Phát triển cơ sở hạ tầng tại Việt Nam và những khó khăn thách thức đặt ra

PHÁT TRIỂN CƠ SỞ HẠ TẦNG TẠI VIỆT NAM<br /> VÀ NHỮNG KHÓ KHĂN THÁCH THỨC ĐẶT RA<br /> Vụ Kết cấu hạ tầng và đô thị<br /> Bộ Kế hoạch và Đầu tư<br /> <br /> 1. Sự phát triển của cơ sở hạ tầng ở nước ta trong thời gian<br /> vừa qua<br /> Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đã dành sự<br /> quan tâm lớn đến đầu tư phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng (CSHT) kinh<br /> tế - xã hội. Nguồn lực đầu tư phát triển CSHT ngày càng lớn và đa dạng.<br /> Trong mười năm qua, tỷ lệ vốn đầu tư phát triển CSHT chiếm khoảng<br /> 24,5% tổng đầu tư xã hội, bằng khoảng 9% GDP, trong đó vốn đầu tư<br /> từ ngân sách nhà nước và có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước chiếm<br /> 65%. Cơ cấu nguồn vốn ngày càng đa dạng, ngoài nguồn lực nhà nước,<br /> đã và đang mở rộng sự tham gia của toàn xã hội, đặt biệt là sự tham gia<br /> đóng góp tự nguyện của nhân dân với nhiều hình thức đa dạng trong<br /> phát triển hạ tầng nông thôn. Nhiều hình thức đầu tư phát triển CSHT<br /> cùng các mô hình, phương thức đầu tư, kinh doanh các dịch vụ hạ tầng<br /> được đa dạng hóa, mở rộng, các doanh nghiệp đầu tư vào các dự án giao<br /> thông theo hình thức BOT, BTO và BT ngày càng nhiều. Nhờ có sự đầu<br /> tư trên, hệ thống CSHT ở nước ta có bước phát triển mạnh cả về chiều<br /> rộng và chiều sâu, cơ bản đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, góp<br /> phần bảo đảm tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh, phát triển các lĩnh vực<br /> văn hóa, xã hội, giảm nhẹ thiên tai và bảo đảm an ninh quốc phòng,<br /> nâng cao đời sống nhân dân, rút ngắn khoảng cách giữa các vùng, miền.<br /> Nhiều công trình hiện đại đã được đầu tư xây dựng đạt tiêu chuẩn quốc<br /> tế, tạo diện mạo mới của đất nước trong quá trình công nghiệp hóa, hiện<br /> đại hóa và hội nhập quốc tế. Năng lực công nghệ và chất lượng nguồn<br /> nhân lực trên các lĩnh vực xây dựng, quản lý và vận hành kết cấu hạ<br /> 625<br /> <br /> tầng được nâng lên. Sự phát triển của hệ thống CSHT được thể hiện trên<br /> các mặt sau:<br /> 1.1 Hạ tầng giao thông<br /> *) Về đường bộ<br /> Trong giai đoạn 2000-2010, tổng chiều dài đường bộ tăng 39.300<br /> km từ 217.100 km năm 2000 lên 256.500 vào năm 2020, trong đó,<br /> đường cao tốc từ 24 km năm 2000 tăng lên khoảng 150 km năm 2010,<br /> quốc lộ tăng từ 15.500 km lên 17.000 km. Trong mười năm, đã phát<br /> triển thêm 16.700 km đường xã và 12.400 km đường huyện, hơn 5.000<br /> km đường tỉnh. Mạng lưới đường bộ đã được cải thiện rõ rệt, mật độ<br /> đường bộ tăng lên đáng kể từ 0,66 km/km năm 2000 lên 0,77 km/km<br /> vào năm 2010. Hàng loạt các công trình giao thông quy mô lớn, nhiều<br /> tuyến đường trục giao thông chính yếu, nhiều cầu lớn đã và đang được<br /> nâng cấp, xây dựng mới, bước đầu thiết lập được mạng lưới đường<br /> huyết mạch tương đối đồng bộ, nâng cao đáng kể năng lực vận tải phục<br /> vụ phát triển kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế và bảo đảm quốc phòng,<br /> an ninh của đất nước.<br /> *) Về đường sắt<br /> Đã có bước cải thiện về chất lượng và tổ chức vận tải. Tổng chiều<br /> dài đường sắt đạt 2.654 km gồm ba loại: đường khổ 1.000 mm chiếm<br /> 85%, đường khổ 1.435 mm chiếm 6% và đường lồng chiếm 9%. Một<br /> số tuyến chính đã được cải tạo, nâng cấp, nâng cao an toàn và rút ngắn<br /> thời gian chạy tàu (tuyến đường sắt Bắc - Nam đã rút ngắn từ 42 giờ<br /> xuống còn 29 giờ).