Phát triển đào tạo và nghiên cứu về đánh giá nguy cơ vi sinh vật trong nước, vệ sinh và thực phẩm

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Phaùt trieån ñaøo taïo vaø nghieân cöùu veà<br /> ñaùnh giaù nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc,<br /> veä sinh vaø thöïc phaåm<br /> Traàn Thò Tuyeát Haïnh (*), Nguyeãn Vieät Huøng (**)<br /> <br /> Coù nhieàu yeáu toá nguy cô hoùa hoïc, sinh hoïc vaø vaät lyù toàn taïi trong moâi tröôøng gaây aûnh höôûng tieâu cöïc<br /> tôùi söùc khoûe con ngöôøi. Ñaùnh giaù nguy cô laø moät coâng cuï vaø phöông phaùp quan troïng nhaèm ñöa ra<br /> ñaùnh giaù khoa hoïc veà möùc ñoä cuûa moät nguy cô cuï theå, töø ñoù ñöa ra caùc bieän phaùp khaùc nhau ñeå kieåm<br /> soaùt nguy cô. Nhieàu nöôùc phaùt trieån ñaõ vaø ñang aùp duïng khung ñaùnh giaù nguy cô vôùi ñaày ñuû nhöõng<br /> höôùng daãn vaø quy ñònh hoã trôï. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån trong ñoù coù Vieät Nam, vieäc aùp duïng khung<br /> ñaùnh giaù nguy cô vaãn coøn haïn cheá do khoâng coù ñuû nhöõng ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, soá lieäu vaø caùn boä<br /> ñöôïc ñaøo taïo trong lónh vöïc naøy. Baøi baùo naøy trình baøy toùm taét phöông phaùp ñaùnh giaù nguy cô ñònh<br /> löôïng vi sinh (QMRA) trong nöôùc, veä sinh vaø thöïc phaåm. Taùc giaû cuõng phaân tích thöïc traïng öùng duïng<br /> QMRA treân theá giôùi vaø taïi Vieät Nam. Coâng taùc xaây döïng vaø toå chöùc khoùa hoïc veà QMRA trong nöôùc<br /> vaø thöïc phaåm taïi Vieät Nam cuõng ñöôïc taùc giaû moâ taû chi tieát.<br /> Töø khoùa: Ñaùnh giaù nguy cô vi sinh, veä sinh moâi tröôøng, nöôùc, an toaøn thöïc phaåm.<br /> <br /> Quantitative microbial risk assessment for<br /> water, sanitation and food: experience from a<br /> training and research development<br /> Tran Thi Tuyet Hanh (*), Nguyen Viet Hung (**)<br /> <br /> There are various chemical, biological and physical hazards present in the environment that can<br /> cause negative impacts on human health. Risk assessment is an important tool to provide scientific<br /> assessment on the level of a specific risk, for which appropriate risk management options are based<br /> on. Many developed countries have been applying risk assessment framework with sufficient<br /> guidelines and procedures. In the developing countries, including Vietnam, the application of risk<br /> assessment framework is still limitted due to the lack of data sources available and the shortage of<br /> staff with training on risk assessment. This article presents briefly the method of quantitative<br /> microbial risk assessment (QMRA) applied for microbial in water, sanitation and food. The authors<br /> also analyse the current application of QMRA. The development and implementation of QMRA short<br /> training course in Vietnam is also described in details.