Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân qua thực tiễn thi hành trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

-----------------------------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC

THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH,

CÁ NHÂN QUA THỰC TIỄN THI HÀNH TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Luật Kinh tế

NGUYỄN VĂN LONG

Hà Nội - 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

-----------------------------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC

THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH,

CÁ NHÂN QUA THỰC TIỄN THI HÀNH TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Luật Kinh tế

Mã số: 8380107

Học viên Cao học: Nguyễn Văn Long

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Thị Mơ

Hà Nội - 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sỹ này là công trình nghiên cứu khoa học độc

lập của tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả, các số liệu nêu trong luận văn là

trung thực có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy.

Tác giả

Nguyễn Văn Long

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc về sự giúp đỡ hết sức nhiệt tình và hiệu

quả của Người hướng dẫn khoa học: GS, TS. Nguyễn Thị Mơ.

Tôi cũng xin chân thành cảm ơn tới tập thể cán bộ, giảng viên Cơ sở Quảng

Ninh, Khoa Luật, Khoa Sau đại học Trường Đại học Ngoại thương đã giúp đỡ tôi

trong thời gian học tập và hoàn thành khóa học tại Nhà trường.

Tôi xin cảm ơn đồng nghiệp, bàn bè, cơ quan và gia đình đã tạo mọi điều

kiện giúp đỡ tôi trong thời gian qua để tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình.

Trân trọng cảm ơn!

Tác giả luận văn

Nguyễn Văn Long

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... v

DANH MỤC BẢNG BIỂU ..................................................................................... vi

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN THẠC SĨ ............... vii

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BỒI THƯỜNG

KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ

NHÂN TẠI VIỆT NAM ............................................................................................ 8

1.1. Khái niệm và đặc điểm của đất nông nghiệp ................................................... 8

1.1.1. Khái niệm về đất nông nghiệp .............................................................. 8

1.1.2. Đặc điểm của đất nông nghiệp ........................................................... 10

1.2. Khái niệm và căn cứ pháp lý để thu hồi đất nông nghiệp ............................ 12

1.2.1. Khái niệm về thu hồi đất nông nghiệp ............................................... 12

1.2.2. Căn cứ pháp lý để Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ..................... 14

1.3. Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của các hộ

gia đình, cá nhân ..................................................................................................... 16

1.3.1. Khái niệm về hộ gia đình, cá nhân ..................................................... 16

1.3.2. Khái niệm và đặc điểm của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân ...................................... 18

1.3.3. Nội dung của pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp ......................... 21

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THỰC THI

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG

NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ NHÂN TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG,

TỈNH QUẢNG NINH ............................................................................................. 24

2.1. Một số nét về thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................... 24

2.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................... 24

2.1.2. Đất nông nghiệp .................................................................................. 24

2.1.3. Các văn bản hướng dẫn bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất trên

địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. .......................................... 25

2.2. Thực trạng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của hộ gia đình, cá nhân ......................................................................................... 26

2.2.1. Nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của

hộ gia đình, cá nhân...................................................................................... 26

2.2.2. Điều kiện bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ

gia đình, cá nhân ........................................................................................... 29

2.2.3. Cách tính thiệt hại để được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân ......................................................... 31

2.2.4. Trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của hộ gia đình, cá nhân............................................................................... 32

2.2.5. Giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp ................................................................................................... 36

2.3. Thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ...... 37

2.3.1. Thực tiễn thi hành các nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thành phố Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh ................................................................................. 37

2.3.2. Thực tiễn thực thi các quy định về điều kiện bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thành

phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................................................... 38

2.3.3. Thực tiễn thực thi quy định về trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thành

phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................................................... 39

2.3.4. Cách tính thiệt hại để bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

........................................................................................................................ 47

2.3.5. Thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long,

tỉnh Quảng Ninh ........................................................................................... 50

2.3.6. Đánh giá thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, cá nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh ................................................................................................... 51

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO KHẢ

NĂNG THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU

HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ NHÂN TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ............................................... 56

3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân ............................................................. 56

3.2. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân ............................................... 59

3.2.1. Kinh nghiệm từ Trung Quốc .............................................................. 60

3.2.2. Kinh nghiệm từ Hàn Quốc ................................................................. 61

3.2.3. Kinh nghiệm từ Singapore .................................................................. 62

3.3. Các giải pháp cụ thể ......................................................................................... 63

3.3.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân ............................ 63

3.3.2. Nhóm giải pháp nâng cao khả năng thực thi pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành

phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................................................... 69

và nhân dân .................................................................................................... 71

3.4. Một số kiến nghị ............................................................................................... 73

3.4.1. Đối với UBND thành phố Hạ Long .................................................... 73

3.4.2. Kiến nghị đối với Phòng TN&MT, phòng QLĐT và Trung tâm

PTQĐ thành phố Hạ Long… ........................................................................ 74

KẾT LUẬN .............................................................................................................. 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Nội dung viết tắt

Ký hiệu viết tắt BLDS HGĐ, CN CNH FAO HĐH KTQT SDĐ UBND Bộ Luật Dân sự Hộ gia đình, Cá nhân Công nghiệp hóa Tổ chức Nông lương của Liên hợp quốc Hiện đại hóa Kinh tế quốc tế Sử dụng đất Uỷ ban nhân dân

STT 1 2 3 4 5 6 7 8

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Thống kê về các dự án bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn

thành phố Hạ Long giai đoạn 2013 - 2017 ................................................................ 45

Bảng 2.2. Kết quả thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại Trung

tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long ................................................................ 45

Bảng 2.3. Tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long ........................................... 47

Bảng 2.4. Đơn giá các loại đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố hạ Long năm

2014 ........................................................................................................................... 48

vii

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN VĂN THẠC SĨ

Đề tài luận văn: “Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của hộ gia đình, cá nhân qua thực tiễn thi hành trên địa bàn thành phố

Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh”.

1. Kết quả đạt được của Luận văn

- Luận văn đã phân tích và làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến các quy

định của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp như: khái

niệm và đặc điểm của đất nông nghiệp, khái niệm của HGĐ, CN có quyền SDĐ

nông nghiệp, khái niệm và đặc điểm của pháp luật về Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp và vấn đề bồi thường;

- Luận văn đã phân tích và làm rõ những nội dung cơ bản của pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, cá nhân, bào gồm: (i).

Nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN; (ii).

Điều kiện bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN; (iii).

Cách tính thiệt hại để được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của

HGĐ, CN; (iv). Trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của HGĐ, CN; (v). Giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp;

- Luận văn đã phân tích và làm rõ thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh; chỉ ra những bất cập của pháp luật và những vướng mắc trong quá

trình thực thi pháp luật;

- Luận văn đã đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật và

giải pháp nhằm nâng cao khả năng thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

2. Khả năng ứng dụng thực tiễn của Luận văn

- Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan, đơn vị, tổ chức

trong quá trình nghiên cứu, xây dựng và hoàn thiện các quy định của pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN.

viii

- Luận văn là tài liệu có tính ứng dụng trong công tác bồi thường, giải phóng

mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất của HGD, CN trên địa bàn thành phố Hạ Long,

tỉnh Quảng Ninh nói riêng và cũng là tài liệu tham khảo cho các cơ quan cấp tỉnh

nói chung trong việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện công tác bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp.

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam đang trong giai đoạn hội nhập KTQT và trong quá trình CNH,

HĐH đất nước. Do yêu cầu phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, đẩy mạnh CNH,

HĐH và hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, việc xây dựng các khu công nghiệp,

khu chế xuất, khu đô thị... nhằm đáp ứng các nhu cầu phát triển là một thực tế khách

quan. Tuy nhiên, quá trình trên cũng đã và đang làm nảy sinh nhiều vấn đề kinh tế,

xã hội rất bức xúc ở các địa phương, nhất là ở những nơi có tốc độ CNH và đô thị

hoá diễn ra nhanh chóng. Mặt khác, nước ta là một trong những nước đi đầu về tăng

trưởng kinh tế nông nghiệp, nhất là cây lương thực. Từ một nước phải nhập khẩu

1/3 lương thực mỗi năm đã vươn lên đứng thứ 2 về xuất khẩu lúa gạo (Bộ Công

Thương, 2017). Với một nước nông nghiệp như nước ta, lấy sản xuất lúa nước làm

chính, với hơn 70% số dân sống ở nông thôn, 23% là hộ nghèo, 57% lực lượng xã

hội làm trong ngành nông nghiệp, thì thành tựu này có ý nghĩa to lớn về mặt xã hội.

Nhưng trước thách thức về đất đai nông nghiệp ngày càng thu hẹp, vấn đề việc làm

của người nông dân sau khi bị thu hồi đất nhưng không được bồi thường thỏa đáng

được coi là vấn đề bức xúc nhất. Đây cũng là thách thức lớn đối với chiến lược phát

triển nông nghiệp, nông thôn nói riêng và phát triển đất nước nói chung.

Nhận thức được vấn đề này, trong những năm vừa qua, Đảng và Nhà nước

đã có nhiều chính sách và ban hành các văn bản pháp luật về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN nhằm giải quyết hài hòa lợi ích của

người sử dụng đất, lợi ích của Nhà nước và lợi ích của nhà đầu tư. Mặc dù vậy, việc

thi hành các quy định về đất đai nói chung và thi hành các quy định của pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nói riêng vẫn còn nhiều hạn chế. Theo Thanh

tra Chính phủ, khiếu kiện về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất vẫn chiếm 70%

tổng số các vụ khiếu kiện về đất đai (Tổng cục quản lý đất đai, 2017). Điều này có

nguyên nhân là do các quy định của pháp luật Việt Nam về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp vẫn còn nhiều bất cập và cũng có cả các nguyên nhân

do công tác thu hồi đất nói chung và bồi thường đối với việc thu hồi đất nông

nghiệp nói riêng còn nhiều yếu kém. Tình trạng này tồn tại ở khắp các tỉnh, địa

phương trong cả nước, trong đó có thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh.

Thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh là địa bàn có tốc độ đô thị hóa và

CNH tương đối nhanh. Cùng với đó là việc thu hồi đất nông nghiệp để phát triển

kinh tế - xã hội cũng diễn ra mạnh mẽ. Thực tế này đã dẫn đến nhiều hạn chế,

vướng mắc trong thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu

các quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp trên

thực tiễn là cần thiết, nhằm góp phần tìm ra giải pháp khắc phục những tồn tại, thiếu

sót nói trên và nâng cao khả năng áp dụng các quy định của pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng

Ninh. Với ý nghĩa đó, tác giả đã chọn vấn đề “Pháp luật về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân qua thực tiễn thi hành

trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài cho Luận văn Thạc

sĩ Luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu

Do tầm quan trọng, tính phức tạp của việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của HGĐ, CN, vấn đề này đã được các nhà nghiên cứu phân tích từ

nhiều góc độ. Cụ thể:

Báo cáo về “Tình hình thu hồi đất của nông dân, thực hiện công nghiệp hóa,

hiện đại hóa” được Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố vào năm 2007. Báo cáo

này đã đưa ra những số liệu rất cơ bản về tình hình thu hồi đất của nông dân, về

những kết quả đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế cần khắc phục trong đó đề

cập vấn đề giải quyết việc làm cho nông dân sau khi thu hồi đất. Tuy nhiên, do được

tiến hành từ năm 2007 nên cho đến nay nhiều số liệu trong Báo cáo đã không còn

cập nhật. Ngoài ra, Báo cáo này cũng không đề cập đến vấn đề bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng

Ninh.

Bài viết “Bình luận và góp ý đối với các quy định bồi thường về đất khi Nhà

nước thu hồi đất trong dự thảo Luật đất đai sửa đổi” của PGS. TS Nguyễn Quang

Tuyến (2013) đăng trong Hội thảo Khoa học có tên gọi “Góp ý dự thảo Luật đất đai

sửa đổi” tại Đại học Luật Hà Nội. Bài viết đã làm rõ những quy định của pháp luật

về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, những hạn chế trong dự thảo Luật đất đai

sửa đổi và nêu ra các định hướng để khắc phục những hạn chế này. Tuy nhiên, bài

viết chưa phân tích thực trạng thu hồi đất nông nghiệp và bồi thường đối với việc

thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN nói chung và tại thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh nói riêng.

Năm 2012, Luận văn Thạc sĩ của tác giả Hoàng Thị Thu Trang về “Pháp

luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất của hộ gia đình, cá nhân và thực tiễn

áp dụng tại Nghệ An” đã làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến

việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, thực trạng áp dụng các quy định này tại

tỉnh Nghệ An và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao

hiệu quả áp dụng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất của HGĐ, CN.

Năm 2014, tác giả Phạm Thu Thủy đã bảo vệ thành công Luận án Tiến sĩ

(Đại học Luật Hà Nội) với đề tài “Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp ở Việt Nam”. Luận án đã trình bày cơ sở lý luận về pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam, thực trạng áp dụng các

quy định này ở Việt Nam và đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng

cao hiệu quả áp dụng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

ở Việt Nam. Tuy nhiên, luận án không phân tích vấn đề bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp đối với HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Năm 2017, tác giả Lê Ngọc Thạnh đã bảo vệ Luận án tiến sĩ Luật học với đề

tài “Pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam” (Đại học Luật TP. Hồ Chí

Minh). Trong luận án, tác giả này đã phân tích vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp và chỉ ra những điểm mới của Dự thảo Luật Đất đai năm 2013,

so sánh với những quy định có liên quan trong Luật Đất đai năm 2003. Tuy nhiên,

Luận án này không phân tích vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Ngoài ra, có thể kể đến một số bài viết có liên quan đến thu hồi đất, thu hồi

đất nông nghiệp…, như “Chính sách hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất” của TS. Trần

Quang Huy (Tạp chí Luật học số 10/2010); “Vấn đề xung quanh khái niệm bồi

thường xung quanh khái niệm bồi thường khi thu hồi đất” của PGS. TS. Nguyễn

Quang Tuyến (Tạp chí Luật học số 01/2009); bài viết “Pháp luật về hỗ trợ khi nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp” Th.S. Lê Ngọc Thạnh đăng trên Tạp chí Dân chủ và

Pháp luật tháng 4/2013,…

Các nghiên cứu trên đã làm rõ cơ sở lý luận của pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp và đánh giá thực trạng áp dụng trên phạm vi cả

nước. Tuy nhiên, chưa có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này khi Luật đất

đai năm 2013 có hiệu lực cũng như chưa có công trình nghiên cứu nào về thực tiễn

thi hành pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ,

CN trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. Điều này cho thấy tính mới

của đề tài nghiên cứu của Luận văn Thạc sĩ này.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở làm rõ những quy định của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN và chỉ ra những bất cập của pháp luật cùng

những khó khăn trong thực tiễn thi hành trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh, đề tài đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao khả

năng thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của

HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích trên luận văn có nhiệm vụ cụ thể sau đây:

- Phân tích để làm rõ các vấn đề lý luận liên quan đến các quy định của pháp

luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp như: Khái niệm và đặc

điểm của đất nông nghiệp; khái niệm của HGĐ, CN có quyền SDĐ nông nghiệp,

khái niệm và đặc điểm của pháp luật về Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp và vấn

đề bồi thường;

- Chỉ ra những nội dung cơ bản của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN;

- Đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh; chỉ ra những bất cập của pháp luật và những vướng mắc trong quá

trình thực thi pháp luật;

- Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và giải pháp nhằm nâng cao

khả năng thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

4. Đối tượng và phạm vị nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề liên quan đến thu hồi đất

nông nghiệp và bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN.

Đối tượng nghiên cứu của luận văn còn bao gồm các văn bản pháp luật có liên quan

đến bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN cũng như thực

tiễn thi hành trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi nghiên cứu về nội dung: Về nội dung, phạm vi của luận văn bao

gồm 5 vấn đề: (1). Nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của HGĐ, CN; (2). Phạm vi, điều kiện bồi thường; (3). Trình tự, thủ tục bồi thường;

(4). Cách tính thiệt hại để được bồi thường; (5). Giải quyết khiếu nại khi bồi

thường.

Phạm vi nghiên cứu về không gian: Luận văn nghiên cứu pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN nói chung và thực tiễn

thi hành trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh nói riêng.

Phạm vi nghiên cứu về thời gian: Khi đánh giá thực trạng pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN và thực tiễn thi hành

trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, luận văn lấy mốc là năm 1987 -

năm ban hành Luật Đất đai đầu tiên của Việt Nam, đặc biệt nhấn mạnh từ năm 2013

- năm ban hành Luật Đất đai mới cho đến nay.

Khi đề xuất giải pháp, luận văn đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp và giải pháp nâng cao khả năng thực

thi pháp luật tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh từ nay cho đến năm 2023.

5. Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp phân

tích, phương pháp hệ thống hóa, phương pháp tổng hợp, phương pháp thống kê, kết

hợp giữa lý luận và thực tiễn để tìm hiểu vấn đề nghiên cứu. Đặc biệt, phương pháp

so sánh luật học được sử dụng để so sánh các quy định có liên quan đến bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp qua các thời kỳ ở việt Nam. Cụ thể:

- Phương pháp hệ thống hóa, phương pháp phân tích luật học được sử dụng

trong Chương 1 khi nghiên cứu những vấn đề lý luận về pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp tại Việt Nam nhằm làm rõ các khái niệm về đất

nông nghiệp, về nội dung của pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp, về căn cứ và

các cơ sở đề Nhà nước và về nghĩa vụ bồi thường của Nhà nước trong trường hợp

Nhà nước thu hồi đất của HGĐ, CN. Tại Chương này, phương pháp so sánh luật

học cũng được áp dụng để phân tích các qui phạm pháp luật nhằm so sánh, đối

chiếu để thấy được những thay đổi của pháp luật khi quy định về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp tại thành phố Hạ Long, Quảng Ninh.

- Phương pháp tổng hợp, phương pháp phân tích, phương pháp so sánh luật

học được sử dụng trong Chương 2 khi nghiên cứu thực trạng các quy định của pháp

luật về 5 nội dung được nghiên cứu trong Luận văn và thực trạng thực thi pháp luật

và thực tiễn áp dụng pháp luật về bồi thường khi nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

- Phương pháp luận giải và phương pháp hệ thống hóa được sử dụng trong

Chương 3 khi nghiên cứu để lập luận cho các giải pháp hoàn thiện pháp luật và giải

pháp nâng cao khả năng thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

6. Kết cấu của luận văn

Ngoài các phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn

gồm 3 chương:

Chương 1: Những vấn đề lý luận về pháp luật bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại Việt Nam

Chương 2: Thực trạng pháp luật và thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh

Chương 3: Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao khả năng thực thi

pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá

nhân trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT BỒI THƯỜNG

KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ

NHÂN TẠI VIỆT NAM

1.1. Khái niệm và đặc điểm của đất nông nghiệp

1.1.1. Khái niệm về đất nông nghiệp

Theo cách hiểu truyền thống của người Việt Nam, đất nông nghiệp thường

được coi là đất trồng lúa, trồng cây hoa màu như ngô, khoai, sắn và những loại cây

được coi là lương thực. Tuy nhiên, trên thực tế việc sử dụng đất nông nghiệp khá

phong phú, không chỉ đơn thuần là trồng lúa, hoa màu mà còn được sử dụng để

trồng các loại cây lâu năm hay dùng vào mục đích chăn nuôi gia súc, gia cầm, nuôi

trồng thủy sản.

Theo Từ điển Luật học của Viện Khoa học Pháp lý (Bộ Tư pháp): “Đất nông

nghiệp là tổng thể các loại đất được xác định là tư liệu sản xuất chủ yếu phục vụ cho

việc trồng trọt và chăn nuôi, nghiên cứu thí nghiệm về trồng trọt và chăn nuôi, bảo

vệ môi trường sinh thái, cung ứng sản phẩm cho các ngành công nghiệp và dịch vụ”

( Viện khoa học pháp lý năm 2006).

FAO không đưa ra khái niệm về đất nông nghiệp mà chỉ phân chia đất nông

nghiệp thành 4 loại như sau:

(i). Đất canh tác như đất trồng cây hàng năm, chẳng hạn như: ngũ cốc, bông,

khoai tây, dưa hấu, loại hình này cũng bao gồm cả đất sử dụng được trong nông

nghiệp nhưng tạm thời bỏ hoang (đất hoang hóa, đất thoái hóa).

(ii). Vườn cây ăn quả và những vườn nho hay cánh đồng nho (thông dụng ở

Châu Âu).

(ii). Đất trồng cây lâu năm ví dụ như cây ăn quả

(iv). Cánh đồng, thửa ruộng và đồng cỏ tự nhiên cho chăn thả gia súc

Tùy thuộc vào việc sử dụng hệ thống tưới tiêu nhân tạo, đất nông nghiệp

được chia thành đất có tưới tiêu và đất không có tưới tiêu (không thường xuyên). Ở

các nước đang khô hạn và bán khô hạn, đất nông nghiệp thường được giới hạn trong

phạm vi đất tưới tiêu.

Cùng với sự phát triển kinh tế và vai trò của đất nông nghiệp ngày càng quan

trọng, vì vậy tại Việt Nam, đất nông nghiệp là một thuật ngữ được sử dụng phổ biến

trong các văn bản pháp luật đất đai ở nước ta. Điều 42 Luật Đất đai 1993 quy định

về đất nông nghiệp như sau: “Đất nông nghiệp là đất được xác định chủ yếu để sử

dụng vào sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản hoặc

nghiên cứu thí nghiệm về nông nghiệp”. Với quy định của Luật Đất đai năm 1993,

đất đai ở Việt Nam được chia làm 6 loại: Đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp, đất

chuyên dùng, đất đô thị, đất khu dân cư nông thôn và đất chưa sử dụng, căn cứ vào

mục đích sử dụng chủ yếu của các loại đất.

Theo sự phân loại này, đất nông nghiệp, đất lâm nghiệp được tách riêng

thành hai loại đất trong số 6 loại đất thuộc vốn đất quốc gia và được định nghĩa theo

Điều 42 và Điều 43 của Luật Đất đai năm 1993. Với quy định về đất nông nghiệp

trong Luật Đất đai năm 1993, ở nước ta quan niệm đất nông nghiệp dựa vào tiêu chí

mục đích sử dụng chủ yếu (mục đích chính, mục đích cơ bản nhất do Nhà nước với

tư cách đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai xác định và được ghi rõ trong quyết

định giao đất, cho thuê đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền). Điều 13 Luật Đất

đai năm 2003 cũng căn cứ vào mục đích sử dụng để chia đất đai thành 3 nhóm:

Nhóm đất nông nghiệp, nhóm đất phi nông nghiệp và nhóm đất chưa sử dụng.

Căn cứ vào mục đích sử dụng, Luật Đất đai năm 2003 đưa ra khái niệm về

đất nông nghiệp rộng hơn với tên gọi “nhóm đất nông nghiệp”, theo đó, nhóm đất

nông nghiệp bao gồm 8 nhóm là: (i). Đất trồng cây hàng năm bao gồm đất trồng lúa,

đất đồng cỏ dùng vào chăn nuôi, đất trồng cây hàng năm khác; (ii). Đất trồng cây

lâu năm; (iii). Đất rừng sản xuất; (iv). Đất rừng phòng hộ; (v) Đất rừng đặc dụng;

(vi.) Đất nuôi trồng thủy sản; (vii). Đất làm muối: (viii). Đất nông nghiệp khác theo

quy định của Chính phủ.

Luật Đất đai năm 2013 tiếp tục giải thích đất nông nghiệp dưới dạng nhóm

đất, bao gồm các loại đất: (i). Đất trồng cây hàng năm gồm đất trồng lúa và đất

trồng cây hàng năm khác; (ii). Đất trồng cây lâu năm; (iii). Đất rừng sản xuất; (iv).

