Phát triển kinh tế xã hội và vấn đề phát sinh chất thải ở Việt Nam - thực trạng và giải pháp

QUAÛN LYÙ RAÙC THAÛI, NÖÔÙC THAÛI VÌ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG VAØ VAI TROØ CUÛA KIEÅM TOAÙN NHAØ NÖÔÙC<br /> <br /> <br /> <br /> PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ XAÕ HOÄI<br /> VAØ VAÁN ÑEÀ PHAÙT SINH CHAÁT THAÛI ÔÛ VIEÄT NAM -<br /> THÖÏC TRAÏNG VAØ GIAÛI PHAÙP<br /> PGS.TS. Nguyễn Thế Chinh*<br /> Ths. Nguyễn Ngọc Tú*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> B<br /> iến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường và suy giảm đa dạng sinh học tiếp<br /> tục là những vấn đề lớn, mang tính toàn cầu. Tăng trưởng xanh, phát triển nền kinh tế xanh,<br /> kinh tế tuần hoàn đang được Liên hợp quốc kêu gọi các nước triển khai thông qua phát triển<br /> năng lượng sạch, cac-bon thấp và phát triển bao trùm. Ở Việt Nam, qua hơn 30 năm đổi mới,<br /> đất nước đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tăng<br /> trưởng kinh tế được duy trì, đời sống người dân không ngừng được cải thiện, đất nước đã ra khỏi nhóm<br /> nước nghèo, gia nhập nhóm nước có mức thu nhập trung bình. Tuy nhiên, mô hình tăng trưởng kinh tế<br /> chưa bền vững, thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, sự gia tăng nhanh khối lượng và chủng loại chất<br /> thải, ô nhiễm môi trường, cạn kiệt tài nguyên và suy giảm đa dạng sinh học... tiếp tục là các thách thức đối<br /> với phát triển bền vững ở nước ta. Trước bối cảnh đó, Ðảng và Chính phủ đã và đang tiếp tục thực hiện<br /> chủ trương phát triển nhanh và bền vững, đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, kiên quyết<br /> không đánh đổi môi trường lấy các lợi ích kinh tế.<br /> Từ khóa: Phát triển kinh tế xã hội, rác thải, chất thải.<br /> Socio-economic development and problem of waste generatedin Vietnam - reality and solutions<br /> Climate change, natural resource degradation, environmental pollution and biodiversity decline<br /> continue to be major, global issues. Green growth, green economy development, recirculation economy<br /> are being called upon by the United Nations to implement through clean energy development, low carbon<br /> and comprehensive development. In Vietnam, over 30 years of renovation, the country has gained many<br /> important achievements in the industrialization and modernization process. Economic growth has been<br /> maintained, people’s lives have been constantly improved, the country has moved out of the poor group, and<br /> joined the group of middle-income countries. However, the model of economic growth is not sustainable,<br /> natural disasters, epidemics, climate change, rapid increase in the amount and type of waste, environmental<br /> pollution, natural resource depletion and biodiversity decline... continues to be challenges to sustainable<br /> development of the country. In this context, the Party and the Government have continued to implement<br /> the policy of rapid and sustainable development, renovating the growth model, restructuring the economy,<br /> resolutely not trading the environment for economy benefits.