Phòng ngừa xâm hại tình dục trẻ em và vai trò của công tác xã hội

Kỷ yếu công trình khoa học 2014 – Phần II<br /> <br /> PHÒNG NGỪA XÂM HẠI TÌNH DỤC TRẺ EM VÀ VAI TRÒ<br /> CỦA CÔNG TÁC XÃ HỘI<br /> Nguyễn Thị Đào<br /> Bộ môn Công tác xã hội – Đại học Thăng Long<br /> Email: nguyendao90hp@gmail.com<br /> Tóm tắt: Xâm hại tình dục trẻ em hiện nay đang là một vấn đề vô cùng nhức nhối của<br /> toàn xã hội, nó để lại những ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ cho một cá nhân, một gia<br /> đình mà là cả xã hội. Vậy thế nào là xâm hại tình dục trẻ em, những trẻ em nào có nguy cơ bị<br /> xâm hại tình dục, hậu quả của nó ra sao, làm thế nào để phòng tránh cho con em mình bị xâm<br /> hại tình dục hay cần làm gì khi trẻ nói với bạn trẻ bị xâm hại tình dục?…Đây là một loạt<br /> những câu hỏi được đặt ra nhưng không phải ai cũng trả lời được, có rất nhiều người còn<br /> ngại khi đề cập tới vấn đề này hay cho rằng nó sẽ chẳng bao giờ xảy ra với con em mình, đây<br /> là một suy nghĩ hoàn toàn sai lầm.Chính vì thế, để phòng ngừa và ngăn chặn xâm hại tình dục<br /> trẻ em cần có sự vào cuộc của cả cộng đồng trong đó có sự tham gia của các nhân viên công<br /> tác xã hội.<br /> Trẻ em có vai trò đặc biệt quan trọng đối với gia đình và xã hội, đã có nhiều chủ<br /> trương, chính sách ra đời hướng tới mục tiêu vì lợi ích tốt nhất cho sự phát triển toàn diện về<br /> thể chất, tinh thần và đạo đức của trẻ em.<br /> Bên cạnh những thành tựu về kinh tế, văn hóa, xã hội nói chung và thành tựu trong<br /> việc thực hiện mục tiêu tổng quát của chương trình quốc gia bảo vệ trẻ em giai đoạn 2011 –<br /> 2015 nói riêng, nước ta vẫn còn một số hạn chế trong công tác chăm sóc, bảo vệ và giáo dục<br /> trẻ em: tỉ lệ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt còn cao. Tình trạng trẻ em bị ngược đãi, xâm hại<br /> tình dục, bạo lực, buôn bán, bị bóc lột sức lao động vẫn diễn biến phức tạp và chưa ngăn chặn<br /> có hiệu quả. Các hành vi xâm hại tình dục, bạo lực, trừng phạt trẻ em ngày càng có tính chất<br /> nghiêm trọng, báo động về sự suy đồi đạo đức…<br /> Trong bài viết này tác giả cũng xin tập trung vào vấn đề xâm hại tình dục trẻ em<br /> (XHTD TE), các biện pháp phòng ngừa và vai trò của Công tác xã hội.<br /> 1. Xâm hại tình dục trẻ em<br /> Theo Tổ chức Y tế Thế Giới:<br /> “Xâm hại trẻ em bao gồm mọi hình thức ngược đãi về thể chất và tinh thần, xâm hại<br /> tình dục, xao nhãng, bóc lột gây ra những thương tổn về sức khỏe, tính mạng, khả năng phát<br /> triển hay phẩm giá bằng cách lợi dụng chức phận, lòng tin hoặc quyền hạn”.<br /> “Xâm hại tình dục trẻ em là việc ai đó dùng quyền lực hoặc lợi dụng lòng tin để lôi<br /> kéo trẻ em tham gia vào các hoạt động tình dục, bao gồm: sờ mó, làm tranh/ảnh/video tình<br /> dục có trẻ em; ép buộc trẻ em quan hệ tình dục với nhau hoặc với người lớn”.