Đất rừng phòng hộ; (v). Đất rừng đặc dụng; (vi). Đất nuôi trồng thủy sản; (vii). Đất

làm muối; (viii). Đất nông nghiệp khác gồm đất sử dụng để xây dựng nhà kính và

các loại nhà khác phục vụ mục đích trồng trọt, kể cả các hình thức trồng trọt không

trực tiếp trên đất; xây dựng chuồng trại chăn nuôi gia súc, gia cầm và các loại động

vật khác được pháp luật cho phép; đất trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản cho

mục đích học tập, nghiên cứu thí nghiệm; đất ươm tạo cây giống, con giống và đất

trồng hoa, cây cảnh (Điều 10 Luật Đất đai năm 2013).

Như vậy, về cơ bản, cách hiểu về đất nông nghiệp theo Luật Đất đai năm

2013 không có nhiều điểm khác biệt so với năm 2003. Chỉ có điểm khác biệt so với

Luật Đất đai năm 2003 là Luật Đất đai năm 2013 Luật hóa quy định về đất nông

nghiệp khác để tránh cách hiểu hạn hẹp, không bao quát được hết các loại đất nông

nghiệp. Theo đó, cách hiểu về đất nông nghiệp khác không còn mang nặng ảnh

hưởng về địa lý, đó không chỉ là các loại đất chỉ có ở nông thôn mà còn là đất có

xây dựng công trình để trồng trọt, chăn nuôi ở cả đô thị và nông thôn.

Từ phân tích ở trên, người viết cho rằng có thể hiểu về đất nông nghiệp như

sau: Đất nông nghiệp là tập hợp các loại đất phù hợp với sản xuất vào mục đích

nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, làm muối được cơ quan Nhà nước có

thẩm quyền quyết định mục đích sử dụng thông qua công cụ quy hoạch sử dụng đất.

Ở Việt Nam, đất nông nghiệp chiếm một tỷ lệ tương đối lớn trong vốn đất

đai và được phân bố rộng khắp trên phạm vi cả nước. Việc quan niệm đất nông

nghiệp ở phạm vi rộng như trên là cần thiết và phù hợp với thực tế khai thác và sử

dụng của các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân. Điều đó có ý nghĩa quan trọng trong

thực tế khi xác định đất bị thu hồi là loại đất nào trong nhóm đất nông nghiệp để

làm cơ sở cho việc xác định cách thức và mức bồi thường.

1.1.2. Đặc điểm của đất nông nghiệp

Ngoài những đặc điểm chung của đất đai, như đất đai thuộc sở hữu toàn dân

do Nhà nước là đại diện của chủ sở hữu đất đai (Điều 53, Hiến pháp năm 2013) là

tài sản không do con người tạo ra, có tính cố định và không thể di dời,… đất nông

nghiệp còn có những đặc điểm riêng cơ bản sau đây:

Thứ nhất, đất nông nghiệp là loại đất mà giá trị sử dụng phụ thuộc chủ yếu

vào chất lượng đất đai, độ màu mỡ phì nhiêu của đất.

Giá trị của đất đô thị, đất ở hay một số loại đất chuyên dùng khác phụ thuộc

chủ yếu vào các yếu tố như vị trí địa lý của khu đất đó, khả năng sinh lợi, mức độ

hoàn thiện của hệ thống cơ sở hạ tầng, hướng, hình thể, kích thước, diện tích,… Đối

với đất nông nghiệp, do sử dụng làm tư liệu sản xuất, nên giá trị của loại đất này lại

phụ thuộc vào các yếu tố nông, hóa, thổ nhưỡng như độ phì nhiêu, tầng dày của lớp

đất mặt, độ dốc, độ PH (độ chua),… Độ phì hay độ màu mỡ là một thuộc tính tự

nhiên của đất nông nghiệp và là yếu tố quyết định chất lượng của đất. Đây là một

đặc trưng của đất nông nghiệp, thể hiện khả năng cung cấp thức ăn, nước cho cây

trồng trong quá trình phát triển.

Đặc điểm này của đất nông nghiệp đã cho thấy rõ vì sao trong các quy định

của pháp luật hiện hành về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, về các trường hợp thu

hồi đất, về chuyển mục đích sử dụng đất thì đối với loại đất nông nghiệp có giá trị

cao, đặc biệt là đất trồng lúa nước - loại đất mà nguồn sống và thu nhập của gần

70% dân số trông chờ vào đó, được Nhà nước quy định hết sức nghiêm ngặt, với

chủ trương hạn chế thu hồi để đảm bảo đời sống cho họ và cao hơn là vì sự an toàn

lương thực của quốc gia.

Thứ hai, đất nông nghiệp được sử dụng làm tư liệu sản xuất trực tiếp và

không thể thay thế được trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy

sản và làm muối.

Như đã đề cập trong phần khái niệm đất nông nghiệp, đất nông nghiệp là

tổng thể của nhiều loại đất được sử dụng trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp. Có

loại đất được sử dụng cho mục đích sản xuất, kinh doanh nông nghiệp, có loại đất

được sử dụng không vì mục đích kinh doanh nhưng nó là địa bàn, nền tảng để tạo ra

các sản phẩm nông nghiệp; có loại đất được sử dụng cho mục đích ngắn hạn hoặc

trồng các loại cây hàng năm, có loại đất được sử dụng cho mục đích dài hạn và

trồng các loại cây lâu năm. Tuy nhiên, trong thực tế khai thác và sử dụng đất của

các tổ chức, HGĐ, CN, có những loại đất mà khởi nguồn chúng được sử dụng cho

mục đích chính là sản xuất nông nghiệp như: Trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy

sản, trồng các loại cây ăn quả hay các loại cây lâu năm, song do nhu cầu tự thân của

mỗi chủ thể muốn thay đổi mục đích sử dụng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất,

hoặc trong nhiều trường hợp vì lợi ích của những loại đất sử dụng cho mục đích

khác có giá trị cao hơn so với đất nông nghiệp mà họ đang sử dụng nên các chủ thể

đã tự ý thay đổi mục đích so với ban đầu - và chúng trở thành đất phi nông nghiệp.

Sự thay đổi mục đích này có thể Nhà nước kiểm soát được và cho phép, song

cũng có trường hợp Nhà nước không kiểm soát được. Trong trường hợp này, mục

đích sử dụng đất trong hồ sơ, giấy tờ là đất nông nghiệp, song trên thực tế họ lại sử

dụng cho mục đích phi nông nghiệp như: Sử dụng đất vườn ao để làm nhà ở, sử

dụng đất nông nghiệp tiếp giáp với trục giao thông để làm địa điểm kinh doanh phi

nông nghiệp, chuyển từ loại đất trồng cây hàng năm sang loại đất trồng cây lâu

năm,… Với những trường hợp này, việc nghiên cứu đặc điểm của đất nông nghiệp

là loại đất được sử dụng cho mục đích "chủ yếu" là sản xuất nông nghiệp sẽ có ý

nghĩa vô cùng quan trọng trong việc xác định loại đất được bồi thường và mức bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất. Điều này cũng có ý nghĩa quan trọng trong việc

ngăn ngừa các sai phạm của người có đất bị thu hồi, cố tình kê khai gian dối loại đất

có giá trị cao hơn, để được bồi thường nhiều hơn khi Nhà nước thu hồi đất.

1.2. Khái niệm và căn cứ pháp lý để thu hồi đất nông nghiệp

1.2.1. Khái niệm về thu hồi đất nông nghiệp

Theo Từ điển giải thích thuật ngữ Luật học, thu hồi đất được hiểu là việc cơ

quan Nhà nước có thẩm quyền thu hồi quyền sử dụng đất của người vi phạm quy

định về sử dụng đất để Nhà nước giao cho người khác sử dụng hoặc trả lại cho chủ

sử dụng đất hợp pháp bị lấn chiếm. Trường hợp thật cần thiết, Nhà nước thu hồi đất

đang sử dụng của người sử dụng đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh,

lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng (Viện khoa học pháp lý năm 2006).

Trong Luật Đất đai năm 1987 và Luật Đất đai năm 1993, đã đề cập vấn đề

thu hồi đất, nhưng chưa định nghĩa rõ thế nào là thu hồi đất mà chỉ liệt kê các

trường hợp bị thu hồi đất (Điều 14 Luật Đất đai năm 1987 và điều 26 Luật Đất đai

năm 1993).

Khái niệm thu hồi đất lần đầu tiên được ghi nhận tại Điều 4 Luật Đất đai

năm 2003: “Thu hồi đất là việc Nhà nước ra quyết định hành chính để thu lại quyền

sử dụng đất hoặc thu lại đất đã giao cho tổ chức, Ủy ban nhân dân xã, phường, thị

trấn quản lý theo quy định của Luật này”. Khái niệm này cho thấy 3 nội dung quan

trọng (i). Người có quyền thu hồi đất là Nhà nước và quyết định thu hồi đất là quyết

định mang tính hành chính; (ii). Đối tượng bị thu hồi đất là người sử dụng đất chứ

không phải đất; (iii). Người bị thu hồi đất là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân có quyền

SDĐ nhưng sử dụng sai mục đích. Điểm bất cập trong quy định này là sẽ dẫn đến

cách hiểu người sử dụng đất bị thu hồi chỉ là tổ chức hay Ủy ban nhân dân xã,

phường, thị trấn. Ngoài ra, khái niệm này cũng chưa bao quát được các trường hợp

bị Nhà nước thu hồi đất.

Khoản 11 Điều 4 Luật Đất đai năm 2013 đưa ra khái niệm về thu hồi đất như

sau: “Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sử dụng đất

của người được Nhà nước trao quyền sử dụng đất hoặc thu lại đất của người sử

dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai”. Người viết cho rằng khái niệm này có tính

bao quát hơn, tiến bộ hơn vì nó loại bỏ được bất cập trong Luật Đất đai năm 2003

và ghi rõ cả trường hợp người SDĐ vi phạm pháp luật về đất đai.

Từ những nghiên cứu ở trên, có thể đưa ra khái niệm về thu hồi đất nông

nghiệp như sau: “Thu hồi đất nông nghiệp là việc Nhà nước quyết định thu lại

quyền sử dụng đất nông nghiệp đã trao cho các chủ thể sử dụng đất nông nghiệp

theo quy định của pháp luật đất đai”.

Thu hồi đất nông nghiệp gây ra những hậu quả tiêu cực cho người bị thu hồi

đất. Họ bị mất tư liệu sản xuất, không có công ăn việc làm dẫn đến đời sống gặp

nhiều khó khăn. Vì vậy, việc thu hồi đất nông nghiệp cho dù là Nhà nước quyết

định thu hồi nhưng việc thu hồi đất nông nghiệp cũng phải dựa trên các căn cứ pháp

lý cụ thể của pháp luật quy định.

1.2.2. Căn cứ pháp lý để Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Nếu như giao đất, cho thuê đất là cơ sở để làm phát sinh quan hệ pháp luật

đất đai, phát sinh quyền SDĐ của người được Nhà nước trao quyền sử dụng thì thu

hồi đất là một biện pháp làm chấm dứt quan hệ pháp luật đất đai bằng một quyết

định hành chính của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Thông qua những hoạt động

này, Nhà nước thể hiện rất rõ quyền định đoạt đất đai với tư cách là đại diện chủ sở

hữu đối với đất đai.

Sau khi Luật Đất đai năm 2003 ra đời, với đặc thù chế độ sở hữu toàn dân

mà Nhà nước là đại diện sở hữu, có khá nhiều bàn luận khác nhau về căn cứ pháp lý

này. Có quan điểm cho rằng thu hồi đất chỉ thực sự phù hợp trong trường hợp Nhà

nước thu hồi đất do có hành vi vi phạm pháp luật đất đai và thu hồi do chấm dứt

việc sử dụng đất theo pháp luật đất đai hoặc tự nguyện, bởi lẽ Nhà nước giao đất,

mặc dù người dân không có quyền sở hữu nhưng đã được xác lập quyền chiếm hữu

và quyền sử dụng, họ có quyền định đoạt quyền sử dụng đất hợp pháp của mình.

Tuy nhiên, theo quy định của Hiến pháp năm 2013, căn cứ để thu hồi đất nói chung

đã được thể hiện tại Điều 54 Khoản 3 theo đó “Nhà nước thu hồi đất do tổ chức, cá

nhân đang sử dụng trong trường hợp thật cần thiết do luật định vì mục đích quốc

phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng”.b

Như vậy, căn cứ để Nhà nước thu hồi đất trong đó có đất nông nghiệp là trong

trường hợp thật cần thiết do pháp luật quy định. Đối với đất nông nghiệp, Luật Đất đai

năm 2013 quy định 3 trường hợp thu hồi đất, đó là: (1). Thu hồi đất vì mục đích quốc

phòng, an ninh; phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; (2). Thu hồi

đất do vi phạm pháp luật về đất đai; (3). Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo

pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người.

Để cụ thể hóa 3 căn cứ thu hồi đất nói chung, thu hồi đất nông nghiệp nói

riêng, Luật Đất đai năm 2013 cũng làm rõ các căn cứ này tại các điều từ Điều 61

đến Điều 65.

Sở dĩ, quy định về các căn cứ để thu hồi đất là quy định có tính Hiến định và

còn được cụ thể hóa trong Luật Đất đai năm 2013 là bởi vì hệ quả của thu hồi đất

nông nghiệp cũng giống như thu hồi các loại đất khác đó là làm chấm dứt quyền sử

dụng đất của tổ chức, cá nhân, hộ gia đình sử dụng thửa đất. Như đã phân tích, vai

trò của đất nông nghiệp là tư liệu sản xuất, là nguồn sống, là truyền thống của người

dân, hệ quả của việc thu hồi đất nông nghiệp là rất lớn đặc biệt là ảnh hưởng tới đời

sống của người nông dân. Nói cách khác, hệ quả của việc thu hồi đất nông nghiệp là

khá nghiêm trọng, đó là:

Thứ nhất, xét về mặt tài sản, người có đất nông nghiệp bị thu hồi sẽ mất đi

quyền SDĐ, chịu thiệt hại về các kết quả đầu tư đã bỏ công sức xây dựng như công

trình hạ tầng, cây cối, thiệt hại do không được khai thác hoa lợi, lợi tức phát sinh từ

đất. So với các loại đất khác thì khi thu hồi đất nông nghiệp, thiệt hại về công trình

hạ tầng, công trình kiến trúc không lớn như đất ở, các loại đất phi nông nghiệp khác

nhưng đất nông nghiệp với vai trò tư liệu sản xuất chính trong nông nghiệp, những

thiệt hại về cây cối, nông sản, hoa lợi, lợi tức trong tương lai lại vô cùng lớn.

Thứ hai, thiệt hại về chi phí đầu tư vào đất. Giá trị của đất nông nghiệp chủ

yếu phụ thuộc vào độ màu mỡ, phì nhiêu của từng loại đất. Con người không những

chỉ sử dụng độ màu mỡ tự nhiên của đất mà còn có khả năng tăng thêm độ màu mỡ

của đất. Để sử dụng hiệu quả đất nông nghiệp, người sử dụng phải đầu tư điều chỉnh

độ màu mỡ, giá trị dinh dưỡng của đất nông nghiệp cho phù hợp với các loại hình

chăn nuôi, sản xuất nông nghiệp. Có thể nói, các chi phí đầu tư vào đất mà người sử

dụng đất nông nghiệp bỏ ra như phí san lấp, phí cải tạo đất,… là không hề nhỏ. Khi

thu hồi đất nông nghiệp, cần có sự xem xét chính xác các chi phí đầu tư này dựa

trên các hồ sơ, chứng cứ chứng minh.

Thứ ba, thiệt hại do ngừng việc sản xuất, kinh doanh nông nghiệp khi người

sử dụng bị thu hồi đất nông nghiệp là rất lớn. Thu hồi đất nông nghiệp chính là thu

hồi tư liệu sản xuất của người nông dân, họ sẽ bị mất cơ hội lao động, mất nguồn

sống. So với việc thu hồi đất khác, thu hồi đất nông nghiệp không chỉ gây thiệt hại

trước mắt mà còn ảnh hưởng lâu dài do khó có sự thay đổi, chuyển đổi việc làm cho

người nông dân.

Chính vì vậy, pháp luật không chỉ quy định về các căn cứ để thu hồi đất nông

nghiệp mà còn quy định về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

1.3. Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của các hộ

gia đình, cá nhân

1.3.1. Khái niệm về hộ gia đình, cá nhân

Theo Từ điển Luật học, thì hộ gia đình là “tập hợp nhóm người có quan hệ

hôn nhân, huyết thống và nuôi dưỡng” (Viện Khoa học pháp lý 2006, Từ điển Luật

học, NXB Từ điển Bách khóa).

Điều 106 BLDS 2005 quy định như sau: “Hộ gia đình mà các thành viên có

tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất

nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác do pháp luật

quy định là chủ thể khi tham gia quan hệ dân sự thuộc các lĩnh vực này”. BLDS

năm 2015 không đưa ra khái niệm HGĐ mà chỉ ghi nhận HGĐ không phải là pháp

nhân, do đó vừa xác định chủ thể của quan hệ dân sự có sự tham gia của HGĐ sử

dụng đất được thực hiện theo quy định của Luật Đất đai (Điều 101 BLDS năm

2015).

Trên khía cạnh pháp lý, hộ gia đình có các điều kiện sau sẽ có thể là chủ thể

quan hệ pháp luật dân sự (vay vốn, mua, bán, thuê, mượn,…) với đặc điểm: Các

thành viên có tài sản chung; cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung

trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh

khác do pháp luật quy định.

Bộ luật Dân sự 2015 không quy định tài sản chung của HGĐ theo phương

pháp liệt kê như Bộ luật Dân sự 2005 mà quy định tài sản chung của HGĐ gồm tài

sản do các thành viên đóng góp, cùng nhau tạo lập nên hoặc được tặng cho chung,

được thừa kế chung và tài sản khác được các thành viên thỏa thuận là tài sản chung.

Việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản chung của các thành viên HGĐ được

thực hiện theo thỏa thuận của các thành viên.

Bộ luật Dân sự 2005 quy định: “Việc định đoạt tài sản là tư liệu sản xuất, tài

sản chung có giá trị lớn của hộ gia đình phải được các thành viên từ đủ 15 tuổi trở

lên đồng ý; đối với các loại tài sản chung khác phải được đa số thành viên từ đủ 15

tuổi trở lên đồng ý”. Do không có bất kỳ văn bản hướng dẫn cụ thể tài sản nào là tư

liệu sản xuất và tài sản nào được coi là có giá trị lớn, đã dẫn đến sự áp dụng pháp

luật không thống nhất. Bộ luật Dân sự 2015 quy định HGĐ là chủ thể không có tư

cách pháp nhân - đây là vấn đề chưa được xác định rõ tại Bộ luật Dân sự 2005.

Theo đó, các thành viên trong HGĐ phải chịu trách nhiệm liên đới bằng tài sản

riêng của mình, trong trường hợp tài sản chung không đủ để thực hiện nghĩa vụ.

Theo quy định tại khoản 29 Điều 3 Luật Đất đai 2013: “Hộ gia đình sử dụng

đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định

của pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung và có quyền sử dụng đất

chung tại thời điểm được nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng

đất; nhận chuyển quyền sử dụng đất.” tức HGĐ theo Luật Đất đai được xác định

dựa trên sổ hộ khẩu, nhưng phải tại thời điểm được Nhà nước giao đất, cho thuê đất,

công nhận quyền sử dụng, nhận chuyển quyền sử dụng đất. Đồng thời Điều 98 Luật

Đất đai 2013 quy định phải ghi đầy đủ tên của những người có chung quyền sở hữu

đối với thửa đất nhiều người có chung quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài

sản khác gắn liền với đất. Tuy nhiên, thực tế áp dụng pháp luật còn thiếu đồng nhất,

trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn

liền với đất của HGĐ chỉ ghi tên một người đại diện; trong khi đất là tài sản chung

được sử dụng ổn định, lâu dài nên thành viên trong sổ hộ khẩu có rất nhiều thay đổi.

Nếu khi thực hiện giao dịch chỉ căn cứ vào sổ hộ khẩu thì không hợp lý, nên căn cứ

thêm vào quyết định cấp đất, giao đất, cho thuê đất của nhà nước để xác định những

người có quyền sở hữu chung.

BLDS năm 2005 và BLDS năm 2015 sử dụng khái niệm cá nhân để phân

biệt với khái niệm pháp nhân. Theo đó, cá nhân bao gồm cả công dân Việt Nam,

người nước ngoài, người không có quốc tịch, trong đó công dân là loại chủ thể cá

nhân chủ yếu của quan hệ pháp luật dân sự. Việc xác định tư cách chủ thể cả cá

nhân trong quan hệ pháp luật dân sự được dựa trên cơ sở năng lực chủ thể của cá

nhân bao gồm năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự. Năng lực pháp luật

dân sự của cá nhân có từ khi người đó sinh ra và chấm dứt khi người đó chết và

năng lực hành vi dân sự của cá nhân là khả năng của cá nhân bằng hành vi của mình

xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự, năng lực hành vi dân sự của cá nhân chỉ

có được khi đạt độ tuổi nhất định.

1.3.2. Khái niệm và đặc điểm của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

Theo Từ điển tiếng Việt, bồi thường là đền bù những tổn hại đã gây ra cho

người khác. Trong cuộc sống thường ngày, bồi thường được sử dụng trong trường

hợp một người có hành vi gây thiệt hại cho người khác và phải đền bù cho người bị

thiệt hại những tổn thất do hành vi của mình gây ra.

Trong quan hệ pháp luật, trách niệm bồi thường được đặt ra khi một chủ thể

có hành vi vi phạm pháp luật gây thiệt hại cho chủ thể khác. Đó có thể là bồi thường

thiệt hại dân sự hay bồi thường do vi phạm hành chính, bồi thường do vi phạm pháp

luật Hình sự,…

Trong quan hệ pháp luật đất đai, khái niệm bồi thường đã được đề cập đến từ

rất sớm. Tuy nhiên, khi Luật Đất đai 1987 ra đời, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính

phủ) đã ban hành Quyết định số 186/HĐBT ngày 31/05/1990 quy định “Về đền bù

thiệt hại đất nông nghiệp, đất có rừng khi chuyển sang sử dụng vào mục đích khác”,

thuật ngữ bồi thường được thay thế bằng thuật ngữ đền bù thiệt hại. Khi Luật Đất

đai được sửa đổi năm 2001, bổ sung một số điều của Luật Đất đai năm 1993 được

Quốc hội ban hành, thuật ngữ bồi thường được sử dụng và tiếp tục xuất hiện trong

Luật Đất đai năm 2003. Theo đó, “Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà

nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị

thu hồi đất”(Khoản 6 Điều 4 Luật Đất đai năm 2003).

Khái niệm này chưa thật toàn diện, bởi lẽ nếu quy định bồi thường là việc

Nhà nước trả lại giá trị quyền SDĐ là không đúng. Giá trị của đất, đặc biệt là đất

nông nghiệp không bao giờ giữ nguyên giá trị ban đầu mà luôn tăng thêm do có sự

cải tạo, đầu tư của con người. Bên cạnh việc bồi thường giá trị quyền sử dụng đất,

Nhà nước còn có các chính sách bồi thường với tài sản trên đất, những chi phí đầu

tư vào đất.

Nhằm có cách hiểu rõ ràng hơn về định nghĩa này, tách bạch rõ bồi thường

về đất và bồi thường về tài sản, Luật Đất đai năm 2013 tại Khoản 12 Điều 3 đã giải

thích rõ: “Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối

với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất” còn những vấn đề bồi thường tài

sản gắn liền với đất, những chi phí đầu tư vào đất được quy định cụ thể hơn tại các

điều luật khác. Từ khái niệm này có thể thấy vấn đề bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất về cơ bản có những đặc điểm sau:

- Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN là hậu quả

pháp lý trực tiếp do hành vi thu hồi đất của Nhà nước, nó chỉ phát sinh sau khi có

quyết định hành chính về thu hồi đất của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền;

- Bồi thường là trách nhiệm của Nhà nước nhằm bù đắp tổn thất về quyền và

lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất nông nghiệp do bị thu hồi;

- HGĐ, CN bị Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp không chỉ được bồi thường

về đất mà còn được bồi thường về tài sản trên đất, và còn được xem xét giải quyết

các vấn đề mang tính xã hội như ổn định sản xuất giải quyết việc làm.