<br /> Key words: Socio-economic development, waste.<br /> <br /> 1. Phát triển kinh tế - xã hội và phát sinh chất thách thức lớn, đặc biệt trong cải thiện chất lượng<br /> thải ở Việt Nam tăng trưởng. Tăng trưởng kinh tế ở nước ta còn dựa<br /> nhiều vào đầu tư, khai thác tài nguyên và gia công<br /> 1.1. Phát triển kinh tế - xã hội<br /> nhờ vào nhân công giá rẻ, chưa chú trọng và đầu tư<br /> Giai đoạn 2011 - 2017, nền kinh tế Việt Nam đã thích đáng cho nông nghiệp, nông thôn, chưa quan<br /> cho thấy những phục hồi rõ nét. Mặc dù tiếp tục tâm đúng mức đến các động lực như khoa học -<br /> thu được nhiều thành quả lớn trong những năm công nghệ, nhu cầu của thị trường trong nước...<br /> qua nhưng nền kinh tế tiếp tục đối mặt với những Tính chung cả năm 2017, chỉ số sản xuất toàn<br /> <br /> *Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và môi trường<br /> <br /> 6 Số 143 - tháng 9/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> ngành công nghiệp tăng 7,85% so với năm 2016, năm 2018 nông nghiệp tăng trưởng 3,76% - cao<br /> cao hơn mức tăng 7,06% của năm 2016 (trừ ngành nhất của ngành trong 7 năm với tổng kim ngạch<br /> khai thác dầu khí giảm sút mạnh). Các ngành công xuất khẩu đạt hơn 40 tỉ USD. Ngoài ra, chất lượng<br /> nghiệp, ngành chế biến, chế tạo vẫn có tăng trưởng tăng trưởng của nền kinh tế của năm 2018 cũng<br /> khá, đạt 14,5%; ngành sản xuất và phân phối điện đã có sự cải thiện rõ rệt thể hiện qua tốc độ tăng<br /> tăng 9,4%. Một số sản phẩm công nghiệp tăng cao năng suất lao động và hệ số ICOR giảm dần, lạm<br /> so với năm trước: Thép cán tăng 26,8%; sắt, thép<br /> phát được giữ dưới 4%, dự trữ ngoại hối đạt gần<br /> thô tăng 20,5%; xi măng tăng 14,4%.<br /> 60 tỉ USD.<br /> Năm 2018, tốc độ tăng trưởng GDP đạt 7,08%,<br /> Tuy nhiên, nhìn chung tỷ trọng giá trị sản phẩm<br /> cao nhất trong 10 năm và đưa Việt Nam vào nhóm<br /> công nghệ cao trong GDP của nước ta còn thấp.<br /> các nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới.<br /> Thêm vào đó, chất lượng nguồn lao động chưa đáp<br /> Trong bối cảnh xung đột thương mại trên thế giới<br /> đã trở thành một trong những quan ngại lớn nhất ứng yêu cầu phát triển. Việc chú trọng đầu tư vào<br /> đối với nền kinh tế thế giới, đối với tiến trình toàn một số lĩnh vực như bất động sản, chứng khoán...<br /> cầu hóa, tự do hóa thương mại và đầu tư thì nền đã gặp nhiều rủi ro, làm cho kinh tế phát triển<br /> kinh tế Việt Nam đã đạt được một số thành tựu: không bền vững, càng thêm lệ thuộc nhiều vào vốn<br /> 2018 Việt Nam xuất siêu hàng hóa trên 7 tỉ USD, đầu tư. Đây là những khó khăn và trở ngại khi thực<br /> tức gấp hơn 3 lần kỷ lục đã xác lập từ năm 2017; hiện đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế.<br /> <br /> Biểu đồ 1. Tỷ lệ tăng trưởng GDP trong nước giai đoạn 2010 - 2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Tổng cục Thống kê, 2018<br /> <br /> 1.2. Hiện trạng phát sinh chất thải và một số 1.2.1. Phát sinh chất thải rắn<br /> thách thức<br /> Chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tại Việt Nam<br /> Cùng với sự gia tăng dân số, sự phục hồi, phát bao gồm chất thải sinh hoạt thông thường và chất<br /> triển của các ngành, nghề sản xuất trong thời gian thải sinh hoạt nguy hại và tùy thuộc vào vùng địa lý<br /> qua, một mặt đã thúc đẩy phát triển kinh tế - xã mà có đặc tính khác nhau. Chất thải rắn sinh hoạt<br /> hội, mặt khác lại làm gia tăng nhu cầu tiêu dùng ở các đô thị của Việt Nam hiện chiếm đến hơn 50%<br /> hàng hóa, nguyên vật liệu, năng lượng đồng thời tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt của cả nước,<br /> làm gia tăng lượng phát sinh. Chất thải tăng nhanh chiếm khoảng 60-70% tổng lượng chất thải rắn đô<br /> chóng về số lượng, với thành phần ngày càng phức thị. Lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh hiện<br /> tạp gây khó khăn cho công tác thu gom, xử lý. nay khoảng 25,5 triệu tấn/năm, trong đó chất thải<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 143 - tháng 9/2019 7<br /> QUAÛN LYÙ RAÙC THAÛI, NÖÔÙC THAÛI VÌ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG VAØ VAI TROØ CUÛA KIEÅM TOAÙN NHAØ NÖÔÙC<br /> <br /> rắn sinh hoạt đô thị phát sinh khoảng 38.000 tấn/ bì hóa chất bảo vệ thực vật, phân bón, 76 triệu tấn<br /> ngày và chất thải rắn sinh hoạt nông thôn phát sinh rơm rạ, 47 triệu tấn chất thải chăn nuôi.<br /> là khoảng 32.000 tấn/ngày.<br /> Một số loại chất thải rắn đặc thù mới nổi: Chất<br /> Bảng 1. Tình hình phát sinh chất thải rắn sinh thải điện tử và chất thải nhựa biển đang là 2 vấn<br /> hoạt giai đoạn 2013-2017 đề mới nổi trong quản lý chất thải ở Việt Nam và<br /> hiện nay chưa có số liệu thống kê chính thức về<br /> Khối lượng chất Khối lượng chất phát sinh các loại chất thải này ở Việt Nam. Theo<br /> thải rắn sinh hoạt thải rắn sinh hoạt<br /> Năm nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới năm 2012 thì<br /> đô thị phát sinh nông thôn phát<br /> (tấn/ngày) sinh (tấn/ngày) những nước thu nhập trung bình như Việt Nam<br /> lượng chất thải nhựa phát sinh chiếm khoảng 12%<br /> 2013 30.000 22.000<br /> tổng lượng chất thải và Việt Nam được đánh giá<br /> 2014 32.000 25.000<br /> là một trong các quốc gia có lượng phát thải nhựa<br /> 2015 34.000 27.000<br /> biển hàng đầu thế giới.<br /> 2016 37.000 29.000<br /> 2017 38.000 30.000 1.2.2. Phát sinh nước thải<br /> <br /> Nguồn: Tổng hợp của Bộ Tài nguyên và Môi Hiện nay, nước ta đang đối mặt tình trạng ô<br /> trường nhiễm, suy giảm nguồn nước, nhất là tại các khu<br /> công nghiệp và đô thị. Các nguồn phát sinh nước<br /> Chất thải rắn sinh hoạt nguy hại thường lẫn vào<br /> thải ngày càng đa dạng với lượng nước thải phát<br /> chất thải rắn sinh hoạt thông thường và được mang<br /> sinh ngày càng nhiều đang đặt ra những thách thức<br /> đến bãi chôn lấp bao gồm các thiết bị linh kiện điện<br /> to lớn cho công tác quản lý nước thải. Trong đó,<br /> tử, dược phẩm, hóa chất được sử dụng... Tuy lượng<br /> một số loại hình nước thải chính phải kể đến là<br /> phát sinh không nhiều nhưng cũng tiềm ẩn nguy<br /> nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp, nước<br /> cơ ảnh hưởng đến cộng đồng.<br /> thải y tế và một số loại hình nước thải khác như<br /> Phát sinh các loại chất thải rắn khác: Chất thải nước thải làng nghề, nước thải nông nghiệp...