Phim tài liệu truyền hình - Phần 3

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

278
lượt xem 98
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phương pháp trực tiếp: Đây là phương pháp ra đời sớm nhất, được sử dụng nhiều nhất trong tất cả các thể loại và các loại phim nói chung, kể cả phim tài liệu truyền hình, đảm bảo tính chân thực cao nhờ việc ghi lại những hình ảnh người thật, việc thật đang diễn ra trong cuộc sống. Phương pháp để thực hiện nhất và có hiệu quả nhất, nhưng lại khó sử dụng trong các loại phim về đề tài lịch sử hoặc tái hiện quá khứ. ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Phim tài liệu truyền hình - Phần 3

PHIM TÀI LI U TRUY N HÌNH Ph n 3 7, Các phương pháp khai thác ch t li u 7.1, Phương pháp tr c ti p ây là phương pháp ra i s m nh t, ư c s d ng nhi u nh t trong t t c các th lo i và các lo i phim nói chung, k c phim tài li u truy n hình, mb o tính chân th c cao nh vi c ghi l i nh ng hình nh ngư i th t, vi c th t ang di n ra trong cu c s ng. Phương pháp th c hi n nh t và có hi u qu nh t, nhưng l i khó s d ng trong các lo i phim v tài l ch s ho c tái hi n quá kh . 7.2, Phương pháp gián ti p Thông qua tĩnh v t (thư t , nh t ký, nh ch p, hi n v t…) thư ng hay ư c s d ng k t h p v i phương pháp tr c ti p; c bi t khi c n th hi n nh ng s ki n ho c v n ã qua; quá kh c a nhân v t ho c nh ng ngư i ã quá c . Các chi ti t, hi n v t, tĩnh v t… ph i ư c cân nh c, l a ch n và s d ng m t cách h n ch , tránh c m giác thi u chân th c hay l m d ng, d n n vi c gi m b t tính thuy t ph c ngư i xem. 7.3, D ng các tư li u cũ S d ng tư li u cũ t nhi u ngu n khác nhau )g m phim th i s , tư li u, nh ch p..) theo quan i m riêng c a tác gi , k t h p v i l i bình ư c vi t l i, t o nên m t ý nghĩa hoàn toàn m i, ngư c l i ý nghĩa ban u c a tư li u. Càng khó hơn so v i hai phương pháp trên và yêu c u r t cao v thái chính tr , ý th c và l p trư ng tác gi . c bi t t ra thích h p v i th tài li u chính lu n nói chung. 8, Các y u t trong k ch b n phim tài li u truy n hình 8.1, L i bình
Nhân t quan tr ng th hai trong phim tài li u, ch ng sau hình nh và có lúc còn vư t lên trên hình nh. Tuy nhiên, trong k ch b n, thì l i bình m i ch mang tính ch t d ki n, làm rõ nh ng ý mà hình nh không nói ư c h t. Thư ng ư c hoà tan nhưng l i vô cùng c n thi t, nh t là trong vi c ưa ra các chi ti t, s li u xác th c c n ph i có. Di n gi i,làm sáng t nh ng v n c n thi t, nh n m nh ý nghĩa c a nó,và tránh s hi u l m không áng có, c bi t v i nh ng tài ư c coi là nh y c m, d b suy di n hay xuyên t c. L i bình ch ư c bi t sau khi phim ã d ng xong,và nhi u khi cũng l i do ngư i khác vi t, ch không ph i tác gi k ch b n hay o di n, nhưng ngay trong k ch b n cũng ph i tính n i u này. L i bình có th ư c vi t các d ng vô nhân xưng (mang tính t s ), nhân danh tác gi , ho c l i bình c a chính nhân v t trong phim. 8.2. i tho i L i c a các nhân v t (phát bi u, tr l i ph ng v n, trao i v i nhau…) và câu h i c a tác gi trong nh ng trư ng h p c n thi t, nhưng l i có ý nghĩa quan tr ng, không gì thay th ư c vì tính xác th c, tr c ti p c a nó, không thông qua trung gian là tác gi . Nh v y, ti u s , tính cách, c i m… nhân v t cũng rõ nét hơn và thư ng ch ư c d ki n trong k ch b n, ch không c th hoá trong k ch b n phim truy n. Vì t i th i i m vi t k ch b n, tác gi không th ghi ư c (hay thu ư c) l i nhân v t. Nên h n ch s d ng nhân v t n u không s d b l n v i các th lo i khác ho c gây c m giác nhàm chán cho ngư i xem (phim nói). 8.3, L i nói sau khuôn hình L i bình, l i c a tác gi ho c nhân v t không xu t hi n trên phim, v i m c ích gi i thi u b i c nh, không gian, th i gian, s ki n con ngư i… trong trư ng h p các th pháp khác không t ư c hi u qu như mong mu n. Ngoài ra, còn có tác d ng nh n m nh ý nghĩa c a v n ho c s m a mai, cay ng… và c tho i n i tâm nhân v t.