- Việc bồi thường của Nhà nước chỉ áp dụng đối với các đối tượng bị thu hồi

đất nông nghiệp là HGĐ, CN đáp ứng những điều kiện nhất định theo quy định của

pháp luật.

Từ những phân tích ở trên, có thể hiểu đầy đủ về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN là việc Nhà nước bù đắp những thiệt hại về

đất và tài sản, bao gồm cả các chi phí đầu tư vào đất nông nghiệp do việc thu hồi đất

nông nghiệp gây ra cho HGĐ, CN sử dụng đất khi HGĐ, CN đáp ứng các quy định

của pháp luật về đất đai.

Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN

là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong quá trình

Nhà nước bồi thường về đất, tài sản, chi phí đầu tư trên đất khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp.

Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN

có 3 đặc điểm chủ yếu như sau:

- Về chủ thể: Tham gia vào quan hệ pháp luật ở lĩnh vực này có Nhà nước –

Nhà nước là chủ thể có thẩm quyền giao đất nông nghiệp, cho thuê đất nông nghiệp.

Tuy nhiên, khi thực hiện quyền này của Nhà nước, Nhà nước trao lại cho các cơ

quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện quyền hạn và trách nhiệm trong việc bồi

thường cho HGĐ, CN bị thu hồi đất.

Tham gia vào quan hệ pháp luật này còn có HGĐ và cá nhân – những chủ

thể được trao quyền SDĐ nông nghiệp là những đối tượng thuộc diện bị thu hồi đất

nông nghiệp.

- Về nguồn luật: Nguồn của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của HGĐ, CN bao gồm hệ thống các văn bản qui phạm pháp luật

có liên quan. Trước tiên là Hiến pháp năm 2013 với ý nghĩa là đạo luật cơ bản,

xuyên suốt có giá trị pháp lý cao nhất. Tiếp đến là BLDS 2015 với ý nghĩa là bộ luật

chung, quy định các vấn đề về tài sản, về đất đai, về quyền sử dụng đất, về HGĐ, về

CN,… Cuối cùng là các luật chuyên ngành như Luật Đất đai năm 2013 và các văn

bản hướng dẫn thực hiện về thu hồi đất nông nghiệp và bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp.

- Vê cách thức tính tiền bồi thưởng khi Nhà nước thu hồi đất của HGĐ, CN:

Do đất nông nghiệp cũng là đất công do Nhà nước thống nhất quản lý và việc thu

hồi đất nông nghiệp cũng phải căn cứ theo những quy định của pháp luật nên cách

tính tiền bồi thường cũng là một đặc điểm riêng có.

Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp là một lĩnh

vực chịu sự chi phối bởi hình thức sở hữu toàn dân về đất đai còn có những đặc

trưng riêng như: Cơ sở để bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp không chỉ dựa

trên những thiệt hại thực tế mà người nông dân phải gánh chịu ngay tại thời điểm

thu hồi đất mà còn tính đến cả những thiệt hại trong tương lai bởi vai trò không thể

thay thế được của đất nông nghiệp đối với người nông dân, khác với chủ thể khác,

các loại đất khác, đất nông nghiệp là tư liệu sản xuất chính của người nông dân.

Ngoài ra, pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp áp dụng

chủ yếu với cá nhân, hộ nông dân ở nông thôn, là sự kết hợp đan xen nhiều biện

pháp khác nhau như: Biện pháp hành chính, biện pháp kinh tế, biện pháp tuyết phục

và cưỡng chế. Đặc biệt, ở mỗi địa phương khác nhau khi thực hiện về bồi thường

đối với người nông dân khi bị thu hồi đất thì bên cạnh việc tuân thủ các quy định

chung của pháp luật cần chú trọng đặc điểm vùng miền, đặc điểm của các loại đất

để có những định hướng giải quyết phù hợp. Nội dung này sẽ được phân tích cụ thể

ở Chương 2 của Luận văn.

1.3.3. Nội dung của pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp

Thu hồi đất nông nghiệp có liên quan đến nhiều chế định pháp luật, quy định

về cơ sở pháp lý để thu hồi đất, các nội dung đảm bảo thẩm quyền của Nhà nước và

quyền lợi của người có đất bị thu hồi. Các nội dung cơ bản của pháp luật về thu hồi

đất nông nghiệp bao gồm:

(i) Quy định về quy định sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất nông nghiệp – cơ

sở pháp luật thu hồi đất nông nghiệp;

Thứ nhất, quy hoạch đất đai là việc tính toán, phân bổ đất đai cụ thể về số

lượng, chất lượng, vị trí, không gian cho các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội, đảm

bảo cơ sở khoa học và mục tiêu kinh tế xã hội để việc sử dụng đất phù hợp với các

điều kiện về đất đai, khí hậu, thổ nhưỡng và từng ngành sản xuất.

Thứ hai, quy hoạch sử dụng đất có thể hiểu là việc xác định mục đích sử

dụng của các loại đất trên những tính toán khoa học và dựa trên nhu cầu thực tế

kinh tế xã hội.

Thứ ba, theo quan điểm của các nhà lập pháp lần đầu tiên được đưa ra tại

Khoản 2 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013 với giải thích:

Quy hoạch sử dụng đất là việc phân bổ và khoanh vùng đất đai theo không

gian sử dụng cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo

vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu trên cơ sở tiềm năng đất đai và nhu cầu

sử dụng đất của các ngành, lĩnh vực đối với từng vùng kinh tế - xã hội và đơn vị

hành chính trong một khoảng thời gian xác định.

Kế hoạch sử dụng đất là việc phân chia quy hoạch sử dụng đất theo thời gian

để thực hiện trong kỳ quy hoạch sử dụng đất.

(ii) Quy định về nội dung, trình tự, thủ tục sử dụng đất nông nghiệp;

Về quy phạm nội dung, các trường hợp thu hồi đất phải được xem xét, xuất

phát từ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng hay phát triển kinh tế để Nhà nước có

cách ứng xử phù hợp.

Về quy phạm hình thức, tức là những quy định về trình tự, thủ tục khi thu hồi

đất nông nghiệp, cách thức thực hiện thẩm quyền của từng cơ quan Nhà nước, cá

nhân được trao quyền và trách nhiệm của người sử dụng đất phải tuân theo để đảm

bảo cho các quy phạm nội dung được thực hiện hiệu quả đáp ứng các yêu cầu thực tế.

(ii) Quy định về bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp;

Hiến pháp nước ta hiện nay đã khẳng định quyền sử dụng đất được pháp luật

bảo hộ và việc thu hồi đất phải công khai, minh bạch và được bồi thường theo quy

định của pháp luật. Pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp phải đảm bảo đáp ứng

quyền lợi của người bị thu hồi đất nông nghiệp, quyền lợi của Nhà nước với tư cách

là chủ sở hữu trong việc thực hiện quyền điều tiết phần giá trị gia tăng từ đất mà

không do đầu tư của người sử dụng đất mang lại và đảm bảo cho khả năng sinh lợi

của nhà đầu tư khi bỏ vốn thực hiện dự án.

(iv) Quy định về khiếu nại khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp;

Ngoài việc đáp ứng nhu cầu khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của người

khiếu nại khi bị xâm phạm, hoạt động áp dụng pháp luật về khiếu nại khi Nhà nước

thu hồi đất cần hướng đến: (i) Việc kiểm soát hoạt động của bộ máy hành chính

nhằm hạn chế sự tha hóa quyền lực, (ii) Phát hiện những bất cập, hạn chế, xung đột

trong hệ thống pháp luật, (ii) Tuyên truyền ý thức pháp luật đối với đội ngũ cán bộ,

công chức, viên chức, người lao động và nhân dân trong việc thực hiện quyền lợi và

nghĩa vụ của mình.

Kết luận Chương 1

Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận liên quan đến đất nông nghiệp, thu

hồi đất nông nghiệp và bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, luận văn

đã luận giải để làm sáng tỏ khái niệm về HGĐ, CN là đối tượng bị thu hồi đất nông

nghiệp và những tác động tiêu cực đối với họ khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

vì mục đích Công.

Luận văn cũng nêu rõ rằng Nhà nước chỉ bồi thường cho HGĐ, CN khi đất

nông nghiệp bị thu hồi trong những trường hợp và theo những căn cứ pháp lý do

Luật đất đai quy định.

Luận văn cũng đưa ra khái niệm về đất nông nghiệp, khái niệm pháp luật về

thu hồi đất nông nghiệp; đặc điểm và nội dung của Pháp luật về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN. Do tính đa dạng về nội dung của Pháp

luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp nên luận văn đã lựa chọn 5

nội dung của Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của

HGĐ, CN. Đó là nguyên tắc bồi thường; phạm vi bồi thường; trình tự, thủ tục bồi

thường; cách tính thiệt hại để được bồi thường và giải quyết khiếu nại về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp.

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN THỰC THI

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT NÔNG

NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ NHÂN TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG,

TỈNH QUẢNG NINH

2.1. Một số nét về thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

2.1.1. Vị trí địa lý

Thành phố Hạ Long ở trung tâm của tỉnh Quảng Ninh, có diện tích đất là

27.195,03 ha, có quốc lộ 18A chạy qua tạo thành chiều dài của thành phố, có cảng

biển, có bờ biển dài 50km, có vịnh Hạ Long được UNESCO công nhận là Di sản

thiên nhiên của thế giới với diện tích 434km2. Với vị trí địa lý thuận lợi và nhiều

điều kiện tự nhiên để phát triển kinh tế - xã hôi, giao lưu văn hóa, trong những năm

vừa qua thành phố Hạ Long đã có nhiều bước phát triển vượt bậc, trở thành trung

tâm kinh tế - văn hóa của tỉnh Quảng Ninh. Cơ cấu kinh tế của thành phố được xác

định là: công nghiệp - du lịch, dịch vụ, thương mại, nông - lâm nghiệp và thủy sản.

Năm 2015, GDP của thành phố đạt 22.000 tỷ đồng chiếm 41% toàn tỉnh (trong đó

công nghiệp và xây dựng chiếm 31%, dịch vụ và du lịch chiếm 53%), chiếm 69,3%

trong tổng thu ngân sách toàn tỉnh Quảng Ninh. Tốc độ tăng trưởng GDP của thành

phố bình quân là 12%/năm (Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Quảng Ninh 2015).

2.1.2. Đất nông nghiệp

Với mục tiêu phát triển kinh tế theo hướng tập trung phát triển các ngành

dịch vụ, đặc biệt là ngành dịch vụ du lịch, trong những năm vừa qua, cơ cấu đất đai

của thành phố Hạ Long có sự thay đổi rõ rệt. Theo thống kê, năm 2009, thành phố

Hạ Long có tổng diện tích đất tự nhiên là 27.195,03 ha, bao gồm các loại đất sau:

đất nông nghiệp 9.544,86 ha; Đất phi nông nghiệp 16.254,92 ha, đất chưa sử dụng

1.395,25 ha. Đến năm 2017, tổng diện tích đất tự nhiên là 27.558 ha bao gồm: đất

sản xuất nông nghiệp (1.860ha), đất lâm nghiệp (6.907ha), đất chuyên dùng

(11.099ha), đất ở (1.049ha). Có thể thấy, diện tích đất nông nghiệp của thành phố đã

giảm còn 1/5 trong vòng 8 năm vừa qua. Trong đó, một phần được quy hoạch để

phát triển đô thị, một phần được thu hồi để thực hiện các dự án phát triển kinh tế -

xã hội, an ninh quốc phòng và các mục đích khác.

Đất nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong kinh tế nông nghiệp, vì vậy

để đảm bảo phát triển, là vành đai kinh tế quan trọng đồng thời ổn định đời sống

cho người nông dân là một vấn đề lớn đối với chính quyền thành phố Hạ Long. Nếu

không thực hiện tốt việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp không

chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống kinh tế, chính trị của địa phương mà còn có

nhiều ảnh hưởng đến dân số, việc làm, an ninh xã hội của tỉnh Quảng Ninh. Chính

vì vậy, công tác thu hồi, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nói chung và đất nông

nghiệp nói riêng luôn được thành phố Hạ Long quan tâm thực hiện.

2.1.3. Các văn bản hướng dẫn bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn

thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Trước khi Luật Đất đai năm 2013 được ban hành, việc bồi thường, hỗ trợ khi

Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thành phố Hạ Long được áp dụng. Trên cơ sở

Luật Đất đai năm 2003 cùng các văn bản hướng dẫn như Quyết định số

4005/2004/QĐ ngày 04/11/2004 của Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh về việc ban

hành Bộ đơn giá bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh

Quảng Ninh; Quyết định số 499/2010/QĐ của Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh

ngày 11/02/2010 về việc ban hành quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi

Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.

Ngày 29/11/2013, Quốc hội thông qua Luật Đất dai năm 2013 và có hiệu lực

thi hành kể từ ngày 01/7/2014, để thực hiện đồng bộ các quy định của Luật Đất đai

năm 2013 trên phạm vi cả nước, trên cơ sở các văn bản hướng dẫn, tỉnh Quảng

Ninh đã ban hành quy định hướng dẫn cụ thể về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất: Quyết định số 1766/2014/QĐ của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ngày

13/8/2014 về việc ban hành quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà

nước thu hồi đất theo Luật Đất đai năm 2013 trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh; (i)

Quyết định số 4234/2015/QĐ của Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ngày

28/12/2015 về ban hành bộ đơn giá bồi thường tài sản gắn liền với đất khi Nhà nước

thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh;; (ii) Quyết định số 3000/2017/QĐ của Ủy

ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh ngày 02/8/2017 về việc ban hành quy định về bồi

thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh

thay thế cho Quyết định số 1766/2014/QĐ nêu trên.

Về cơ bản, các quy định về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

tại tỉnh Quảng Ninh có sự thống nhất với các quy định chung của pháp luật. Các

quy định này là sự chi tiết các quy định chung của pháp luật về bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nói chung, trong đó thể hiện sự phù hợp với tình hình trên địa bàn

tỉnh. Tuy nhiên, các quy định này vẫn còn khá chung chung, mang tính nguyên tắc,

đa phần nhắc lại các quy định của các văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn mà thiếu

đi những quy định riêng. Ngoài ra, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh cũng chưa có

những quy định cụ thể các mức hỗ trợ khác nhau với hoàn cảnh của từng địa

phương về chỗ ở, ổn định đời sống và sản xuất của người dân có đất bị thu hồi.

2.2. Thực trạng pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của hộ gia đình, cá nhân

2.2.1. Nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia

đình, cá nhân

Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp phải đảm bảo những

nguyên tắc nhất định. Nếu như quy định về nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nói chung, đất nông nghiệp nói riêng nằm rải rác trong các văn bản hướng

dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2003 (Điều 14, Nghị định số 69/2009/NĐ-CP ngày

13/08/2009 và Điều 18 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 03/12/2004) thì Luật

Đất đai năm 2013 đã luật hóa những nguyên tắc này, đồng thời tách nguyên tắc bồi

thường về đất và nguyên tắc bồi thường thiệt hại về tài sản, ngừng sản xuất kinh

doanh khi Nhà nước thu hồi đất thành hai điều riêng biệt (Điều 74 và Điều 88 Luật

Đất đai năm 2013). Theo đó, về cơ bản, khi bồi thường thì Nhà nước phải tuân thủ

các nguyên tắc sau đây:

Thứ nhất, Nhà nước chỉ bồi thường khi HGĐ, CN có đủ các điều kiện theo

quy định của pháp luật.

Theo nguyên tắc này, việc bồi thường được đặt ra khi Nhà nước thu hồi đất

sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và

vào mục tiêu phát triển kinh tế. Tuy nhiên, để được bồi thường thì HGĐ, CN bị thu

hồi đất phải thỏa mãn những điều kiện do pháp luật quy định. Khoản 1 Điều 72

Luật Đất đai năm 2013 khẳng định nguyên tắc: “Người sử dụng đất khi Nhà nước

thu hồi đất nếu có đủ điều kiện được bồi thường quy định tại Điều 75 của Luật này

thì được bồi thường”.

Thứ hai, việc bồi thường của Nhà nước phải đảm bảo bồi thường đầy đủ các

thiệt hại phát sinh.

Khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, HGĐ, CN không chỉ chịu thiệt hại về

đất mà còn chịu thiệt hại về các tài sản trên đất, các hoa lợi, lợi tức thu được do việc

sử dụng đất. Nguyên tắc bồi thường đầy đủ các thiệt hại mở rộng sang phạm vi bồi

thường không chỉ dừng lại ở đất bị thu hồi mà còn có bồi thường những tài sản sản

xuất, kinh doanh. Luật Đất đai năm 2013 quy định cụ thể nguyên tắc bồi thường về

đất và về tài sản nhằm bảo vệ lợi ích chính đáng của người có đất nông nghiệp bị

thu hồi.

Nguyên tắc này được quy định: “Việc bồi thường được thực hiện bằng việc

giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi

thường thì bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban

nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất” (Khoản 2 Điều

74 Luật Đất đai năm 2013).

Nguyên tắc này tạo sự linh hoạt khi cho phép cơ quan có thẩm quyền cũng

như HGĐ, CN bị thu hồi đất nông nghiệp lựa chọn được phương án bồi thường phù

hợp. Việc bồi thường đất có cùng mục đích sử dụng cho người sử dụng đất khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp được coi là quy định tích cực nhằm tạo điều kiện cho

người bị thu hồi đất nông nghiệp tiếp tục kinh doanh, sản xuất nông nghiệp. Ngoài

ra, để tránh những tiêu cực hay tranh chấp trong việc bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp, pháp luật quy định rõ người sử dụng đất nông nghiệp theo quy

định của pháp luật nhưng tự ý sử dụng làm đất phi nông nghiệp thì chỉ được bồi

thường theo đất nông nghiệp.

Đối với bồi thường về tài sản, Điều 88 Luật Đất đai năm 2013 quy định rõ

nguyên tắc: “Khi Nhà nước thu hồi đất mà chủ sở hữu tài sản hợp pháp gắn liền với

đất bị thiệt hại về tài sản thì được bồi thường.”

Nếu chỉ bồi thường về giá trị sử dụng của đất mà bỏ qua những thiệt hại về

tài sản gắn liền với đất và thiệt hại do ngừng sản xuất, kinh doanh sẽ là một tiếu sót

trong pháp luật về bồi thường. Việc bồi thường tài sản gắn liền với đất được xem

xét khi chủ sở hữu tài sản đó hợp pháp. Việc bồi thường trong sản xuất, kinh doanh

được đặt ra khi người có đất bị thu hồi phải ngừng sản xuất kinh doanh mà có thiệt

hại.

Thứ ba, việc bồi thường phải theo giá thị trường.

Nguyên tắc này là cơ sở để đảm bảo lợi ích cho người có đất nông nghiệp bị

thu hồi. Đối với trường hợp bồi thường về đất, Luật Đất đai năm 2013 quy định:

“được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất bị thu hồi do Ủy ban

nhân dân tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi” (Khoản 2 Điều 74). Nghị

định 47/2014/NĐ-CP cũng quy định: “Chi phí đầu tư vào đất còn lại được tính phải

phù hợp với giá thị trường tại thời điểm có quyết định thu hồi đất”.

Thứ tư, việc bồi thường phải đảm bảo công khai, minh bạch, dân chủ, kịp

thời và đúng quy định của pháp luật.

Nguyên tắc này được ghi nhận tại Khoản 3 Điều 71 Luật Đất đai năm 2013:

“Việc bồi thường phải đảm bảo công khai, minh bạch, dân chủ, kịp thời và đúng

quy định của pháp luật”. Việc tuân thủ nguyên tắc này là một đòi hỏi khách quan

trong quá trình thực thi các quy định của pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất và là cơ chế giám sát hoạt động này. Xét về khía cạnh thực tế, bồi thường

cho HGĐ, CN bị thu hồi đất nông nghiệp thực chất là một giao dịch, cân bằng lợi

ích giữa người có đất nông nghiệp bị thu hồi và Nhà nước. Người bị thu hồi đất

nông nghiệp chỉ chấp nhận chấm dứt quyền sử dụng đất nông nghiệp khi các lợi ích

của mình được giải quyết một cách minh bạch, dân chủ, kịp thời và đúng quy định

của pháp luật.

2.2.2. Điều kiện bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia

đình, cá nhân

Luật Đất đai năm 2003 quy định 12 trường hợp thu hồi đất, Luật Đất đai năm

2013 quy định rất rõ ràng từ Điều 61 đến Điều 65 như: Thu hồi đất vì mục đích

quốc phòng, an ninh; thu hồi đất vì mục đích phát triển kinh tế, xã hộ, vì lợi ích

quốc gia, công cộng; thu hồi đất không vi phạm pháp luật về đất đai; thu hồi đất do

chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa

tính mạng con người. Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013 và các nghị định

hướng dẫn, Nhà nước chỉ xem xét việc bồi thường khi thu hồi đất vì mục đích quốc

phòng, an ninh, phát triển kinh tế xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng. Ngoài ra,

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất chỉ được thực hiện trong trường hợp HGĐ, CN

bị thu hồi đất nông nghiệp có quyền SDĐ nông nghiệp hợp pháp. Căn cứ pháp lý để

xác định quyền sử dụng đất hợp pháp là phải có các giấy tờ sau:

Một là, Giấy chứng nhận quyền SDĐ (nay là giấy chứng nhận quyền SDĐ,

quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất – sau đây gọi chung là Giấy

chứng nhận quyền SDĐ). Đây là giấy tờ có giá trị pháp lý cao nhất, là cơ sở để

người SDĐ nông nghiệp thực hiện các quyền do pháp luật quy định.

Hai là, các giấy tờ hợp lệ được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp trong

quá trình thực hiện chính sách quản lý đất đai qua các thời kỳ.

Căn cứ vào điều 100 Luật Đất đai năm 2013, diện tích đất đủ điều kiện để

được cấp chứng nhận quyền SDĐ được hiểu là người sử dụng diện tích đất bị thu

hồi có những giấy tờ sau:

- Những giấy tờ về quyền SDĐ trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 do cơ quan

có thẩm quyền cấp trong quá trình thực hiện chính sách đất đai của Nhà nước Việt

Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt

Nam và Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Giấy chứng nhận quyền SDĐ tạm thời được cơ quan Nhà nước có thẩm

quyền cấp hoặc có tên trong Sổ đăng ký ruộng đất, Sổ địa chính trước ngày 15

tháng 10 năm 1993.

- Giấy tờ hợp pháp về thừa kế, tặng cho quyền SDĐ hoặc tài sản gắn liền với

đất, giấy tờ giao nhà tình nghĩa, nhà tình thương gắn liền với đất.

- Giấy tờ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua bán nhà ở gắn liền với đất

ở trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 được UBND cấp có thẩm quyền xác nhận là đã

sử dụng trước ngày 15 tháng 10 năm 1993.

- Giấy tờ thanh lý, hóa giá nhà ở gắn liền với đất ở, giấy tờ mua nhà ở thuộc

sở hữu nhà nước theo quy định của pháp luật.

- Giấy tờ về quyền SDĐ do cơ quan có thẩm quyền thuộc chế độ cũ cấp cho

người SDĐ.

Bên cạnh đó, còn có các trường hợp có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Hộ gia đình, cá nhân đang SDĐ có một trong các loại giấy tờ nêu trên, mà

trên giấy tờ đó ghi tên người khác, kèm theo giấy tờ về chuyển quyền SDĐ có chữ

ký của các bên liên quan, nhưng đến trước ngày Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực

thi hành mà chưa thực hiện thủ tục chuyển quyền SDĐ theo quy định của pháp luật

và đất đó không có tranh chấp.

Hộ gia đình cá nhân được SDĐ theo bản án hoặc quyết định của Toà án nhân

dân, quyết định thi hành án của cơ quan thi hành án, văn bản công nhận quyết định

hòa giải, quyết định giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai của cơ quan

nhà nước có thẩm quyền đã được thi hành thì được cấp Giấy chứng nhận quyền

SDĐ, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, trường hợp chưa thực

hiện nghĩa vụ tài chính thì phải thực hiện theo quy định của pháp luật.