<br /> rắn xây dựng: Thường được thải bỏ, chôn lấp cùng<br /> Đối với nước thải sinh hoạt, đây là một trong<br /> chất thải rắn sinh hoạt, chiếm 25% khối lượng chất<br /> những loại hình nước thải có thải lượng lớn tại<br /> thải rắn tại Hà Nội, Tp. Hồ Chí Minh và 12-13%<br /> Việt Nam hiện nay ở cả khu vực đô thị và nông<br /> tại các địa phương khác như An Giang, Bắc Giang,<br /> thôn, ước tính đến hết năm 2016, lượng nước thải<br /> Hải Phòng; Chất thải rắn công nghiệp: Phát sinh<br /> sinh hoạt phát sinh tại các vùng trên cả nước gần<br /> chủ yếu từ các khu, cụm công nghiệp và đạt khoảng<br /> 8,7 triệu m3. Cùng với sự gia tăng dân số và nhu<br /> 8,1 triệu tấn vào năm 2016. Chất thải nguy hại<br /> cầu cuộc sống, lượng nước thải sinh hoạt phát sinh<br /> công nghiệp thường chiếm 15-20% lượng chất thải<br /> tiếp tục tăng cao... đặc biệt là những nơi tập trung<br /> rắn công nghiệp, phát sinh chủ yếu ở ngành công<br /> đông dân cư như các khu đô thị tại các thành phố<br /> nghiệp nhẹ, luyện kim, hóa chất; chất thải rắn y tế:<br /> lớn. Điều này dẫn đến tình trạng quá tải của các<br /> Phát sinh từ hoạt động y tế phụ thuộc vào quy mô<br /> hệ thống thoát nước và tiếp nhận nước thải tại<br /> giường bệnh, tính chất của cơ sở y tế và các thủ<br /> các thành phố, ảnh hưởng lớn đến chất lượng các<br /> thuật được áp dụng với lượng phát sinh khoảng<br /> nguồn tiếp nhận nước thải.<br /> 450 tấn/ngày, trong đó có 47 - 50 tấn là chất thải<br /> nguy hại; Chất thải rắn nông nghiệp: Bao gồm chất Đối với nước thải y tế, tính đến tháng 3 năm<br /> thải rắn thải bỏ sau thu hoạch các loại cây trồng, 2017, cả nước có khoảng gần 13.700 cơ sở y tế với<br /> chất thải phát sinh từ hoạt động chăn nuôi, bao bì lượng nước thải y tế phát sinh khoảng 150.000 m3/<br /> hóa chất bảo vệ thực vật, phân bón... Mỗi năm hoạt ngày đêm1. Lượng nước thải y tế phát sinh hàng<br /> động nông nghiệp phát sinh khoảng 14.000 tấn bao năm tăng dần theo thời gian.<br /> <br /> 1<br /> Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia năm 2017, quản lý chất thải, 2017<br /> <br /> <br /> <br /> 8 Số 143 - tháng 9/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  Biểu đồ 2. Tổng lượng nước thải y tế ước tính trên phạm vi toàn quốc qua các năm<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia năm 2017, quản lý chất thải, 2017<br /> (Ghi chú: Thải lượng nước thải được tính toán dựa trên số lượng giường bệnh - NGTK, 2017 và hệ số phát<br /> sinh nước thải y tế).<br /> <br /> Đối với nước thải công nghiệp, lượng phát sinh Các làng nghề hiện nay đang có xu hướng bị ô<br /> ngày càng gia tăng cùng với quá trình công nghiệp nhiễm hữu cơ nặng nề do nước thải từ làng nghề<br /> hóa đất nước. Đông Nam Bộ được đánh giá là vùng chế biến lương thực, thực phẩm, chăn nuôi, giết mổ<br /> có lượng nước thải công nghiệp phát sinh lớn nhất và ô nhiễm chất vô cơ tại các làng nghề dệt nhuộm,<br /> cả nước, tiếp đến là vùng đồng bằng sông Hồng. thủ công mỹ nghệ và mây tre đan, tái chế giấy.