MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Báo cáo thống kê ngành thủy sản toàn cầu của Tổ chức Lương thực
và Nông nghiệp Liên hợp Quốc (FAO) cho thấy nhu cầu đối với các mặt
hàng nhuyễn thể hai mảnh vỏ (NTHMV) tăng mạnh vào năm 2021 so
với 2020. Nhuyễn thể của Việt Nam đã được xuất khẩu đến 42 nước;
trong đó, Liên minh châu Âu (EU) là thị trường nhập khẩu NTHMV lớn
nhất, chiếm 62% tổng giá trị xuất khẩu mặt hàng này của Việt Nam ra
các thị trường trên thế giới. Tuy nhiên, EU cũng là thị trường có quy
định chặt chẽ nhất đối với các sản phẩm nhập khẩu, gây nhiều thách
thức đối với ngành nuôi trồng NTHMV ở Việt Nam.
Trong những năm qua, tình trạng viêm dạ dày ruột, viêm gan do tiêu
thụ NTHMV nhiễm vi rút luôn là vấn đề được lưu tâm. Theo dấu hiệu
lâm sàng, đã xác định được hơn 100 loại vi rút đường ruột có mặt trong
thực phẩm bị ô nhiễm; trong đó, Norovirus (NoV), vi rút viêm gan A
(HAV), vi rút viêm gan E (HEV) và Astrovirus ở người (HAstV) là các
vi rút gây bệnh thường gặp trong NTHMV. Đáng chú ý, một số nghiên
cứu về các vi rút này tại Việt Nam đã cho thấy tình trạng đồng nhiễm
nhiều tác nhân vi rút trên cùng một mẫu bệnh phẩm.
Hiện nay, trong khi quy trình chuẩn ISO 15216-2:2013 có thể ứng
dụng để xác định NoV và HAV trong thực phẩm thì các quy trình
Real-time RT-PCR phát hiện HAstV và HEV còn chưa được chuẩn
hóa, gây nhiều hạn chế trong công tác kiểm nghiệm. Vì vậy, việc xây
dựng quy trình xác định HAstV và HEV với bộ mồi, mẫu dò đảm bảo
độ bao phủ trên các biến chủng hiện có, đồng thời tối ưu các điều kiện
của phản ứng Real-time RT-PCR, cho phép xác định cùng lúc cả bốn
tác nhân NoV, HAV, HEV và HAstV với một chu trình nhiệt của ISO
15216-2:2013 sẽ góp phần rút ngắn thời gian phân tích, hỗ trợ kịp thời
cho công tác điều trị.
Bên cạnh đó, các số liệu về đặc điểm sinh học phân tử của các vi rút
gây bệnh truyền qua thực phẩm trong NTHMV tại Việt Nam còn rất hạn
chế. Vì vậy, việc xác định đặc điểm sinh học phân tử của vi rút thông
qua xác định kiểu gen (genotype) là công đoạn cần thiết để đánh giá
chính xác nguy cơ bùng phát dịch bệnh gây ra bởi các tác nhân vi rút có
mặt trong NTHMV. Do vậy, luận án nghiên cứu sinh “Nghiên cứu xây
dựng phương pháp phân tích một số vi rút có nguy cơ cao trong nhuyễn
thể hai mảnh vỏ và đặc điểm sinh học phân tử” đã được thực hiện.
