Quá trình đấu tranh giữ gìn và xây dựng lực lượng cách mạng, tiến tới Đồng Khởi ở Cần Thơ (1954-1960)

Tạp chı́ Khoa học Trường Đại học Cầ n Thơ<br /> <br /> Tập 51, Phần C (2017): 107-115<br /> <br /> DOI:10.22144/ctu.jvn.2017.100<br /> <br /> QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH GIỮ GÌN VÀ XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG CÁCH MẠNG,<br /> TIẾN TỚI ĐỒNG KHỞI Ở CẦN THƠ (1954 - 1960)<br /> Thái Văn Thơ<br /> Trường Đại học Ngoại thương Cơ sở II tại Thành phố Hồ Chí Minh<br /> Thông tin chung:<br /> Ngày nhận bài: 04/05/2017<br /> Ngày nhận bài sửa: 04/07/2017<br /> Ngày duyệt đăng: 31/08/2017<br /> <br /> Title:<br /> The process of struggling to<br /> preserve and build<br /> revolutionary forces toward<br /> Dong Khoi in Can Tho (1954 1960)<br /> Từ khóa:<br /> Cần Thơ, Đồng Khởi, giữ gìn<br /> lực lượng, xây dựng lực lượng<br /> Keywords:<br /> Can Tho, Dong Khoi, to<br /> preserve forces, to build forces<br /> <br /> ABSTRACT<br /> After the Geneva Accords, against the terrorist activities and fierce<br /> crackdowns by the U.S. - Diem authorities is the process of tough<br /> struggling for preserving and strengthening the revolutionary forces of<br /> Can Tho’s military and people. Over nearly 5 years of struggling to build<br /> and develop the revolutionary forces, military and people of the land of<br /> Tay Do made a marvelous Dong Khoi, a resounding victory in 1960,<br /> which marked an important turning point for the revolutionary situation<br /> in the whole province, i.e. the transition from forces preservation to<br /> powerful offensive against enemy.<br /> TÓM TẮT<br /> Từ sau Hiệp định Genève, đối lập với những hoạt động khủng bố, đàn áp<br /> khốc liệt của chính quyền Mỹ - Diệm là quá trình quân và dân Cần Thơ<br /> kiên cường đứng lên đấu tranh giữ gìn và củng cố lực lượng cách mạng.<br /> Trải qua gần 5 năm đấu tranh xây dựng và phát triển lực lượng cách<br /> mạng, quân dân miền đất Tây Đô đã làm nên cuộc Đồng Khởi diệu kỳ,<br /> thắng lợi vang dội trong năm 1960, mở ra bước ngoặt quan trọng cho<br /> tình thế cách mạng trong toàn tỉnh, chuyển từ thế giữ gìn lực lượng sang<br /> thế tiến công địch quân mạnh mẽ.<br /> <br /> Trích dẫn: Thái Văn Thơ, 2017. Quá trình đấu tranh giữ gìn và xây dựng lực lượng cách mạng, tiến tới Đồng<br /> Khởi ở Cần Thơ (1954 - 1960). Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ. 51c: 107-115.<br /> nơi ở miền Nam trong đó có Cần Thơ, với những<br /> phương cách đấu tranh rất riêng, độc đáo và sáng<br /> tạo, quân dân miền sông nước Tây Đô kiên cường<br /> đứng lên đấu tranh mạnh mẽ với quân địch để giữ<br /> gìn và củng cố lực lượng cách mạng nhưng vẫn<br /> không trái với những quy định của Hiệp định<br /> Genève, với chủ trương đấu tranh chính trị, hòa<br /> bình của Trung ương Đảng lúc bấy giờ. Chính vì<br /> thế, Cần Thơ không những giữ gìn, bảo vệ được<br /> lực lượng cách mạng trước sự tấn công khốc liệt từ<br /> chính quyền Ngô Đình Diệm mà còn tiến hành xây<br /> dựng và phát triển lực lượng cách mạng vững<br /> mạnh, tiến tới cao trào Đồng Khởi nổ ra thắng lợi<br /> trong toàn tỉnh năm 1960, góp phần chuyển phong<br /> trào cách mạng của tỉnh phát triển sang một<br /> chương mới với những tiền đề tích cực. Bài viết sẽ<br /> <br /> 1 ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hiệp định Genève ký kết chưa kịp ráo mực,<br /> chính quyền Mỹ ngay lập tức nhảy vào miền Nam<br /> với âm mưu muốn biến Nam Việt Nam thành một<br /> tiền đồn chống cộng, một “quốc gia vệ tinh” ngăn<br /> chặn làn sóng cộng sản từ phía Bắc tràn xuống<br /> Đông Nam Á. Với sự giúp sức từ Mỹ, chính quyền<br /> tay sai Ngô Đình Diệm không từ một hành động<br /> man rợ nào nhằm biến mục tiêu ấy thành hiện thực.