<br /> Lượng nước thải công nghiệp phát sinh có sự dao<br /> động lớn giữa các địa phương trên cả nước tùy Ngoài ra, nước thải từ hoạt động nông nghiệp<br /> thuộc vào mức độ phát triển công nghiệp ở từng có chứa hóa chất bảo vệ thực vật hay thuốc trừ<br /> địa phương. sâu cũng đang là vấn đề môi trường hiện hữu ảnh<br /> hưởng đến nguồn nước tại những địa phương có<br /> Bảng 2. Lượng nước thải công nghiệp phát<br /> nền kinh tế nông nghiệp phát triển mạnh như ở<br /> sinh tại một số địa phương<br /> vùng đồng bằng sông Cửu Long.<br /> Lượng nước thải công<br /> Tỉnh/thành phố nghiệp phát sinh (m3/ 1.2.3. Phát sinh khí thải<br /> ngày đêm)<br /> Các nguồn phát sinh khí thải chủ yếu của nước<br /> Tp. Hồ Chí Minh 143.701<br /> ta gồm: Giao thông, công nghiệp, xây dựng và dân<br /> Bình Dương 136.700<br /> Hà Nội 75.000 sinh, nông nghiệp và làng nghề, chôn lấp và xử lý<br /> Bắc Ninh 65.000 chất thải. Theo thống kê, tại các thành phố lớn, các<br /> Bà Rịa – Vũng Tàu 56.880 loại khí thải gây ô nhiễm môi trường chủ yếu từ<br /> Nghệ An 26.578 hoạt động giao thông vận tải. Trong khi đó, ở khu<br /> Ninh Bình 13.000 vực nông thôn, ô nhiễm bởi các khí thải mang tính<br /> Đồng Tháp 12.477 cục bộ và được ghi nhận ở xung quanh một số làng<br /> Khánh Hòa 10.000 nghề, khu vực cụm điểm công nghiệp, xung quanh<br /> Thanh Hóa 2.800 các điểm khai thác và sản xuất vật liệu xây dựng,<br /> Nguồn: Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia một số điểm đang diễn ra hoạt động nâng cấp cơ<br /> năm 2017, quản lý chất thải, 2017 sở hạ tầng.<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 143 - tháng 9/2019 9<br /> QUAÛN LYÙ RAÙC THAÛI, NÖÔÙC THAÛI VÌ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG VAØ VAI TROØ CUÛA KIEÅM TOAÙN NHAØ NÖÔÙC<br /> <br /> Đối với khí thải từ hoạt động giao thông, ngành Theo báo cáo của Chính phủ về công tác bảo<br /> giao thông vận tải đóng góp khoảng 22,6% tổng vệ môi trường thì áp lực từ chính sách cấm nhập<br /> lượng phát thải khí nhà kính theo phân ngành khẩu một số loại phế liệu của một số nước trên<br /> năng lượng2. thế giới, dẫn đến phế liệu đang có nguy cơ chuyển<br /> vào khu vực ASEAN, trong đó có Việt Nam. Tổng<br /> Biểu đồ 3. Tỷ lệ đóng góp phát thải các chất<br /> khối lượng phế liệu nhập khẩu vào Việt Nam năm<br /> gây ô nhiễm không khí do các phương tiện giao<br /> 2018 là 9.254.300 tấn, tăng hơn 1.308.100 tấn so<br /> thông cơ giới đường bộ toàn quốc năm 2014<br /> với năm 2017.<br /> Hiện nay, trên phạm vi cả<br /> nước còn tồn tại những dự án, cơ<br /> sở thuộc loại hình sản xuất công<br /> nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi<br /> trường, phát sinh lượng chất thải<br /> lớn, có tính độc hại cao đối với môi<br /> trường; nhiều khu công nghiệp,<br /> cụm công nghiệp chưa có hoặc có<br /> Nguồn: Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia khu xử lý nước thải nhưng chưa đạt yêu cầu.