<br /> 2. Các biểu hiện xâm hại tình dục trẻ em:<br /> + Hôn hít, sờ mó vào ngực hay bộ phận sinh dục của trẻ<br /> + Bắt trẻ sờ mó vào bộ phận sinh dục của mình<br /> + Quan hệ tình dục bằng đường miệng hay hậu môn<br /> + Toan tính quan hệ tình dục<br /> + Mại dâm trẻ em<br /> Trường Đại học Thăng Long<br /> <br /> 245<br /> <br /> Kỷ yếu công trình khoa học 2014 – Phần II<br /> <br /> 3. Quấy rối tình dục là một hình thức xâm hại tình dục<br /> Các biểu hiện của quấy rối tình dục:<br /> + Phô bày bộ phận sinh dục của mình để trẻ nhìn thấy<br /> + Nhìn trộm khi trẻ không mặc quần áo (khi trẻ tắm, thay quần áo)<br /> + Dùng lời nói để kích thích tình dục<br /> + Cho trẻ xem tranh ảnh, sách báo, băng hình, phim khiêu dâm.<br /> 4. Hậu quả của xâm hại tình dục:<br /> Người bị xâm hại tình dục (đặc biệt là trẻ em) thường bị tổn thưởng nặng nề cả về<br /> cơ thể và tâm lý trong một thời gian dài:<br /> a) Về cơ thể:<br /> + Tổn thương, sưng tấy ở bộ phận sinh dục hay hậu môn<br /> + Mang thai (đối với em gái)<br /> + Mắc các bệnh lây qua đường tình dục<br /> + Nhiễm trùng tiết niệu<br /> + Đi lại hoặc ngồi khó khăn<br /> + Ngòai ra có thể bị đau bụng, đau đầu, mất ngủ, thay đổi khẩu vị,…<br /> b) Về tâm lý: có thể có một hoặc nhiều trạng thái sau:<br /> + Cảm giác tội lỗi: thường tự đổ lỗi cho bản thân<br /> + Cảm giác lo lắng, sợ hãi<br /> + Cảm giác tuyệt vọng<br /> + Có ý định tự tử<br /> + Tự làm thương tổn mình<br /> + Cảm giác tức giận<br /> + Quan hệ bừa bãi với nhiều người hoặc xâm hại tình dục người khác<br /> 5. Thủ phạm xâm hại tình dục trẻ em<br /> - Những kẻ xâm hại tình dục trẻ em trông bề ngoài cũng giống như những người bình<br /> thường khác.<br /> - Kẻ xâm hại tình dục trẻ em có thể là bất cứ ai: già hay trẻ, người quen hay không<br /> quen, người trong gia đình hay người ngoài gia đình …<br /> - Trong rất nhiều trường hợp, kẻ lạm dụng chính là người quen thân, thậm chí thành<br /> viên trong gia đình, hay người sống trong cùng một khu phố, làng xóm với các em.<br /> Ngoài ra, đó cũng có thể là thanh niên mới lớn, nghiện ngập ma tuý, ruợu bia.<br /> Đôi khi, kẻ lạm dụng lại là những người bị bệnh tâm thần, mất ý thức về việc mình<br /> đang làm.<br /> <br /> Trường Đại học Thăng Long<br /> <br /> 246<br /> <br /> Kỷ yếu công trình khoa học 2014 – Phần II<br /> <br /> Cũng có thể kẻ lạm dụng là người hoàn toàn xa lạ với trẻ nhưng đã lợi dụng hoàn cảnh<br /> và thời cơ thuận lợi để thực hiện hành vi tội ác.<br /> Nhiều nghiên cứu cũng cho thấy rằng: phần lớn những kẻ lạm dụng cũng đã từng là<br /> nạn nhân của sự lạm dụng trẻ em.<br />  Thủ đoạn của kẻ lạm dụng tình dục thường là:<br /> - Lợi dụng sự quen biết và tình cảm thân mật, cho tiền, cho quà, cho đi nhờ xe,…<br /> - Thường xuyên gần gũi, giúp đỡ, hứa giúp các em hoặc gia đình việc này việc<br /> khác.<br /> <br /> - Thường rủ các em đi chơi riêng đến chỗ vắng hoặc vào phòng kín.<br /> - Các hình thức họ sử dụng để thực hiện những hành vi lạm dụng tình<br /> dục là:<br /> + Dụ dỗ<br /> + Doạ nạt, đe doạ<br /> + Cưỡng bức<br /> 6. Dấu hiệu nhận biết trẻ em bị xâm hại tình dục<br /> Thông thường, ở những trẻ em bị xâm hại tình dục thường ít có dấu vết bên ngoài cơ<br /> thể. Nhiều trường hợp không có bằng chứng của sự hoảng loạn hoặc tổn thương thể chất. Vì<br /> vậy, việc khuyến khích trẻ chủ động nói ra được vấn đề mình gặp phải là cách tốt nhất. Một<br /> số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, khi một trẻ em bị xâm hại tình dục bộc lộ với người lớn và nhận<br /> được sự giúp đỡ thì sẽ ít bị tổn thương và tình trạng bị xâm hại cũng không dài như trường<br /> hợp trẻ không nói ra và không nhận được bất kỳ sự giúp đỡ nào.<br /> Những dấu hiệu sau đây ở trẻ có thể gợi ý tới việc trẻ đã bị xâm hại tình dục:<br />  Biểu hiện bên ngoài<br /> <br /> <br /> Quần áo bị rách, nhàu nát, bẩn.<br /> <br /> <br /> <br /> Có vết máu hoặc vết bẩn trên quần áo, cơ thể<br /> <br />  Dấu hiệu về thể chất<br /> Đau, sưng, ngứa, xước, bầm tím, chảy máu ở cơ quan sinh dục, hậu môn hoặc các<br /> vị trí khác nhau trên cơ thể<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Đau buốt khi đi tiểu hoặc đại tiện<br /> <br /> <br /> <br /> Mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục<br /> <br />  Biểu hiện hành vi<br /> <br /> <br /> Di chuyển khó khăn, ngồi khó khăn<br /> <br /> Có những hành vi sờ mó cơ quan sinh dục, thủ dâm, chăm chút hình thức bên ngoài<br /> quá mức...<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Thích hoặc sợ nói (né tránh) về chủ đề tình dục<br /> <br /> <br /> <br /> Có biểu hiện nói dối<br /> <br /> Trường Đại học Thăng Long<br /> <br /> 247<br /> <br /> Kỷ yếu công trình khoa học 2014 – Phần II<br /> <br /> <br /> Giờ giấc sinh hoạt thay đổi<br /> <br /> <br /> <br /> Xa lánh, ngại tiếp xúc với mọi người<br /> <br />  Biểu hiện về tinh thần<br /> <br /> <br /> Có ý nghĩ bất thường về tình dục (sợ hãi, thích thú...khi nhắc đến chủ đề tình dục)<br /> <br /> <br /> <br /> Sợ hãi,lo âu, trầm cảm không rõ nguyên nhân<br /> <br /> <br /> <br /> Phấn khích quá mức khi nói về tình dục<br /> <br /> <br /> <br /> Thất thường, dễ vui, dễ nổi cáu<br /> <br /> <br /> <br /> Thích thú đặc biệt với những hình ảnh, chủ đề về tình dục<br /> <br /> 7. Những trẻ em có nguy cơ bị xâm hại tình dục<br /> Trẻ em có nguy cơ: Tất cả trẻ em đều có nguy cơ bị xâm hại tình dục không phân biệt<br /> dân tộc, học vấn, điều kiện kinh tế, lứa tuổi, giới tính, đặc điểm cá nhân. Tuy nhiên một số trẻ<br /> em thuộc các nhóm sau được nhận diện là có nguy cơ cao hơn so với những trẻ khác:<br /> – Trẻ em từ các gia đình khó khăn<br /> – Trẻ em sống trong gia đình khuyết thiếu chỉ có cha hoặc mẹ<br /> – Trẻ em chậm phát triển<br /> – Trẻ em từ vùng các dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn<br /> hoặc đặc biệt khó khăn…<br /> – Trẻ em sống trong hoàn cảnh có nhiều cám dỗ<br /> 8. Những hoạt động của nhân viên công tác xã hội có thể thực hiện nhằm phòng<br /> ngừa xâm hại tình dục trẻ em<br /> Xâm hại tình dục trẻ em hiện nay đang là một vấn đề vô cùng nhức nhối của toàn xã<br /> hội, nó để lại những ảnh hưởng nghiêm trọng không chỉ cho một cá nhân, một gia đình mà là<br /> cả xã hội. Chính vì thế, để phòng ngừa và ngăn chặn xâm hại tình dục trẻ em cần có sự vào<br /> cuộc của cả cộng đồng trong đó có sự tham gia của các nhân viên công tác xã hội (NV<br /> CTXH)<br /> Một số hoạt động mà NV CTXH có thể tổ chức để giúp trẻ em nâng cao nhận thức<br /> góp phần ngăn chặn xâm hại tình dục trẻ em:<br />  Hoạt động về việc nhận biết các sự đụng chạm an toàn, đụng chạm gây bối<br /> rối và đụng chạm không an toàn<br />  Hoạt động: Các sự đụng chạm<br /> Mục tiêu:<br /> Giúp học viên (HV) biết được thế nào là sự đụng chạm an toàn, sự đụng chạm gây<br /> bối rối và sự đụng chạm không an toàn.<br /> Cách tiến hành:<br /> NV CTXH đưa câu hỏi động não:<br /> + Những đụng chạm khiến người nhận cảm thấy thích, thấy dễ chịu, và thoải mái.<br /> + Những đụng chạm khiến người nhận cảm thấy bối rối.<br /> Trường Đại học Thăng Long<br /> <br /> 248<br /> <br /> Kỷ yếu công trình khoa học 2014 – Phần II<br /> <br /> + Những đụng chạm khiến người nhận cảm thấy tức giận, khó chịu, thấy bị xúc<br /> phạm.<br /> * Sự đụng chạm an toàn: là những đụng chạm khiến người nhận cảm thấy được tôn<br /> trọng, được quan tâm, chăm sóc, cảm thấy thỏai mái và dễ chịu. Những sự đụng chạm này<br /> không làm hạ thấp nhân phẩm của người nhận. Tất cả mọi người đều cần nhận được những<br /> sự đụng chạm đó.<br /> * Sự đụng chạm gây bối rối: là những hành động làm người nhận cảm thấy không<br /> thoải mái, không dễ chịu, bối rối hoặc có cảm giác không chắc chắn. Những đụng chạm<br /> này không giống với những đụng chạm mà trẻ em thuờng nhận được thể hiện sự quan tâm<br /> chăm sóc. Sự đụng chạm gây bối rối xảy ra khi người nhận không hiểu hoặc hiểu sai chủ<br /> định của người gây ra đụng chạm.<br /> * Sự đụng chạm không an toàn: Là những hành động làm tổn thương người nhận;<br /> làm cho người nhận cảm thấy cảm xúc của mình bị coi thường hoặc không được để ý đến.<br />  Hoạt động về xâm hại tình dục trẻ em và tác hại của xâm hại tình dục trẻ em<br />  Hoạt động: Thảo luận các câu chuyện<br /> Mục tiêu: Giúp HV<br /> - Biết được ai là thủ phạm, ai là nạn nhân của xâm hại tình dục trẻ em hoặc quấy<br /> rối tình dục; các biểu hiện của xâm hại, quấy rối tình dục trẻ em và tác hại của xâm hại,<br /> quấy rối tình dục.<br /> - Tìm hiểu về cách ứng phó và tự bảo vệ bản thân mình khỏi nguy cơ bị xâm hại<br /> Cách tiến hành:<br /> Bước 1: Thảo luận nhóm<br /> NV CTXH chia nhóm và phát cho mỗi nhóm một câu chuyện cùng các câu hỏi thảo<br /> luận.<br /> Chuyện của T.L<br /> T.L mới 13 tuổi, học lớp 6. Em sống cùng với bà ở một vùng quê quê thuộc tỉnh<br /> Đồng Nai. Chiều 21/4/1998, trên đường đi học về, T.L đã bị dụ dỗ bỏ nhà đến làm tại cơ sở<br /> may mũ bông vải của ông Q. Tại đây, em đã phải làm việc đến 11-12 giờ đêm, bị ăn đói, bị<br /> đánh đập mà mỗi tuần chỉ được 1 ngàn đồng. Không những thế, em còn bị cha con ông Q<br /> cưỡng hiếp 5 lần. Tủi nhục, sợ hãi, T.L đã thắt cổ tự tử nhưng không chết. Sau hơn 4 tháng<br /> sống trong địa ngục trần gian nhà ông Q, cuối cùng, gia đình mới tìm được em và nhờ có<br /> công an can thiệp, T.L mới được trả về gia đình trong tình trạng ốm yếu, ngớ ngẩn phải nằm<br /> điều trị tại bệnh viện tâm thần.<br /> Câu hỏi thảo luận:<br /> <br /> <br /> Nạn nhân bị xâm hại tình dục là ai? Trẻ em trai có thể bị xâm hại tình dục<br /> không?<br /> <br /> <br /> <br /> Thủ phạm là ai? Người ấy có quan hệ như thế nào với nạn nhân?<br /> <br /> <br /> <br /> Các biểu hiện của quấy rối tình dục, xâm hại tình dục?<br /> <br /> <br /> <br /> Nạn nhân đã bị những tổn thương về cơ thể và tâm lý như thế nào?<br /> <br /> Trường Đại học Thăng Long<br /> <br /> 249<br /> <br />