Cũng ch ư c vi t và ưa vào sau khi phim ã d ng xong, nhưng v n c n ư c d ki n m t cách tương i c th trong k ch b n. 8.4, Ph n ph Gi i thi u nhân v t, b i c nh, không gian , th i gian, ngu n g c, xu t x … c a tư li u trong các trư ng h p c n thi t, nh m m b o tính chân th c, tránh s hi u l m, suy di n… Thư ng ư c s d ng trong nh ng phim có nhi u nhân v t và b i c nh. T o bư c chuy n ho c k t thúc và thay th l i nhân v t, ho c l i bình trong m t s trư ng h p nh t nh. Thư ng là nh ng dòng ch ng n g n, i cùng hình nh và ch ư c ưa vào sau khi phim ã hoàn thành. 8.5, Ph n l i b t (ho c vĩ thanh) Dùng k t thúc tr n v n m t v n , th hi n thái c a tác gi t o ra s liên tư ng, làm rõ thêm nh ng ý mà các bi n pháp khác không th hi n h t ư c. ư c bi u hi n qua hình th c màn ch , l i nhân v t, l i tác gi ho c l i bình. 9, K t c u và b c c k ch b n phim tài li u truy n hình nh nghĩa: K t c u là s hình thành và b c c cho cân i các nhân t trong k ch b n và phim. Nó ph n ánh nh n th c c a ngư i làm phim v các quy lu t hi n th c khách quan ư c trình bày trong di n bi n c a m t tác ph m c th . 9.1. Quá trình k t c u và b c c 9.1.1. M c ích Làm rõ tư tư ng ch tác ph m, t o nên ti t t u và nh p i u c a k ch b n và phim; phát huy tác d ng c a vi c l p l i nh ng chi ti t tương ng hay i l p, nêu b t ý nghĩa c a v n . Cho th y c i m, tâm lý, tính cách c a nhân v t, b n ch t c a s vi c, s ki n ho c v n … T o nên s cân i, hài hòa trong tác ph m. 9.1.2, Yêu c u V n d ng, k t h p các y u t k năng ngh nghi p t o nên tác ph m hoàn ch nh; s d ng m t cách h p lý s lư ng và quan h gi a các nhân v t và s
ki n; quan h gi a các chi ti t, s ki n bên trong và bên ngoài ph n n i dung ư c trình bày trong k ch b n và phim. m b o s cân i h p lý gi a dài th i gian di n bi n câu chuy n, dung lư ng và th i lư ng c a phim. 9.2, Các nhân t trong k t c u 9.2.1, Ph n m u Còn g i là ph n giao ãi hay gi i thi u ph i tr l i các câu h i: Ai? (nhân v t y là ai,l a tu i, gi i tính, ti u s , ngh nghi p..) Cái gì? (S ki n, s vi c ch y u trong k ch b n và phim) âu? (v trí, a i m, vùng mi n, qu c gia…) Bao gi ? (th i gian, th i i m, th i kỳ l ch s ..) Như th nào? (nguyên nhân, di n bi n phát tri n c a câu chuy n, s vi c, s ki n…) Thư ng h t s c g n g n, tránh dài dòng, tai n n, d n n nh ng vi c khó thu hút s chú ý c a ngư i xem. 9.2.2, Ph n th t nút Có nhi m v r t quan tr ng, là t o ra cái c , hay lý do cho hành ng c a các nhân v t. ph n này, tr ng thái "tĩnh" gi