<br /> *) Về cảng biển<br /> Cả nước hiện có 49 cảng phân bố khắp chiều dài ven biển từ Bắc<br /> vào Nam, trong đó có 17 cảng loại I, 23 cảng loại II, chín cảng loại III,<br /> tổng cộng có 166 bến cảng các loại, khoảng 332 cầu bến với tổng chiều<br /> dài 39.951 m. Hệ thống cảng biển với quy mô và loại hình khác nhau,<br /> khai thác được lợi thế tự nhiên của quốc gia và các địa phương ven biển,<br /> đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều cảng biển tổng hợp<br /> như các cảng Cái Lân, Hải Phòng, Cửa Lò, Vũng Áng, Tiên Sa, Quy<br /> 626<br /> <br /> Nhơn, Nha Trang, Sài Gòn, Cần Thơ từng bước được đầu tư, nâng cấp.<br /> Đang xây dựng hai cảng cửa ngõ quốc tế là Cái Mép - Thị Vải (Bà Rịa<br /> - Vũng Tàu) và Lạch Huyện (Hải Phòng). Tổng lượng hàng qua cảng<br /> tăng nhanh từ 82,4 triệu tấn năm 2000 lên 254,9 triệu tấn năm 2010,<br /> tăng bình quân 11,2%/năm.<br /> *) Về hàng không<br /> Cả nước hiện có 22 cảng hàng không đang hoạt động, trong đó có<br /> tám cảng hàng không quốc tế. Nhiều cảng hàng không đã được chuyển<br /> đổi mục đích từ phục vụ quân sự sang khai thác lưỡng dụng. Đã và đang<br /> đầu tư cải tạo, nâng cấp các cảng hàng không Nội Bài, Tân Sơn Nhất,<br /> Điện Biên Phủ, Cát Bi, Vinh, Đồng Hới, Phú Bài, Đà Nẵng, Chu Lai,<br /> Phù Cát, Cam Ranh, Buôn Ma Thuột, Pleiku, Liên Khương, Cần Thơ và<br /> Phú Quốc, đáp ứng nhu cầu vận chuyển hành khách và hàng hóa ngày<br /> càng tăng.<br /> *) Về đường thủy nội địa<br /> Hiện nay, đã quản lý và khai thác được 15.436 km trên tổng chiều<br /> dài sông, kênh có thể khai thác được là 41.900 km. Vận tải đường thủy<br /> nội địa đã duy trì và giữ vững được thị phần ở mức 22% về hàng hóa và<br /> 17% về hành khách. Đã hoàn thành nâng cấp hai tuyến đường thuỷ phía<br /> Nam (thành phố Hồ Chí Minh - Cà Mau, thành phố Hồ Chí Minh - Kiên<br /> Lương); phát triển tuyến vận tải thủy phục vụ thủy điện Sơn La, tuyến<br /> vận tải thủy Đồng Tháp Mười và tứ giác Long Xuyên; kênh Chợ Gạo;<br /> các tuyến sông chính yếu khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng<br /> bằng sông Hồng...<br /> *) Về giao thông nông thôn<br /> Hệ thống đường giao thông nông thôn được chú trọng đầu tư<br /> nâng cấp, là khâu đột phá trong xây dựng nông thôn mới. Đến đầu<br /> năm 2010, cả nước có khoảng 272.900 km đường giao thông nông<br /> thôn (gồm đường huyện, đường xã, đường thôn xóm, chưa tính đường<br /> ra đồng ruộng) chiếm 82% tổng chiều dài mạng đường bộ, trong đó:<br /> đường huyện 47.600 km, chiếm 14,30%; đường xã 148.300 km, chiếm<br /> 44,58%; đường thôn xóm khoảng 77.000 km, chiếm 23,16%. Tỷ lệ rải<br /> 627<br /> <br /> mặt nhựa, bê - tông, xi - măng đạt 28,1% (tương đương 76.600 km, mục<br /> tiêu đề ra đến hết năm 2010 là 30%).<br /> 1.2 Hạ tầng năng lượng<br /> Hệ thống hạ tầng năng lượng đã được đầu tư phát triển nhanh, cơ<br /> bản đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh năng<br /> lượng quốc gia. Tiêu thụ năng lượng sơ cấp tăng từ 32 triệu tấn dầu quy<br /> đổi vào năm 2000 lên khoảng 61 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2010.<br /> Trong mười năm qua, đã đầu tư mới và đưa vào khai thác hơn<br /> 13.361 MW công suất nguồn điện, trong đó: thủy điện là 3.991 MW,<br /> nhiệt điện là 4.723 MW, đưa tổng công suất lên 21.500 MW vào cuối<br /> năm 2010, công suất khả dụng đạt 19.713 MW; đồng thời đầu tư và<br /> đưa vào sử dụng khoảng 86.000 km đường dây truyền tải và 63.500<br /> MVA công suất các trạm biến áp lưới truyền tải và phân phối trung cao<br /> áp, đưa tổng công suất lên 21.500 MW, công suất khả dụng đạt 19.713<br /> MW và tổng chiều dài lưới truyền tải và phân phối điện lên 377.000<br /> km. Tổng lượng điện sản xuất tăng từ 26,6 tỷ kWh năm 2000 lên 100 tỷ<br /> kWh năm 2010, tăng 3,76 lần, đáp ứng nhu cầu phụ tải điện tăng nhanh<br /> với tốc độ bình quân 14,5%/năm.