<br /> Keywords: Quantitative microbial risk assessment, Environmental sanitation, water, food safety.<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 73<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Taùc giaû<br /> (*)<br /> <br /> ThS. Traàn Thò Tuyeát Haïnh, Boä moân Söùc khoûe Moâi tröôøng, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng, Haø Noäi. 138<br /> Giaûng Voõ, Ba Ñình, Haø Noäi. Email: tth2@hsph.edu.vn.<br /> <br /> (**)<br /> <br /> TS. Nguyeãn Vieät Huøng, Boä moân Söùc khoûe moâi tröôøng, Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng; Email:<br /> nvh@hsph.edu.vn. Vieän Nhieät ñôùi vaø Y teá coâng coäng Thuïy Syõ. Basel, Thuïy Syõ. Khoa nöôùc vaø veä sinh cho<br /> caùc nöôùc ñang phaùt trieån (Sandec), Vieän Lieân bang Nghieân cöùu Nöôùc (Eawag). Dubendorf, Thuïy Syõ.<br /> <br /> 1.Töø phaân tích nguy cô ñeán ñaùnh giaù nguy cô<br /> Coù nhieàu yeáu toá nguy cô toàn taïi trong moâi<br /> tröôøng gaây aûnh höôûng söùc khoûe con ngöôøi. Caùc yeáu<br /> toá nguy cô naøy coù theå laø yeáu toá sinh hoïc, hoaù hoïc<br /> hoaëc vaät lyù coù theå gaây aûnh höôûng tieâu cöïc tôùi söùc<br /> khoûe con ngöôøi (beänh taät, nhieãm truøng, tai naïn v.v.)<br /> nhöng cuõng coù theå khoâng gaây nguy cô neáu ñöôïc<br /> phoøng traùnh toát. Ñeå phoøng traùnh vaø giaûm thieåu ñöôïc<br /> nhöõng nguy cô naøy caàn phaûi bieát ñoù laø nguy cô gì,<br /> möùc ñoä, phaïm vi vaø caùc giaûi phaùp quaûn lyù nhö theá<br /> naøo. Taát caû nhöõng vaán ñeà naøy thuoäc veà lónh vöïc<br /> ñaùnh giaù nguy cô (risk analysis), coøn goïi laø ñaùnh giaù<br /> ruûi ro hay ñaùnh giaù haäu quaû khoâng mong muoán.<br /> Ñaùnh giaù nguy cô laø moät coâng cuï vaø phöông phaùp<br /> quan troïng nhaèm ñöa ra ñaùnh giaù khoa hoïc veà möùc<br /> ñoä cuûa moät nguy cô cuï theå, töø ñoù ñöa ra caùc bieän<br /> phaùp khaùc nhau ñeå kieåm soaùt nguy cô. Moâ hình<br /> phaân tích nguy cô söùc khoûe ñaàu tieân ñaõ ñöôïc Vieän<br /> Khoa hoïc Quoác gia cuûa Hoa Kyø [9] ñeà xuaát vaø taäp<br /> trung vaøo ñaùnh giaù nguy cô maéc beänh ung thö do<br /> phôi nhieãm vôùi caùc chaát hoùa hoïc coù trong thöïc<br /> phaåm. Theo Codex (1999), phaân tích nguy cô bao<br /> goàm ba phaàn: ñaùnh giaù nguy cô, truyeàn thoâng nguy<br /> cô vaø quaûn lyù nguy cô (Hình 1) [10]. Keå töø nhöõng<br /> naêm 1990 cho ñeán nay, phöông phaùp ñaùnh giaù nguy<br /> cô söùc khoeû/söùc khoeû moâi tröôøng ñaõ ñöôïc aùp duïng<br /> roäng raõi ôû nhieàu nöôùc phaùt trieån nhö Hoa Kyø,<br /> Canada, Anh, OÂxtraâylia v.v. vaø caùc toå chöùc Noâng<br /> löông theá giôùi (FAO), Y teá theá giôùi (WHO), Söùc<br /> khoûe ñoäng vaät theá giôùi (OIE) cuõng duøng phöông<br /> phaùp naøy nhö laø moät phöông phaùp chuaån trong ñaùnh<br /> giaù caùc chæ tieâu xuaát nhaäp khaåu thöïc phaåm vaø trong<br /> coâng taùc quaûn lyù.