Hộ gia đình, cá nhân đang SDĐ được Nhà nước giao đất, cho thuê đất từ

ngày 15 tháng 10 năm 1993 đến ngày Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực thi hành

mà chưa được cấp Giấy chứng nhận thì được cấp Giấy chứng nhận quyền SDĐ,

quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất, trường hợp chưa thực hiện

nghĩa vụ tài chính thì phải thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, pháp luật về đất đai cũng quy định về các trường hợp Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp mà không được bồi thường về đất bao gồm những trường hợp

không đủ điều kiện nêu trên, đất được Nhà nước giao quản lý, đất thu hồi do vi

phạm quy định về đất đai theo Điều 64 Luật Đất đai năm 2013, do chấm dứt việc sử

dụng đất theo pháp luật, do tự nguyện trả lại đất (theo Điểm a, b, c, d Khoản 1 Điều

65 Luật Đất đai năm 2013)

2.2.3. Cách tính thiệt hại để được bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

Để tính tiền bồi thường, Luật Đất đai năm 2013 quy định hai loại giá đất là

giá đất theo bảng giá đất và giá đất cụ thể. Bảng giá đất được xây dựng 05 năm một

lần và công bố công khai vào ngày 01/01 năm đầu kỳ. Do tính ổn định của bảng giá

đất nên nó được sử dụng để tính các nghĩa vụ tài chính của người SDĐ. Giá đất cụ

thể được xác định ở một thời điểm nhất định, dựa trên cơ sở điều tra, thu thập thông

tin về thửa đất, giá đất theo giá thị trường và thông tin về giá đất trong cơ sở dữ liệu

đất đai. Giá đất cụ thể được lấy làm căn cứ tính tiền bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất đai.

Việc tính giá đất cụ thể nhằm tính tiền bồi thường phải đảm bảo 5 nguyên tắc

sau: (i). Theo mục đích sử dụng đất hợp pháp tại thời điểm tính giá; (ii). Theo thời

hạn sử dụng đất; (iii). Phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường của loại đất có

cùng mục đích sử dụng đã chuyển nhượng; (iv). Giá trúng đấu giá quyền sử dụng

đất những nơi có đấu giá quyền sử dụng đất hoặc thu thập từ việc sử dụng đất; (v).

Cùng một thời điểm, các thửa đất liền kề nhau có cùng mục đích sử dụng, khả năng

sinh lợi, thu nhập từ việc sử dụng đất tương tự như nhau thì có mức giá như nhau.

Theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, Chính phủ ban hành khung giá

đất định kỳ 05 năm một lần đối với từng loại đất theo từng vùng, trong đó có khung

giá đất với các loại đất thuộc nhóm đất nông nghiệp. Khi giá đất phổ biến trên thị

trường tăng từ 20% trở lên so với giá đất tối đa, hoặc giảm từ 20% trở lên so với giá

đất tối thiểu trong khung giá đất trong khoảng thời gian 180 ngày trở lên thì Chính

phủ điều chỉnh bằng giá đất. Quy định giá đất nông nghiệp trong bảng giá đất được

tính như sau:

- Giá đất trong bảng giá đất quy định theo nguyên tắc đất thuộc loại đất nào

thì áp dụng theo khung giá đất của loại đất đó;

- Đối với đất nông nghiệp trong khu dân cư, trong địa giới hành chính

phường thì căn cứ vào thực tế tại địa phương, UBND cấp tỉnh được quy định mức

giá đất cao hơn nhưng không quá 50% so với mức giá tối đa của từng loại đất trong

khung giá đất.

- Đối với đất rừng phòng hộ, rừng đặc dụng UBND cấp tỉnh căn cứ vào giá

đất rừng sản xuất tại khu vực lân cận đã quy định trong bảng giá đất và căn cứ vào

phương pháp tính giá đất để quy định mức giá đất.

- Đối với loại đất nông nghiệp khác, UBND căn cứ vào giá các loại đất nông

nghiệp tại khu vực lân cận đã quy định trong bảng giá đất để quy định mức giá đất.

Trên cơ sở bảng giá đất, giá đất cụ thể được xác định theo trình tự, thủ tục

sau: (i). Xác định mục đích định giá đất cụ thể; (ii). Điều tra, tổng hợp, phân tích

thông tin về thửa đất, giá đất thị trường; Áp dụng phương án tính giá đất; (iii). Xây

dựng phương án tính giá đất trình UBND cấp tỉnh; (iv). Thẩm định phương án giá

đất; (v). Hoàn thiện dự thảo phương án giá đất trình UBND cấp tỉnh quyết định;

UBND cấp tỉnh quyết định giá đất. Cơ quan quản lý đất đai cấp tỉnh có trách nhiệm

giúp UBND cấp tỉnh tổ chức việc xác định giá đất cụ thể. Trong quá trình thực hiện,

cơ quan quản lý đất đai cấp tỉnh được thuê tổ chức có chức năng tư vấn, xác định

giá đất để tư vấn, xác định giá đất cụ thể.

2.2.4. Trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ

gia đình, cá nhân

Trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất theo Luật Đất đai năm

2013 được quy định tại Điều 69 và được hướng dẫn cụ thể tại một số văn bản như:

Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/05/2014; Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày

15/05/2014 và Thông tư 37/2014/TT-BTNMT ngày 30/06/2014. Theo đó, trình tự,

thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, cá nhân được

quy định có 6 bước là:

Bước 1: Xây dựng phương án bồi thường

Sau khi dự án đầu tư theo quy định của Điều 61, Điều 62 Luật Đất đai năm

2013 được xét duyệt hoặc chấp nhận, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng

mặt bằng bao gồm tổ chức dịch vụ công về đất đai, Hội đồng bồi thường có trách

nhiệm lập phương án và trình phương án về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp. Căn cứ quy mô thu hồi đất để thực hiện dự án đầu tư, cơ quan có thẩm

quyền phê duyệt dự án đầu tư có thể quyết định tách nội dung bồi thường thành tiểu

dự án riêng và tổ chức độc lập. Đặc biệt, đối với dự án đầu tư do Quốc hội quyết

định chủ trương đầu tư, Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư thì Bộ

ngành có dự án đầu tư có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với UBND cấp tỉnh nơi có

đất thu hồi xây dựng khung chính sách về bồi thường trình Chính phủ xem xét

quyết định và phải đảm bảo kinh phí cho việc bồi thường theo quy định.

Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm lập

phương án bồi thường đối với từng tổ chức, HGĐ, CN bị thu hồi đất, trên cơ sở

tổng hợp số liệu kiểm kê, xử lý các thông tin liên quan của từng trường hợp, áp giá

tính giá trị bồi thường về đất, tài sản trên đất.

UBND cấp xã có nhiệm vụ phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường,

giải phóng mặt bằng triển khai thực hiện kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo

đạc, kiểm đếm. HGD, CN có nhiệm vụ phối hợp với tổ chức làm nhiệm vụ bồi

thường, giải phóng mặt bằng thực hiện việc điều tra, khảo sát, đo đạc, xác định diện

tích đất, thống kê nhà ở, tài sản khác gắn liền với đất để lập phương án bồi thường.

Trường hợp người sử dụng đất không phối hợp, UBND cấp xã nơi có đất bị thu hồi

và tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng tổ chức vận động, thuyết

phục.

Trong thời gian 10 ngày kể từ ngày được vận động, thuyết phục mà người sử

dụng đất vẫn không phối hợp thì Chủ tịch UBND cấp huyện ban hành quyết định

kiểm đếm bắt buộc. HGĐ, CN có trách nhiệm thực hiện quyết định kiểm đếm bắt

buộc. Trường hợp HGĐ, CN không chấp hành thì Chủ tịch UBND cấp huyện ban

hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc theo quy định

của Điều 70 Luật Đất đai năm 2013.

Bước 2: Lấy ý kiến về phương án bồi thường

Sau khi phương án chi tiết được lập, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải

phóng mặt bằng có nhiệm vụ phối hợp với UBND cấp xã nơi có đất bị thu hồi tổ

chức lấy ý kiến của nhân dân, đặc biệt là HGĐ, CN có đất bị thu hồi. Hình thức lấy

ý kiến là họp trực tiếp với người dân trong khu vực có đất thu hồi, đồng thời niêm

yết công khai phương án bồi thường tại trụ sở UBND cấp xã, địa điểm sinh hoạt

chung khu dân cư nơi có đất bị thu hồi.

Việc lấy ý kiến phải được lập thành biên bản, có xác nhận của đại diện

UBND cấp xã, đại diện Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp xã, đại diện những

người có đất bị thu hồi. Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có

nhiệm vụ tổng hợp ý kiến bằng văn bản ghi rõ số lượng ý kiến đồng ý, số lượng ý

kiến không đồng ý, số lượng ý kiến khác đối với phương án bồi thường và phối hợp

với UBND cấp xã tổ chức đối thoại đối với trường hợp có ý kiến không đồng ý để

hoàn thiện phương án trình cơ quan có thẩm quyền.

Bước 3: Hoàn chỉnh phương án bồi thường

Trên cơ sở ý kiến của HGĐ, CN có đất bị thu hồi, đại diện chính quyền đoàn

thể ở cơ sở, tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng tiếp thu, hoàn

chỉnh phương án chi tiết bồi thường trình cơ quan chuyên môn thẩm định và trình

cấp có thẩm quyền phê duyệt.

Bước 4: Thẩm định, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ

Sở Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tài nguyên và Môi trường có trách

nhiệm chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan thực hiện thẩm định phương

án bồi thường trước khi UBND cùng cấp phê duyệt (Theo Điều 13 Thông tư

37/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014). Việc quyết định thu hồi đất, phê duyệt và tổ

chức thực hiện được quy định như sau: UBND cấp có thẩm quyền quy định tài Điều

66 Luật Đất đai năm 2013 quyết định thu hồi đất, quyết định phê duyệt phương án

bồi thường trong cùng một ngày.

Bước 5: Công khai phương án bồi thường

Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng có trách nhiệm phối

hợp với UBND cấp xã công khai quyết định phê duyệt phương án bồi thường tại trụ

sở UBND cấp xã và tại địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi,

gửi quyết định bồi thường tới từng HGĐ, CN có đất bị thu hồi, trong đó ghi rõ về

mức bồi thường, thời gian, địa điểm trả tiền bồi thường và thời gian bàn giao đất thu

hồi cho tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Bước 6: Thực hiện bồi thường

Tổ chức thực hiện bồi thường theo phương án bồi thường đã được phê duyệt;

trường hợp người có đất bị thu hồi không bàn giao đất cho tổ chức làm nhiệm vụ

bồi thường, giải phóng mặt bằng thì cấp xã, Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp

xã phối hợp với Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng tổ chức

vận động, thuyết phục để người có đất bị thu hồi thực hiện, nếu họ vẫn không chấp

hành bàn giao đất thì bị cưỡng chế theo quy định Điều 71 Luật Đất đai năm 2013.

Theo quy định của Điều 93 Luật Đất đai năm 2013, trong thời hạn 30 ngày

kể từ ngày quyết định thu hồi đất của cơ quan nhà nước có thẩm quyền có hiệu lực

thi hành, cơ quan, tổ chức có trách nhiệm bồi thường phải chi trả tiền bồi thường

cho người có đất bị thu hồi. Trường hợp cơ quan, tổ chức chậm chi trả thì khi thanh

toán tiền bồi thường, ngoài tiền bồi thường theo phương án bồi thường thì người có

đất bị thu hồi còn được thanh toán thêm một khoản tiền bằng mức tiền chậm nộp

theo quy định của Luật Quản lý thuế năm 2012 tính theo số tiền chậm trả và thời

gian chậm trả. Trường hợp HGĐ, CN có đất bị thu hồi không nhận tiền bồi thường

thì tiền bồi thường được gửi vào tài khoản tạm giữ của Kho bạc nhà nước. Trường

hợp HGĐ, CN được bồi thường chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai với

Nhà nước thì trừ khoản tiền chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính vào số tiền được bồi

thường để hoàn trả ngân sách nhà nước.

Nhìn chung, trong Luật Đất đai năm 2013, trình tự, thủ tục thu hồi đất vì mục

đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế, xã hội vì mục đích quốc gia, công cộng

được quy định chi tiết và theo hướng tăng cường hơn sự tham gia của người dân

trong việc đo đạc, kiểm đếm đất đai, tài sản gắn liền với đất và xây dựng phương án

bồi thường đồng thời cũng quy định trách nhiệm đối thoại và giải trình của cơ quan

nhà nước có thẩm quyền khi người dân chưa có ý kiến đồng thuận. Đồng thời, Luật

Đất đai năm 2013 cũng quy định rõ quy trình cưỡng chế thực hiện quyết định kiểm

điểm bắt buộc và cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất trong trường hợp có đủ

điều kiện thực hiện việc cưỡng chế theo quy định của pháp luật.

2.2.5. Giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp

Khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân được quy

định tại Khoản 1 Điều 30 Hiến pháp năm 2013. Khiếu nại, tố cáo về thu hồi đất, bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất là một trong những dạng khiếu nại, tố cáo của

công dân.

Pháp luật về quản lý đất đai nói chung qua các thời kỳ đều có sự ghi nhận về

quyền khiếu nại, tố cáo của người dân. Tuy nhiên, trước khi Luật Đất đai năm 2013

được ban hành, những quy định trước đó trong Luật Đất đai năm 2003 và các văn

bản hướng dẫn thi hành đã có sự mâu thuẫn so với Luật Khiếu nại năm 2011, Luật

Tố tụng Hành chính năm 2010 như các quy định về thời hiệu khiếu nại, khiếu kiện.

Thời hạn khiếu nại về đất đai theo hướng dẫn thi hành Luật Đất đai năm 2003 đã bị

rút xuống chỉ còn 1/3 so với Luật Khiếu nại năm 2011. Không những thế, thời hiệu

khiếu nại lại được tính kể từ ngày Uỷ ban nhân dân tỉnh “ban hành quyết định hành

chính” thay vì kể từ ngày “đương sự nhận được quyết định hành chính” hoặc “biết

được quyết định hành chính, hành vi hành chính” như quy định của Luật Khiếu nại

năm 2011. Luật Đất đai năm 2013 đã quy định theo hướng áp dụng giải quyết khiếu

nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai theo pháp luật chuyên ngành.

2.3. Thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

2.3.1. Thực tiễn thi hành các nguyên tắc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh

Về nguyên tắc Nhà nước chỉ bồi thường khi HGĐ, CN có đủ các điều kiện

theo quy định của pháp luật: Thực tiễn áp dụng nguyên tắc này tại thành phố Hạ

Long vẫn còn tồn tại nhiều trường hợp HGĐ, CN không cung cấp được các giấy tờ

chứng nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp, dẫn đến khó khăn trong việc bảo vệ

quyền và lợi ích hợp pháp của họ.

Về nguyên tắc thứ hai, việc bồi thường của Nhà nước phải đảm bảo bồi

thường đầy đủ các thiệt hại phát sinh: Trong quá trình thu hồi đất nông nghiệp tại

thành phố Hạ Long, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố đã đảm bảo tính toán

đầy đủ các thiệt hại phát sinh ngoài tiền bồi thường theo giá đất như chi phí đầu tư

vào đất còn lại, thiệt hại về sản xuất, kinh doanh. Tuy nhiên việc HGĐ, CN sử dụng

đất nông nghiệp sai mục đích thì những thiệt hại đó sẽ không được bồi thường.

Về nguyên tắc bồi thường phải theo giá thị trường: Trên thực tế triển khai tại

thành phố Hạ Long, có khó khăn là người bị thu hồi đất nông nghiệp không được

nhận tiền bồi thường ngay tại thời điểm có quyết định thu hồi đất mà phải sau một

thời gian, có khi phải từ 3 – 5 năm do việc thực hiện các quy trình, thủ tục, điều này

dẫn đến những bức xúc của người dân có đất bị thu hồi.

Về nguyên tắc việc bồi thường phải đảm bảo công khai, minh bạch, dân chủ,

kịp thời và đúng quy định của pháp luật: Phương án bồi thường, giải phóng mặt

bằng được UBND các phường thông báo công khai trên các phương tiện thông tin,

đại chúng. HGĐ, CN có đất nông nghiệp bị thu hồi cũng tham gia đóng góp ý kiến

trong quá trình xây dựng và hoàn thiện phương án bồi thường.

2.3.2. Thực tiễn thực thi các quy định về điều kiện bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thành phố Hạ Long,

tỉnh Quảng Ninh

Phạm vi bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành

phố Hạ Long được áp dụng theo quy định của Luật Đất đai năm 2013, Nghị định

47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2004 của Thủ tướng Chính phủ, Quyết định số

3000/2017/QĐ- ngày 02/8/2017 của UBND tỉnh Quảng Ninh, cụ thể: Nhà nước chỉ

xem xét việc bồi thường khi thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển

kinh tế xã hội, vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Nhìn chung những quy định về điều kiện bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long đều dựa trên tinh

thần của Luật Đất đai năm 2013 và được cụ thể hóa qua các văn bản hướng dẫn thi

hành của Chính phủ và UBND tỉnh Quảng Ninh. Theo đó, để được bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, HGĐ, CN phải có những giấy tờ sau:

- Những giấy tờ về quyền SDĐ trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 do cơ quan

có thẩm quyền cấp trong quá trình thực hiện chính sách đất đai của Nhà nước Việt

Nam Dân chủ Cộng hòa, Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt

Nam và Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Giấy chứng nhận quyền SDĐ tạm thời được cơ quan Nhà nước có thẩm

quyền cấp hoặc có tên trong Sổ đăng ký ruộng đất, Sổ địa chính trước ngày 15

tháng 10 năm 1993.

- Giấy tờ hợp pháp về thừa kế, tặng cho quyền SDĐ hoặc tài sản gắn liền với

đất, giấy tờ giao nhà tình nghĩa, nhà tình thương gắn liền với đất.

- Giấy tờ chuyển nhượng quyền sử dụng đất, mua bán nhà ở gắn liền với đất

ở trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 được UBND cấp có thẩm quyền xác nhận là đã

sử dụng trước ngày 15 tháng 10 năm 1993.

- Giấy tờ thanh lý, hóa giá nhà ở gắn liền với đất ở, giấy tờ mua nhà ở thuộc

sở hữu nhà nước theo quy định của pháp luật.

- Giấy tờ về quyền SDĐ do cơ quan có thẩm quyền thuộc chế độ cũ cấp cho

người SDĐ...

2.3.3. Thực tiễn thực thi quy định về trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trên địa bàn thành phố Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh

Trình tư, thủ tục bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất theo Luật Đất đai năm

2013 được quy định tại Điều 69 và được ghi nhận tại một số điều của các văn bản

như Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014; Nghị định số 47/2014/NĐ-CP

ngày 15/5/2014 và Thông tư 37/2014/TT-BTNMT ngày 30/6/2014. Trình tự, thủ tục

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN trên địa bàn thành

phố Hạ Long dựa trên những căn cứ pháp lý nói trên và được cụ thể hóa trong Điều

28 của Quyết định số 3000/2017/QĐ- ngày 02/8/017 của Ủy ban nhân dân tỉnh

Quảng Ninh.

Về thông báo thu hồi đất

Theo đó, trước khi có quyết định thu hồi đất, chậm nhất là 90 ngày đối với

đất nông nghiệp và 180 ngày đối với đất phi nông nghiệp, thành phố Hạ Long sẽ ra

thông báo thu hồi đất theo ranh giới thu hồi đất của dự án hoặc phân kỳ dự án theo

tiến độ dự án cho HGĐ, CN có đất thu hồi biết. Trường hợp HGĐ, CN sử dụng đất

trong khu vực thu hồi đất đồng ý thu hồi đất trước thời hạn quy định thì UBND

thành phố Hạ Long sẽ xem xét quyết định thu hồi đất mà không phải chờ hết thời

hạn thông báo thu hồi đất.

Sau khi có thông báo thu hồi đất thì tổ chức, cá nhân phải giữ nguyên hiện

trạng (không được phép xây dựng nhà ở, công trình khác xây dựng trên đất, trồng

cây cối hoa màu trên đất đã có thông báo thu hồi); phối hợp với Trung tâm phát

triển quỹ đất thành phố Hạ Long thực hiện đo đạc, kiểm đếm lập phương án bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long được

thành lập theo Quyết định số 756/QĐ- ngày 27/6/2010 của UBND thành phố Hạ

Long. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long là tổ chức có chức năng tổ

chức thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, tạo quỹ đất để đấu giá quyền

sử dụng đất, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và ổn định thị trường bất động sản,

nhận chuyển nhượng quyền sử dụng, đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng các khu tái

định cư, đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu các dự án có sử dụng đất; quản lý quỹ

đất đã thu hồi, đã nhận chuyển nhượng, đã tạo lập phát triển và thực hiện dịch vụ

trong lĩnh vực bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Về căn cứ ban hành thông báo thu hồi đất gồm: Kế hoạch sử dụng đất hàng

năm của thành phố Hạ Long được phê duyệt. Trường hợp các dự án chưa có trong

kế hoạch sử dụng đất hàng năm của thành phố thì phải có ý kiến của Hội đồng nhân

dân tỉnh Quảng Ninh thông qua danh mục dự án cần thu hồi đất, trước khi thông

báo thu hồi đất; Quy hoạch chi tiết tổng mặt bằng công trình, dự án thành phố Hạ

Long phê duyệt.

Về Nội dung thông báo thu hồi đất: Nội dung thông báo thu hồi đất theo

Điều 17 Nghị định số 43/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ, trong đó kế

hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm được phê duyệt đồng thời

với thông báo thu hồi đất. Việc thông báo thu hồi đất được thực hiện 01 lần theo

phạm vi dự án hoặc theo phân kỳ đầu tư của dự án. Sau khi thông báo thu hồi đất

được gửi đến từng người có đất thu hồi trong phạm vi dự án; Trung tâm phát triển

quỹ đất thành phố Hạ Long phối hợp với các cấp phường nơi có đất bị thu hồi họp

phổ biến đến từng người trong khu vực có đất thu hồi và thông báo trên phương tiện

thông tin đại chúng, niêm yết tại trụ sở UBND phường, địa điểm sinh hoạt chung

của khu dân cư nơi có đất thu hồi. Trường hợp thông báo thu hồi đất thuộc thẩm

quyền của UBND tỉnh Quảng Ninh thì UBND thành phố Hạ Long xây dựng kế

hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm gửi Sở Tài nguyên và Môi

trường thẩm định trình UBND tỉnh ban hành thông báo thu hồi đất.

Về thực hiện kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm

Sau khi có thông báo thu hồi đất, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ

Long trực tiếp điều hành toàn diện các nội dung về công tác bồi thường. UBND các

phường có trách nhiệm phối hợp với Trung tâm phát triển quỹ đất và người sử dụng

đất thực hiện kế hoạch thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm để lập

phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Trường hợp người bị thu hồi đất không

phối hợp thì UBND các phường, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các phường nơi có đất

thu hồi và Trung tâm phát triển quỹ đất vận động, thuyết phục để người sử dụng đất

thực hiện.

Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày được vận động, thuyết phục mà người sử

dụng đất vẫn không phối hợp thì Chủ tịch UBND thành phố Hạ Long sẽ ban hành

quyết định kiểm đếm bắt buộc. Trường hợp người có đất thu hồi không chấp hành

thì Chủ tịch UBND thành phố Hạ Long ra quyết định cưỡng chế kiểm đếm bắt buộc

và tổ chức cưỡng chế theo Điều 70 Luật Đất đai. Trung tâm phát triển quỹ đất và ủy

ban nhân dân phường vận động, thuyết phục, đối thoại với người bị cưỡng chế;

trường hợp người bị cưỡng chế chấp hành thì lập biên bản ghi nhận sự chấp hành và

thực hiện điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm. Trường hợp người bị cưỡng chế

không chấp hành thì thi hành quyết định cưỡng chế.