a các nhân v t, s ki n và s vi c b phá v ; chuy n sang th " ng". Nhân v t s bu c ph i hành ng theo hư ng mà cái th t nút th t l i, và nút th t theo hư ng nào, thì hành ng c a nhân v t i theo hư ng y. Ph n th t nút không nên ( và cũng không th kéo dài, vì n u như v y, nhân v t s chưa th hành ng ư c ngày, gây c m giác "gi m chân t i ch " khi n cho câu chuy n không th phát tri n ư c. 9.2.3, Ph n phát tri n và m r ng M i va ch m, mâu thu n xung t… u ư c l n lư t tri n khai thông qua hành ng và m i quan h gi a các nhân v t v i các s ki n, s ki n và tình hu ng c th , trong ó phương th c hành ng óng vai trò quy t nh trong vi c th hi n tâm lý, tính cách, m c ích hành vi c a nhân v t. Qua t ng bư c phát tri n, s va ch m, ng gi a các nhân v t d n n nh ng quan h và xung t m i, c t chuy n nh v y cũng ư c m ra theo chi u r ng và b sâu.
i v i m t s th phim tài li u, không nh t thi t ph i có xung t mâu thu n cũng như c t truy n, nhưng dù sao v n này cũng r t quan tr ng và qua ó, cho th y tài năng sáng t o c a ngư i ngh s , trình tay ngh và b n lĩnh c a anh ta. Thông thư ng, ây là trư ng o n dài nh t và quan tr ng nh t trong k ch b n nhi m v và phim tài li u. 9.2.4, Ph n nh i m (cao trào) ph n này m i mâu thu n và xung t u ư c y lên m c r t cao, d n n tình tr ng "t c nư c v b ", òi h i tác gi nhanh chóng tìm cách m nút, k t thúc v n . Lưu ý phân bi t ph n nh i m này v i nh ng "cao trào" trong t ng trư ng o n, sau ó ư c gi i quy t ngay l i bư c sang m t mâu thu n m i. ây cũng là ph n ch a ng ư c mâu thu n chính, chi m v trí trung tâm trong tác ph m. 9.2.5, Ph n m nút (k t thúc v n ) Có ý nghĩa vô cùng quan tr ng, t o nên s thành công c a tác ph m. Cho th y m t cách tr n v n tư tư ng ch , nh ng ý nghĩa, bài h c rút ra t tác ph m,thái c a tác gi . Có th k t thúc m t cách b t ng , tr n v n hay k t "l ng"; s d ng l i b t hay vĩ thanh… nhưng không ư c kéo dài, tránh gây s nhàm chán hay c m giác giáo hu n v ng v i v i ngư i xem. 9.3, B c c 9.3.1, C nh quay (cadre) ơn v cơ b n, quan tr ng nh t trong k ch b n và phim, là m t cú b m máy liên t c t i m t b i c nh hay ngo i nhưng máy quay không thay i v trí. Phân bi t v i c nh (Plan) - nói v c c nh và khuôn hình. C nh quay có th bao hàm m t n i dung tr n v n ho c không, t o nên o n và trư ng o n. 9.3.2, o n (sèene)
G m m t hay nhi u c nh quan h p thành, ch a ng m t n i dung nh t nh và b ph n c a câu chuy n, s ki n hay v n . Có th di n ra t i m t b i c nh n i hay ngo i, ho c n i k t h p ngo i, có s chuy n d ch, thay i v trí máy quay v i nh ng góc và ng tác khác nhau, và tuân theo ý sáng t o nh t nh. 9.3.3, Trư ng o n (épisode) G m m t hay nhi u o n liên k t v i nhau b i tài, v n và tư tư ng ch chung c a k ch b n và phim Là m t ph n tr n v n, có ý nghĩa hoàn c nh ch nh và c l p trong k ch b n và phim, có ch c năng phát tri n tài chung và tư tư ng ch o, bao trùm c a tác ph m. So v i k ch b n phim truy n, thì c nh quay, o n và trư ng o n trong k ch b n và phim tài li u thư ng ng n hơn do c thù c a th lo i, nhưng s lư ng c nh quay l i r t nhi u, trong khi s o n và trư ng o n thư ng h n ch do dung lư ng và th i gian c a phim có h n. 9.4, Hình th c k t c u. 9.4.1, K t c u theo dòng ch y th i gian và s ki n Hình th c ph bi n, quen thu c nh t, hay ư c s d ng nh t trong t t c các lo i phim tài li u nói chung, vì d th c hi n và d i sâu vào vi c miêu t , phân tích các s vi c, s ki n và b n ch t c a v n . Vai trò tác gi không l rõ, nh v y tính khách quan ư c m b o cao hơn và ngư i xem cũng d theo dõi tác ph m hơn. 9.4.2, Câu chuy n ư c k l i b ng hình nh (h i tư ng). Thư ng ư c s d ng trong các lo i phim tài li u chân dung,s ki n ho c v n , trong ó nguyên c d n n n i dung c n th hi n óng vai trò quan tr ng. Phá v dòng ch y th i gian và s ki n, nh v y tính k ch ư c tăng thêm và ý nghĩa v n có th tr lên sâu s c hơn,nhưng n u không c n th n s d làm cho câu chuy n b r i, tr lên khó hi u,nh t là trong nh ng phim có nhi u nhân v t, v i nh ng h i c khác nhau.
9.4.3, Dùng ngư i k chuy n ho c d n chuy n. Ít ư c s d ng so v i hai hình th c trên, nhưng n u s d ng t t thì s t o nên ư c hi u qu r t m nh và sâu. Ngư i d n chuy n có th là nhân v t trong phim ho c chính b n thân tác gi , óng vai trò d n d t, xuyên su t toàn b n i dung tác ph m, nhưng khác h n phim tài li u chân dung, ngư i d n chuy n không ph i là nhân v t chính, v i nh ng nét c áo, tiêu bi u, i n hình mà ch t p h p, t ch c xâu chu i các s ki n v i nhau, theo quan i m sáng t o c a tác gi . 9.4.4, D ng l i tư li u cũ theo lu n m i. Càng ít ư c s d ng hơn so v i các hình th c k t c u trên. B c l rõ b n lĩnh, tư tư ng, l p trư ng tác g a, tài năng và tay ngh . c bi t thích h p v i các th phim tài li u chính lu n (ch nghĩa phát xít thông thư ng, ph n b i, cu c chi n tranh Vi t Nam - nh ng hình nh chưa ư c công b ) 9.5, Các bi n pháp gây cao trào ho c nh n m nh. - Dùng i p khúc (S l p l i) nh n m nh nét ch o và ý nghĩa c a v n . - Dùng trư ng o n trư c gây cao trào cho trư ng o n sau. - Thay i ti t t u, nh p i u trong ph m vi trư ng o n. - S d ng hành ng song song trong trư ng o n. Lưu ý Cũng gi ng như trong b t kỳ m t tác ph m văn chương hay phim truy n nào, k ch b n và phim tài li u truy n hình cũng ph i có y y u t , g m gi i thi u, th t nút, phát tri n, cao trào và m nút Nhưng vi c s p x p, b c c k ch b n và phim l i không nh t thi t ph i tuân theo trình t này mà ph thu c hoàn toàn vào ý sáng t o c a tác gi . Do nhi m v c a t ng trư ng o n khác nhau, nên dài ng n cũng khác nhau, và do c thù c a phim tài li u khác v i phim truy n nêu trên th c t m i k ch b n hay b phim tài li u không nh t thi t ph i h 5 trư ng o n mà v n có
th ít hơn ho c nhi u hơn, nhưng trong ph m vi t ng trư ng o n, l i h i có 5 y u t trong k t c u. 10, L i bình 10.1, V trí, vai trò c a l i bình 10.1.1, Nhân t quan tr ng, không th thi u i v i phim tài li u, l i bình có v trí vô cùng quan tr ng, ch ng sau ph n hình nh. Trong m t s trư ng h p c th còn thay th ho c vư t lên trên hình nh, làm rõ tư tư ng ch c a b phim ho c nh ng ý mà hình nh không nêu ư c h t. ưa ra các s li u, d liêu, s vi c… Góp ph n phát hi n b n ch t có ý nghĩa tri t h c c a hi n tư ng và s ki n; nh n m nh ý nghĩa xã h i c a v n … qua vi c k t h p v i các th pháp văn h c như i p t , so sánh, i chi u, hô ng… làm b t ra nh ng ý nghĩa c n nêu. Là s k t h p hài hoà gi a hình th c và n i dung, phong cách và th lo i ngôn ng văn chương và báo chí, t o nên hi u qu ngh thu t cho phim, ng th i kh c ph c,s a ch a nh ng sai sót khi m khuy t (n u có) t các khâu khác. Có giá tr tương i c l p so v i k ch b n và phim. Dùng chuy n c nh xâu chu i, g n k t các nhân v t, s vi c, s ki n.. t o ra m ch chuy n và câu chuy n; Th hi n thái l p trư ng tác gi . 10.1.2, Khuynh hư ng - S d ng l i bình m t cách h n ch , có ch ng m c nh vi c khai thác t i a hi u qu c a hình nh; nâng thêm m t n c m i. Thích h p v i nh ng b phim giàu ch t li u t o hình và tư li u. - S d ng l i bình như m t phương ti n bi u hi n ch y u c a phim, nh t là trong nh ng trư ng h p phim b thi u h t hình nh ho c tư li u vì m t lý do nào ó (nói v ngư i quá c ; vì lý do t nh ho c khó khăn' không ghi ư c hình.. D bi n thành "phim nói"do ít ch t "xi nê ma". - Hoàn toàn không s d ng l i bình ch dùng r t ít, k t h p v i i tho i ho c c tho i c a nhân v t: xu hư ng làm phim hi n i, òi h i thi t b ng b ; tuy nhiên, d gây ra s mù m khó hi u hay ngư c l i nhàm chán cho khán gi .
10.2, Quá trình vi t l i bình. 10.2.1, Ti p c n tìm hi u b phim - Bư c m u r t quan tr ng, c bi t trong trư ng h p biên k ch và o di n không t vi t l i bình. S trao i, th ng nh t v m t n i dung và hình th c c a l i bình. i u ch nh, s a ch a chi ti t và hình nh, n u c n tìm hi u s li u, s ki n s vi c.. liên quan n n i dung c a l i bình và phim.. - Xem băng d ng, tính toán th i lư ng, n i dung t ng o n và trư ng o n, lên phương án và n i dung l i bình tương ng. Xác nh s li u,d ki n s ưa vào l i bình, phong cách, gi ng i u, bi n pháp tu t h c…. 10.2.2, Th c hi n - Vi t, trên cơ s nh ng n i dung và v n ã ư c xác nh,s d ng các th pháp, phương pháp phù h p. Huy ng n m c t i a tài năng, v n s ng và ki n th c nói chung; b sung nh ng gì còn thi u h t. - So sánh, i chi u, c th , s a ch a, g t giũa cho phù h p v i n i dung phim, thêm vào ho c c t b t. Ki m tra soát l i nh m tránh nh m l n, th a thi u, ho c nh ng câu ch d gây hi u l m; thay th nh ng t ng quá c thù b ng nh ng t ng phù h p, tránh gây khó khăn cho ngư i c l i bình. 10.3, Hình th c l i bình 10.3.1, Nhân danh tác gi , nói th ng v i ngư i xem Hình th c hay ư c s d ng, g n gũi v i ngôn ng báo chí, d tác ng m nh t i nh n th c c a ngư i xem. 10.3.2, Hình th c "vô nhân xưng" Ít nhi u mang tính "t s " t o nên c m giác khách quan, chân th c. ư c s d ng trong t t c các th và các lo i phim tài li u nói chung. 10.3.3, L i nhân v t Nhân danh nhân v t, trình bày suy nghĩ, tình c m, nh n th c c a tác gi i v i s vi c, s ki n. Khó vi t hơn,nhưng n u khéo s d ng, s t hi u qu r t sâu.
11, Phong cách 11.1, Phim tài li u chân dung Xác nh rõ i tư ng, nhân thân v i nh ng tính cách i n hình t ó có l i l , gi ng i u cho phù h p; chú ý s khác bi t c a t ng lo i nhân v t trong các b phim khác nhau 11.2, Phim tài li u chính lu n L i l thư ng rút g n, anh thép và chính xác. Tránh nh ng câu ch sáo mòn, hoa m nhưng tr ng r ng; nh ng t ng d gây hi u l m, nư c ôi… 11.3, Chú tr ng khai thác ch t thơ, s d ng nhi u n d , tư ng trưng, ư c l . Tác ng t i ngư i xem thông qua nh n th c th m m c a h . K T LU N Phim tài li u là th lo i ra i s m nh t trong h th ng th lo i c a c i n nh và truy n hình. Phim tài li u ra i do nhu c u ghi nh n hi n th c cu c s ng xung quanh mình b ng nh ng hình nh v con ngư i, s vi c, s ki n có th c trong quá trình phát tri n, phim tài li u ngày càng ch ng t ư c s c m nh c a nó và tr thành m t th lo i không th thi u trong i s ng i n nh và truy n hình hi n i. Nh n th y nh ng kh năng to l n c a phim tài li u trong vi c nh hư ng dư lu n xã h i, truy n hình ã ti p nh n th lo i này vào h th ng th lo i c a mình. S xu t hi n c a phim tài li u truy n hình là s h p tác hai chi u. N u như truy n hình tìm th y kh năng to l n c a phim tài li u trong vi c nh hư ng dư lu n xã h i; thì nh ng nhà làm phim tài li u tìm th y truy n hình nh ng i u ki n m b o cho phim tài li u phát huy ư c kh năng c a mình. Phim tài li u s d ng trên truy n hình ã phát huy cao kh năng giáo d c th m m , kh năng nh hư ng các giá tr th m m và nh ng giá tr nhân văn cho công chúng. Vì ra i sau nên phim tài li u truy n hình ư c th a hư ng r t nhi u t th lo i phim tài li u c a i n nh. Nó th a hư ng g n như toàn b h th ng ngôn ng hình nh và âm thanh cùng v i th pháp Montage c a i n nh. Tuy nhiên, do
nh ng c trưng lo i hình khác nhau mà h th ng ngôn ng ó phim tài li u truy n hình có i m khác so v i phim tài li u i n nh. Nh ng i m khác ó là c c nh thích h p v i t ng lo i hình, k t c u, dư thông tin, tính th i s c a tài. Do v y, nh ng ngư i làm phim khi xây d ng tác ph m tài li u truy n hình c n chú ý t i nh ng i m khác bi t này có th cho ra i nh ng b phim truy n hình có giá tr .