<br /> <br /> döïa treân cô sôû ñaùnh giaù nguy cô ñeå thöïc hieän caùc<br /> bieän phaùp kieåm tra vaø giaûm thieåu nguy cô. Cuoái cuøng<br /> truyeàn thoâng nguy cô nhaèm trao ñoåi giöõa nhöõng beân<br /> lieân quan vaø coäng ñoàng veà thoâng tin vaø caùc yù kieán<br /> lieân quan ñeán nguy cô. Döôùi goùc ñoä khoa hoïc, ñaùnh<br /> giaù nguy cô laø caáu phaàn raát quan troïng vaø caàn huy<br /> ñoäng caùch laøm vieäc lieân ngaønh ñeå ñaùnh giaù khaû naêng<br /> xaûy ra cuõng nhö haäu quaû cuûa aûnh höôûng söùc khoûe cuûa<br /> moät yeáu toá nguy cô naøo ñoù. Ñaùnh giaù nguy cô thöôøng<br /> ñöôïc phaân chia thaønh 5 giai ñoaïn: xaùc ñònh vaán ñeà,<br /> xaùc ñònh yeáu toá nguy cô, ñaùnh giaù lieàu-ñaùp öùng, ñaùnh<br /> giaù phôi nhieãm vaø moâ taû nguy cô). Coâng cuï ñaùnh giaù<br /> nguy cô ñaõ ñöôïc öùng duïng nhaèm ñaùnh giaù (1) moät<br /> yeáu toá nguy cô/nguy cô naøo ñoù (caùc chaát hoùa hoïc, vi<br /> sinh vaät, chaát gaây ung thö v.v. ) hay (2) moät ñoái töôïng<br /> naøo ñoù (con ngöôøi, ñaát, nöôùc, thöïc phaåm, khoâng khí,<br /> v.v. ) hay (3) theo nhöõng chuû ñeà (nhö caùc khu vöïc oâ<br /> nhieãm, caùc chaát öu tieân; xaây döïng caùc tieâu chuaån, an<br /> toaøn thöïc phaåm, thieát bò y teá, söû duïng thuoác theo<br /> ñôn, ñaùp öùng vôùi tình huoáng khaån caáp, giao thoâng<br /> vaän taûi vaø truyeàn thoâng nguy cô, Cuïc Baûo veä Moâi<br /> tröôøng Myõ (USEPA 1997) vaø Hoäi ñoàng Söùc khoûe<br /> moâi tröôøng OÂxtraâylia (enHealth Council 2004) ñaõ<br /> phaùt trieån vaø ñöa ra nhöõng moâ hình vaø höôùng daãn veà<br /> ñaùnh giaù vaø quaûn lyù nguy cô coù theå aùp duïng treân<br /> phaïm vi quoác teá [8]. Nhìn chung, nhieàu nöôùc phaùt<br /> trieån ñaõ aùp duïng khung ñaùnh giaù nguy cô vôùi ñaày ñuû<br /> höôùng daãn vaø quy ñònh hoã trôï. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt<br /> trieån trong ñoù coù Vieät Nam, vieäc aùp duïng khung<br /> ñaùnh giaù nguy cô vaãn coøn haïn cheá do khoâng coù ñuû<br /> nhöõng ñieàu kieän cô sôû vaät chaát, soá lieäu vaø caùn boä<br /> ñöôïc ñaøo taïo trong lónh vöïc naøy.<br /> <br /> Ñaùnh giaù nguy cô laø moät quaù trình khoa hoïc<br /> nhaèm nhaän ñònh vaø phaân loaïi caùc yeáu toá nguy cô; xaùc<br /> ñònh nguy cô cuûa chuùng. Quaûn lyù nguy cô laø quaù<br /> trình trieån khai caùc quyeát ñònh bôûi cô quan quaûn lyù<br /> <br /> 2. Phöông phaùp ñaùnh giaù nguy cô ñònh löôïng<br /> vi sinh trong nöôùc, veä sinh vaø thöïc phaåm<br /> Ñaùnh giaù nguy cô trong nöôùc, veä sinh vaø thöïc<br /> phaåm chuû yeáu taäp trung vaøo caùc yeáu toá nguy cô laø<br /> <br /> 74 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22)<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> nhö laø moät coâng cuï khoa hoïc nhaèm ñaùnh giaù an toaøn<br /> vi sinh vaät ñoái vôùi nguoàn nöôùc caáp cho aên uoáng, sinh<br /> hoaït cuõng nhö an toaøn vi sinh vaät ñoái vôùi thöïc phaåm.<br /> <br /> Hình 1. Caùc caáu phaàn cuûa phaân tích nguy cô<br /> (Codex, 1999)[10]<br /> <br /> caùc chaát hoùa hoïc vaø caùc vi sinh vaät. Quy trình lyù<br /> thuyeát ñaùnh giaù nguy cô ñoái vôùi hoùa chaát vaø vi sinh<br /> vaät laø nhö nhau, tuy nhieân, veà khía caïnh ñaùnh giaù<br /> nguy cô thì vi sinh vaät khaùc vôùi caùc chaát ñoäc hoùa hoïc<br /> ôû moät soá ñieåm cô baûn sau ñaây: (1) khaû naêng bieán ñoåi<br /> cuûa caùc daïng khaùc nhau cuûa moät maàm beänh veà khaû<br /> naêng gaây beänh, (2) möùc ñoä nguy hieåm coù theå taêng<br /> leân khi maàm beänh truyeàn qua nhieàu caù theå maéc<br /> beänh khaùc nhau, (3) caùc maàm beänh nhìn chung<br /> khoâng phaân boá lô löûng ñeàu trong moâi tröôøng nöôùc,<br /> (4) caùc maàm beänh coù theå truyeàn töø moät ngöôøi sang<br /> nhieàu ngöôøi khaùc, töø ngöôøi laønh mang maàm beänh<br /> hay nhöõng ngöôøi oám vaø (5) xaùc suaát moät caù theå bò<br /> nhieãm maàm beänh hay maéc beänh tuøy thuoäc khoâng chæ<br /> vaøo tình traïng söùc khoûe cuûa ngöôøi ñoù maø cuõng coøn<br /> tuøy thuoäc vaøo löôïng maàm beänh vaø khaû naêng mieãn<br /> dòch ñaõ coù [5].<br /> Phaàn lôùn caùc vi sinh vaät trong moâi tröôøng laø<br /> khoâng coù haïi hay thaäm chí coù lôïi cho söùc khoûe con<br /> ngöôøi, tuy nhieân moät soá loaøi laïi ñaëc bieät nguy hieåm<br /> vaø chuùng coù theå toàn taïi trong thöïc phaåm vaø nöôùc.<br /> Caùc taùc nhaân vi sinh naøy khaùc nhau raát nhieàu ôû<br /> nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo, di chuyeån trong moâi<br /> tröôøng, quaù trình laây nhieãm… nhöng ñeàu coù theå gaây<br /> ra nhöõng caên beänh nghieâm troïng vaø coù theå daãn ñeán<br /> töû vong. Ñaùnh giaù nguy cô ñònh löôïng vi sinh vaät<br /> (QMRA, Hình 2) söû duïng nhöõng phöông phaùp ñaùnh<br /> giaù khaùch quan vaø soá lieäu khoa hoïc veà ñaëc ñieåm cuûa<br /> vi sinh vaät ñeå xaùc ñònh ôû lieàu löôïng naøo thì caùc vi<br /> sinh vaät coù theå gaây haïi cho söùc khoeû con ngöôøi vaø<br /> ñaùnh giaù möùc ñoä taùc haïi maø chuùng coù theå gaây ra<br /> [11]. QMRA thöôøng ñöôïc söû duïng ôû moät soá quoác gia<br /> <br /> Hình 2. Caùc böôùc cuûa ñaùnh giaù nguy cô trong quy<br /> trình phaân tích nguy cô (theo Haas, 1999)<br /> [11].<br /> <br /> QMRA bao goàm boán böôùc theo khung Phaân tích<br /> nguy cô ñònh löôïng cuûa Vieän Khoa hoïc Quoác gia<br /> Myõ, tuy nhieân thöôøng ñöôïc ñieàu chænh tuøy theo ñaëc<br /> ñieåm cuûa caùc vi sinh vaät:<br /> 1. Xaùc ñònh Yeáu toá nguy cô: Moâ taû yeáu toá vi sinh<br /> vaät vaø aûnh höôûng söùc khoeû, bao goàm caùc trieäu<br /> chöùng, möùc ñoä nghieâm troïng vaø tyû leä töû vong do loaïi<br /> vi sinh vaät naøy. Xaùc ñònh nhöõng nhoùm ñoái töôïng<br /> ngöôøi deã bò nhieãm beänh.<br /> 2. Ñaùnh giaù Lieàu-Ñaùp öùng: Moái quan heä giöõa<br /> lieàu (soá löôïng vi sinh vaät) phôi nhieãm vaø caùc taùc<br /> ñoäng söùc khoûe gaây ra. Nhöõng soá lieäu töø caùc nghieân<br /> cöùu treân ngöôøi vaø ñoäng vaät cho pheùp xaây döïng<br /> nhöõng moâ hình toaùn hoïc nhaèm döï ñoaùn moái quan heä<br /> lieàu-ñaùp öùng.<br /> 3. Ñaùnh giaù phôi nhieãm: Moâ taû ñöôøng truyeàn<br /> cho pheùp moät vi sinh vaät tieáp xuùc vôùi quaàn theå ngöôøi<br /> vaø gaây ra beänh dòch (qua thöïc phaåm, khoâng khí,<br /> nöôùc uoáng, qua tieáp xuùc v.v. ). Xaùc ñònh quy moâ vaø<br /> thôøi gian phôi nhieãm theo töøng ñöôøng truyeàn. Döï<br /> ñoaùn soá ngöôøi phôi nhieãm vaø loaïi quaàn theå ngöôøi<br /> chòu taùc ñoäng.<br /> 4. Moâ taû nguy cô: Toång hôïp thoâng tin töø caùc<br /> böôùc 1, 2 vaø 3 vaøo trong moät moâ hình toaùn hoïc ñeå<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 75<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> tính toaùn, öôùc löôïng nguy cô: xaùc suaát xaûy ra moät<br /> keát quaû naøo ñoù nhö nhieãm beänh, oám, hay töû vong.<br /> Töø caùc böôùc 1, 2 vaø 3 seõ khoâng ñöa ra moät giaù trò<br /> duy nhaát maø laø moät khoaûng nhieàu giaù trò cho caùc<br /> thoâng soá "phôi nhieãm, lieàu vaø yeáu toá nguy cô", nguy<br /> cô caàn ñöôïc tính toaùn theo taát caû caùc giaù trò thoâng soá<br /> naèm trong nhöõng khoaûng naøy. Moâ hình naøy ñöôïc goïi<br /> laø Phaân tích Monte Carlo vaø keát quaû laø moät khoaûng<br /> caùc nguy cô coù theå xaûy ra, bao goàm caùc tình huoáng<br /> bình thöôøng vaø caû nhöõng tình huoáng xaáu nhaát. Ñaây<br /> laø nhöõng thoâng soá nguy cô maø nhöõng ngöôøi ra quyeát<br /> ñònh seõ tham vaán khi ñöa ra caùc chính saùch [6].<br /> <br /> 3. Thöïc traïng öùng duïng khung ñaùnh giaù<br /> ñònh löôïng nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc,<br /> veä sinh vaø thöïc phaåm<br /> Khoaûng 80% beänh taät laø coù lieân quan ñeán nöôùc<br /> saïch, veä sinh moâi tröôøng vaø an toaøn veä sinh thöïc<br /> phaåm. Caùc vi sinh vaät cuõng nhö caùc chaát ñoäc haïi<br /> trong nöôùc, moâi tröôøng vaø thöïc phaåm laø nguyeân<br /> nhaân cuûa haøng trieäu ca töû vong do tieâu chaûy haøng<br /> naêm treân theá giôùi. Söû duïng thöïc phaåm vaø nöôùc bò<br /> nhieãm baån vi sinh vaät vaø hoùa chaát coù theå daãn ñeán<br /> ngoä ñoäc caáp tính vaø caùc beänh maõn tính. Moät soá hoùa<br /> chaát ñoäc haïi, ñoäc toá vi naám, vi khuaån, ñoäc toá vi<br /> khuaån, vi ruùt… nhieãm vaøo thöùc aên, nöôùc uoáng tuy ôû<br /> lieàu löôïng thaáp nhöng vôùi thôøi gian daøi cuõng coù theå<br /> gaây ra caùc beänh nguy hieåm nhö ung thö, roái loaïn<br /> chöùc naêng cuûa heä thaàn kinh, tieâu hoùa, tuaàn hoaøn cuûa<br /> cô theå. Hoaït ñoäng giaùm saùt an toaøn thöïc phaåm vaø<br /> ñaùnh giaù nguy cô oâ nhieãm thöïc phaåm luoân laø haønh<br /> ñoäng thieát thöïc ñeå ñeà xuaát bieän phaùp phoøng traùnh<br /> vaø haïn cheá caùc yeáu toá nguy cô aûnh höôûng ñeán söùc<br /> khoûe coäng ñoàng.<br /> ÔÛ nhieàu quoác gia ñang phaùt trieån, nôi maø phaân<br /> vaø nöôùc thaûi khoâng ñöôïc xöû lyù moät caùch phuø hôïp,<br /> nguy cô maéc beänh do phôi nhieãm vôùi vi sinh vaät<br /> trong phaân qua ñöôøng nöôùc vaø thöïc phaåm coù theå laø<br /> raát cao. Taïi Vieät Nam, thöïc haønh söû duïng nöôùc thaûi<br /> vaø phaân ñoäng vaät chöa qua xöû lyù trong saûn xuaát<br /> noâng nghieäp laø khaù khoå bieán. Do ñoù, coäng ñoàng daân<br /> cö coù nguy cô cao bò phôi nhieãm vôùi caùc maàm beänh<br /> coù trong nöôùc sinh hoaït vaø thöïc phaåm. Quy trình<br /> QMRA ñoái vôùi caùc vi sinh vaät chuû yeáu tính toaùn caùc<br /> nguy cô tieàm aån do nhöõng maàm beänh coù trong<br /> nguoàn nöôùc vaø thöïc phaåm, vai troø cuûa heä thoáng xöû<br /> lyù nöôùc hay quy trình cheá bieán thöïc phaåm trong<br /> vieäc laøm giaûm noàng ñoä cuûa caùc maàm beänh vaø nguy<br /> cô taùi oâ nhieãm trong quaù trình phaân phoái vaän<br /> 76 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22)<br /> <br /> chuyeån. QMRA laø moät coâng cuï höõu ích giuùp caùc<br /> nhaø quaûn lyù coù ñöôïc cô sôû khoa hoïc ñeå quaûn lyù<br /> nguy cô hieäu quaû. Tuy nhieân, theo ñieàu tra ñaùnh giaù<br /> nhu caàu ñaøo taïo chuyeân ngaønh Söùc khoûe moâi<br /> tröôøng (trong ñoù coù ñaùnh giaù nguy cô) taïi 17<br /> tænh/thaønh phoá cuûa Vieät Nam naêm 2007 cho thaáy<br /> lónh vöïc ñaùnh giaù nguy cô coøn raát môùi meû, khoâng<br /> phaûi laø quy trình baét buoäc vaø hieän coøn thieáu caùn boä<br /> ñöôïc ñaøo taïo veà lónh vöïc naøy [2]. Theâm vaøo ñoù, soá<br /> lieäu phuïc vuï coâng taùc ñaùnh giaù phôi nhieãm coøn khaù<br /> haïn cheá. Ñeå taêng cöôøng vieäc aùp duïng khung ñaùnh<br /> giaù naøy trong thöïc teá, caùc ban, ngaønh lieân quan caàn<br /> tieáp caän vôùi phöông phaùp naøy vaø coi ñaây laø moät<br /> coâng cuï quan troïng trong ñaùnh giaù vaø quaûn lyù caùc<br /> nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc phaåm, cuõng<br /> nhö coù moät keá hoaïch cuï theå ñeå hoaøn thieän heä thoáng<br /> cô sôû döõ lieäu veà chaát löôïng nöôùc, thöïc phaåm vaø<br /> beänh taät lieân quan.<br /> <br /> 4. Xaây döïng vaø toå chöùc khoùa hoïc veà ñaùnh<br /> giaù nguy cô vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc<br /> phaåm taïi Vieät Nam<br /> Keát quaû phaân tích, ñaùnh giaù nguy cô söùc khoeû<br /> do nöôùc vaø thöïc phaåm oâ nhieãm vi sinh laø cô sôû khoa<br /> hoïc ñeå thieát laäp hoaëc xem xeùt, ñieàu chænh tieâu chuaån<br /> nöôùc saïch vaø an toaøn thöïc phaåm phuïc vuï cho coâng<br /> taùc thanh tra, giaùm saùt. Cho ñeán nay, taïi Vieät Nam<br /> hoaït ñoäng ñieàu tra xaùc ñònh nguy cô oâ nhieãm coøn<br /> mang tính chaát rieâng leû ôû caùc boä ngaønh khaùc nhau,<br /> chöa thaønh heä thoáng kieåm soaùt toaøn dieän caùc moái<br /> nguy neân thöôøng chöa ñuû cô sôû ñeå ñeà xuaát ñöôïc<br /> bieän phaùp quaûn lyù. Coâng taùc ñaøo taïo vaø nghieân cöùu<br /> veà ñaùnh giaù nguy cô söùc khoûe moâi tröôøng noùi chung<br /> vaø ñaùnh giaù ñònh löôïng nguy cô vi sinh vaät trong<br /> nöôùc vaø thöïc phaåm noùi rieâng coøn raát haïn cheá. Tröôùc<br /> thöïc traïng ñoù, ñöôïc söï hoã trôï veà taøi chính töø hoaït<br /> ñoäng PAMS cuûa Trung taâm naêng löïc quoác gia veà<br /> nghieân cöùu Baéc-Nam (NCCR North-South<br /> http://www.north-south.unibe.ch) phoái hôïp vôùi<br /> Vieän Nhieät ñôùi Thuïy Syõ (Swiss TPH), nhoùm nghieân<br /> cöùu ñeán töø tröôøng Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng, Vieän Veä<br /> sinh Dòch teã Trung öông vaø Vieän Dinh döôõng ñaõ<br /> phoái hôïp xaây döïng chöông trình, taøi lieäu vaø chuû<br /> ñoäng môû khoùa hoïc veà "Ñaùnh giaù nguy cô söùc khoeû<br /> lieân quan ñeán yeáu toá nguy cô vi sinh vaät trong moâi<br /> tröôøng nöôùc vaø thöïc phaåm ôû Vieät Nam". Nhoùm<br /> nghieân cöùu ñöôïc hoã trôï veà maët kyõ thuaät cuûa caùc<br /> chuyeân gia ñeán töø Vieän nghieân cöùu Gia suùc Quoác teá<br /> (International Livestock Research Institute). Nhoùm<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> cuõng toå chöùc caùc cuoäc hoïp vaø hoäi thaûo laáy yù kieán<br /> chuyeân gia vaø caùc beân lieân quan veà khung chöông<br /> trình vaø noäi dung khoùa hoïc.<br /> Khoaù hoïc keùo daøi moät tuaàn ñaõ thu huùt 40 hoïc<br /> vieân (löïa choïn töø 77 ñôn ñaêng kyù, AÛnh 1) ñeán töø caùc<br /> Vieän nghieân cöùu, Tröôøng Ñaïi hoïc Y, Döôïc vaø Trung<br /> taâm Y teá quaän, huyeän, Trung taâm Y teá döï phoøng caùc<br /> tænh phía Baéc. Hoïc vieân cuûa khoùa hoïc ñöôïc chia<br /> thaønh nhoùm vaø thaûo luaän theo caùc baøi taäp tình huoáng<br /> cuï theå, vôùi phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc. Noäi dung<br /> khoaù hoïc bao goàm caáu phaàn lyù thuyeát vaø caáu phaàn<br /> thöïc haønh trong phoøng thí nghieäm vaø taïi thöïc ñòa,<br /> chuû yeáu xoay quanh caùc vaán ñeà ñaùnh giaù nguy cô<br /> söùc khoeû moâi tröôøng do phôi nhieãm vôùi vi sinh vaät<br /> trong nöôùc thaûi vaø thöïc phaåm (AÛnh 2). Hoïc vieân<br /> ñöôïc hoïc caùch thöïc hieän ñaùnh giaù ñònh löôïng nguy<br /> cô vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc phaåm thoâng qua<br /> caùc böôùc: Xaùc ñònh yeáu toá nguy cô; Ñaùnh giaù lieàuñaùp öùng; Ñaùnh giaù phôi nhieãm; vaø Moâ taû nguy cô.<br /> Sau khoùa hoïc naøy, 2 hoïc vieân ñaõ thöïc hieän thaønh<br /> coâng 2 ñeà taøi luaän vaên thaïc syõ Y teá coâng coäng veà<br /> ñaùnh giaù nguy cô Salmonella trong thòt lôïn vaø ñaùnh<br /> giaù nguy cô phôi nhieãm vôùi asen trong nöôùc ngaàm<br /> taïi Haø Nam [1;3].<br /> Sau khi xaây döïng vaø toå chöùc khoùa hoïc, tröôøng<br /> Ñaïi hoïc Y teá coâng coäng ñaõ toå chöùc hoäi thaûo vôùi ñaïi<br /> dieän caùc ban ngaønh, caùc vieän nghieân cöùu vaø caùc<br /> tröôøng ñaïi hoïc lieân quan vaøo thaùng 1/2011 ñeå giôùi<br /> thieäu veà caùch tieáp caän ñaùnh giaù ñònh löôïng nguy cô<br /> vi sinh vaät vaø thaûo luaän höôùng hôïp taùc trong lónh vöïc<br /> ñaøo taïo vaø nghieân cöùu veà lónh vöïc naøy. Hoäi thaûo<br /> cuõng nhaèm muïc ñích xaây döïng maïng löôùi veà ñaùnh<br /> giaù nguy cô taïi Vieät Nam. Caùc nhaø hoaïch ñònh chính<br /> saùch vaø caùc nhaø nghieân cöùu ñaùnh giaù cao caùch tieáp<br /> caän naøy trong coâng taùc quaûn lyù nguy cô lieân quan tôùi<br /> vi sinh vaät trong nöôùc vaø thöïc phaåm. Döïa treân boä taøi<br /> lieäu giaûng daïy cuûa khoùa hoïc naøy, Cuïc An toaøn Veä<br /> sinh Thöïc phaåm- Boä Y teá vaø Vaên phoøng Toå chöùc Y<br /> teá theá giôùi taïi Haø Noäi ñaõ hoã trôï nhoùm nghieân cöùu<br /> phaùt trieån thaønh cuoán saùch veà Ñaùnh giaù nguy cô vi<br /> sinh vaät trong thöïc phaåm taïi Vieät Nam [4;7].<br /> <br /> AÛnh 1. Hoïc vieân vaø giaûng vieân khoùa hoïc.<br /> <br /> AÛnh 2. Hoïc vieân ñi thöïc ñòa taïi Haø Nam.<br /> <br /> 5. Lôøi caûm ôn<br /> Chuùng toâi chaân thaønh caûm ôn Trung taâm Quoác<br /> gia veà Naêng löïc Nghieân cöùu Baéc-Nam (NCCR<br /> North-South:<br /> http://www.north-south.unibe.ch)<br /> thoâng qua döï aùn PAMS SEA-03, Vaên phoøng Toå chöùc<br /> Y teá theá giôùi taïi Vieät Nam vaø Cuïc An toaøn Veä sinh<br /> Thöïc phaåm, Boä Y teá ñaõ hoã trôï kinh phí thöïc hieän.<br /> Chuùng toâi cuõng caùm ôn ThS. Nguyeãn Ngoïc Bích,<br /> ThS. Phaïm Ñöùc Phuùc, ThS. Buøi Thò Mai Höông,<br /> ThS. Nguyeãn Thuùy Quyønh vaø CN. Nguyeãn Hoàng<br /> Nhung ñaõ ñoùng goùp cho söï thaønh coâng cuûa Döï aùn.<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2011, Soá 22 (22) 77<br /> <br />