<br /> Trong những năm 1954 - 1959, chính quyền Sài<br /> Gòn tiến hành khủng bố, đàn áp khốc liệt vào lực<br /> lượng cách mạng và nhân dân vô tội ở Nam Việt<br /> Nam. Lực lượng cách mạng miền Nam nói chung<br /> và ở Cần Thơ nói riêng đứng trước nguy cơ bị tiêu<br /> diệt hoàn toàn. Trước tình thế nguy cấp đó, nhiều<br /> 107<br /> <br /> Tạp chı́ Khoa học Trường Đại học Cầ n Thơ<br /> <br /> Tập 51, Phần C (2017): 107-115<br /> <br /> phân tích và làm rõ quá trình đấu tranh anh dũng,<br /> bất khuất của quân và dân Cần Thơ anh hùng.<br /> <br /> tạo được cảm tình, tin yêu, sự gắn bó mật thiết từ<br /> nhân dân đối với Đảng, với cách mạng.<br /> <br /> 2 QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH GIỮ GÌN<br /> VÀ XÂY DỰNG LỰC LƯỢNG CÁCH MẠNG,<br /> TIẾN TỚI ĐỒNG KHỞI Ở CẦN THƠ1 (1954 1960)<br /> 2.1 Cần Thơ sau Hiệp định Genève<br /> <br /> Đất nước vừa được giải phóng hòa cùng niềm<br /> vui chiến thắng của cả nước, các cuộc biểu tình lớn<br /> mừng hòa bình lập lại được Tỉnh ủy Cần Thơ chỉ<br /> đạo diễn ra rầm rộ trong toàn tỉnh, tiêu biểu như<br /> cuộc biểu tình mừng hòa bình ngày 11/8/1954 ở thị<br /> xã Cần Thơ, hơn 15.000 đồng bào thị xã và các<br /> vùng phụ cận mang cờ băng, khẩu hiệu, hàng ngũ<br /> chỉnh tề diễu hành qua các đường phố, hô vang các<br /> khẩu hiệu “Hoan hô hòa bình”, “Hoan hô Hiệp<br /> định Genève”, “Hoan hô đình chiến ở Đông<br /> Dương”, “Việt Nam độc lập, thống nhất muôn<br /> năm”, cuộc diễu hành đầy khí thế, sôi nổi đã khiến<br /> Đại tá Tư lệnh khu quân sự miền Tây Nam Bộ và<br /> Phó Tỉnh trưởng Cần Thơ phải ra gặp đoàn biểu<br /> tình (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh,<br /> Viện Lịch sử Đảng, 2015, tr.38).<br /> <br /> Tuân thủ chặt chẽ những quy định của Hiệp<br /> định Genève và nhất là chấp hành Chỉ thị của Bộ<br /> Chính trị và Chỉ thị của Trung ương Cục miền<br /> Nam về chuyển hướng tổ chức, công tác nhằm bảo<br /> vệ cán bộ, tính mạng nhân dân trong tình hình mới,<br /> Ban Thường vụ Tỉnh ủy Cần Thơ tổ chức Hội nghị<br /> Tỉnh ủy mở rộng từ ngày 20/6 đến 5/7/1954, với<br /> những nội dung chính: học tập Nghị quyết, Chỉ thị<br /> Trung ương Cục, nhận thức rõ hơn về tình hình,<br /> nhiệm vụ mới cũng như tư tưởng lãnh đạo của Tỉnh<br /> ủy Cần Thơ lúc bấy giờ, thông qua kế hoạch bố trí,<br /> sắp xếp lại cán bộ cho phù hợp tình hình lãnh đạo<br /> cách mạng trong tỉnh.<br /> <br /> Nhưng niềm vui ngày giải phóng, hòa bình của<br /> nhân dân Cần Thơ lại sớm qua mau. Ngay khi lực<br /> lượng bộ đội của cách mạng vừa rút đi tập kết,<br /> hàng loạt đơn vị vũ trang của đối phương tràn vào<br /> chiếm đóng nhiều nơi trong tỉnh. Từ các đơn vị<br /> “Bảo hoàng” là những lực lượng tàn dư của thực<br /> dân Pháp cho đến quân đội Phật giáo Hòa Hảo, các<br /> tiểu đoàn quân Bảo an của chính quyền Ngô Đình<br /> Diệm cũng có mặt ở những vùng trọng yếu từ thị<br /> xã đến nông thôn của tỉnh Cần Thơ và không lâu<br /> sau đó, họ đã mở rộng phạm vi chiếm đóng ra toàn<br /> tỉnh. Quân đội đối phương ngày đêm ra sức tuyên<br /> tuyền, lừa mị dân chúng và chiêu an cán bộ cách<br /> mạng về hợp tác với họ. Hàng loạt vụ bắt bớ, thủ<br /> tiêu, khủng bố của địch quân đến các cán bộ cách<br /> mạng diễn ra trong toàn tỉnh. Tình hình an ninh trật<br /> tự hỗn loạn gây nên hoang mang và bất an cho dân<br /> chúng. Quân dân Cần Thơ lại tiếp tục bước vào<br /> một thời kì đấu tranh cách mạng mới với nhiệm vụ<br /> khó khăn, thử thách hơn trước gấp bội lần. Nhưng<br /> dưới sự chỉ đạo, lãnh đạo linh hoạt, sáng suốt của<br /> Tỉnh ủy Cần Thơ cùng tinh thần đoàn kết, yêu<br /> nước, bất khuất, quân dân miền sông nước Tây Đô<br /> đã vùng lên đấu tranh quật khởi để giữ gìn và xây<br /> dựng lực lượng cách mạng, tiến tới cao trào Đồng<br /> Khởi nổ ra thắng lợi trong toàn tỉnh.<br /> 2.2 Quá trình đấu tranh giữ gìn và xây<br /> dựng lực lượng cách mạng ở Cần Thơ (1955 1959)<br /> <br /> Song song với việc bố trí cán bộ đi và ở lại,<br /> Tỉnh ủy Cần Thơ cũng cho chôn cất một số súng<br /> đạn, vũ khí ở Ô Môn, Long Mỹ, Châu Thành đề<br /> phòng trường hợp hữu sự sau này. Tuy thời gian<br /> tập kết chuyển quân không nhiều nhưng trong quỹ<br /> thời gian ngắn ngủi này, Đảng bộ, Tỉnh ủy Cần<br /> Thơ làm được nhiều việc có ích, thiết thực cho<br /> nhân dân vùng giải phóng như cấp đất cho nông<br /> dân cày cấy, xây dựng các trạm y tế, bệnh viện,<br /> trường học ở nhiều xã, ấp, thu đổi tiền Đông<br /> Dương sang tiền Cụ Hồ cho nhân dân thuận tiện sử<br /> dụng… Tất cả những việc ích nước lợi dân đó đã<br /> <br /> 1Tỉnh Cần Thơ: Sau Hiệp định Genève năm 1954, tên gọi<br /> tỉnh Cần Thơ vẫn được giữ nguyên nhưng đến tháng 10<br /> năm 1956, chính quyền Ngô Đình Diệm đã đổi tên tỉnh<br /> Cần Thơ thành tỉnh Phong Dinh. Tỉnh Phong Dinh gồm<br /> 7 quận: quận Cái Răng, Phong Phú, Thuận Trung,<br /> Thuận Nhơn, Phong Điền, Phụng Hiệp và Phong Thuận;<br /> thị xã Cần Thơ là nơi đặt tỉnh lỵ Phong Dinh. (Địa bàn<br /> tỉnh Phong Dinh cũ hiện nay tương ứng với các<br /> quận Ninh Kiều, Cái Răng, Bình Thủy, Ô Môn, các<br /> huyện Phong Điền, Thới Lai, Cờ Đỏ (ngoại trừ các xã<br /> Trung Hưng, Trung An, Trung Thạnh của huyện Cờ Đỏ<br /> ngày nay) cùng thuộc thành phố Cần Thơ; thị xã Ngã<br /> Bảy, các huyện Châu Thành, Châu Thành A, Phụng<br /> Hiệp (ngoại trừ thị trấn Kinh Cùng và các xã Hòa An,<br /> Phương Bình, Phương Phú của huyện Phụng Hiệp ngày<br /> nay) cùng thuộc tỉnh Hậu Giang; các xã Xuân Hòa, An<br /> Lạc Thôn, Phong Nẫm cùng thuộc huyện Kế Sách của<br /> tỉnh Sóc Trăng ngày nay). Trong khi đó sau Hiệp định<br /> Genève, chính quyền cách mạng vẫn duy trì tên Cần Thơ<br /> như cũ. Trong giai đoạn (1954 - 1960) tên gọi tỉnh Cần<br /> Thơ là được sử dụng theo cách gọi của chính quyền cách<br /> mạng lúc bấy giờ.<br /> <br /> Đầu năm 1955, sau khi cơ bản thiết lập xong bộ<br /> máy cai trị từ Trung ương đến địa phương, nhất là<br /> thu phục và bình định xong các lực lượng và giáo<br /> phái chống đối (Bình Xuyên, Cao Đài, Hòa Hảo),<br /> chính quyền Sài Gòn ngang nhiên tuyên bố không<br /> thi hành những điều khoản của Hiệp định Genève.<br /> Họ tiến hành đàn áp, khủng bố tiêu diệt những<br /> 108<br /> <br /> Tạp chı́ Khoa học Trường Đại học Cầ n Thơ<br /> <br /> Tập 51, Phần C (2017): 107-115<br /> <br /> loại C và tác động tinh thần vào loại B, làm cho<br /> loại B khuất phục.<br /> <br /> người kháng chiến cũ, người yêu nước, gia đình có<br /> người thân tập kết hoặc có cảm tình với cách mạng<br /> rất khốc liệt. Trước thực tế đó, đầu năm 1955, Tỉnh<br /> ủy Cần Thơ tổ chức cuộc họp bầu cử lại Tỉnh ủy<br /> mới để lãnh đạo cuộc đấu tranh trong tình hình<br /> mới. Cuộc họp được tổ chức tại Rạch Sung, xã<br /> Nhơn Nghĩa, huyện Châu Thành. Hội nghị bàn<br /> nhiều vấn đề quan trọng như chuyển hướng hoạt<br /> động của các cơ sở Đảng và cán bộ, đảng viên; tìm<br /> cách phân tán lúa gạo trong nhà dân không để đối<br /> phương tự do cướp bóc; chủ trương phát động quần<br /> chúng nhân dân đấu tranh đòi chính quyền Sài Gòn<br /> thi hành Hiệp định Genève.<br /> <br /> Song song với các chiến dịch “tố cộng, diệt<br /> cộng”, chính quyền Ngô Đình Diệm còn ban hành<br /> các đạo Dụ số 2 (8/1/1955), chỉ Dụ số 7 (7/2/1955)<br /> về cái gọi là “cải cách điền địa” mà mục đích của<br /> các đạo dụ, chỉ dụ này là sự tước đoạt ruộng đất từ<br /> tay nông dân. Họ phủ định sạch trơn những thành<br /> quả to lớn mà cách mạng mang lại cho nhân dân<br /> trước đó. Đến ngày 22/10/1956, chính quyền Sài<br /> Gòn lại ban hành đạo Dụ số 57 nhằm tư sản hóa<br /> địa chủ. Tất cả những đạo - chỉ dụ trên không nằm<br /> ngoài mục đích thiết lập trở lại lực lượng địa chủ chỗ dựa mới cho chính quyền Ngô Đình Diệm lúc<br /> bấy giờ. Hàng loạt địa chủ ác ôn đã ngóc đầu dậy<br /> và dựa hơi chính quyền ngang nhiên cướp đoạt lại<br /> ruộng đất và thu tô.<br /> <br /> Trong thời gian này, Ban Chỉ đạo đấu tranh<br /> chính trị tỉnh được thành lập và phát động nhân dân<br /> trong các huyện đấu tranh, lấy chữ ký kiến nghị gửi<br /> Ủy hội Quốc tế Sài Gòn, tố cáo chính quyền Ngô<br /> Đình Diệm vi phạm Hiệp định. Các cuộc mít-tinh,<br /> biểu tình thu hút đông đảo quần chúng nhân dân<br /> tham gia đòi chính quyền Sài Gòn thi hành Hiệp<br /> định Genève, hiệp thương tổng tuyển cử, đòi hòa<br /> bình, dân sinh, dân chủ, chống sự khủng bố của<br /> quân đội Sài Gòn diễn ra mạnh mẽ trong toàn tỉnh<br /> Cần Thơ. Tiêu biểu là các huyện Ô Môn, Châu<br /> Thành, Phụng Hiệp, Long Mỹ đã diễn ra các cuộc<br /> đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân. Tháng 4 năm<br /> 1955, chính quyền Ngô Đình Diệm cho thành lập<br /> Bảo An đoàn. Tại các tỉnh, họ tổ chức lực lượng<br /> cảnh sát, dân vệ từ tỉnh xuống tận các huyện, xã.<br /> Tỉnh ủy Cần Thơ lợi dụng cơ hội này “cấy người”<br /> của cách mạng vào lực lượng đối phương để xây<br /> dựng lực lượng nội tuyến trong lòng địch. Tháng 5<br /> năm 1955, chính quyền Sài Gòn mở chiến dịch “tố<br /> cộng, diệt cộng” giai đoạn 1 với các khẩu hiệu “đả<br /> thực, bài phong, diệt cộng” và được chính quyền<br /> Ngô Đình Diệm xem là quốc sách hàng đầu. Mục<br /> đích của chiến dịch tố cộng được đặt ra là “gây uất<br /> hận trong dân chúng đối với Việt cộng. Để cho<br /> nhân dân tố giác Việt cộng ở lại hoạt động. Khủng<br /> bố tinh thần Việt cộng làm cho Việt cộng nghi ngờ<br /> quần chúng mà không dám hoạt động nữa… ” (Lê<br /> Hồng Lĩnh, 2006, tr.69). Bộ máy “tố cộng, diệt<br /> cộng” được chính quyền Việt Nam Cộng hòa tổ<br /> chức từ Trung ương đến tận các “liên gia”. Chính<br /> quyền Ngô Đình Diệm tổ chức 5 gia đình thành<br /> một liên gia, mỗi liên gia có 1 liên gia trưởng nhằm<br /> tăng cường việc giám sát, đi lại của nhân dân, tách<br /> dân khỏi cách mạng. Họ phân loại quần chúng<br /> nhân dân thành 3 loại: A, B, C để tiện kìm kẹp,<br /> giám sát. Loại A: gồm những người không có liên<br /> quan tới cách mạng. Loại B: gồm những người có<br /> người thân tham gia kháng chiến, bị chính quyền<br /> Sài Gòn liệt vào “công dân nửa hợp pháp”. Loại C:<br /> là những cán bộ, đảng viên và người kháng chiến<br /> và bị liệt vào “công dân bất hợp pháp”. Chính<br /> quyền Ngô Đình Diệm sử dụng loại A để đánh vào<br /> <br /> Trước hành động đầy dã tâm của địch, phong<br /> trào đấu tranh chống cướp đất, chống lập khế ước,<br /> đòi giữ nguyên canh, giảm tô, giảm tức, giảm thuế<br /> diễn ra mạnh mẽ trong toàn tỉnh dưới sự lãnh đạo<br /> của Đảng bộ, Tỉnh ủy Cần Thơ. Cũng trong thời<br /> gian này, lực lượng cách mạng cũng tiến hành tiêu<br /> diệt một số địa chủ ác ôn có nợ máu với nhân dân<br /> như diệt địa chủ Cả Đá (ở Vĩnh Viễn - Long Mỹ)<br /> nhằm hạn chế, phân hóa và cảnh cáo những địa chủ<br /> ác ôn khác không gây tội ác với nhân dân.<br /> Sau khi đánh bật lực lượng Bình Xuyên ra khỏi<br /> Sài Gòn - Chợ Lớn, chính quyền Ngô Đình Diệm<br /> mở 2 cuộc hành quân lớn:<br /> “1. Chiến dịch Đinh Tiên Hoàng (từ tháng 5<br /> đến tháng 12 năm 1955) ở miền Tây Nam Bộ,<br /> nhằm tiêu diệt bọn tay sai của Pháp còn lại.<br /> 2. Chiến dịch Nguyễn Huệ (từ tháng 1 đến<br /> tháng 5 năm 1956), tiếp tục tiêu diệt tàn dư giáo<br /> phái Hòa Hảo của Trần Văn Soái (Năm Lửa), Lê<br /> Quang Vinh (Ba Cụt) và Lâm Thành Nguyên (Hai<br /> Ngoán), kết hợp đánh vào căn cứ và lực lượng vũ<br /> trang của cách mạng” (Ban Chấp hành Đảng bộ<br /> Thành phố Cần Thơ, 2006, tr.31).<br /> Ở Cần Thơ, sau khi bị quân đội Sài Gòn đánh<br /> tan tác, lực lượng giáo phái Hòa Hảo phân hóa và<br /> được Tỉnh ủy Cần Thơ chỉ đạo nhân dân vận động,<br /> tiếp tế lương thực, thuốc men và tuyên truyền vận<br /> động cảm hóa, một bộ phận lính Hòa Hảo đã tham<br /> gia cách mạng. Chủ trương vận động và cài người<br /> của cách mạng vào lãnh đạo lực lượng giáo phái<br /> Hòa Hảo ly khai chống Diệm được Đảng bộ tỉnh<br /> Cần Thơ tiến hành và thu được những kết quả tích<br /> cực: hạn chế sự cướp bóc từ lính Hòa Hảo, lợi<br /> dụng danh nghĩa giáo phái ly khai để tiêu diệt ác<br /> ôn, tề điệp; lôi kéo được lực lượng giáo phái cùng<br /> <br /> 109<br /> <br /> Tạp chı́ Khoa học Trường Đại học Cầ n Thơ<br /> <br /> Tập 51, Phần C (2017): 107-115<br /> <br /> tảo thanh lực lượng vũ trang Phật giáo Hòa Hảo và<br /> tiêu diệt lực lượng vũ trang của cách mạng. Song<br /> song với các chiến dịch tiễu trừ các lực lượng,<br /> đảng phái đối lập, chính quyền Ngô Đình Diệm<br /> còn thúc đẩy phong trào “tranh thủ nhân tâm thôn<br /> xã” mà thực chất là sự mị dân, mua chuộc, lôi kéo<br /> dân chúng ngã về phía chính quyền thông qua đội<br /> quân tay sai ở địa phương luôn ra sức tuyên truyền,<br /> rao giảng về sự “chính nghĩa của quốc gia”, mê<br /> hoặc dân chúng rằng chính quyền sẽ luôn “hết lòng<br /> lo cho đời sống nhân dân nhất là cho giới cần lao<br /> của chính thể Cộng hòa” nhằm thu phục dân<br /> chúng đi theo. Chính quyền Ngô Đình Diệm hết<br /> sức xem trọng công tác này và “vấn đề tranh thủ<br /> nhân tâm là trọng tâm công tác của giới chính<br /> quyền về mặt chính trị và cần phải được xúc tiến<br /> mau lẹ và có ý thức” (Phông phủ Tổng thống Đệ<br /> nhất Cộng hòa (1954-1963), Hồ sơ số: 4302). Tại<br /> Cần Thơ, Ban Tranh thủ Nhân tâm Thôn xã của<br /> chính quyền Sài Gòn tiến hành hàng loạt các buổi<br /> nói chuyện, tiếp xúc quần chúng ở các quận, huyện<br /> trong tỉnh từ quận Phụng Hiệp, Ô Môn đến Châu<br /> Thành. Hàng chục buổi nói chuyện để “tranh thủ”<br /> quần chúng của chính quyền Ngô Đình Diệm nhằm<br /> tác động vào con tim khối ốc của nhân dân đã<br /> không phát huy hiệu quả. Đông đảo quần chúng<br /> nhân dân vẫn một lòng hướng về cách mạng theo<br /> Đảng và Hồ Chủ tịch kính yêu.<br /> <br /> chĩa mũi nhọn đấu tranh vào chính quyền Ngô<br /> Đình Diệm.<br /> Từ ngày 11 đến ngày 26/8/1955, Xứ ủy Nam<br /> Bộ chỉ đạo cho Liên Tỉnh ủy miền Tây phát động<br /> tổ chức đấu tranh ở các tỉnh. Thực hiện Chỉ đạo<br /> của Xứ ủy và Liên tỉnh ủy miền Tây, Tỉnh ủy Cần<br /> Thơ phát động quần chúng nhân dân đấu tranh<br /> chính trị theo đúng kế hoạch. Phong trào đấu tranh<br /> chính trị diễn ra mạnh mẽ, rầm rộ trong toàn tỉnh<br /> và thu hút được đông đảo quần chúng nhân dân<br /> tham gia. Ngày 26/10/1955, Ngô Đình Diệm tổ<br /> chức “trưng cầu dân ý” phế truất Bảo Đại và chính<br /> thức lên làm Tổng thống Việt Nam Cộng hòa. Đến<br /> ngày 4/3/1956, chính quyền Ngô Đình Diệm tổ<br /> chức bầu cử “Quốc hội” và ban hành hiếp pháp của<br /> Việt Nam Cộng hòa.<br /> Đầu năm 1956, chính quyền Sài Gòn thực hiện<br /> chiến dịch “tố cộng” giai đoạn 2 với sự khủng bố<br /> điên cuồng vào lực lượng cách mạng miền Nam,<br /> trong đó có Cần Thơ. Nhằm bảo toàn lực lượng, cơ<br /> quan của Tỉnh ủy Cần Thơ được di chuyển từ xã<br /> Trường Long (Ô Môn) sang vùng kênh sáng Xà No<br /> của huyện Châu Thành. Trong thời khắc khủng bố<br /> gắt gao của chính quyền Ngô Đình Diệm, các cán<br /> bộ, đảng viên sống dựa vào dân, nhờ dân che chở<br /> đùm bọc nên quân đội Sài Gòn khó lòng đánh phá<br /> được. Giữa năm 1956, bộ phận giao liên công khai,<br /> bán công khai được thành lập nhằm thực hiện<br /> nhiệm vụ “đưa tài - chuyển cán”, giao tài liệu của<br /> Tỉnh ủy xuống tận các cơ sở và đưa đón cán bộ đi<br /> công tác. Từ đó, hệ thống giao liên công khai đã<br /> phát triển thành mạng lưới đều khắp các cơ sở quan<br /> trọng trong tỉnh. Đến giữa năm 1956, sau khi cơ<br /> bản thanh toán xong lực lượng Cao Đài của Trịnh<br /> Minh Thế và quân Bình Xuyên của Bảy Viễn (Lê<br /> Văn Viễn), quân đội Việt Nam Cộng hòa được<br /> tung xuống Cần Thơ - thủ phủ của miền Tây để<br /> diệt nốt hết lực lượng vũ trang Phật giáo Hòa Hảo<br /> của Trần Văn Soái (Năm Lửa), Lê Quang Vinh (Ba<br /> Cụt) và Lâm Thành Nguyên (Hai Ngoán). Trước<br /> sức mạnh vượt trội của quân đội Sài Gòn và sự<br /> mua chuộc dụ dỗ, lôi kéo của chính quyền Ngô<br /> Đình Diệm, các lãnh tụ của Hòa Hảo kẻ đầu hàng,<br /> người bị tiêu diệt, một số khác đứng ra chống đối<br /> cũng bị đánh tan tác. Lợi dụng tình thế giáo phái<br /> chống chính quyền Sài Gòn đang diễn ra trong<br /> tỉnh, lực lượng cách mạng tranh thủ giáo dục tuyên<br /> truyền, thuyết phục một số chỉ huy và binh lính<br /> Hòa Hảo theo cách mạng và phần lớn quân lính<br /> Hòa Hảo đã gia nhập lực lượng cách mạng.<br /> <br /> Sau khi lực lượng giáo phái bị chính quyền Sài<br /> Gòn đánh tan rã, Tỉnh ủy Cần Thơ tập hợp những<br /> cán bộ quân sự ẩn mình trong lực lượng giáo phái<br /> còn lại cùng với các cán bộ quân sự của tỉnh và các<br /> cán bộ, đảng viên tăng cường từ các chi bộ xã để<br /> thành lập lực lượng vũ trang với danh nghĩa bộ đội<br /> “liên quân giáo phái chống Mỹ - Diệm” (Ban<br /> Chấp hành Đảng bộ Thành phố Cần Thơ, 2006,<br /> tr.38). Các Tiểu đoàn lần lượt ra đời gồm: Tiểu<br /> đoàn Quang Trung, Lê Lợi, Nguyễn Trung Trực và<br /> Phan Đình Phùng. Các đơn vị hoạt động trên địa<br /> bàn các huyện từ Phụng Hiệp, Ô Môn đến Châu<br /> Thành, Long Mỹ. Sự kiện này chứng tỏ, Cần Thơ<br /> là một trong những địa phương xây dựng lực lượng<br /> vũ trang tự vệ tập trung rất sớm. Chính lực lượng<br /> vũ trang được thành lập từ sớm đã tạo nên khí thế<br /> đấu tranh mạnh mẽ cho quân dân trong tỉnh Cần<br /> Thơ và hỗ trợ có hiệu quả phong trào đấu tranh<br /> chính trị trong tỉnh lúc bấy giờ. Thường vụ Tỉnh ủy<br /> Cần Thơ chỉ thị các tiểu đoàn giáo phái có nhiệm<br /> vụ sau:<br /> “1. Tiêu hao, tiêu diệt sinh lực địch, tác chiến<br /> với điều kiện chắc thắng, tránh những cuộc đánh<br /> lớn, đánh với điều kiện phải tương quan lực lượng.<br /> <br /> Khi chính quyền Sài Gòn tiến hành giai đoạn 2<br /> của chiến dịch “tố cộng, diệt cộng” thì các trung<br /> đoàn chủ lực, trung đoàn độc lập, hải đoàn “Xung<br /> phong”, đoàn “Chỉ đạo” tố cộng cùng với quân địa<br /> phương mở chiến dịch Thoại Ngọc Hầu tiến hành<br /> <br /> 2.Tuyên truyền trong quần chúng, nhất là tuyên<br /> truyền trong tín đồ Hòa Hảo và võ trang tuyên<br /> <br /> 110<br /> <br /> Tạp chı́ Khoa học Trường Đại học Cầ n Thơ<br /> <br /> Tập 51, Phần C (2017): 107-115<br /> <br /> trào chống trộm cướp cũng diễn ra mạnh mẽ trong<br /> tỉnh với gậy gộc, mõ, đuốc được vang lên thắp<br /> sáng phố phường truy đuổi “trộm cướp”- những tên<br /> tay sai, chỉ điểm, hoặc biệt kích do thám của chính<br /> quyền Sài Gòn trong làng, xã.<br /> <br /> truyền, xây dựng cơ sở cách mạng ở vùng cận địch,<br /> vùng có đông đảo nhân dân.<br /> 3.Cất giấu súng, ăn ở phân tán, khi cần thiết lấy<br /> súng lên, tập hợp lực lượng đi công tác, lúc về<br /> cũng cất giấu súng.<br /> <br /> Tháng 8 năm 1956, bản “Đề cương cách mạng<br /> miền Nam” do đồng chí Lê Duẩn soạn thảo ra đời.<br /> Đề cương khẳng định: “Để chống lại Mỹ - Diệm,<br /> nhân dân miền Nam chỉ có con đường cứu nước và<br /> tự cứu mình, là con đường cách mạng. Ngoài con<br /> đường cách mạng không có một con đường khác”<br /> (Hội đồng chỉ đạo biên soạn lịch sử Nam Bộ kháng<br /> chiến, 2010, tr.1113). Đến tháng 12 năm 1956, Hội<br /> nghị Xứ ủy Nam Bộ xác định: “Đấu tranh chính trị<br /> đơn thuần thì không được, đấu tranh vũ trang thì<br /> thời cơ chưa cho phép. Đấu tranh chính trị phải có<br /> vũ trang tự vệ: phải có lực lượng vũ trang thích<br /> hợp để làm công tác vũ trang tuyên truyền, phát<br /> động quần chúng diệt ác, phá kìm, hỗ trợ lực lượng<br /> đấu tranh chính trị”. Sau Hội nghị Xứ ủy Nam Bộ,<br /> Tỉnh ủy Cần Thơ tăng cường phong trào đấu tranh<br /> chính trị, kết hợp với vũ trang tuyên truyền, từng<br /> bước xây dựng lực lượng vũ trang trong tỉnh.<br /> Những hoạt động trừ gian diệt ác, trừng trị những<br /> tên ác ôn, ngoan cố diễn ra đều đặn trong tỉnh và<br /> tạo tác động tích cực hạn chế quân đội Sài Gòn đàn<br /> áp, tạo ác đối với nhân dân. Trong 3 năm 1956,<br /> 1957, 1958, nhiều tên địa chủ ác ôn có nợ máu với<br /> cách mạng bị tiêu trừ như: tên Hoàng Hậu Thạch,<br /> cảnh sát Tồn ở Long Trị, tên Đường Lương trưởng<br /> Chi công an Long Mỹ, Ngô Văn Mạnh quận trưởng<br /> Long Mỹ; ở Vị Thanh diệt tên cảnh sát Hội, tên<br /> Xứng; ở Ô Môn diệt tên quận trưởng Minh, tên Lê<br /> Nhất Hiểu, cảnh sát Như, Chinh Ty, tên Dệt; ở<br /> Châu Thành diệt tên Thầy Mười cảnh sát ác ôn ở<br /> Phong Điền, tên cảnh sát Thanh, Nguyễn Văn<br /> Tốt… (Ban Chấp hành Đảng bộ Thành phố Cần<br /> Thơ, 2006, tr.47-48). Nhờ tiêu diệt được nhiều tên<br /> ác ôn đã mang lại tác dụng to lớn cảnh cáo những<br /> tên khác không dám hành động. Từ đó tạo đều kiện<br /> cho phong trào đấu tranh chính trị, binh vận được<br /> duy trì và các cơ sở binh vận trong tỉnh được củng<br /> cố, phát triển.<br /> <br /> 4.Tuyên truyền giáo dục, tranh thủ phân hóa<br /> những tên ác ôn. Nếu không hối cải thì diệt trừ”<br /> (Đảng ủy, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Cần Thơ,<br /> 2002, tr.39-40). Với chủ trương, nhiệm vụ này,<br /> công tác tranh thủ, lôi kéo và phân hóa lực lượng<br /> giáo phái ly khai chống Diệm của tỉnh đã đạt được<br /> những kết quả khả quan, góp phần củng cố và giữ<br /> gìn được lực lượng cách mạng ngay trong thời<br /> điểm khó khăn, thử thách trước sự đàn áp, khủng<br /> bố của chính quyền Ngô Đình Diệm.<br /> Trong một thời gian ngắn, lực lượng vũ trang<br /> tỉnh đã tiến hành một số trận đánh lớn và tiêu diệt<br /> nhiều quân số đối phương: tháng 10 năm 1956,<br /> chống càn quét lớn của quân đội Sài Gòn tại Đập<br /> Đá, xã Hòa An diệt và làm bị thương gần 50 tên<br /> địch, thu 20 súng các loại (Ban Chấp hành Đảng bộ<br /> Thành phố Cần Thơ, 2006, tr.39). Song song với<br /> các hình thức đấu tranh vũ trang mạnh mẽ, công<br /> tác binh vận được Tỉnh ủy Cần Thơ chủ trương đẩy<br /> mạnh phát triển rộng khắp trong toàn tỉnh. Thực tế<br /> là trong 2 năm 1954 - 1956, trong các đồn bót của<br /> đối phương đều có cơ sở nội tuyến của cách mạng.<br /> Chính các cơ sở cách mạng “ẩn mình” trong lòng<br /> địch đó đã hỗ trợ tích cực các cuộc đấu tranh chính<br /> trị, bảo vệ được lực lượng cách mạng, đồng thời<br /> hạn chế các hành động gây tội ác của quân đội Sài<br /> Gòn. Các cán bộ, đảng viên có thể hoạt động an<br /> toàn và tránh được sự tổn thất tối thiểu nhất có thể<br /> từ chính sách đàn áp, khủng bố điên cuồng của<br /> chính quyền Ngô Đình Diệm.<br /> Ngày 22/10/1956, Ngô Đình Diệm cho tiến<br /> hành phân chia ranh giới các huyện và đổi tên tỉnh<br /> Cần Thơ thành tỉnh Phong Dinh. Đồng thời tăng<br /> cường chiến dịch “tố cộng, diệt cộng” lên mức độ<br /> cao. Phong trào đấu tranh chống “tố cộng, diệt<br /> cộng” được Tỉnh ủy Cần Thơ lãnh đạo nhân dân<br /> đấu tranh với nhiều hình thức sinh động. Hàng loạt<br /> cuộc đấu tranh chống “tố cộng, diệt cộng” diễn ra<br /> rầm rộ với sự tham gia của hàng ngàn quần chúng<br /> nhân dân ở Long Mỹ, Ô Môn, thị xã Cần Thơ…<br /> Mặc dù bị đàn áp, nhưng dưới sự đấu tranh linh<br /> hoạt, sáng tạo với các hình thức và phương pháp<br /> đấu tranh thích hợp vừa kết hợp đấu tranh chính trị<br /> với binh vận, kết hợp với nhân dân đô thị buộc đối<br /> phương chấp nhận các yêu sách của từng cuộc đấu<br /> tranh. Các phong trào đấu tranh đòi cải thiện đời<br /> sống, giải quyết việc làm, cứu tế xã hội, chống thuế<br /> khóa, chống đuổi nhà… ở đô thị diễn ra mạnh mẽ<br /> được đông đảo nhân dân tích cực ủng hộ. Phong<br /> <br /> Đầu năm 1957, Tỉnh ủy Cần Thơ tiến hành<br /> củng cố lại các Huyện ủy, các Chi bộ xã, ấp theo<br /> hướng nâng cao chất lượng và năng lực lãnh đạo.<br /> Công tác xây dựng Đảng tại cơ sở cũng được quan<br /> tâm phát triển. Năm 1958, Tỉnh thành lập Ban Địch<br /> tình (sau đổi thành Ban Quân báo). Tháng 12 năm<br /> 1959, Tỉnh thành lập công trường sửa chữa, chế tạo<br /> vũ khí thô sơ: làm chông gài, lựu đạn gài, súng<br /> trường, súng ngựa trời… phục vụ chiến đấu. Mặt<br /> khác, Tỉnh ủy Cần Thơ còn lãnh đạo nhân dân đấu<br /> tranh chống Chỉ dụ 57 về cải cách điền địa của<br /> <br /> 111<br /> <br />