<br /> Hệ thống năng lượng được phát triển theo hướng đa dạng hóa<br /> nguồn cung cấp, từ chỗ phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thủy năng, than<br /> sang cơ cấu nguồn đa dạng gồm năng lượng than, dầu khí, thủy năng<br /> và các dạng năng lượng khác. Tỷ trọng năng lượng tái tạo đã được<br /> khuyến khích phát triển, chiếm 3% vào năm 2010. Các nguồn năng<br /> lượng sơ cấp đã và đang được thăm dò, nâng cao trữ lượng xác minh<br /> nhằm bảo đảm yêu cầu phát triển. Việc đầu tư các công trình khai thác,<br /> vận chuyển và chế biến dầu khí đã làm giảm đáng kể sự phụ thuộc vào<br /> năng lượng nhập khẩu và đẩy nhanh quá trình đa dạng hóa các nguồn<br /> cung cấp năng lượng.<br /> Hệ thống khai thác, chế biến vận chuyển và phân phối khí có hai<br /> mạng đường ống vận chuyển khí tự nhiên và đồng hành từ các mỏ khí<br /> khu vực Nam Côn Sơn, Bạch Hổ (Bà Rịa - Vũng Tàu) và ở vùng biển<br /> Tây Nam (Cà Mau), cung cấp khí đốt cho các cơ sở sản xuất, chế biến<br /> 628<br /> <br /> khí, các cơ sở nhiệt điện khí, các nhu cầu phát triển công nghiệp và đáp<br /> ứng một phần khí đốt cho dân dụng.<br /> 1.3. Hạ tầng thủy lợi<br /> Tổng năng lực của các hệ thống hạ tầng thủy lợi đã bảo đảm tưới<br /> trực tiếp 3,45 triệu ha đất canh tác, tạo nguồn cho 1,13 triệu ha, tưới tiêu<br /> 1,72 triệu ha, ngăn mặn cho 0,87 triệu ha và cải tạo chua phèn 1,6 triệu<br /> ha; cấp nước cho sinh hoạt, công nghiệp và dịch vụ khoảng 5,5-6 tỷ m3/<br /> năm. Các công trình thủy lợi đã góp phần cải tạo môi trường, phát triển<br /> các vùng chuyên canh, phát triển nhanh và ổn định diện tích canh tác,<br /> năng suất, sản lượng lúa... đồng thời tạo điều kiện phát triển bền vững<br /> nuôi trồng thủy sản. Đến nay, cả nước đã có gần 100 hệ thống thủy lợi<br /> vừa và lớn, trong đó có 1.967 hồ chứa có dung tích trên 0,2 triệu m3,<br /> 10.000 trạm bơm (công suất 24,8 triệu m3/h), 1.000 km kênh trục lớn,<br /> 5.000 cống tưới tiêu lớn và 23.000 km đê bao các loại.<br /> Các hệ thống công trình phòng chống lũ và ứng phó với nước biển<br /> dâng, hiện có: 5.700 km đê sông, 3.000 km đê biển, 23.000 km bờ bao<br /> và hàng ngàn cống dưới đê, hàng trăm km kè và các hồ chứa lớn tham<br /> gia chống lũ cho hạ du. Hệ thống đê biển ở Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ<br /> có thể ngăn mặn và chịu được bão cấp 9 đồng thời với triều cường tần<br /> suất 10%. Hệ thống đê Trung Bộ, bờ bao Đồng bằng sông Cửu Long<br /> chống được lũ sớm và lũ tiểu mãn để bảo vệ sản xuất vụ Hè Thu và<br /> Đông Xuân.<br /> Đồng bằng sông Cửu Long có khoảng 7.000 km bờ bao chống lũ<br /> bảo vệ cho vụ lúa Hè - Thu. Đang đầu tư củng cố, nâng cấp 450km đê<br /> biển, 1.290 km đê sông và khoảng 7.000 km bờ bao ven các kênh rạch<br /> nội đồng để ngăn mặn cho vùng ven biển. Có hơn 200 km đê bao giữ<br /> nước chống cháy cho các khu rừng tràm tập trung.<br /> Các công trình hồ chứa lớn và vừa ở thượng lưu đã từng bước<br /> bảo đảm chống lũ cho công trình và tham gia cắt lũ cho hạ du. Các<br /> công trình chống lũ ở Đồng bằng sông Hồng vẫn được duy tu, củng cố<br /> thường xuyên bảo đảm chất lượng và an toàn trong hoạt động.<br /> Cấp nước sinh hoạt và bảo vệ môi trường cho khu vực nông thôn<br /> đã có bước tiến bộ. Tính đến cuối năm 2010 đã có 85% dân số nông<br /> 629<br /> <br />