ 16-20 cm<br /> 3/6/1973, N. N. Th×n, N3 (HNU); L¹ng S¬n, kh«ng ph©n nh¸nh, ®−êng kÝnh qu¶ 0,8-1,2 cm,<br /> §ång Má, 24/5/1981, T. §. NghÜa, T-891 ®Çu nhôy 4-5, tån t¹i.<br /> (HNU); Th¸i Nguyªn, §¹i Tõ, 6/1966; N. N. Ph©n bè: L¹ng S¬n, Ninh B×nh, NghÖ An,<br /> Th×n (HNU); NT-263 (HNU); N. N. Th×n 724 Qu¶ng B×nh.<br /> (HNU); 20/4/1972, P. K. Léc, P-1588 (HNU). MÉu nghiªn cøu: L¹ng S¬n, 13/6/63, N. §.<br /> 6b. Mallotus barbatus var. pedicellaris Croizat, Kh«i, N0392 (HN); Ninh B×nh, Cóc Ph−¬ng,<br /> 1938 NguyÔn Anh TiÕp 1496 (HN); NghÖ An, N. H.<br /> Mallotus barbatus var. hubeiensis S. M. Hien, N0517 (HN); Gß Co, VQN-250501<br /> Hwang 1985. (HNU); Qu¶ng B×nh, 14/8/2000, Ph−¬ng-3239<br /> (HN); Qu¶ng B×nh, 6/8/2001, Ph−¬ng-4210<br /> C©y gç nhá cao 3-6 m. Cµnh non vµ cuèng (HN); NT-705 (HNU).<br /> l¸ l«ng h×nh sao mµu h¬i n©u hay vµng mäc<br /> 7. Mallotus macrostachyus (Miq.) Muell.<br /> thµnh líp dµy ®Æc liªn tôc. L¸ 17-25 cm × 19-27<br /> cm, d¹ng läng lín (6 cm). Côm qu¶ kh«ng ph©n Arg., 1866<br /> nh¸nh 25-36 cm, l¸ hoa h×nh kim 6-9 mm, qu¶ Rottlera macrostachya Miq. 1860; Mallotus<br /> mäc ®Òu trªn côm qu¶, ®−êng kÝnh 1,3-1,5 cm, insignis Muell. Arg., 1865; Mallotus albus auct.<br /> cuèng qu¶ 1-1,6 cm, ®Çu nhôy 4, tån t¹i. non Muell. Arg. 1865, p.p., pro Motley 530,<br /> Ph©n bè: Hµ Giang, Hßa B×nh, Hµ T©y, Wallich 7820. - Nhung diÖn ®u«i to, bïm bôp<br /> Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn - HuÕ. b«ng to, ruèi ®u«i to, nhung diÖn tr¾ng, ruèi<br /> tr¾ng [1].<br /> MÉu nghiªn cøu: Hµ Giang, T§05052740<br /> (HNU); Hßa B×nh, Chi Nª, 12/7/1960, Vâ ThÞ Ph©n bè: Lµo Cai (Sapa), L¹ng S¬n, Hßa<br /> TuyÕt Nga, 0847 (HNU); Hßa B×nh, 24/5/73 B×nh (L¹c Thæ), Ninh B×nh (Cóc Ph−¬ng), NghÖ<br /> N08 (HNU); Hµ T©y, Ba V×, 4/1939, Petelot, An (Cæ Ba), Hµ TÜnh, Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ,<br /> 2218 (HNU); B×nh TrÞ Thiªn, 08/5/1978, s. coll. Thõa Thiªn - HuÕ (L¨ng C«), §ång Nai [1, 4].<br /> s.n. (HNU); 17/8/1964, Vò Kim Dòng, s.n. MÉu nghiªn cøu: L¹ng S¬n, 15/6/1982,<br /> (HNU). N. N. Th×n NT-11284 (HNU); L¹ng S¬n,<br /> <br /> 39<br /> 14/2/1982, N. N. Th×n, NT1227 (HNU); L¹ng vµ hÖ thèng ph©n lo¹i hä ThÇu dÇu ViÖt<br /> S¬n, N. N. Th×n, NT-060705-06 (HNU); Qu¶ng Nam. Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br /> B×nh, 14/8/2000, Ph−¬ng-3240 (HN); NT-1284 4. Thin N. N., 2007: Taxonomy of<br /> (HNU). Euphorbiaceae in Vietnam. Vietnam<br /> National University Publishers, Hanoi.<br /> TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> 5. Bollendorff. S. M., P. C. Van Welzen, J.<br /> 1. NguyÔn TiÕn B©n (chñ biªn), 2003: Danh W. F. Slik, 2008: Malesian Euphorbiaceae,<br /> lôc c¸c loµi Thùc vËt ViÖt Nam, 2: 626-633. 66.<br /> Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi. 6. Qiu Huaxing & Michael G. Gilbert, 2008:<br /> 2. Ph¹m Hoµng Hé, 1999: C©y cá ViÖt Nam, Flora of China, 11: 225-237.<br /> tËp 2. Nxb. TrÎ, Hµ Néi.<br /> 7. Sierra. S. E. C. & P. C. Van Welzen,<br /> 3. NguyÔn NghÜa Th×n, 1999: Khãa x¸c ®Þnh 2005: Blumea, 50(2): 249-274.<br /> <br /> <br /> <br /> A TAXONOMIC REVISION OF MALLOTUS Lour.<br /> SECTION MALLOTUS (Muell. ARG.) Thin (EUPHORBIACEAE) IN VIETNAM<br /> <br /> NGUYEN THI KIM THANH, DINH THI LUU, LA DINH MOI<br /> <br /> <br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> Mallotus Lour. is a genus of shrubs, trees and climbers, with c. 150 species. The genus occurs mainly in<br /> (sub) tropical Asia, Australia and the Pacific, with only a few species in tropical Africa and Madagascar.<br /> Section Mallotus is one of six sections of genus Mallotus in Vietnam. A revision of Mallotus section Mallotus<br /> in Vietnam is given. There are seven species of this section occur in Vietnam: M. paniculatus, M. japonicus,<br /> M. apelta, M. metcalfianus, M. mollissimus, M. barbatus, M. macrostachyus. A new identification key to the<br /> species is provied. In this paper, 2 new varieties of M. paniculatus: Mallotus paniculatus var. paniculatus,<br /> Mallotus paniculatus var. formosamus, 3 new varieties of M. barbatus: Mallotus barbatus var. barbatus,<br /> Mallotus barbatus var. croizatianus, Mallotus barbatus var. pedicellaris and 2 new varieties of M. apelta:<br /> Mallotus apelta var. apelta, Mallotus apelta var. kwangsiensis are all described with the distribution and key<br /> to identify the varieties.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 19-9-2009<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 40<br />