Về lập phương án bồi thường

Sau khi khảo sát, đo đạc, kiểm đếm thực tế, Trung tâm phát triển quỹ đất

thành phố Hạ Long tiến hành lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với

từng tổ chức, HGĐ cá nhân bị thu hồi đất theo các nội dung quy định tại Khoản 1

Điều 28 Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ. UBND

thành phố Hạ Long lập và thực hiện dự án tái định cư. Khu tái định cư phải đủ điều

kiện giao đất tái định cư trước khi quyết định thu hồi đất.

Về niêm yết công khai phương án bồi thường, lấy ý kiến HGĐ, CN bị thu hồi

đất

Sau khi lập phương án bồi thường, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố

Hạ Long phối hợp với UBND phường nơi có đất thu hồi tổ chức lấy ý kiến về

phương án bồi thường của HGĐ, CN bị thu hồi đất theo hình thức tổ chức họp trực

tiếp với người dân trong khu vực có đất thu hồi; đồng thời niêm yết công khai

phương án dự thảo bồi thường tại trụ sở UBND cấp phường, địa điểm sinh hoạt

chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi trong thời hạn ít nhất là 20 ngày. Việc tổ

chức lấy ý kiến được lập thành biên bản có xác nhận của đại diện UBND phường,

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp phường và đại diện những người có đất thu hồi.

Sau khi tiến hành lấy ý kiến của người dân có đất bị thu hồi, Trung tâm phát

triển quỹ đất thành phố Hạ Long tiến hành tổng hợp ý kiến đóng góp bằng văn bản,

ghi rõ số lượng ý kiến đồng ý, không đồng ý và ý kiến khác đối với phương án bồi

thường; phối hợp với UBND phường nơi có đất thu hồi tổ chức đối thoại đối với

trường hợp còn có ý kiến không đồng ý; hoàn chỉnh phương án bồi thường và trình

lên UBND thành phố Hạ Long phê duyệt phương án bồi thường.

Về thẩm định, phê duyệt phương án bồi thường

Trên cơ sở ý kiến góp ý của HGĐ, CN có đất bị thu hồi, đại diện chính

quyền, đoàn thể ở cơ sở, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long tiếp thu,

hoàn chỉnh phương án chi tiết bồi thường và trình UBND thành phố phê duyệt.

UBND thành phố Hạ Long xem xét phương án bồi thường và ra quyết định thu hồi

đất, quyết định phê duyệt phương án bồi thường trong cùng một ngày.

Sau khi phương án bồi thường được phê duyệt, Trung tâm phát triển quỹ đất

thành phố Hạ Long có trách nhiệm phối hợp với UBND phường phổ biến và niêm

yết công khai quyết định phê duyệt phương án bồi thường tại trụ sở UBND phường

và địa điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi, đồng thời gửi đến

người có đất thu hồi; xác định thời gian, địa điểm chi trả tiền bồi thường và thời

gian bàn giao đất. Trường hợp người có đất thu hồi không bàn giao đất thì UBND

phường, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp phường nơi có đất thu hồi và Trung tâm phát

triển quỹ đất thành phố Hạ Long tổ chức vận động, thuyết phục. Trường hợp không

chấp hành bàn giao đất thì tổ chức cưỡng chế theo quy định tại Điều 71 của Luật

Đất đai.

Về tổ chức chi trả bồi thường

Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày quyết định thu hồi đất có hiệu lực thi

hành cơ quan, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long phối hợp với UBND

phường, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cấp phường chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ cho

người có đất thu hồi. Trường hợp bồi thường chậm thì người có đất thu hồi còn

được trả thêm một khoản tiền bằng mức tiền chậm nộp theo quy định của Luật

Quản lý thuế, tính trên số tiền và thời gian chậm trả. Trường hợp người có đất thu

hồi không nhận tiền bồi thường, hỗ trợ thì số tiền này được gửi vào tài khoản tạm

giữ của Kho bạc nhà nước.

Người sử dụng đất được bồi thường mà chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về

đất đai đối với Nhà nước theo quy định của pháp luật thì phải trừ vào số tiền được

bồi thường. Khoản tiền chưa thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai bao gồm tiền sử

dụng đất, tiền thuê đất phải nộp được xác định theo quy định của pháp luật về thu

tiền sử dụng đất; thu tiền thuê đất, thuê mặt nước. Trường hợp số tiền chưa thực

hiện nghĩa vụ tài chính đến thời điểm có quyết định thu hồi đất lớn hơn số tiền được

bồi thường, hỗ trợ thì HGĐ, CN tiếp tục được ghi nợ số tiền chênh lệch đó.

Trường hợp diện tích đất thu hồi đang có tranh chấp về quyền sử dụng đất

mà chưa giải quyết xong thì tiền bồi thường, hỗ trợ đối với phần diện tích đất đang

tranh chấp đó được chuyển vào Kho bạc Nhà nước chờ sau khi cơ quan nhà nước có

thẩm quyền giải quyết xong thì trả cho người có quyền sử dụng đất.

Về cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất

Trường hợp HGĐ, CN có đất bị thu hồi không bàn giao mặt bằng thì UBND

thành phố tổ chức cưỡng chế thu hồi đất (đối với cả tổ chức và hộ gia đình, cá nhân)

khi có đủ các điều kiện sau: HGĐ, CN có đất thu hồi không chấp hành quyết định

thu hồi đất sau khi Ủy ban nhân dân phường, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc phường nơi

có đất thu hồi và Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố đã vận động, thuyết phục;

Quyết định cưỡng chế đã được niêm yết công khai tại trụ sở UBND phường, địa

điểm sinh hoạt chung của khu dân cư nơi có đất thu hồi và đã có hiệu lực thi hành;

HGĐ, CN bị cưỡng chế đã nhận được quyết định cưỡng chế. Trường hợp HGĐ, CN

bị cưỡng chế từ chối không nhận hoặc vắng mặt khi giao quyết định cưỡng chế thì

UBND phường lập biên bản.

UBND thành phố chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện việc cưỡng chế, giải

quyết khiếu nại liên quan đến việc cưỡng chế theo quy định của pháp luật về khiếu

nại; thực hiện phương án tái định cư trước khi thực hiện cưỡng chế; bảo đảm điều

kiện, phương tiện cần thiết phục vụ cho việc cưỡng chế; bố trí kinh phí cưỡng chế

thu hồi đất;

Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố có trách nhiệm lập phương án cưỡng

chế và dự toán kinh phí cho hoạt động cưỡng chế trình UBND thành phố phê duyệt;

thực hiện cưỡng chế theo phương án đã được phê duyệt; bàn giao đất cho tổ chức

làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng. Trường hợp trên đất thu hồi có tài

sản thì ban thực hiện cưỡng chế phải bảo quản tài sản; chi phí bảo quản tài sản đó

do chủ sở hữu chịu trách nhiệm thanh toán;

UBND phường nơi có đất thu hồi có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, đơn

vị có liên quan tổ chức thực hiện việc giao, niêm yết công khai quyết định cưỡng

chế thu hồi đất; tham gia thực hiện cưỡng chế; phối hợp với Trung tâm phát triển

quỹ đất thành phố niêm phong, di chuyển tài sản của người bị cưỡng chế thu hồi

đất;

Kết quả đạt được

Trong giai đoạn 2013 – 2017, hàng năm trên địa bàn thành phố Hạ Long

triển khai từ 70 – 100 dự án, quy mô, diện tích đất thu hồi tăng dần lên theo từng

năm. Trong thời gian gần đây, thành phố Hạ Long đã tập trung giải phóng mặt bằng

một số dự án trọng điểm như Dự án xây dựng tuyến đường cao tốc Hạ Long – Vân

Đồn, Dự án khu hỗn hợp chung cư văn phòng, trung tâm thương mại và nhà ở kết

hợp khu mua sắm phường Bạch Đằng, thành phố Hạ Long; Dự án cải tạo, nâng cấp

Quốc lộ 18 đoạn hạ Long – Mông Dương, Dự án Dự án công viên Đại Dương;…

Các dự án khi triển khai đa phần đều liên quan đến thu hồi đất nông nghiệp. Tỷ lệ

đất nông nghiệp bị thu hồi để phục vụ cho các dự án ở thành phố Hạ Long trong

những năm qua chiếm tỷ lệ lớn trong diện tích đất phải thu hồi. Đặc biệt năm 2016

và năm 2017, tỷ lệ đất nông nghiệp bị thu hồi trong tổng diện tích đất bị thu hồi

chiếm gần 60% (Xem bảng 2.1).

Bảng 2.1. Thống kê về các dự án bồi thường, giải phóng mặt bằng trên địa bàn

thành phố Hạ Long giai đoạn 2013 - 2017

Chỉ tiêu ĐVT 2013 2014 2015 2016 2017

1. Tổng số dự án Dự án 68 75 89 105 103

2. Diện tích đất thu hồi ha 843,82 908,17 984,52 966,33 866,53

Diện tích đất nông % 54,9 58,7 53,6 61,4 60,6

nghiệp

Diện tích đất phi nông % 18,6 16,7 19,5 13,1 15,6

nghiệp

Diện tích đất khác % 26.5 24.6 26.9 25.5 23.8

Nguồn: Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (báo cáo kết quả

thực hiện công tác giải phóng mặt bằng năm 2013 – 2017)

Số liệu ở Bảng 2.1 cho thấy tỷ trọng đất nông nghiệp bị thu hồi tăng dần qua các

năm từ năm 2013 đến năm 2016. Tuy nhiên, đến năm 2017, tỷ trọng đất nông nghiệp bị

thu hồi đã giảm 0,8% so với năm 2016. Kết quả thực hiện bồi thường, giải phóng mặt

bằng năm 2016, 2017 tại thành phố Hạ Long được thể hiện qua Bảng 2.2.

Bảng 2.2. Kết quả thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng tại

Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long

2016 2017 Chỉ tiêu

Tổng số phương án phê duyệt trong 1.372 1.720

năm

Tổng giá trị phê duyệt trong năm 577.441.791.000 386.733.843.000

(triệu đồng)

Tổng số hộ dân, đơn vị bị ảnh hưởng 1.720 8.355

Tổng số phương án đã chi trả tiền 1.461 1.916

trong năm

Tổng số tiền đã chi trả trong năm 681.346.817.000 717.083.385.000

Nguồn: Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (báo cáo kết quả

thực hiện công tác giải phóng mặt bằng năm 2016 – 2017)

Từ Bảng 2.2 có thể thấy, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long đã

thực hiện tốt công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng trong năm 2016 và năm

2017 với số phương án bồi thường được phê duyệt và số phương án bồi thường đã

được chi trả trong năm là khá nhiều và có sự tăng trưởng qua các năm.

Hoạt động tuyên truyền cho người dân về thu hồi đất, bồi thường giải phóng

mặt bằng đã được các cấp chính quyền thành phố thực hiện khá tốt, nhưng sự phối

hợp giữa người dân với các cơ quan chức năng và sự phối hợp giữa các cơ quan

chức năng có lúc còn chưa chặt chẽ, dẫn đến sự chậm trễ trong quá trình nhận tiền

bồi thường và bàn giao mặt bằng các dự án. Số liệu thống kê về tiến độ thực hiện

các dự án có thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hạ Long cho thấy tỷ lệ

các dự án đúng tiến độ vẫn thấp, trong khi đó tỷ lệ các dự án chậm tiến độ vẫn còn

khá cao. Thực trạng trên xuất phát nguyên nhân như:

Thứ nhất, tiến độ lập hồ sơ, thẩm định phương án và phê duyệt phương án

bồi thường còn chậm so với yêu cầu. Thực tế trong những năm vừa qua đã có một

số dự án triển khai chậm so với kế hoạch đề ra, đặc biệt có những dự án lớn.

Thứ hai, đơn thư khiếu nại, tố cáo liên quan đến công tác bồi thường, giải

phóng mặt bằng còn nhiều, phức tạp và kéo dài không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến

dự án cần giải phóng mặt bằng mà còn ảnh hưởng đến an ninh, kinh tế, chính trị, xã

hội tại địa phương.

Ngoài ra, một số trường hợp phương án bồi thường chưa đầy đủ, còn phải

chỉnh sửa bổ sung nhiều lần. Một số trường hợp khác UBND phường xác định

nguồn gốc sử dụng đất chưa đầy đủ, không xác định, ghi rõ loại đất, thời gian sử

dụng nên thiếu cơ sở để thẩm định. Bên cạnh đó, hệ thống bản đồ đo đạc địa chính

còn thiếu, công tác lập, trích lục hoặc chính đo bản đồ địa chính của các dự án đầu

tư còn có sự sai khác, dẫn đến phải chỉnh sửa mất nhiều thời gian. Đây không chỉ là

vướng mắc riêng của thành phố Hạ Long mà cũng là vướng mắc chung của một số

địa phương khác.

Bảng 2.3. Tiến độ bồi thường, giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long

Chỉ tiêu ĐVT 2013 2014 2015 2016 2017

Tổng số dự án bồi thường 34 36 41 47 45

- Số dự án đúng tiến độ % 47,05 52,78 46,34 48,93 53,33

-Số dự án chậm tiến độ < 1 năm % 19,72 30,55 31,70 34,04 20,00

- Số dự án chậm tiến độ 1-2 năm % 23,52 16,72 21,72 17,03 26,65

Số dự án chậm tiến độ > 2 năm % 0,03 0,00 0,24 0,00 0,02

Nguồn: Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (Báo cáo kết quả thực

thực hiện công tác giải phóng mặt bằng năm 2013 – 2017).

Từ Bảng 2.3 có thể thấy, mặc dù số dự án bồi thường, giải phóng mặt bằng đúng

tiến độ vẫn chiếm đa số nhưng tỷ trọng này vẫn chưa cao (chỉ khoảng 50% tổng số

dự án qua các năm). Trong khi đó, dù có xu hướng giảm qua các năm nhưng tỷ lệ

các dự án chậm tiến độ 1- 2 năm vẫn còn khá cao trong tổng số dự án bồi thường,

giải phóng mặt bằng khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

trên địa bàn thành phố Hạ Long.

2.3.4. Cách tính thiệt hại để bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Về xác định giá đất bồi thường:

Giá đất cụ thể bồi thường: Về nguyên tắc và phương pháp xác định, trước

khi quyết định thu hồi đất, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long phối

hợp điều tra, khảo sát, xây dựng giá đất cụ thể bồi thường cùng thời điểm và thống

nhất về nguyên tắc và phương pháp định giá theo quy định, gửi UBND thành phố

Hạ Long và các cơ quan có thẩm quyền xem xét và phê duyệt.

Giá đất bồi thường trong bảng giá đất: Giá đất bồi thường, giá các loại đất

thuộc nhóm đất nông nghiệp tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh đã được

UBND tỉnh Quảng Ninh ban hành kèm theo Quyết định số 3566/2013/QĐ của

UBND tỉnh Quảng Ninh ngày 26/12/2013 về ban hành bảng giá các loại đất trên địa

bàn tỉnh Quảng Ninh năm 2014 (Xem Bảng 2.4).

Bảng 2.4. Đơn giá các loại đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố hạ Long

năm 2014

STT Loại đất Giá đất khu vực

Vùng trung du Vùng miền núi

1 Đất chuyên trồng lúa nước 67.000/64.000 64.000/53.000

2 Đất trồng cây hàng năm còn lại 65.000/62.000 62.000/51.000

3 Đất trồng cây lâu năm 56.000/53.000 53.000/43.000

4 Đất rừng sản xuất 5.200/4.600 5.200/4.600

5 Đất nuôi trồng thủy sản

Đất bãi triều 1.500

Đầm ven biển 6.000

Hồ, đầm nội địa 44.000/42.000 43.000/34.000

Nguồn: Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh (Quyết định số 3566/2013/QĐ-UBND,

ngày 26 tháng 12 năm 2013)

Từ Bảng 2.4 cho thấy, mức giá này đã được thay đổi và nâng lên mức giá

cao hơn so với mức giá trong thời gian dài trước đó (từ năm 2009 cho đến năm

2014) và khá cao so với mặt bằng chung của nhiều địa phương. Tuy nhiên, trong

quá trình áp dụng giá đất bồi thường vẫn có ý kiến cho rằng mức giá trên chưa sát

với mức giá thực tế trên thị trường chuyển nhượng. Mức giá đất áp dụng từng dự

án, việc bồi thường vẫn còn dựa trên các quy định chung, mà thiếu đi sự căn cứ vào

tình hình cụ thể. Căn cứ Luật đất đai 2013 (có hiệu lực 01/7/2014) UBND tỉnh

Quảng Ninh ban hành Quyết định số 3238/2014/QĐ-UBND ngày 26/12/2014 về

việc quy định giá các loại đất trên địa bàn tỉnh thực hiện từ ngày 01/01/2015 đến

31/12/2019 và đã có một số lần điều chỉnh giá các loại đất trên địa bàn tỉnh như:

Quyết định số 568/2015/QĐ ngày 27/02/2015 của UBND tỉnh Quảng Ninh về việc

quy định hệ số điều chỉnh giá các loại đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh; Quyết định

số 06/2018/QĐ ngày 30/4/2018 của UBND tỉnh Quảng Ninh về việc quy định hệ số

điều chỉnh giá các loại đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh;…

Sau khi xác định giá đất cụ thể trên thị trường và căn cứ vào bảng giá đất do

Ủy ban nhân dân tỉnh công bố, Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long sẽ

phối hợp tham mưu trình cấp thẩm quyền phê duyệt giá đất làm cơ sở lập phương

án bồi thường cụ thể cho từng trường hợp khác nhau.

Về bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại:

Trường hợp chi phí đầu tư vào đất còn lại không có hồ sơ, chứng từ chứng

minh theo quy định tại Điểm a Khoản 3 Điều 3 Nghị định số 47/2014/NĐ-CP và

Khoản 3 Điều 3 Thông tư số 37/2014/TT-BTNMT thì phải được Ủy ban nhân dân

phường xác nhận đã đầu tư vào đất. Mức bồi thường chi phí đầu tư vào đất tại thành

phố Hạ Long áp dụng như sau:

- Đối với HGĐ, cá nhân: Được bồi thường bằng 30% giá đất theo bảng giá

đất do Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh quy định.

- Đối với doanh nghiệp và tổ chức: Căn cứ tình hình thực tế thành phố Hạ

Long đề xuất việc bồi thường, hỗ trợ đối với từng dự án cụ thể.

- Trường hợp đã được bồi thường về đất thì không được bồi thường chi phí

đầu tư vào đất còn lại.

Về bồi thường đối với cây trồng, vật nuôi:

Điều 27 Quyết định số 3000/2017/QĐ của UBND tỉnh Quảng Ninh quy định

rõ: Khi Nhà nước thu hồi đất mà gây thiệt hại đối với cây trồng và vật nuôi thủy sản

thì được bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều 90 Luật Đất đai trừ các trường

hợp sau: cây trồng, vật nuôi thủy sản tạo lập sau thời điểm công bố thông báo thu

hồi đất; các loại cây không được phép trồng trong hành lang bảo vệ an toàn các

công trình đã được công bố, cắm mốc; cây đã héo hoặc đã chết tại thời điểm kiểm

đếm.

Đơn giá bồi thường về cây trồng, vật nuôi thủy sản theo Quyết định số

14/2017/QĐ- ngày 19/5/2017 của UBND tỉnh Quảng Ninh. Việc phân chia tiền bồi

thường cho HGĐ, CN nhận khoán với tổ chức giao khoán trồng, quản lý, chăm sóc,

bảo vệ rừng được thực hiện theo hợp đồng giao khoán. Trường hợp không có hợp

đồng giao khoán hoặc trong hợp đồng giao khoán không xác định rõ tỷ lệ phân chia

thì căn cứ vào các quy định của pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng tại thời điểm

giao khoán để xác định tỷ lệ phân chia cho HGĐ, CN nhận khoán với tỷ lệ cao nhất.

2.3.5. Thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng

Ninh

Nhìn chung, tổ chức và cơ chế giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố Hạ Long vẫn còn thiếu ổn

định và bất cập so với yêu cầu thực tế. Giải quyết một vụ khiếu nại đòi hỏi phải có

các bước điều tra, nghiên cứu, kết luận và thi hành kết luận, do đó cần một đội ngũ

những người am hiểu pháp luật, có nghiệp vụ chuyên sâu và làm việc chuyên trách.

Nhưng hiện nay, hầu hết cán bộ làm công tác giải quyết khiếu nại chủ yếu là kiêm

nhiệm. Chủ tịch các cấp là người chủ trì, chịu trách nhiệm chính về quyết định giải

quyết khiếu nại nhưng lại phải giải quyết rất nhiều công việc khác nhau của địa

phương nên khó có điều kiện chuyên tâm về việc này. Đây là nguyên nhân chủ yếu

dẫn đến tình trạng giải quyết khiếu nại chậm, thiếu dứt điểm, chất lượng chưa cao,

dẫn đến tình trạng khiếu kiện hoặc khiếu kiện vượt cấp.

Trong tổ chức thực hiện pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo về bồi

thường, khi Nhà nước thu hồi đất tại thành phố Hạ Long, việc tiếp dân, nhận đơn,

hướng dẫn cụ thể theo pháp luật về việc nộp đơn vẫn chưa thực hiện tốt dẫn đến

tình trạng người đi khiếu kiện lúng túng, mất nhiều thời gian, công sức. Khi phát

sinh khiếu kiện, cấp ủy, chính quyền vẫn còn chậm trong việc tập trung chỉ đạo giải

quyết kịp thời, có lúc có nơi vẫn còn hiện tượng né tránh, đùn đẩy. Có vụ việc đã có

quyết định giải quyết cuối cùng nhưng việc tổ chức thi hành quyết định chưa

nghiêm; cơ quan ra quyết định thiếu kiểm tra, đôn đốc kịp thời để giải quyết dứt

điểm; một số vụ việc không có tính khả thi trong tổ chức thi hành dẫn tới phát sinh

những khiếu kiện mới phức tạp hơn.

Công tác thanh tra trên địa bàn thành phố đối với các vụ việc về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất chưa được thực hiện thường xuyên, còn thiếu tính

chủ động, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Việc xử lý sau thanh tra của các cơ quan

chức năng chưa kiên quyết, triệt để, kịp thời làm hạn chế hiệu quả hoạt động thanh

tra. Việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp trên địa bàn thành phố còn mang tính chủ quan, nể nang, nặng về

mệnh lệnh hành chính... Việc tổ chức thực hiện các quyết định giải quyết đã có hiệu

lực pháp luật còn thiếu kiên quyết, dẫn đến vụ việc không được giải quyết dứt điểm,

khiếu kiện kéo dài. Hình thức văn bản giải quyết một số vụ việc chưa bảo đảm theo

quy định của pháp luật như việc ban hành công văn, thông báo... để thay thế quyết

định giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai.

2.3.6. Đánh giá thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của HGĐ, cá nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

*/ Thành tựu

Qua những phân tích ở trên, có thể thấy việc áp dụng pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất của HGĐ, CN đã được tỉnh Quảng Ninh nói chung và

thành phố Hạ Long nói riêng dành sự quan tâm. Các văn bản hướng dẫn đã quy

định khá đầy đủ, chi tiết, đã bổ sung những quy định rất quan trong như: Quy định

giá đất bồi thường không áp dụng theo bảng giá đất mà áp dụng giá đất cụ thể do

UBND tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất, Quy định cụ thể điều

kiện được bồi thường về đất, bồi thường chi phí đầu tư vào đất còn lại, bồi thường

tài sản gắn liền với đất, bồi thường khi thu hồi đối với từng loại đất và từng đối

tượng cụ thể.

Hội đồng bồi thường thực hiện khá nghiêm túc đầy đủ, linh hoạt theo quy

định của UBND tỉnh phối hợp với Trung ương, cụ thể:

Thứ nhất, về công tác tổ chức và trình tự thực hiện: Các dự án đều thực hiện

theo quy định Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ, Quyết

định số 1766/2014/QĐ ngày 13/8/2014 của UBND tỉnh Quảng Ninh, Quyết định số

3000/2017/QĐ ngày 02/8/2017 của UBND tỉnh Quảng Ninh. Do tính chất và mục

đích thu hồi, đặc thù các loại đất thu hồi khác nhau nên tiến độ thực hiện cũng khác

nhau.