<br /> năm 2017, quản lý chất thải, 2017 Công tác quản lý chất thải đặc biệt là quản lý<br /> Ghi chú: Tính theo hệ số phát thải của WHO, 1993 chất thải rắn hiện vẫn còn nhiều tồn tại. Hệ thống<br /> chính sách pháp luật về quản lý chất thải rắn còn<br /> Đối với khí thải công nghiệp, các hoạt động<br /> chưa đầy đủ, chồng chéo. Việc tổ chức, phân công<br /> được đánh giá là những nguồn gây ô nhiễm môi<br /> trách nhiệm về chất thải rắn vẫn còn phân tán và<br /> trường không khí đáng kể hiện nay bao gồm: Khai<br /> thiếu sự thống nhất gây khó khăn cho việc triển<br /> thác và chế biến than, sản xuất thép, sản xuất vật<br /> khai thực hiện. Công tác thanh tra, kiểm tra thực<br /> liệu xây dựng (xi măng) và nhiệt điện, đặc biệt nhiệt<br /> thi pháp luật còn nhiều hạn chế, các chế tài quy<br /> điện than, dầu khí. Khí thải công nghiệp thường có<br /> định về xử phạt đối với các vi phạm về quản lý chất<br /> các chất độc hại, tập trung xung quanh khu vực sản<br /> thải rắn chưa đủ sức răn đe. Việc tổ chức triển khai<br /> xuất, chế biến.<br /> quy hoạch quản lý chất thải rắn đã phê duyệt tại các<br /> Ngoài ra còn kể đến lượng khí thải phát sinh từ địa phương còn chậm; đầu tư cho công tác quản<br /> các hoạt động xây dựng; dân sinh; sản xuất nông chất thải rắn còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu<br /> nghiệp; làng nghề và quá trình chôn lấp, xử lý chất cầu thực tế do thiếu nguồn lực tài chính. Công tác<br /> thải rắn... xã hội hóa hiện còn yếu do thiếu các quy định phù<br /> 1.2.4. Một số thách thức hợp nhằm thu hút các nguồn lực đầu tư.<br /> <br /> Dân số tăng nhanh, kết hợp với quá trình đô 2. Một số giải pháp quản lý chất thải ở Việt<br /> thị hóa nhanh chóng đã dẫn đến sự gia tăng phát Nam<br /> sinh các loại chất thải, đặc biệt là chất thải rắn tại Tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách và nâng<br /> các đô thị ở Việt Nam. Theo báo cáo hiện trạng môi cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước: Rà soát<br /> trường quốc gia năm 2017, ước tính lượng chất thải đánh giá hiệu lực, hiệu quả của hệ thống chính<br /> rắn sinh hoạt ở các đô thị tăng trung bình 10 - 16% sách, pháp luật trong công tác quản lý chất thải, từ<br /> mỗi năm, lượng chất thải rắn xây dựng chiếm 10 - đó đề xuất bổ sung hoàn thiện, đảm bảo cho hệ<br /> 15% chất thải rắn đô thị; đến năm 2025 chất thải rắn thống này được hoàn chỉnh, thống nhất và đồng<br /> y tế phát sinh trên cả nước khoảng 33.500 tấn/năm. bộ. Tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định<br /> <br /> 2<br /> Tăng cường kiểm soát khí thải phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, Bộ Giao thông vận tải, 2015.<br /> <br /> <br /> <br /> 10 Số 143 - tháng 9/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> về phân công, phân cấp quản lý nhà nước về quản thân thiện với môi trường...). Tăng cường công tác<br /> lý chất thải giữa các Bộ ngành, địa phương, bảo quản lý đối với hoạt động nhập khẩu và sử dụng<br /> đảm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất.<br /> Rà soát, xây dựng bổ sung các cơ chế, chính sách<br /> Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra, xử<br /> tăng cường hợp tác công - tư, huy động các nguồn<br /> phạt vi phạm về bảo vệ môi trường cho phù hợp<br /> lực xã hội hóa, nguồn lực tư nhân trong công tác<br /> với tình hình thực tế: Công tác thanh tra, kiểm<br /> bảo vệ môi trường.<br /> tra, xử phạt vi phạm hành chính trong bảo vệ môi<br /> Kiểm soát và hạn chế các nguồn thải: Cần xây trường vẫn tiếp tục tồn tại một số bất cập. Ngay từ<br /> dựng lộ trình cho công tác kiểm soát và xử lý các trong các văn bản, quy định pháp luật về xử phạt<br /> nguồn thải. Xác định các ưu tiên giải quyết theo vi phạm hành chính cũng chưa sát với tình hình<br /> từng giai đoạn cho từng loại nguồn thải. Trước mắt, thực tế. Các quy định về xử phạt mới chỉ xét đến<br /> ưu tiên kiểm soát các nguồn thải có tổng lượng hành vi vi phạm mà chưa xem xét đến việc lũy tiến<br /> thải lớn, có tác động đến nhiều thành phần môi khi không khắc phục kịp thời hoặc vi phạm lặp lại<br /> trường, như các loại hình sản xuất công nghiệp gây nhiều lần nên tính răn đe chưa cao. Việc quy định<br /> ô nhiễm lớn như xi măng, nhiệt điện..., các làng xử phạt tất cả các đối tượng vi phạm nhưng thiếu<br /> nghề gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, các cơ sự xem xét đến những điều kiện thực tế chưa cho<br /> sở sản xuất có lượng nước thải trên 1.000 m3/ngày phép hoặc các yếu tố khách quan tác động, khiến<br /> đêm3... Tiếp tục đẩy mạnh triển khai các giải pháp cho việc triển khai xử phạt vẫn còn vấp phải những<br /> kiểm soát khí thải từ các loại phương tiện (công ý kiến không đồng thuận của các đối tượng bị xử<br /> tác đăng kiểm, kiểm định phương tiện, xử lý loại phạt. Chính vì vậy, công tác quản lý môi trường cần<br /> bỏ các phương tiện đã quá niên hạn sử dụng, tiếp tiếp tục có những xem xét, điều chỉnh phù hợp đối<br /> tục lộ trình thắt chặt tiêu chuẩn khí thải đối với với các quy định pháp luật cũng như việc triển khai<br /> phương tiện giao thông, sử dụng nhiên liệu sạch, thực tế đối với vấn đề này.<br /> <br /> Báo cáo Hiện trạng môi trường quốc gia năm 2017, quản lý chất thải, 2017<br /> 3<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 143 - tháng 9/2019 11<br /> QUAÛN LYÙ RAÙC THAÛI, NÖÔÙC THAÛI VÌ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN BEÀN VÖÕNG VAØ VAI TROØ CUÛA KIEÅM TOAÙN NHAØ NÖÔÙC<br /> <br /> Quy hoạch và lựa chọn các công nghệ xử lý chất Việt Nam là một trong các quốc gia có tốc độ<br /> thải phù hợp: Rà soát việc thực hiện nội dung quy tăng trưởng cao trên thế giới, bên cạnh những<br /> hoạch xử lý chất thải rắn trong quy hoạch đô thị và thành tựu đã đạt được, vẫn phải thừa nhận một<br /> các điểm dân cư nông thôn. Quy hoạch, phát triển thực tế là cùng với tăng trưởng kinh tế, lượng chất<br /> cơ sở hạ tầng, áp dụng các công nghệ xử lý chất thải thải ngày càng gia tăng, chất lượng môi trường<br /> tiên tiến, an toàn và phù hợp với điều kiện của từng ngày càng kém hơn; ô nhiễm môi trường với quy<br /> địa phương. Ngoài ra, cần đẩy mạnh nghiên cứu và mô và mức độ ngày càng trầm trọng hơn. Vẫn còn<br /> ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ vào các khu công nghiệp, khu chế xuất đã đi vào hoạt<br /> việc chế biến, xử lý rác thải, nước thải và hạn chế động nhưng chưa có hoặc có hệ thống xử lý nước<br /> đến mức thấp nhất ô nhiễm môi trường do phát thải nhưng chưa đạt yêu cầu; còn nhiều cơ sở gây ô<br /> sinh chất thải. nhiễm môi trường chưa được xử lý triệt để... Thực<br /> tế này đang gây cản trở to lớn đến quá trình phát<br /> Tăng cường và đa dạng hoá nguồn đầu tư tài<br /> triển kinh tế - xã hội, đe dọa đến phát triển bền<br /> chính: Tiếp tục đẩy mạnh việc đa dạng hóa nguồn<br /> vững của đất nước...<br /> tài chính cho quản lý chất thải từ: Ngân sách nhà<br /> nước; các dự án, chương trình tài trợ trong và ngoài Những thách thức đó đòi hỏi sự vào cuộc của cả<br /> nước; Quỹ Bảo vệ môi trường Việt Nam; Quỹ Bảo hệ thống chính trị với việc thực hiện đồng bộ nhiều<br /> vệ môi trường của địa phương huy động vốn từ giải pháp, biện pháp để hạn chế, kiểm soát, xử lý<br /> cộng đồng (doanh nghiệp tư nhân)... hiệu quả lượng chất thải phát sinh; nhận thức phải<br /> đi đôi với hành động, xem bảo vệ môi trường là<br /> Nâng cao nhận thức cộng đồng, khuyến khích<br /> nội dung quan trọng, không thể tách rời trong quá<br /> hoạt động phân loại chất thải tại nguồn: Đẩy mạnh<br /> trình phát triển bền vững đất nước, không đánh<br /> công tác tuyên truyền, giáo dục về môi trường<br /> đổi môi trường lấy các lợi ích kinh tế.<br /> trong toàn xã hội nhằm tạo sự chuyển biến và nâng<br /> cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật bảo vệ<br /> môi trường, thu hút cộng đồng tham gia quản lý TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> chất thải, tăng cường vai trò của cộng đồng trong 1. Ban Cán sự Đảng Bộ Tài nguyên và Môi<br /> quản lý chất thải. Đưa ra cơ chế phù hợp để thúc trường (2018), Báo cáo sơ kết 05 năm thực<br /> đẩy sự tham gia của cộng đồng trong việc quản lý hiện Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban<br /> môi trường nói chung và quản lý chất thải nói riêng Chấp hành Trung ương về chủ động ứng<br /> và chính quyền địa phương (UBND xã, phường) phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản<br /> cần đóng vai trò trung tâm trong mọi hoạt động. lý tài nguyên và bảo vệ môi trường;<br /> <br /> Kết luận 2. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2014), Báo<br /> cáo tổng kết công tác bảo vệ môi trường giai<br /> Là một quốc gia đang phát triển, những năm<br /> đoạn 2011 - 2015 và định hướng giai đoạn<br /> gần đây, dân số nước ta không ngừng tăng nhanh 2016 – 2020 tại Hội nghị Môi trường toàn<br /> từ 86,947 triệu người năm 2010 lên 96,2 triệu người quốc lần thứ 4;<br /> năm 2019 và có khuynh hướng tập trung vào các<br /> 3. Bộ Tài nguyên và Môi trường, Báo cáo Hiện<br /> đô thị, tạo nên sự phân bố không đồng đều giữa<br /> trạng môi trường quốc gia các năm 2013,<br /> các vùng, các khu vực, gây ảnh hưởng đến các mục<br /> 2014, 2015, 2016, 2017, 2018;<br /> tiêu phát triển. Quá trình gia tăng dân số nhanh<br /> 4. Diễn đàn kinh tế Việt Nam (2019), Bài phát<br /> chóng kéo theo những đòi hỏi, yêu cầu về đáp ứng<br /> biểu của Thủ Tướng Chính phủ Nguyễn<br /> các nhu cầu về nhà ở, sinh hoạt, giáo dục, đào tạo,<br /> Xuân Phúc;<br /> chăm sóc y tế, giao thông vận tải, việc làm… làm<br /> 5. Tổng cục Thống kê, Niên giám thống kê các<br /> gia tăng sức ép đối với môi trường tự nhiên và môi<br /> năm 2016, 2017, 2018.<br /> trường xã hội.<br /> <br /> <br /> 12 Số 143 - tháng 9/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />