
PHIM TÀI LIU TRUYN HÌNH
Phn 3
7, Các phng pháp khai thác cht liu
7.1, Phng pháp trc tip
ây là phng pháp ra i sm nht, c s dng nhiu nht trong tt c
các th loi và các loi phim nói chung, k c phim tài liu truyn hình, m bo
tính chân thc cao nh vic ghi li nhng hình nh ngi tht, vic tht ang din
ra trong cuc sng.
Phng pháp thc hin nht và có hiu qu nht, nhng li khó s dng
trong các loi phim v tài lch s hoc tái hin quá kh.
7.2, Phng pháp gián tip
Thông qua tnh vt (th t, nht ký, nh chp, hin vt…) thng hay c
s dng kt hp vi phng pháp trc tip; c bit khi cn th hin nhng s
kin hoc vn ã qua; quá kh ca nhân vt hoc nhng ngi ã quá c.
Các chi tit, hin vt, tnh vt… phi c cân nhc, la chn và s dng
mt cách hn ch, tránh cm giác thiu chân thc hay lm dng, d n n vic
gim bt tính thuyt phc ngi xem.
7.3, Dng các t liu c
S dng t liu c! t nhiu ngu"n khác nhau )g"m phim thi s, t liu,
nh chp..) theo quan im riêng ca tác gi, kt hp vi li bình c vit li, to
nên mt ý ngha hoàn toàn mi, ngc li ý ngha ban u ca t liu.
Càng khó hn so vi hai phng pháp trên và yêu cu rt cao v thái
chính tr, ý thc và lp trng tác gi. c bit t# ra thích hp vi th tài liu
chính lun nói chung.
8, Các yu t trong kch bn phim tài liu truyn hình
8.1, Li bình

Nhân t quan trng th hai trong phim tài liu, ch$ ng sau hình nh và có
lúc còn vt lên trên hình nh. Tuy nhiên, trong kch bn, thì li bình mi ch$
mang tính cht d kin, làm rõ nhng ý mà hình nh không nói c ht. Thng
c hoà tan nhng li vô cùng cn thit, nht là trong vic a ra các chi tit, s
liu xác thc cn phi có.
Din gii,làm sáng t# nhng vn cn thit, nhn mnh ý ngha ca nó,và
tránh s hiu lm không áng có, c bit vi nhng tài c coi là nhy cm,
d b suy din hay xuyên tc.
Li bình ch$ c bit sau khi phim ã dng xong,và nhiu khi c!ng li do
ngi khác vit, ch không phi tác gi kch bn hay o din, nhng ngay trong
kch bn c!ng phi tính n iu này. Li bình có th c vit % các dng vô
nhân xng (mang tính t s), nhân danh tác gi, hoc li bình ca chính nhân vt
trong phim.
8.2. i thoi
Li ca các nhân vt (phát biu, tr li ph#ng vn, trao &i vi nhau…) và
câu h#i ca tác gi trong nhng trng hp cn thit, nhng li có ý ngha quan
trng, không gì thay th c vì tính xác thc, trc tip ca nó, không thông qua
trung gian là tác gi. Nh vy, tiu s, tính cách, c im… nhân vt c!ng rõ nét
hn và thng ch$ c d kin trong kch bn, ch không c th hoá trong kch
bn phim truyn. Vì ti thi im vit kch bn, tác gi không th ghi c (hay
thu c) li nhân vt. Nên hn ch s dng nhân vt nu không s' d b l n vi
các th loi khác hoc gây cm giác nhàm chán cho ngi xem (phim nói).
8.3, Li nói sau khuôn hình
Li bình, li ca tác gi hoc nhân vt không xut hin trên phim, vi mc
ích gii thiu bi cnh, không gian, thi gian, s kin con ngi… trong trng
hp các th pháp khác không t c hiu qu nh mong mun. Ngoài ra, còn có
tác dng nhn mnh ý ngha ca vn hoc s m$a mai, cay ng… và c thoi
ni tâm nhân vt.

C!ng ch$ c vit và a vào sau khi phim ã dng xong, nhng v n cn
c d kin mt cách tng i c th trong kch bn.
8.4, Phn ph
Gii thiu nhân vt, bi cnh, không gian , thi gian, ngu"n gc, xut x…
ca t liu trong các trng hp cn thit, nh(m m bo tính chân thc, tránh s
hiu lm, suy din… Thng c s dng trong nhng phim có nhiu nhân vt
và bi cnh.
To bc chuyn hoc kt thúc và thay th li nhân vt, hoc li bình
trong mt s trng hp nht nh. Thng là nhng dòng ch ngn gn, i cùng
hình nh và ch$ c a vào sau khi phim ã hoàn thành.
8.5, Phn li bt (hoc v thanh)
Dùng kt thúc trn v)n mt vn , th hin thái ca tác gi to ra s
liên t%ng, làm rõ thêm nhng ý mà các bin pháp khác không th hin ht c.
c biu hin qua hình thc màn ch, li nhân vt, li tác gi hoc li bình.
9, Kt cu và b cc kch bn phim tài liu truyn hình
nh ngha: Kt cu là s hình thành và b cc cho cân i các nhân t
trong kch bn và phim. Nó phn ánh nhn thc ca ngi làm phim v các quy
lut hin thc khách quan c trình bày trong din bin ca mt tác ph*m c th.
9.1. Quá trình kt cu và b cc
9.1.1. Mc ích
Làm rõ t t%ng ch tác ph*m, to nên tit tu và nhp iu ca kch bn
và phim; phát huy tác dng ca vic lp li nhng chi tit tng "ng hay i lp,
nêu bt ý ngha ca vn .
Cho thy c im, tâm lý, tính cách ca nhân vt, bn cht ca s vic, s
kin hoc vn …
To nên s cân i, hài hòa trong tác ph*m.
9.1.2, Yêu cu
Vn dng, kt hp các yu t k+ n,ng ngh nghip to nên tác ph*m
hoàn ch$nh; s dng mt cách hp lý s lng và quan h gia các nhân vt và s

kin; quan h gia các chi tit, s kin bên trong và bên ngoài phn ni dung c
trình bày trong kch bn và phim.
m bo s cân i hp lý gia dài thi gian din bin câu chuyn,
dung lng và thi lng ca phim.
9.2, Các nhân t trong kt cu
9.2.1, Phn m u
Còn gi là phn giao ãi hay gii thiu phi tr li các câu h#i: Ai? (nhân
vt y là ai,la tu&i, gii tính, tiu s, ngh nghip..) Cái gì? (S kin, s vic ch
yu trong kch bn và phim) - âu? (v trí, a im, vùng min, quc gia…) Bao
gi? (thi gian, thi im, thi k. lch s ..) Nh th nào? (nguyên nhân, din bin
phát trin ca câu chuyn, s vic, s kin…)
Thng ht sc gn gn, tránh dài dòng, tai nn, d n n nhng vic khó
thu hút s chú ý ca ngi xem.
9.2.2, Phn tht nút
Có nhim v rt quan trng, là to ra cái c, hay lý do cho hành ng ca
các nhân vt. - phn này, trng thái "tnh" gia các nhân vt, s kin và s vic
b phá v/; chuyn sang th "ng". Nhân vt s' buc phi hành ng theo hng
mà cái tht nút tht li, và nút tht theo hng nào, thì hành ng ca nhân vt i
theo hng y.
Phn tht nút không nên ( và c!ng không th kéo dài, vì nu nh vy, nhân
vt s' cha th hành ng c ngày, gây cm giác "gim chân ti ch0" khin cho
câu chuyn không th phát trin c.
9.2.3, Phn phát trin và m rng
Mi va chm, mâu thu n xung t… u c ln lt trin khai thông qua
hành ng và mi quan h gia các nhân vt vi các s kin, s kin và tình
hung c th, trong ó phng thc hành ng óng vai trò quyt nh trong vic
th hin tâm lý, tính cách, mc ích hành vi ca nhân vt. Qua tng bc phát
trin, s va chm, ng gia các nhân vt d n n nhng quan h và xung t
mi, ct chuyn nh vy c!ng c m% ra theo chiu rng và b sâu.

i vi mt s th phim tài liu, không nht thit phi có xung t mâu
thu n c!ng nh ct truyn, nhng dù sao vn này c!ng rt quan trng và qua
ó, cho thy tài n,ng sáng to ca ngi ngh s+, trình tay ngh và bn lnh ca
anh ta. Thông thng, ây là trng on dài nht và quan trng nht trong kch
bn nhim v và phim tài liu.
9.2.4, Phn nh im (cao trào)
- phn này mi mâu thu n và xung t u c *y lên mc rt cao,
d n n tình trng "tc nc v/ b", òi h#i tác gi nhanh chóng tìm cách m% nút,
kt thúc vn .
Lu ý phân bit phn $nh im này vi nhng "cao trào" trong tng
trng on, sau ó c gii quyt ngay li bc sang mt mâu thu n mi.
ây c!ng là phn cha ng c mâu thu n chính, chim v trí trung tâm trong
tác ph*m.
9.2.5, Phn m nút (kt thúc vn )
Có ý ngha vô cùng quan trng, to nên s thành công ca tác ph*m. Cho
thy mt cách trn v)n t t%ng ch , nhng ý ngha, bài hc rút ra t tác
ph*m,thái ca tác gi.
Có th kt thúc mt cách bt ng, trn v)n hay kt "lng"; s dng li bt
hay v thanh… nhng không c kéo dài, tránh gây s nhàm chán hay cm giác
giáo hun vng v i vi ngi xem.
9.3, B cc
9.3.1, Cnh quay (cadre)
n v c bn, quan trng nht trong kch bn và phim, là mt cú bm máy
liên tc ti mt bi cnh hay ngoi nhng máy quay không thay &i v trí. Phân
bit vi cnh (Plan) - nói v c/ cnh và khuôn hình.
Cnh quay có th bao hàm mt ni dung trn v)n hoc không, to nên on
và trng on.
9.3.2, on (sèene)