Thứ hai, về việc xác định đối tượng và điều kiện được bồi thường: Khi tiến

hành giải phóng mặt bằng, Hội đồng bồi thường, giải phóng mặt bằng đã xem xét

hồ sơ pháp lý, xác định nguồn gốc thửa đất, loại đất và tiến hành giải phóng mặt

bằng theo quy định của pháp luật.

Thứ ba, về giá bồi thường: Các thiệt hại về đất, các tài sản gắn liền với đất,

đã được xem xét và tính giá trị bồi thường đã phù hợp với các quy định của UBND

tỉnh Quảng Ninh và các căn cứ pháp lý về mức bồi thường giá đất và tài sản, cây

cối, hoa màu trên đất.

Thứ tư, các chính sách bồi thường ban đầu đã thể hiện sự quan tâm của chính

quyền địa phương đến đời sống sản xuất và sinh hoạt của người nông dân có đất bị

thu hồi. Đây là một điểm tiến bộ trong quy định của pháp luật nói chung và của tỉnh

Quảng Ninh nói riêng và cần được hoàn thiện hơn nữa trong thời gian tới.

*/ Hạn chế

Tuy nhiên, từ thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, vẫn còn

một số hạn chế như sau:

Thứ nhất, về quy trình, thủ tục: Nhìn chung, quá trình thực hiện các dự án

phải trải qua nhiều giai đoạn, liên quan đến nhiều cấp, ban ngành, kéo dài, làm ảnh

hưởng đến tiến độ thu hồi đất, bồi thường và giải phóng mặt bằng cho các dự án bị

chậm trễ. Các dự án chậm tiến độ 1 – 2 năm vẫn còn chiếm tỷ lệ khá cao, cá biệt, có

những dự án được thực hiện từ trước khi Luật Đất đai năm 2013 được ban hành

nhưng đến nay mới hoàn thành việc bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Thứ hai, về bồi thường luôn gặp một số vướng mắc trong quá trình thực

hiện, cụ thể:

- Giá bồi thường vẫn còn thấp, chưa sát với giá thị trường tại thời điểm bồi

thường, Giá do UBND tỉnh Quảng Ninh công bố có thời điểm chỉ bằng 40 - 50%

giá thị trường. Mặc dù trong giai đoạn 2015 - 2019, UBND tỉnh Quảng Ninh đã có

sự điều chỉnh tăng giá đất, cùng với đó là một số văn bản điều chỉnh hệ số tính giá

đất bồi thường, song theo thực tế triển khai thì mức giá này vẫn chưa phù hợp với

thị trường. Điều đó dẫn đến vẫn còn nhiều trường hợp khiếu nại, tố cáo làm chậm

tiến độ triển khai của dự án.

- Tại thời điểm thu hồi đất thì việc bồi thường áp giá theo khung giá chung 5

năm/lần do Ủy ban nhân dân tỉnh công bố (theo Luật Đất đai năm 2013). Tuy nhiên

giá cả chuyển nhượng trên thị trường luôn có sự biến đổi. Hơn nữa, để thực hiện các

dự án thông thường theo nhiều giai đoạn và kéo dài từ năm này sang năm khác.

Điều này dễ tạo ra sự chênh lệch về giá bồi thường và giá chuyển nhượng trên thị

trường, ngoài ra còn có sự chênh lệch giữa các dự án với nhau. Đặc biệt, khi Luật

Đất đai năm 2013 bắt đầu có hiệu lực đã có sự so bì giữa các hộ dân có đất nông

nghiệp bị thu hồi trong thời gian này với các hộ dân có đất nông nghiệp bị thu hồi

trước ngày 01/7/2014.

Nguyên nhân của những hạn chế này trước hết bắt nguồn từ các quy định của

pháp luật: Các văn bản điều chỉnh về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nói

chung và đất nông nghiệp nói riêng còn thiếu sự đồng bộ, thống nhất. Khi Luật Đất

đai năm 2013 có hiệu lực một số văn bản hướng dẫn luật đã được ban hành, song

các văn bản hướng dẫn cụ thể thuộc trách nhiệm quản lý của nhiều bộ ngành vẫn

chưa được ban hành kịp thời hoặc ban hành rời rạc. Nhiều địa phương đã ban hành

các văn bản hướng dẫn nhưng còn khá bị động, mới dừng lại ở các quy định chung,

chưa cụ thể hóa được các quy định chung của pháp luật và có các quy định phù hợp

với thực tế địa phương.

Bên cạnh đó, những vướng mắc về mặt thể chế. Những quy định pháp luật

còn chưa phù hợp với thực tế hoặc chưa có những quy định thể rõ ràng thì việc

chuẩn bị phương án bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất vẫn còn những hạn chế,

chưa đầy đủ và phù hợp với thực tế khiến cho tiến độ giải phóng mặt bằng của các

dự án còn chậm. Thêm vào đó, sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng vẫn chưa

thực sự chặt chẽ và việc tuyên truyền hiểu biết kiến thức pháp luật của người dân về

thu hồi đất, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất vẫn chưa được quan tâm đúng

mức. Hơn nữa, việc chia tách, sáp nhập về địa giới hành chính dẫn đến việc quản lý

hồ sơ đất đai của các cấp còn nhiều tiếu sót.

Những quy định của UBND tỉnh Quảng Ninh nói chung và thành phố Hạ

Long nói riêng nhìn chung cũng đã đáp ứng một phần những đòi hỏi thực tế của địa

phương. Tuy nhiên, nhiều quy định vẫn còn mang tính nguyên tắc chưa phù hợp với

đặc thù của địa phương. Những phân tích kể trên là cơ sở quan trọng để tác giả

nghiên cứu đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao khả năng

thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, cá

nhân tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.

Kết luận Chương 2

Tại chương 2, khi phân tích thực trạng Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN, luận văn đã chỉ ra những thành tựu và

những bất cập trong các quy định của Pháp luật về 5 vấn đề liên quan đến nguyên

tắc bồi thường; điều kiện bồi thường; trình tự, thủ tục bồi thường; cách tính tiền bồi

thường và giải quyết khiếu nại và khiếu tố khi Nhà nước bồi thường đất nông

nghiệp của HGĐ, CN.

Luận văn đã chỉ ra một số khó khăn khi thực thi pháp luật liên quan đến 5

nội dung trên về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp trên địa bàn

thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, trong đó đặc biệt là khó khăn liên quan đến

việc người bị thu hồi đất nông nghiệp không được nhận tiền bồi thường ngay tại

thời điểm có quyết định thu hồi đất mà có khi có những dự án phải chờ đợi đến 2, 3

năm do thủ tục rườm rà… Điều này gây thiệt hại cho HGĐ, CN có đất nông nghiệp

bị thu hồi và cũng là nguyên nhân gia tăng khiếu nại và khiếu tố.

Luận văn nêu ra những khó khăn của cơ quan thi hành pháp luật trên địa bàn

thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, do nguồn Pháp luật chưa có hướng dẫn cụ thể

và kịp thời cách tính tiền bồi thường theo cơ chế thị trường hiện nay.

Luận văn cũng phân tích những nỗ lực, cố gắng của thành phố Hạ Long, tỉnh

Quảng Ninh trong việc thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp của HGĐ, CN.

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO KHẢ

NĂNG THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC THU

HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH, CÁ NHÂN TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH 3.1. Phương hướng hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN và đánh giá thực trạng pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, tác giả cho rằng việc hoàn thiện lĩnh vực

pháp luật này cần dựa trên những định hướng chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, việc hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp của HGĐ, CN phải căn cứ vào quan điểm, đường lối, chủ trương của

Đảng về tiếp tục đổi mới chính sách, pháp luật đất đai trong thời kỳ đẩy mạnh toàn

diện công cuộc đổi mới, tạo nền tảng để nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp

theo hướng hiện đại.

Xét về mặt lý luận, quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng là linh hồn

của pháp luật hay nói cách khác pháp luật là sự thể chế hóa quan điểm, đường lối,

chính sách của Đảng. Việc hoàn thiện pháp luật nói chung và pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN nói riêng phải dựa trên

quan điểm, đường lối của Đảng về vấn đề này nhằm đảm bảo sự định hướng chính

trị trong xây dựng pháp luật.

Thứ hai, hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp phải dựa trên nguyên tắc giải quyết hài hòa lợi ích của Nhà nước, lợi ích của

xã hội và lợi ích của HGĐ, CN bị thu hồi đất.

Khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN sử dụng vào mục đích

quốc phòng, an ninh; lợi ích quốc gia; lợi ích công cộng và vào mục đích kinh tế

(gọi chung là các mục đích chung) đã để lại những hậu quả rất khác nhau đối với

HGĐ, CN có liên quan. Sự xung đột về lợi ích giữa các bên là điều không thể tránh

khỏi, cụ thể: HGĐ, CN bị thu hồi đất nông nghiệp không những bị thiệt hại về cây

cối, hoa màu và các tài sản khác trên đất mà còn bị mất tư liệu sản xuất, không có

công ăn việc làm rơi vào tình trạng đời sống gặp nhiều khó khăn; Nhà nước có được

diện tích đất nông nghiệp để sử dụng cho các mục đích chung; doanh nghiệp hoặc

chủ đầu tư có đất để sử dụng vào mục đích sản xuất - kinh doanh, thương mại

(Phạm Duy Nghĩa, 2004).

Bên cạnh đó, trong một số trường hợp, lợi ích chung của xã hội cũng chưa

được đảm bảo do việc giải phóng mặt bằng có nhiều ách tắc, nhiều dự án đầu tư

phải chờ đất do người dân nói chung và HGĐ, CN nói riêng không hợp tác, dẫn đến

tiến độ triển khai chậm hoặc dừng không thời hạn, điều đó cũng ảnh hưởng không

nhỏ đến các nhà đầu tư. Tuy nhiên, đánh giá một cách tổng thể, trong thu hồi đất

nông nghiệp, sự thiệt hại hay ảnh hưởng tiêu cực thường rơi về phía HGĐ, CN bị

thu hồi đất và dường như tác động tích cực hay lợi ích lại nằm ở phía những đối

tượng được tiếp cận đất đai (doanh nghiệp, chủ đầu tư). Sự bồi thường của Nhà

nước cho người bị mất đất nông nghiệp để sử dụng vào mục đích chung (đặc biệt là

sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế) chỉ bù đắp một phần thiệt hại do việc thu

hồi đất gây ra nên thường không nhận được sự đồng thuận từ phía HGĐ, CN sử

dụng đất.

Vì vậy, lợi ích của HGĐ, CN có đất bị thu hồi phải được đặt ngang bằng với

lợi ích của chủ đầu tư. Phải coi quyền SDĐ không chỉ là quyền tài sản bình thường

mà còn là một loại vật quyền, tồn tại cùng với quyền sở hữu toàn dân về đất đai. Chỉ

trên một thái độ coi trọng quyền của HGĐ, CN sử dụng đất như vậy, thì Nhà nước

mới có thể có cách ứng xử phù hợp với người có đất bị thu hồi, mới không thu hồi

đất nông nghiệp một cách tùy tiện và khi buộc phải thu hồi, thì phải bồi thường một

cách thỏa đáng cho HGĐ, CN có đất bị thu hồi. Tuy nhiên cũng cần phải thấy rằng,

giá trị tăng thêm của đất được quyết định bởi ba yếu tố: Điều kiện thuận lợi do tự

nhiên mang lại; sự đầu tư.

Thứ ba, hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp phải đặt trong mối quan hệ hữu cơ với việc hoàn thiện pháp luật đất đai nói

riêng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung.

Chế định bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN là

một chế định cơ bản của pháp luật đất đai. Chế định này có mối quan hệ mật thiết

với các quy định khác của pháp luật đất đai như quy định về những trường hợp thu

hồi đất; quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục thu hồi đất; quy định về giá đất

bồi thường, trình tự, thủ tục bồi thường. Vì vậy, việc hoàn thiện Pháp luật bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN không thể tách rời với

việc hoàn thiện pháp luật đất đai nói chung; bởi lẽ, hoàn thiện chế định này mà

không đặt trong mối quan hệ với các quy định khác có liên quan của pháp luật đất

đai sẽ không đảm bảo tính thống nhất, tương thích, đồng thời sẽ tạo nên những rào

cản, khó khăn cho quá trình thực thi. Mặt khác, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp của HGĐ, CN còn là khu vực giao thoa giữa các quy định của pháp

luật đất đai với các đạo luật khác có liên quan như: Luật Dân sự, Luật Nhà ở, Luật

Xây dựng, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Tố tụng hành chính, Luật về xử lý vi

phạm hành chính, Luật Bảo vệ và phát triển rừng, Luật đầu tư và Luật doanh

nghiệp,…

Thứ tư, hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của HGĐ, CN phải gắn liền với việc dứt điểm hoàn thành cấp giấy chứng

nhận quyền SDĐ đi đôi với HĐH hệ thống bản đồ địa chính, hồ sơ địa chính.

Với tư cách là đại diện chủ sở hữu đối với đất đai, Nhà nước trao quyền sử

dụng đất cho người sử dụng thông qua hình thức giao đất, cho thuê đất, công nhận

quyền sử dụng đất đối với người đang sử dụng đất ổn định. Hình thức pháp lý xác

lập quyền sử dụng đất hợp pháp là việc Nhà nước cấp giấy chứng nhận chứng nhận

quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất. Điều này có nghĩa là khi người sử dụng

đất được Nhà nước cấp chứng nhận quyền sử dụng đất; họ sẽ được pháp luật bảo hộ

quyền và lợi ích hợp pháp trong sử dụng đất đai. Để Luật Đất đai hoàn chỉnh thì

toàn bộ quỹ đất tự nhiên trên cả nước phải được lập hồ sơ ô thửa, đánh số, cấp giấy

chứng nhận, thuận lợi trong công tác quản lý Nhà nước về đất đai cũng như minh

bạch về quyền lợi kinh tế của HGĐ, CN đang sử dụng đất. Trong điều kiện người

sử dụng đất đã được cấp giấy chứng nhận quyền SDĐ thì việc tính toán bồi thường

về đất cho họ khi Nhà nước thu hồi đất sẽ trở nên thuận lợi hơn rất nhiều.

Thứ năm, hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của HGĐ, CN cần xem xét, tham khảo kinh nghiệm và thực tiễn pháp lý của

các nước trên thế giới về lĩnh vực này.

Quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay đặt ra yêu cầu Việt Nam phải

cam kết tuân thủ luật lệ của các tổ chức này. Muốn vậy, hệ thống pháp luật nói

chung và pháp luật đất đai nói riêng của nước ta phải tương thích với các quy tắc và

luật lệ chung của thế giới. Mặt khác, việc xây dựng và thực thi pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp ở nước ta dựa trên chế độ sở hữu toàn

dân về đất đai do Nhà nước đại diện chủ sở hữu trong điều kiện kinh tế thị trường là

một điều khá đặc trưng ở Việt Nam và chưa có tiền lệ trên thế giới. Hơn nữa, thực

tiễn thi hành lĩnh vực pháp luật này cho thấy đây là vấn đề rất khó khăn, phức tạp

do nó trực tiếp động chạm đến lợi ích thiết thực của các bên có liên quan. Vì vậy,

chúng ta phải từng bước xây dựng, sửa đổi và hoàn thiện nhằm đáp ứng đòi hỏi của

quá trình phát triển đất nước đặt trong bối cảnh kinh tế thị trường. Việc nghiên cứu,

tìm hiểu và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm và thực tiễn pháp lý của các nước trên

thế giới là rất cần thiết. Điều này không chỉ giúp chúng ta lựa chọn, tiếp thu những

kinh nghiệm bổ ích để vận dụng sáng tạo vào quá trình hoàn thiện pháp luật về bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất và làm cho lĩnh vực này tương thích với pháp luật

của các nước, mà còn giúp nước ta tránh lặp lại những sai lầm mà các nước đã gặp

phải trong quá trình phát triển đất nước dưới tác động của toàn cầu hóa.

3.2. Kinh nghiệm của một số nước trên thế giới về bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

Để tìm hiểu kinh nghiệm nước ngoài, tác giả lựa chọn 3 nước là Trung Quốc,

Hàn Quốc và Singapore.

Lý do lựa chọn Trung Quốc vì Trung Quốc là nước có thể chế chính trị

tương đồng với Việt Nam. Vì vậy, kinh nghiệm từ Trung Quốc sẽ rất cần tham khảo

đối với Việt Nam.

Việc lựa chọn Singapore vì Singapore cũng là một nước thuộc khu vực Đông

Nam Á giống Việt Nam, cũng gia nhập WTO nhưng hiện nay Singapore được coi là

một nước phát triển trong khu vực Đông Nam Á. Những kinh nghiệm từ Singapore

sẽ rất cần thiết với Việt Nam trong thời gian tới.

Việc lựa chọn Hàn Quốc bởi vì Hàn Quốc cũng là một nước Châu Á giống

Việt Nam nhưng có xuất phát điểm là một nước tư sản, dựa trên nền tảng sở hữu tư

nhân về đất đai. Vì vậy, kinh nghiệm từ Hàn Quốc cũng rất hữu ích cho Việt Nam.

3.2.1. Kinh nghiệm từ Trung Quốc

Việt Nam và Trung Quốc là hai nước láng giềng gần nhau, có nhiều nét

tương đồng về chính trị và văn hóa. Về chế độ sở hữu và sử dụng đất, Trung Quốc

có chế độ sở hữu toàn dân và chế độ sở hữu tập thể. Theo quy định của luật quản lý

Nhà nước về đất đai Trung Quốc năm 1998 thì Nhà nước trao quyền sử dụng đất

cho tổ chức, cá nhân theo hình thức là cấp đất, xuất nhượng đất, cho thuê đất. Nhà

nước giao đất cho các đối tượng theo những thời hạn nhất định, tùy vào thời hạn cụ

thể. Trong trường hợp cần thu hồi đất vì mục đích quốc gia, lợi ích công cộng thì

Nhà nước có chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư cho người có đất bị thu

hồi.

Tại Trung Quốc, thẩm quyền thu hồi đất thuộc về Quốc vụ viện và Chính

quyền tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Quốc vụ viện có thẩm quyền thu hồi

đất nông nghiệp có diện tích từ 35ha trở lên và 70ha trở lên với các loại đất khác.

Còn dưới hạn mức này thì thẩm quyền thuộc về Chính quyền tỉnh hoặc thành phố

trực thuộc Trung ương.

Về trách nhiệm bồi thường, theo quy định của pháp luật Trung Quốc thì

người nào sử dụng đất thì người đó có trách nhiệm bồi thường. Tiền bồi thường bao

gồm: lệ phí sử dụng đất nộp cho Nhà nước và các khoản tiền trả cho người có đất bị

thu hồi.

Về nguyên tắc bồi thường, pháp luật Trung Quốc quy định khoản tiền bồi

thường cho giải phóng mặt bằng phải đảm bảo cho người có đất bị thu hồi những

điều kiện bằng hoặc cao hơn điều kiện sống trước đó của họ (Nguyễn Quang Tuyến,

Nguyễn Ngọc Minh, 2010).

Nhìn chung, ở Trung Quốc Nhà nước đã dành sự quan tâm đáng kể đến

người dân có đất nông nghiệp bị thu hồi, đảm bảo cho họ được hưởng những thành

quả từ quá trình CNH, đô thị hóa.

3.2.2. Kinh nghiệm từ Hàn Quốc

Tại Hàn Quốc, đất đai thuộc sở hữu tư nhân. Tuy vậy, căn cứ vào Luật các

trường hợp thu hồi đất năm 1962, Luật các trường hợp đặc biệt thu hồi đất vì mục

đích công và bồi thường thiệt hại năm 1975; Luật thu hồi đất cho các dự án công và

bồi thường năm 2000; Đạo luật thu hồi đất cho các công trình công cộng năm 2009,

Nhà nước vẫn có quyền thu hồi đất và có trách nhiệm bồi thường.

Ở Hàn Quốc, việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất được thực hiện theo

phương thức tham vấn và cưỡng chế. Hình thức tham vấn được thực hiện khi các cơ

quan công quyền thỏa thuận với người bị thu hồi đất về phương án, cách thức bồi

thường. Trong trường hợp tham vấn không đạt được kết quả, Nhà nước sử dụng đến

hình thức cưỡng chế.

Về nguyên tắc bồi thường, khi Nhà nước thu hồi đất cần phải tuân thủ các

nguyên tắc sau: Thứ nhất, Nhà nước thu hồi đất việc bồi thường sẽ do chủ dự án

thực hiện; Thứ hai, phải bồi thường cho chủ đất trước khi thực hiện dự án; Thứ ba,

bồi thường cho chủ đất bằng tiền mặt; Thứ tư, thực hiện bồi thường đất cho từng cá

nhân; Thứ năm, thực hiện bồi thường trọn gói.

Về thời điểm xác định giá bồi thường, trường hợp thu hồi đất thông qua hình

thức tham vấn thì thời điểm xác định giá bồi thường là thời điểm các bên đạt được

sự đồng thuận về phương án bồi thường. Trường hợp thu hồi đất thông qua hình

thức cưỡng chế thì thời điểm xác định giá đất bồi thường là thời điểm cơ quan nhà

nước ra quyết định cưỡng chế.

Về xác định mức giá bồi thường, việc này không do chủ đầu tư dự án quyết

định mà được thực hiện bởi cơ quan định giá đất. Đây là các tổ chức tư vấn về giá

đất hoạt động độc lập theo hình thức doanh nghiệp (thường là công ty cổ phần) có

các chức năng về tư vấn đất đai (Phương Thảo, 2013).

Như vậy, mặc dù Hàn Quốc có chế độ sở hữu tư nhân về đất đai nhưng trong

trường hợp cần thiết đất đai vẫn được Nhà nước thu hồi. Tuy vậy, Nhà nước luôn

đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của người có đất bị thu hồi và có nhiều chính

sách hỗ trợ để họ ổn định cuộc sống.

3.2.3. Kinh nghiệm từ Singapore

Singapore vừa có chế độ sở hữu nhà nước, vừa có chế độ sở hữu tư nhân về

đất đai. Đất nông nghiệp ở Singapore chỉ chiếm khoảng 2% tổng diện tích đất tự

nhiên, vì thế việc thu hồi đất nông nghiệp để chuyển sang mục đích khác là không

đáng kể.

Ở Singapore, Nhà nước có thẩm quyền thu hồi đất và người dân có trách

nhiệm chấp hành quyết định thu hồi đất của Nhà nước. Nhưng việc thu hồi đất phải

tuân thủ các nguyên tắc nhất định, không tùy tiện. Trường hợp người bị thu hồi đất

không thực hiện quyết định thu hồi đất thì sẽ bị cưỡng chế thu hồi hoặc bị phạt theo

quy định của pháp luật.

Trong chính sách bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất của Singapore, mức

bồi thường thực tế được áp dụng là giá trị hiện tại của bất động sản của chủ sở hữu.

Trong quá trình bồi thường, Nhà nước cũng có chính sách hỗ trợ tối đa về thiệt hại,

tạo công ăn việc làm cho người nông dân sau khi bị thu hồi đất. Người dân có

quyền chuyển nhượng đất nhưng phải thông qua Nhà nước chứ không được chuyển

nhượng trực tiếp cho chủ đầu tư dự án. Một trong những điểm nổi bật về chính sách

bồi thường của Singapore đó là việc người dân có quyền khiếu nại về giá trị bồi

thường và có một cơ quan có thẩm quyền quyết định về vấn đề này. Trong trường

hợp không đồng ý với giá bồi thường thì người dân có quyền khiếu nại ra Toà án

thượng thẩm (Nguyễn Quang Tuyến, Nguyễn Ngọc Minh, 2010).

Qua những phân tích kể trên của Trung Quốc, Hàn Quốc và Singapore, ta có

thể rút ra một số kinh nghiệm để Việt Nam hoàn thiện chế định bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp như sau:

Cần phải gắn quyền lợi với trách nhiệm của người sử dụng đất. Điều này có

nghĩa là người nào sử dụng đất thì người đó có trách nhiệm bồi thường để có sự

công bằng trong việc thu hồi đất. Bên cạnh đó, khi quy định về số tiền bồi thường,

Luật Đất đai của Việt Nam nên quy định rõ hai khoản tiền: lệ phí sử dụng đất phải

nộp cho Nhà nước và các khoản phải trả cho người có đất bị thu hồi. Đây là quy

định mà Trung Quốc đã áp dụng từ lâu và khá hiệu quả.

Ngoài ra, khi thực hiện công tác bồi thường cần chú trọng đến việc giải quyết

các vấn đề xã hội trong thu hồi đất nông nghiệp. Ví dụ như trợ cấp cho nông dân,

hay giải quyết vấn đề về việc làm cho người nông dân.

3.3. Các giải pháp cụ thể

3.3.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu

hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

3.3.1.1. Bổ sung quy định về thời điểm tính giá bồi thường đất theo thời điểm

bồi thường trên thực tế

Quy định thời điểm tính giá bồi thường là thời điểm có quyết định thu hồi đất

là chưa hợp lý và chưa phù hợp với thực tế, vì các lý do sau đây:

Một là, trong việc bồi thường, giải phóng mặt bằng, đa số các khiếu nại của

người dân liên quan đến mức giá đất bồi thường. Theo quy định hiện hành, người

dân được bồi thường theo phương án do cơ quan nhà nước phê duyệt khi có quyết

định thu hồi đất. Tuy nhiên, từ lúc có quyết định thu hồi đất cho đến khi cơ quan

chức năng hoàn thành thủ tục để người dân nhận tiền bồi thường kéo dài trong một

khoảng thời gian, thậm chí có khi là 3 năm hoặc 5 năm. Khi đó, giá đất tại thời điểm

nhận tiền bồi thường đã khác xa so với giá đất tại thời điểm có quyết định thu hồi

đất. Vì vậy, người bị thu hồi đất luôn chịu thiệt thòi. Trong những năm đó, giá đất

và cả chính sách bồi thường về đất đai đã thay đổi, đồng tiền giảm giá trị, cơ hội

đầu tư kinh doanh hay có nhà ở của người dân cũng bị mất.

Hai là, việc thu hồi đất nông nghiệp chuyển sang sử dụng vào mục đích phi

nông nghiệp (đặc biệt là xây dựng các khu đô thị, xây dựng khu nhà ở thương mại);

người bị thu hồi đất chỉ được bồi thường theo giá đất nông nghiệp (thông thường

giá đất này rất thấp chỉ vài chục ngàn đến vài trăm ngàn đồng/m2). Sau đó, diện tích

đất này được giao cho các công ty kinh doanh xây dựng nhà ở. Họ tiến hành san lấp

nền và xây dựng nhà ở để bán. Mỗi m2 đất lúc này có giá trị lên đến vài triệu hoặc

vài chục triệu đồng. Sự chênh lệch về địa tô được tạo ra từ sự thay đổi mục đích sử

dụng đất không được điều tiết vào ngân sách nhà nước mà rơi vào túi của chủ đầu

tư và làm cho họ giàu lên một cách nhanh chóng. Điều này góp phần làm gia tăng

khoảng cách giàu - nghèo trong xã hội.

Để khắc phục những bất cập trên, cần sửa đổi quy định về vấn đề này theo

hướng sau đây: Quy định việc tính giá bồi thường theo thời điểm trả tiền bồi thường

trên thực tế. Khi thu hồi đất để thực hiện các dự án đầu tư, Nhà nước cần phải dự

liệu được lợi ích sẽ thu được để thực hiện bồi thường cho hợp lý và công bằng

(tránh tình trạng lợi ích chỉ thuộc về các nhà đầu tư, còn người dân bị mất đất lại

không được hưởng lợi ích của sự phát triển đó), như thực hiện chính sách thuế đối

với doanh nghiệp, điều tiết nguồn lợi thu được cho người bị thu hồi đất thông qua

mức bồi thường và hỗ trợ thỏa đáng.

3.3.1.2. Xây dựng cơ chế xác định giá đất bồi thường hợp lý hơn khi Nhà nước

thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

Đất nông nghiệp là nguồn sống của người nông dân là HGĐ, CN khi thu hồi

đất nông nghiệp, mức giá đất dùng làm cơ sở để chi trả bồi thường lại có sự chênh

lệch khá lớn giữa các địa phương và giữa mức giá do Nhà nước quy định với mức

giá thực tế trên thị trường bất động sản dẫn đến việc người dân không đồng ý giao

mặt bằng. Do đó cần có những quy định về xác định giá đất bồi thường hợp lý hơn.

Luật Đất đai năm 2013 đã có những quy định nhằm khắc phục những hạn

chế nói trên như việc quy định xác định hai loại giá đất theo bảng giá đất và theo giá

đất cụ thể đồng thời quy định nguyên tắc “xác định giá đất sát với giá thị trường” đã

được thay bằng nguyên tắc “xác định giá đất phù hợp với giá đất phổ biến trên thị

trường”, tuy nhiên xác định giá đất cụ thể như thế nào, từ thời điểm xác định giá đất

đến khi người dân nhận được tiền bồi thường trong khoảng thời gian bao lâu để đảm

bảo giá đất bồi thường được chính xác, phù hợp với thực tế. Điều này liên quan đến

quy định, tổ chức xác định giá đất đòi hỏi pháp luật phải có những quy định rõ ràng,

cụ thể hơn.

Bên cạnh đó, nước ta vẫn chưa có cơ quan chuyên trách định giá đất ở cấp

trung ương cũng như ở các địa phương nên rất khó theo dõi sát, nắm bắt kịp thời

những diễn biến của giá đất trong quá trình biến động của thị trường. Pháp luật đất

đai quy định Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh vừa là cơ quan có thẩm quyền thu hồi đất

vừa là cơ quan xây dựng khung giá đất làm căn cứ để tính bồi thường cho các đối

tượng mà mình ra quyết định thu hồi đất. Đây là điều không hợp lý vì nó tạo ra tình

trạng thiếu công bằng trong thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất.

Từ những lý do nêu trên, tác giả đề xuất kiến nghị sau đây:

Thứ nhất, Nhà nước cần xây dựng cơ chế đồng bộ, thống nhất về đào tạo, bồi

dưỡng trình độ chuyên môn và nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ định giá đất đi đôi với

việc thành lập những tổ chức tư vấn, định giá đất chuyên nghiệp. Cần xác lập một

cơ chế pháp lý rõ ràng cho một nghề nghiệp mới là định giá đất đai - bất động sản ở

nước ta, để chuyên nghiệp hóa hoạt động định giá bất động sản; đào tạo có chất

lượng (cả chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp) cho đội ngũ các nhà định giá đất đai

- bất động sản một cách bài bản về tất cả các vấn đề có liên quan đến định giá, đồng

thời cấp chứng chỉ hành nghề cho các nhà định giá đất.

Thứ hai, pháp luật trong thời gian tới cần có quy định cụ thể, rõ ràng và chi

tiết việc giải quyết trong trường hợp có sự phát sinh chênh lệch giữa giá bồi thường

tại thời điểm phê duyệt với giá bồi thường tại thời điểm chi trả tiền bồi thường cho

dân. Theo đó, cần phân biệt rõ các trường hợp cụ thể và nguyên nhân của sự chênh

lệch đó xuất phát từ đâu để quy trách nhiệm tương ứng cho từng trường hợp, tránh

tình trạng tất cả đều quy về trách nhiệm cho nhà đầu tư (đối với các dự án vì mục

tiêu phát triển kinh tế).

3.3.1.3. Cần bổ sung, chỉnh sửa để hoàn thiện các quy định về trình tự, thủ tục

thu hồi và bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp

Đối với giải pháp này, tác giả đề xuất 3 kiến nghị sau đây:

Thứ nhất, cần quy định chặt chẽ hơn đối với diện tích đất nông nghiệp Nhà

nước thu hồi

Hiện nay tốc độ chuyển đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp để thực

hiện các dự án là rất đáng báo động, chúng ta đã lãng phí đất nông nghiệp quá

nhiều. Là một nước đông dân và có tốc độ tăng dân số nhanh, với hơn 70% dân số

làm nghề nông; Việt Nam cần phải xác định rõ vai trò của đất nông nghiệp trong

việc bảo đảm vấn đề an ninh lương thực quốc gia. Vì vậy, cần phải quy định những

điều kiện chặt chẽ cho diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi ngay từ bước đầu khi

giới thiệu địa điểm thực hiện dự án, phải nhận thức sâu sắc rằng, muốn cho nông

nghiệp nước ta phát triển bền vững thì trong thời kỳ CNH đừng để mất quá nhiều

đất nông nghiệp, đặc biệt là đất trồng lúa, hơn thế nữa còn bảo vệ thành quả dựng

nước và giữ nước mà cha ông ta từ bao đời vun đắp, hãy đừng để thế hệ mai sau

phải trả giá quá lớn vì những sai lầm, hời hợt của quá trình phát triển hôm nay.

Khi quy hoạch đất nông nghiệp, đặc biệt là đất lúa để chuyển sang sử dụng

vào mục đích khác, cần phải có những nguyên tắc quán triệt như hạn chế tối đa việc

chuyển đất chuyên trồng lúa sang mục đích khác và phải tận dụng những loại đất

không sử dụng được cho mục đích nông nghiệp hoặc sử dụng không hiệu quả để lấy

đất cho các dự án. Dù rằng hiện nay trong Nghị định 42/2012/NĐ-CP của Chính

phủ về quản lý, sử dụng đất trồng lúa đã ghi nhận một số nguyên tắc như hạn chế tối

đa việc chuyển đất chuyên trồng lúa nước sang sử dụng vào mục đích phi nông

nghiệp; hay khi lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, chỉ cho phép chuyển đất

chuyên trồng lúa nước sang sử dụng vào các mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích

quốc gia, lợi ích công cộng và phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xét

duyệt. Tuy nhiên, chưa xác định rõ trách nhiệm pháp lý của các cơ quan nhà nước

hay tổ chức, cá nhân vi phạm vấn đề này thì sẽ như thế nào. Mặt khác, những quy

định này cần phải được ghi nhận đồng bộ trong Luật Đất đai, trong những văn bản

hướng dẫn thi hành về trình tự, thủ tục thu hồi đất. Có như vậy những nguyên tắc

này mới có giá trị pháp lý cao và thực sự đi vào đời sống.

Ngoài ra, về việc Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền sẽ thông báo thu hồi

đất ngay sau khi giới thiệu địa điểm đầu tư. Người viết cho rằng, việc trao đổi, bàn

bạc giữa Nhà nước, người sử dụng đất và chủ đầu tư là việc làm cần thiết và phải

được thực hiện từ lúc quyết định thu hồi đất, chính vì vậy, vấn đề này phải được ghi

nhận bằng quy định pháp luật trong trình tự, thủ tục thu hồi đất. Điều đó thể hiện sự

tôn trọng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người có đất bị thu hồi. Có như vậy

mới tạo được sự đồng thuận cao khi thu hồi đất, giải phóng mặt bằng. Không những

thế, việc làm này sẽ giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền nâng cao ý thức trách

nhiệm, cân nhắc kỹ càng giữa cái được và cái mất trước khi phê duyệt các dự án,

xem xét tính khả thi của các dự án, cũng như đánh giá được tác động của việc sử

dụng đất làm dự án đến môi trường và xã hội, để từ đó cẩn trọng hơn trong việc thu

hồi đất của nông dân; đồng thời thực hiện một cách nghiêm túc việc công khai hóa

các quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Chính vì vậy, trong những quy định về trình

tự, thủ tục thu hồi và bồi thường, nên có những quy định về việc lấy ý kiến của

người dân có đất bị thu hồi ngay ở Bước 1 của quá trình thực hiện.

Thứ hai, trong những trường hợp thật sự cần thiết phải điều chỉnh, bổ sung

quy hoạch sử dụng đất như việc điều chỉnh để tăng diện tích cây xanh, không gian

công cộng, trường học thì cần phải tuân thủ các nguyên tắc, các quy chuẩn, tiêu

chuẩn về quy hoạch đất đai, quy hoạch xây dựng. Vì vậy việc điều chỉnh, bổ sung

quy hoạch sử dụng đất chi tiết trong quá trình thực hiện dự án cần phải được quy

định chặt chẽ, có tiêu chí rõ ràng cho phép những trường hợp chủ đầu tư có thể xin

điều chỉnh, bổ sung quy hoạch sử dụng đất so với dự án đã được phê duyệt lúc ban

đầu, điều này chưa được thể hiện trong các quy định pháp luật hiện nay. Thực tế đã

chứng minh vấn đề này nếu không được quy định rõ ràng và giám sát chặt chẽ thì sẽ

gây nên những hậu quả khó lường.

Thứ ba, về cơ chế chuyển dịch đất đai, với hai cơ chế chuyển dịch đất đai bắt

buộc và tự nguyện như hiện nay, việc thực hiện cơ chế nào cũng có những ưu,

nhược điểm, đặc biệt là với mặt trái của nó, cần xem xét để có giải pháp hoàn thiện.

Với cơ chế chuyển dịch đất đai bắt buộc - đó là việc dựa trên một quyết định hành

chính của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để thu hồi đất nông nghiệp của người

đang sử dụng giao cho nhà đầu tư để thực hiện dự án, người bị Nhà nước lấy đất

được bồi thường về đất và tài sản gắn liền. Các địa phương hay dựa vào quyền lực

hành chính, thông báo quyết định đến dân như một mệnh lệnh, tạo nên sự không

đồng thuận.

3.3.1.4. Hoàn thiện các quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo

về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân

Trong pháp luật Việt Nam, có sự khác biệt về thời hiệu khiếu nại trong Luật

Khiếu nại với Luật Đất đai và các văn bản hướng dẫn thi hành. Cần thống nhất các

văn bản quy phạm pháp luật theo hướng Luật Khiếu nại phải được tôn trọng. Đây là

đạo luật tiến bộ thể chế hóa Điều 74 Hiến pháp năm 1992 và hiện nay là điều 30,

Hiến pháp năm 2013, ghi nhận các quyền năng của chủ thể chịu sự quản lý, vốn

được coi là chủ thể cần được bảo vệ. Hơn nữa, nếu đã pháp điển hóa một Luật

Khiếu nại dành cho quản lý hành chính nhà nước thì các đạo luật và các văn bản

dưới luật khác nên tôn trọng quy chuẩn chung về khiếu nại này. Nếu đạo luật nào

cũng đặt ra ngoại lệ cho riêng mình và sử dụng Luật Khiếu nại, tố cáo như một đạo

luật phòng hộ khi không có quy định, thì hệ thống pháp luật chắc chắn sẽ mâu

thuẫn, chồng chéo và Luật Khiếu nại, tố cáo trong một chừng mực nhất định sẽ bị

vô hiệu hóa.

Để khắc phục tồn tại này, Luật Đất đai năm 2013 ra đời đã khẳng định việc

giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực đất đai được thực hiện theo quy định chung của

pháp luật về khiếu nại. Điều này đã tạo nên sự nhất quán và đảm bảo pháp chế trong

thực thi pháp luật về vấn đề này. Tuy nhiên, trong Nghị định số 43/2014/NĐ-CP

ngày 15/5/2014 về Hướng dẫn chi tiết thi hành một số điều của Luật Đất đai lại cụ

thể hóa những quy định mang tính nguyên tắc trong luật về khiếu nại, đồng thời quy

định rõ về thời hiệu khiếu nại, khiếu kiện cho phù hợp với các văn bản pháp luật có

liên quan, để đảm bảo tổ chức thực thi có hiệu quả trên thực tế vấn đề này.

Thời gian tới, pháp luật cần quy định quyền khiếu nại, tố cáo của người dân

được thực hiện ở tất cả các công đoạn của quá trình thu hồi đất; Đồng thời, cũng cần

quy định việc giải quyết khiếu nại ở giai đoạn nào thì phải được giải quyết dứt điểm

ngay ở giai đoạn đó theo đúng thời hạn luật định. Làm như vậy, một mặt vừa bảo

đảm quyền khiếu nại của công dân được tôn trọng, mặt khác cũng nâng cao ý thức

trách nhiệm của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc tổ chức thực thi

nhiệm vụ của mình, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, công khai và sự tôn nghiêm

của pháp luật trong thực tiễn áp dụng. Ngoài ra, việc giải quyết các bức xúc, khiếu

nại của người bị thiệt hại do việc thu hồi đất gây ra phải được quan tâm giải quyết

đúng và kịp thời, có cơ sở pháp lý rõ ràng. Nên chăng nhà đầu tư dự án cũng phải

cung cấp những chi phí để trợ giúp, hướng dẫn người bị thiệt hại thực hiện quyền

khiếu nại của mình, việc trợ giúp này sẽ giúp làm giảm đi lượng bức xúc, khiếu kiện

của người bị thu hồi đất.

3.3.2. Nhóm giải pháp nâng cao khả năng thực thi pháp luật về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân tại thành phố Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh

Ban hành một hệ thống pháp luật đồng bộ, hoàn chỉnh, điều chỉnh có hiệu

quả các quan hệ đất đai đã là điều không dễ, song việc tổ chức thực thi trên thực tế

một cách nghiêm minh, khách quan và minh bạch là một công việc còn khó hơn

nhiều. Để có thể nâng cao khả năng thực thi pháp luật trong lĩnh vực bồi thường,

Nhà nước và chính quyền tỉnh Quảng Ninh nói chung và thành phố Hạ Long nói

riêng cần tập trung vào một số giải pháp cơ bản sau:

3.3.2.1. Chính quyền tỉnh Quảng Ninh cần đẩy mạnh việc công khai hóa, minh

bạch hóa quá trình thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp

Thực tiễn thi hành pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp tại thành phố Hạ Long cho thấy rằng, trong nhiều trường hợp, nguyên nhân

chủ yếu phát sinh các tranh chấp, khiếu kiện về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp là do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chưa công khai, minh bạch nên

không nhận được sự đồng thuận của người dân. Vì vậy, cần lưu ý rằng, minh bạch,

công khai về bồi thường phải đảm bảo ở tất cả các khâu, các công đoạn của quá

trình thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và giải phóng mặt bằng:

- Minh bạch, công khai về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đặc biệt là kế

hoạch sử dụng đất chi tiết hàng năm thông qua việc công bố và niêm yết rộng rãi

theo đúng quy định của pháp luật để người dân được biết, được tìm hiểu và được

kiểm chứng;

- Minh bạch, công khai việc sửa đổi, bổ sung và điều chỉnh quy hoạch, kế

hoạch sử dụng đất để người dân được theo dõi và chủ động trong việc sử dụng đất

của mình;

- Minh bạch, công khai về việc thu hồi đất, bao gồm: diện tích bị thu hồi,

phạm vi, ranh giới bị thu hồi, đối tượng thuộc diện thu hồi, mục đích của việc thu

hồi, thời gian và kế hoạch di chuyển; công khai các dự án đầu tư, chủ đầu tư thực

hiện trong phạm vi đất thu hồi; tiến độ thực hiện dự án;

- Minh bạch, công khai dự thảo về bồi thường, hỗ trợ để người dân bị thu hồi

đất được biết và tham gia đóng góp ý kiến;

- Minh bạch, công khai về quyết định (phê duyệt) cuối cùng của cơ quan nhà

nước có thẩm quyền về phương án bồi thường, hỗ trợ, cho người dân được kiểm

chứng và biết được quyền lợi của mình khi thu hồi đất;

- Minh bạch, công khai các quy trình, thủ tục mà các cơ quan, các cán bộ có

thẩm quyền thực hiện trên cơ sở các quy định của luật, từ khâu thông báo chủ

trương thu hồi đất, đến quá trình tổ chức thực hiện việc bồi thường, giải phóng mặt

bằng và cả ở quy trình, thủ tục giải quyết các khiếu nại, tố cáo và cưỡng chế. Những

khiếu nại, tố cáo của người dân xung quanh việc bồi thường, hỗ trợ cần phải được

giải quyết kịp thời, thấu đáo và thông báo công khai, rộng rãi để người dân được

biết. Nếu thực hiện tốt những điều này, sẽ đảm bảo được tốt nhất quyền lợi của các

bên có liên quan, làm giảm thiểu những tranh chấp và khiếu kiện về bồi thường;

đồng thời giúp ngăn ngừa những tham nhũng, tiêu cực trong lĩnh vực bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất.

3.3.2.2. Cơ quan có thẩm quyền cần đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất

lượng của công tác cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất

Khi người sử dụng đất được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, họ sẽ

được pháp luật bảo hộ các quyền và lợi ích hợp pháp trong quá trình sử dụng đất.

Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cũng là cơ sở pháp lý để người sử dụng đất

được bồi thường khi bị thu hồi đất, việc tính toán bồi thường cho người sử dụng đất

sẽ thuận lợi hơn rất nhiều khi họ đã được cấp giấy chứng nhận. Có thể nói, giấy

chứng nhận quyền sử dụng đất có ý nghĩa quan trọng trong công tác quản lý Nhà

nước về đất đai nói chung và trong công tác bồi thường nói riêng. Vì vậy, cần phải

đẩy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và hoàn thành dứt điểm

công tác này, trên cơ sở tất cả mọi chủ thể được Nhà nước cho phép sử dụng đất,

đều được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, với phương châm cấp đúng, cấp

đủ. Để làm được điều này, cần phải lưu ý các khía cạnh sau:

Rà soát kỹ càng tình hình hiện trạng sử dụng đất ở địa phương, thực hiện

khẩn trương việc đăng ký sử dụng đất, tiến hành kê khai, đo đạc đất đai một cách

đồng bộ, điều này cần phải được thực hiện với sự chỉ đạo quyết liệt của các cấp

chính quyền; Cải cách thủ tục hành chính trong việc cấp giấy chứng nhận quyền sử

dụng đất, để hạn chế thời gian và thủ tục phiền hà khi được cấp giấy; Đầu tư cơ sở

vật chất, ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử để phục vụ

cho việc quản lý thuận tiện, thống nhất đối với hồ sơ địa chính trên phạm vi cả

nước.

3.3.2.3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật như

pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất cho cán bộ và nhân dân

Thực tế áp dụng tại thành phố Hạ Long cho thấy rằng, có những khiếu nại, tố

cáo của người dân là hoàn toàn có cơ sở và đúng quy định pháp luật. Tuy nhiên,

cũng có những khiếu nại, tố cáo không có cơ sở, không theo trình tự pháp luật, do

chỉ là sự a dua và kích động nhất thời của người sử dụng đất. Đặc biệt, một số người

bị thu hồi đất do hạn chế về kiến thức pháp luật đất đai, nên đã bị một số phần tử bất

mãn dụ dỗ, xúi giục, kích động làm đơn khiếu nại vượt cấp hoặc khiếu nại tập thể

hoặc cố tình không hợp tác với cơ quan, tổ chức và cá nhân có thẩm quyền trong

quá trình thực hiện việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.

Tuy nhiên, cũng cần phải thấy rằng, việc HGĐ, CN sử dụng đất không tuân

thủ quyết định của Nhà nước xuất phát từ nhiều nguyên nhân khách quan và chủ

quan, mà trước hết, không thể phủ nhận là do những bất cập trong cơ chế thu hồi và

bồi thường đất; mặt khác, cũng do một thời gian dài, người dân sống trong chế độ

bao cấp, nên có tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào Nhà nước, họ dường như ít quan tâm

đến việc tìm hiểu và tuân thủ pháp luật. Vì vậy, để chính sách, pháp luật đi vào thực

tiễn và tạo ra sự đồng thuận của người dân đối với vấn đề bồi thường khi Nhà nước

thu hồi đất, thì các cấp chính quyền địa phương phải có những phương án tổ chức

tốt công tác tuyên truyền, phổ biến về chính sách, pháp luật bồi thường cho người

có đất bị thu hồi để họ hiểu mà cùng phối hợp cho tốt. Do đó, tác giả đề xuất các

kiến nghị dưới đây:

Thứ nhất, việc phổ biến pháp luật phải được thực hiện một cách thường

xuyên với nội dung và hình thức phù hợp với đông đảo quần chúng nhân dân. Đó là

sự phối kết hợp của các cấp, các ngành từ cấp tỉnh đến cấp huyện, cấp phường, nhất

là đến từng khu phố, tổ dân bằng nhiều hình thức khác nhau như: tuyên truyền, giáo

dục, thuyết phục nhân dân trên các phương tiện thông tin đại chúng của địa phương

hoặc tiếp xúc trực tiếp với nhân dân (tại các cuộc họp tổ dân phố, thôn, làng hoặc

các cuộc họp khác của địa phương hoặc các cuộc tiếp xúc cử tri,…).

Thứ hai, cần tăng cường tổ chức các buổi tập huấn, phổ biến những văn bản

quy phạm pháp luật mới, những cơ chế, chính sách mới; nhất là trong giai đoạn hiện

nay, khi các văn bản quy phạm pháp luật về đất đai nói chung, về bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất nói riêng, có sự thay đổi liên tục. Từ đó góp phần nâng cao

trình độ chuyên môn, kiến thức pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và

kinh nghiệm giải quyết thực tiễn cho đội ngũ cán bộ làm công tác bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư tại địa phương.

Thứ ba, UBND tỉnh Quảng Ninh cần thành lập tổ công tác thường trực để

giải quyết các kiến nghị đối với mỗi dự án cụ thể được triển khai trên thực tế. Khi

thực hiện quá trình bồi thường, giải phóng mặt bằng, cần phải có tổ công tác thường

trực để xử lý và giải quyết trực tiếp hoặc báo cáo, kiến nghị giải quyết kịp thời và

thỏa đáng các tình huống phát sinh, các thắc mắc, đòi hỏi từ phía người dân. Thành

phần của tổ công tác này nên lựa chọn những cán bộ giỏi về chuyên môn, có tư cách

đạo đức nghề nghiệp và có kinh nghiệm trong công tác dân vận, đây là những người

đại diện cho chính quyền địa phương và nhà đầu tư.

3.4. Một số kiến nghị

3.4.1. Đối với UBND thành phố Hạ Long

Để góp phần nâng cao khả năng thực thi pháp luật về thu hồi đất và bồi

thường, tác giả đề xuất 3 kiến nghị đối với UBND thành phố Hạ Long như sau:

Thứ nhất, UBND thành phố Hạ Long cần tăng cường thanh tra, kiểm tra

(định kỳ hoặc đột xuất) các cơ quan có thẩm quyền thu hồi đất và các cơ quan có

liên quan trong quá trình thực hiện các quy định về trình tự thủ tục thu hồi đất, bồi

thường, hỗ trợ và tái định cư nhằm phát hiện, chấn chỉnh kịp thời những yếu kém,

sai phạm và xử lý nghiêm minh các vi phạm về trình tự, thủ tục bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp. Bên cạnh đó, nhanh chóng tìm ra những thiếu sót, bất

cập giữa pháp luật và thực tiễn, để kịp thời sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế các quy

định pháp luật trong lĩnh vực này cho phù hợp với yêu cầu của thực tiễn.

Thứ hai, UBND thành phố Hạ Long cần thực hiện việc giám sát thi hành

thông qua Hội đồng nhân dân các cấp, Mặt trận Tổ quốc tại địa phương, nhất là vai

trò giám sát xã hội của các cơ quan truyền thông, các tổ chức xã hội và người dân,

đối với việc tuân thủ pháp luật đất đai nói chung cũng như các quy định về trình tự,

thủ tục thu hồi đất, bồi thường của các cơ quan có thẩm quyền thu hồi đất, tổ chức

làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng, chính quyền cấp cơ sở, nhà đầu tư,

các cơ quan có liên quan được giao nhiệm vụ thực hiện công việc bồi thường khi

Nhà nước thu hồi đất. Điều này sẽ giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền nhanh

chóng có được các thông tin khách quan, chính xác về các vi phạm pháp luật trong

quá trình thu hồi đất, bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất.

Thứ ba, UBND thành phố Hạ Long cần thanh tra, kiểm tra việc giải quyết

các khiếu nại, tố cáo về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và các khiếu nại, tố

cáo liên quan đến trình tự thủ tục thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất của

các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền khi thực thi nhiệm vụ. Để một mặt nhằm phát

hiện, chấn chỉnh kịp thời những khuất tất, sai phạm và xử lý nghiêm minh các vi

phạm của các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền khi giải quyết khiếu nại, tố cáo; mặt

khác đảm bảo các khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực thu hồi đất, bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất được giải quyết kịp thời, dứt điểm và đúng pháp luật.

3.4.2. Kiến nghị đối với Phòng TN&MT, phòng QLĐT và Trung tâm PTQĐ

thành phố Hạ Long…

Một trong những công cụ quan trọng và không thể thiếu của công tác quản lý

sử dụng đất đai đó là quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Trong công tác bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp, không thể xem nhẹ vai trò của quy hoạch, kế

hoạch sử dụng đất, việc quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp cho mục đích phi nông

nghiệp cần phải được cân nhắc kỹ càng, chứ không thể thực hiện một cách xô bồ.

Vì thế, cũng cần nhìn nhận một cách nghiêm túc hạn chế của vấn đề này trong thực

tiễn hiện nay để hoàn thiện, đó là việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chủ yếu

xuất phát từ nhu cầu sử dụng đất trước mắt của các cấp hành chính, các ngành, vì

vậy khó tránh khỏi lợi ích cục bộ của địa phương, của ngành trong việc lập quy

hoạch, kế hoạch sử dụng đất, đồng thời làm cho chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử

dụng đất thấp, thiếu đồng bộ, thiếu tính bền vững, chưa dự báo sát với tình hình

thực tế nên bị động khi triển khai quy hoạch vào cuộc sống.

Thứ nhất, cần tính toán kỹ càng và xác định rõ ràng mối quan hệ giữa quy

hoạch sử dụng đất với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch xây dựng

đô thị nhằm tránh hiện tượng mâu thuẫn, chồng chéo giữa các loại quy hoạch; tránh

lãng phí nguồn tài nguyên đất đai, đặc biệt là đất trồng lúa khi lập và thực hiện quy

hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Hạn chế tối đa và tiến tới chấm dứt việc điều chỉnh

hoặc quyết định xem xét lại dự án, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện

quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cũng như trách nhiệm của các cơ quan trong việc

thực thi công việc này.

Thứ hai, khi lập quy hoạch, cần có cái nhìn tổng thể và tầm nhìn dài hạn,

chắc chắn về nhu cầu sử dụng đất (từ 10 năm trở lên) vì quy hoạch chính là việc dự

đoán khả năng ứng dụng trong tương lai, trên cơ sở đó sẽ giúp Nhà nước chuẩn bị

được quỹ đất để chủ động trong việc phân phối lại đất đai. Việc lập quy hoạch, kế

hoạch sử dụng đất phải tính đến các yếu tố kinh tế - xã hội, môi trường, các yếu tố

liên kết đa ngành, đa lĩnh vực tại địa bàn thực hiện; đồng thời tính toán, xem xét

tính tổng thể trên phạm vi cả nước.

Thứ ba, cần thực hiện việc công bố công khai và đảm bảo tính khách quan,

minh bạch của quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng đô thị, quy hoạch chi

tiết các dự án chuẩn bị triển khai thực hiện trên các phương tiện thông tin truyền

thông hoặc niêm yết công khai (tại trụ sở cơ quan, đơn vị lập quy hoạch, Ủy ban

nhân dân cấp xã nơi có đất, trừ trường hợp quy hoạch liên quan đến an ninh, quốc

phòng) và tiến hành cắm mốc giới theo quy hoạch, xác định đường chỉ giới xây

dựng trên thực địa một cách rõ ràng, cụ thể.

Thứ tư, Đề nghị UBND tỉnh Quảng Ninh cần tăng cường công tác kiểm tra

và giám sát việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại các địa phương một cách

thường xuyên nhằm thực hiện nghiêm túc và đảm bảo tính thống nhất về quy hoạch

giữa cấp trên và cấp dưới, giữa trung ương và địa phương. Trong trường hợp thực

sự cần thiết phải điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thì phải kiểm tra lại kỹ

càng lý do điều chỉnh và giám sát chặt chẽ quá trình thực hiện, nhằm tránh hiện

tượng điều chỉnh nhiều lần hoặc “quy hoạch một đằng, làm một nẻo” hoặc quy

hoạch khập khiễng, chắp vá. Trong quá trình thực hiện dự án, phải thường xuyên

thanh tra, kiểm tra và giám sát việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của

cấp cơ sở, của chủ dự án đầu tư, nhằm đảm bảo việc khai thác và sử dụng đất đạt

hiệu quả cao, tránh tình trạng dự án sử dụng sai mục đích hoặc dự án không thực

hiện.

Thứ năm, các cơ quan có liên quan chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho

việc tiến tới xây dựng Luật quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất nhằm đảm bảo tính

thống nhất, tính khả thi, tính đồng bộ và ổn định trong công tác lập quy hoạch, kế

hoạch sử dụng đất cũng như triển khai thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất;

bởi quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thực sự là một công cụ quan trọng không thể

thiếu trong quá trình Nhà nước thực hiện chức năng quản lý nhà nước về đất đai.

Kết luận Chương 3

Tại chương 3, luận văn đã xác định 5 phương hướng hoàn thiện Pháp luật về

bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN và phân tích kinh

nghiệm của 3 nước là Singapore, Trung Quốc và Hàn Quốc trong việc bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất. Tại mỗi nước này luận văn đã chỉ ra bài học kinh nghiệm

cho Việt nam trong việc xác định tiền bồi thường hoặc trong việc xây dựng phương

pháp tính tiền bồi thường theo giá thị trường sao cho vừa đảm bảo vai trò quản lý vĩ

mô của Nhà nước vừa tôn trọng ý kiến của người có đất bị thu hồi.

Trên cơ sở đó luận văn đã đề xuất 2 nhóm giải pháp là giải pháp hoàn thiện

pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN và

nhóm giải pháp để thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh tăng cường thực thi tốt

Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại

tỉnh Quảng Ninh và đưa ra một số kiến nghị đối với UBND thành phố Hạ Long và

một số cơ quan quản lý.

KẾT LUẬN

Có thể thấy, phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, đẩy mạnh CNH, HĐH và hội

nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, việc thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN để

xây dựng các khu công nghiệp, khu chế xuất, khu đô thị... nhằm đáp ứng các nhu

cầu phát triển là một thực tế khách quan. Khi đất đai nông nghiệp ngày càng thu

hẹp, vấn đề việc làm của người nông dân sau khi bị thu hồi đất nhưng không được

bồi thường thỏa đáng đang là thách thức lớn đối với chiến lược phát triển nông

nghiệp, nông thôn nói riêng và phát triển đất nước nói chung.

Luận văn đã xây dựng một số các khái niệm cơ bản để làm cơ sở cho việc

nghiên cứu pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của

HGĐ, CN và thực tiễn thực thi. Các khái niệm được nghiên cứu trên cơ sở các quy

định pháp luật hiện hành và các quan điểm về thu hồi đất nông nghiệp và bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN. Hệ thống pháp luật về

bồi thường khi thu hồi đất nông nghiệp nhìn chung đã hoàn thiện, đảm bảo lợi ích

của HGĐ, CN bị thu hồi đất, trong đó quan tâm tới giá đất về cơ bản theo giá thị

trường. Thủ tục bồi thường đã minh bạch công khai, có sự giám sát của hệ thống

chính trị và của cộng đồng.

Thực tiễn thực thi pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông

nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh đảm bảo tuân thủ các

quy định pháp luật về nguyên tắc bồi thường, điều kiện bồi thường, nội dung bồi

thường, trình tự thủ tục bồi thường và giải quyết khiếu nại tố cáo liên quan đến bồi

thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp. Tuy nhiên, việc bồi thường khi Nhà

nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng

Ninh vẫn còn một số bất cập, đặc biệt là sự hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu

tư và HGĐ, CN bị thu hồi đất nông nghiệp trong xây dựng phương án bồi thường,

tính giá đất cũng như thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng.

Luận văn đã đưa ra định hướng và các giải pháp trong đó có các giải pháp

hoàn thiện pháp luật, giải pháp nâng cao khả năng thực thi pháp luật về bồi thường

khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành phố Hạ Long. Về

hoàn thiện pháp luật, cần bổ sung quy định về thời điểm tính giá bồi thường đất, xây

dựng cơ chế xác định giá đất bồi thường hợp lý hơn và sửa đổi, bổ sung các quy

định về trình tự, thủ tục bồi thường. Ngoài ra, để nâng cao khả năng thực thi pháp

luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của HGĐ, CN tại thành

phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh thì cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa các

chủ thể có liên quan như UBND thành phố Hạ Long, Trung tâm phát triển quỹ đất

thành phố Hạ Long và HGĐ, CN có đất nông nghiệp bị thu hồi.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Các văn bản quy phạm pháp luật

1. Quốc hội (2013), Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm

2013, Hà Nội.

2. Quốc hội (1993), Bộ luật Dân sự năm 2005, Hà Nội.

3. Quốc hội (1993), Bộ luật Dân sự năm 2015, Hà Nội.

4. Quốc hội (1993), Luật Đất đai năm 1993, Hà Nội.

5. Quốc hội (2003), Luật Đất đai năm 2003, Hà Nội.

6. Quốc hội (2013), Luật Đất đai năm 2013, Hà Nội.

7. Quốc hội (2011), Luật Khiếu nại năm 2011, Hà Nội.

8. Chính phủ (2004), Nghị định số 197/2004/NĐ-CP về Quy định bồi thường, hỗ

trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, Hà Nội

9. Chính phủ (2009), Nghị định số 69/2009/NĐ-CP về Quy định bổ sung về quy

hoạch sử dụng đất, giá đất, thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, Hà

Nội.

10. Chính phủ (2014), Nghị định 47/2014/NĐ-CP về Quy định bồi thường, hỗ trợ

và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, Hà Nội.

11. Chính phủ (2014), Nghị định 43/2014/NĐ-CP về Quy định chi tiết thi hành

một số điều của Luật Đất đai.

12. Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh (2004), Quyết định số 4005/2004/QĐ- về

Ban hành Bộ đơn giá bồi thường thiệt hại khi Nhà nước thu hồi đất trên địa

bàn tỉnh Quảng Ninh.

13. Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh (2010), Quyết định số 499/2010/QĐ- về

Ban hành Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi

đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.

14. Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh (2014), Quyết định số 1766/2014/QĐ- về

Ban hành Quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi

đất theo Luật Đất đai năm 2013 trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.

15. Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh (2015), Quyết định số 4234/2015/QĐ- về

Ban hành Bộ đơn giá bồi thường tài sản gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi

đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh.

16. Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh (2017), Quyết định số 3000/2017/QĐ- về

ban hành quy định về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi

đất trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh thay thế cho Quyết định số 1766/2014/QĐ-,

Quảng Ninh.

17. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2007), Tình hình thu hồi đất của nông dân,

thực hiện CNH, hiện đại hóa, Hà Nội.

18. Trần Quang Huy (2010), Chính sách hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất, Tạp chí

Luật học số 10/2010.

19. Phạm Duy Nghĩa (2004), Một số bình luận về Luật Đất đai năm 2003 dưới

khía cạnh chính sách pháp luật, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, (số 6).

20. Lê Ngọc Thạnh (2017), Pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam,

Luận án tiến sĩ Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh.

21. Phạm Thu Thủy 2014), Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất

nông nghiệp ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ Đại học Luật Hà Nội.

22. Nguyễn Quang Tuyến (2013), Bình luận và góp ý đối với các quy định bồi

thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất trong dự thảo Luật đất đai sửa đổi, Hội

thảo Khoa học Góp ý dự thảo Luật đất đai sửa đổi Đại học Luật Hà Nội.

23. Nguyễn Quang Tuyến (2009), Vấn đề xung quanh khái niệm bồi thường xung

quanh khái niệm bồi thường khi thu hồi đất, Tạp chí Luật học số 01/2009.

31. Nguyễn Quang Tuyến và Nguyễn Ngọc Minh (2010), Pháp luật về bồi thường,

tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất của Singapore và Trung Quốc - Những

gợi mở cho Việt Nam trong hoàn thiện pháp luật về bồi thường, tái định cư khi

Nhà nước thu hồi đất, Tạp chí Luật học tháng 10/2010.

25. Hoàng Thị Thu Trang (2012), Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi

đất của các HGĐ, CN và thực tiễn áp dụng tại Nghệ An, Luận văn Thạc sĩ Đại

học Luật Hà Nội.

II. Các sách tham khảo, luận án, bài viết

26. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (2013), Báo cáo công tác giải

phóng mặt bằng tạo quỹ đất sạch năm 2013 và kế hoạch năm 2014, TP. Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh.

27. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (2014), Báo cáo công tác giải

phóng mặt bằng tạo quỹ đất sạch năm 2014 và kế hoạch năm 2015, TP. Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh.

28. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (2015), Báo cáo công tác giải

phóng mặt bằng tạo quỹ đất sạch năm 2015 và kế hoạch năm 2016, TP. Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh.

29. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (2016), Báo cáo công tác giải

phóng mặt bằng tạo quỹ đất sạch năm 2016 và kế hoạch năm 2017, TP. Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh.

30. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Hạ Long (2017), Báo cáo công tác giải

phóng mặt bằng tạo quỹ đất sạch năm 2017 và kế hoạch năm 2018, TP. Hạ

Long, tỉnh Quảng Ninh.

31. Viện Khoa học pháp lý (2006), Từ điển Luật học, Nhà xuất bản Từ điển Bách

khoa.

III. Tài liệu từ các Website

32. Phương Thảo (2013), Kinh nghiệm thu hồi đất của một số quốc gia trên thế

giới, Trang thông tin tổng hợp ban nội chính Trung ương.

Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân qua thực tiễn thi hành trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

-----------------------------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC

THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH,

CÁ NHÂN QUA THỰC TIỄN THI HÀNH TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

Ngành: Luật Kinh tế

NGUYỄN VĂN LONG

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

-----------------------------

LUẬN VĂN THẠC SĨ

PHÁP LUẬT VỀ BỒI THƯỜNG KHI NHÀ NƯỚC

THU HỒI ĐẤT NÔNG NGHIỆP CỦA HỘ GIA ĐÌNH,

CÁ NHÂN QUA THỰC TIỄN THI HÀNH TRÊN ĐỊA BÀN

THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH

Có thể bạn quan tâm

Luận văn Thạc sĩ: Chế tạo và nghiên cứu tính chất điện, từ của vật liệu multiferroic Ba₀.₇Ca₀.₃TiO₃/ NiFe₂O₄

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu vật liệu biến hóa dạng chuỗi một chiều chế tạo từ kim loại đồng trên đế FR-4 hoạt động tại tần số MHz ứng dụng trong truyền năng lượng không dây

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng tác động tới môi trường biển của việc xả nước thải từ sự cố nhà máy điện hạt nhân Fukushima sử dụng công cụ ERICA

Luận văn Thạc sĩ: Xây dựng mô hình đầu dò nơtron và gamma sử dụng nhấp nháy EJ-276 ghép nối với mảng nhân quang silicon

Luận văn Thạc sĩ: Đánh giá khả năng ảnh hưởng của bức xạ ion hóa đến sức khỏe cư dân khu vực mỏ đất hiếm Đông Pao, xã Bản Hon, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu

Luận văn Thạc sĩ: Sử dụng phương pháp nhiễu xạ neutron khảo sát cấu trúc tinh thể và pha trật tự từ trong vật liệu Pr2FeCrO6

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu phân lập, xác định cấu trúc và hoạt tính ức chế NO của các hợp chất thứ cấp từ chủng vi nấm biển Aspergillus sp. CL251

Luận văn Thạc sĩ: Phân tích một số hợp chất bisphenol thôi nhiễm từ bao bì nhựa lên một số mẫu thực phẩm nền tinh bột

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá hoạt tính kháng khuẩn, kháng nấm của loài hoa mộc (Osmanthus fragrans (Thunb.) Lour.) ở Việt Nam

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và đánh giá tác dụng kháng viêm của loài côi Turpinia montana (Blume) Kurz

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đặc trưng tính chất vật liệu composite có cấu trúc nano chitosan–cyclodextrin/TiO₂–Ag

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chế tạo và khảo sát một số tính chất của màng phủ trên cơ sở nhựa epoxy gốc nước và khung cơ kim - ZIF

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất napthoquinone chứa nguyên tố flo bằng phản ứng đa thành phần

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu điều chế vật liệu Bioglass và tổ hợp lai với polymer ALG-F127 định hướng ứng dụng trong điều trị nội nha

Luận văn Thạc sĩ: Khảo sát thành phần hóa học và hoạt tính ức chế enzyme α-glucosidase trên một số hợp chất phân lập từ thịt quả bình bát nước (Annona glabra L.).

Luận văn Thạc sĩ: Tổng hợp và đánh giá hoạt tính chống ung thư của hợp chất lai chứa khung tetrahydro-β-carboline và imidazo[1,5-a]pyridine

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp một số dẫn xuất của benzazole

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu chiết tách lignin từ vỏ sầu riêng Ri6 (Durio zibethinus Murr.) và tổng hợp vật liệu biocomposite định hướng ứng dụng trong bảo quản sau thu hoạch

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hạt nano bạc phủ acid hyaluronic mang doxorubicin định hướng ứng dụng trong điều trị ung thư

Luận văn Thạc sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính kháng viêm của loài rau dừa nước (Ludwigia adscendens)

Tài liêu mới

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng thuật toán thích nghi và học tăng cường cấu trúc Actor - Critic điều khiển bám quỹ đạo cho robot di động đa hướng mecanum

Luận án Tiến sĩ: Cơ cấu bệnh tim mạch và chất lượng cuộc sống của người cao tuổi mắc suy tim, rung nhĩ điều trị tại Bệnh viện Thống Nhất, thành phố Hồ Chí Minh

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu xây dựng giải pháp đảm bảo an toàn thông tin cho quá trình học liên kết dựa trên mật mã

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Phát triển năng lực đánh giá công nghệ cho học sinh trong dạy học môn Công nghệ 11 ở trường trung học phổ thông

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phân loại chi cầu diệp – Bulbophyllum Thouars (Orchidaceae) ở vùng Tây Nguyên bằng phương pháp hình thái và phân tử

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu đặc điểm phân bố và dinh dưỡng của các loài lưỡng cư ở Vườn Quốc gia Bến En và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông, tỉnh Thanh Hóa

Luận án Tiến sĩ: Tổng hợp luật dẫn và điều khiển cho một lớp tên lửa đối hải trên cơ sở ứng dụng mạng nơ ron và hệ mờ

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu tổng hợp hệ điều khiển góc Pitch tua bin gió trong điều kiện có nhiễu tác động

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hóa học lipid của hai loài san hô thủy tức Millepora dichotoma và Millepora platyphylla ở Việt Nam

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu kiểm soát phân phối công suất kéo trên cầu chủ động của ô tô con bằng ABS

Luận án Tiến sĩ: Ứng dụng phản ứng Domino vào tổng hợp các dẫn xuất Podophyllotoxin, Pyrimidine và đánh giá hoạt tính sinh học của các chất tổng hợp được

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và một số hoạt tính sinh học của cây chùm ngây (Moringa oleifera)

Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu thành phần hóa học và ứng dụng ức chế ăn mòn cho thép của cao chiết xuất từ cây Lộc vừng thuộc họ Lecythidaceae

Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu hiện tượng nứt dăm đê sông vùng đồng bằng sông Hồng và dự báo khả năng bị nứt của một số đoạn đê

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube