Quá trình hình thành và phương pháp chấp hành lý luận tiền lương của CMac trong chủ nghĩa tư bản p2

Chia sẻ: Vanthi Bichtram | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

91
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'quá trình hình thành và phương pháp chấp hành lý luận tiền lương của cmac trong chủ nghĩa tư bản p2', tài chính - ngân hàng, tài chính doanh nghiệp phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quá trình hình thành và phương pháp chấp hành lý luận tiền lương của CMac trong chủ nghĩa tư bản p2

dÔ dµng, thùc hiÖn lèi lµm viÖc thªm giê, tøc lµ lµm viÖc ngoµi sè giêi quy ®Þnh cña ngµy lao ®éng. Cßn khi thÞ trêng kh«ng thuËn lîi buéc ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, nhµ t b¶n sÏ rót ng¾n ngµy lao ®éng vµ thùc hiÖn lèi tr¶ c«ng theo giê, do ®ã h¹ thÊp tiÒn l¬ng xuèng rÊt nhiÒu. Nh vËy, c«ng nh©n kh«ng nh÷ng bÞ thiÖt thßi khi ngµy lao ®én bÞ kÐo dµi qu¸ ®é, mµ cßn bÞ thiÖt c¶ khi ph¶i lµm viÖc bít giê. b. TiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm TiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm lµ h×nh thøc tiÒn l¬ng mµ sè lîng cña nã phô thuéc vµo sè lîng s¶n phÈm mµ c«ng nh©n ®· s¶n xuÊt ra hoÆc sè lîng c«ng viÖc ®· hoµn thµnh trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. Mçi s¶n phÈm ®îc tr¶ c«ng theo mét ®¬n gi¸ nhÊt ®Þnh gäi lµ ®¬n gi¸ tiÒn c«ng. §¬n gi¸ tiÒn c«ng lµ gi¸ tr¶ c«gn co mçi ®¬n vÞ s¶n phÈm ®· s¶n xuÊt ra theo gi¸ biÓu nhÊt ®Þnh. Khi quy ®Þnh ®¬n gi¸, ngêi ta lÊy tiÒn l¬ng trung b×nh cña c«ng nh©n trong ngµy chia cho sè lîng s¶n phÈm mµ c«ng nh©n s¶n xuÊt ra trong 1 ngµy b×nh thêng. Do ®ã, vÒ thùc chÊt, ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng lµ tiÒn l¬ng tr¶ cho mét thêi gian cÇn thiÕt nhÊt ®Þnh ®Ó s¶n xuÊt mét s¶n phÈm. V× thÕ, tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm chØ lµ h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña tiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian. H×nh thøc tiÒn l¬ng theo s¶n phÈm cµng che giÊu vµ xuyªn t¹c b¶n chÊt cña tiÒn l¬ng h¬n so víi h×nh thøc tiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian. ViÖc thùc hiÖn h×nh thøc tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm mét mÆt lµm cho nhµ t b¶n dÔ dµng kiÓm so¸t c«ng nh©n; mét kh¸c ®Î ra sù c¹nh tranh gi÷a c«ng nh©n, kÝch thÝch c«ng nh©n ph¶i lao ®éng tÝch cùc n©ng cao cêng ®é lao ®éng, t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm ®Ó nhËn ®îc tiÒn c«ng cao h¬n. 8
V× vËy, chÕ ®é tiÒn l¬ng díi chñ nghÜa t b¶n thêng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lao ®éng khÈn tr¬ng qu¸ møc, lµm kiÖt søc ngêi lao ®éng. VÒ mÆt lÞch sö, tiÒn l¬ng t×nh theo thêi gian ®îc ¸p dông réng r·i trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n, cßn ë giai ®o¹n sau th× tiÒn l¬ng tÝnh theo s¶n phÈm ®îc ¸p dông réng r·i h¬n. HiÖn nay, h×nh thøc tiÒn l¬ng tÝnh theo thêi gian ngµy cµng ®îc më réng. 3. TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ. Xu híng vËn ®éng cña tiÒn l¬ng díi chñ nghÜa t b¶n. a. TiÒn l¬ng danh nghÜa vµ tiÒn l¬ng thùc tÕ TiÒn l¬ng danh nghÜa lµ tæng sè tiÒn mµ ngêi c«ng nh©n nhËn ®îc do b¸n søc lao ®éng cña m×nh cho nhµ t b¶n. Nã lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng. Nã t¨ng gi¶m theo sù biÕn ®éng trong quan hÖ cung – cÇu vÒ hµng ho¸ søc lao ®éng trªn thÞ trêng. §èi víi ngêi c«ng nh©n, ®iÒu quan träng kh«ng chØ ë tæng sè tiÒn nhËn ®îc díi h×nh thøc tiÒn l¬ng mµ cßn ë chç cã thÓ mua ®îc g× b»ng tiÒn l¬ng ®ã, ®iÒu ®ã phô thuéc vµo gi¸ c¶ vËt phÈm tiªu dïng vµ dÞch vô. TiÒn l¬ng thùc tÕ lµ sè lîng hµng ho¸ vµ dÞch vô mµ c«ng nh©n cã thÓ thu ®îc b»ng tiÒn l¬ng danh nghÜa. Râ rµng, nÕu ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng thay ®æi, tiÒn l¬ng thùc tÕ phô thuéc theo tû lÖ thuËn vµo ®¹i lîng tiÒn l¬ng danh nghÜa vµ phô thuéc theo tû lÖ nghÞch víi møc gi¸ c¶ vËt phÈm tiªu dïng vµ dÞch vô. 9
b. Xu híng vËn ®éng cña tiÒn l¬ng díi chñ nghÜa t b¶n Nghiªn cøu sù vËn ®éng cña tiÒn l¬ng díi chñ nghÜa t b¶n, C.M¸c v¹ch ra r»ng, xu híng chung cã tÝnh quy luËt cña sù vËn ®éng cña tiÒn l¬ng díi chñ nghÜa t b¶n lµ: trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t b¶n, tiÒn c«ng danh nghÜa cã xu híng t¨ng lªn, nhng møc t¨ng cña nã nhiÒu khi kh«ng theo kÞp víi møc t¨ng gi¸ c¶ t liÖu tiªu dïng vµ dÞch vô. Khi ®ã, tiÒn c«ng thùc tÕ cã xu híng h¹ thÊp. Chõng nµo mµ tiÒn l¬ng cßn lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña gi¸ trÞ søc lao ®éng, th× sù vËn ®éng cña nã g¾n liÒn víi sù biÕn ®æi cña gi¸ trÞ søc lao ®éng. Lîng gi¸ trÞ cña nã do ¶nh hëng cña mét lo¹t nh©n tè quyÕt ®Þnh. Mét nh©n tè t¸c ®éng lµm t¨ng lîng gi¸ trÞ søc lao ®éng, mét nh©n tè kh¸c t¸c ®éng lµm gi¶m gi¸ trÞ cña nã. Sù t¸c ®éng qua l¹i cña tÊt c¶ c¸c nh©n tè ®ã dÉn tíi qu¸ tr×nh phøc t¹p cña sù biÕn ®æi gi¸ trÞ søc lao ®éng, lµm cho sù gi¶m sót cña nã cã tÝnh chÊt xu híng. - Nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng lµm t¨ng gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ sù n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n cña ngêi lao ®éng vµ sù t¨ng cêng ®é lao ®éng. - Trong ®iÒu kiÖn cña c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt, nÐt ®Æc trng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ t¨ng tÝnh phøc t¹p cña lao ®éng, ®ßi hái ph¶i n©ng cao rÊt nhiÒu tr×nh ®é chuyªn m«n cña ngêi lao ®éng, t¨ng cêng ®é lao ®éng cña hä, lµm t¨ng mét c¸ch c¨n b¶n chi phÝ vÒ t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, do ®ã lµm t¨ng gi¸ trÞ cña nã. 10
Nh÷ng nhu cÇu cña c«ng nh©n vµ ph¬ng thøc th¶o m·n chóng lu«n lu«n biÕn ®æi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, diÔn ra qu¸ tr×nh t¨ng møc ®é vÒ nhu cÇu. §Ó t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng, ®ßi hái lîng cña c¶i vËt chÊt vµ v¨n ho¸ lín h¬n. Kü thuËt phøc t¹p ®îc vËn dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t b¶n chñ nghÜa ®ßi hái ngêi lao ®éng ph¶i cã vèn kiÕn thøc vµ tri thøc vÒ kü thuËt cao h¬n. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã dÉn ®Õn nhu cÇu cña c«ng nh©n vµ gia ®×nh häc vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô t¨ng lªn lµm cho gi¸ trÞ søc lao ®éng t¨ng lªn. - Nh©n tè t¸c ®éng lµm gi¶m gi¸ trÞ søc lao ®éng lµ sù t¨ng lªn cña n¨ng suÊt lao ®éng. Cïng víi sù t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng th× gi¸ c¶ vÒ t liÖu sinh ho¹t cña ngêi c«ng nh©n rÎ ®i nÒn tiÒn l¬ng thùc tÕ cã kh¶ n¨ng t¨ng lªn. Nhng tiÒn l¬ng thùc tÕ vÉn cha d¸p øng ®îc nhu cÇu thùc sù cña c«ng nh©n, vµ sù chªnh lÖch gi÷a chóng kh«ng nh÷ng kh«ng ®îc thu hÑp, mµ ngîc l¹i cßn t¨ng lªn. Sù h¹ thÊp tiÒn l¬ng díi gi¸ trÞ søc lao ®éng do t¸c ®éng cña mét lo¹t nh©n tè sau ®©y: + ThÞ trêng søc lao ®éng lu«n ë t×nh tr¹ng cung vÒ lao ®éng lµm thuª vît qu¸ cÇu vÒ lao ®éng, do ®ã c¹nh tranh gi÷a c«ng nh©n t¨ng lªn. §iÒu ®ã cho phÐp nhµ t b¶n thÊy r»ng, hµng ho¸ - søc lao ®éng buéc ph¶i b¸n trong mäi ®iÒu kiÖn, v× c«ng nh©n kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c ®Ó sinh sèng. Møc l¬ng trung b×nh bÞ gi¶m xuèng cßn do hµng triÖu ngêi kh«ng cã viÖc lµm ®Çy ®ñ trong n¨m, nãi chung hä kh«ng nhËn ®îc tiÒn l¬ng. + L¹m ph¸t lµm gi¶m søc mua cña ®ång tiÒn còng lµ nh©n tè lµm gi¶m tiÒn l¬ng trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay. 11
Møc l¬ng cña c¸c níc cã sù kh¸c nhau. §iÒu ®ã ®îc quyÕt ®Þnh bëi nh©n tè tù nhiªn, truyÒn thèng v¨n ho¸ vµ nh÷ng nh©n tè kh¸c, trong ®ã nh©n tè ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n ®ãng vai trß quan träng. Trong c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn, møc l¬ng thêng cao h¬n ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Nhng ë ®ã cã sù bãc lét cao h¬n, v× kü thuËt vµ ph¬ng ph¸p tæ chøc lao ®éng hiÖn ®¹i ®îc ¸p dông. Gi¸ c¶ hµng ho¸ - søc lao ®éng thÊp lµ nh©n tè quan träng nhÊt thu hót t b¶n ®éc quyÒn vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn. Trong ®iÒu kiÖn cña chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i, tiÒn l¬ng theo thêi gian víi nh÷ng h×nh thøc ®a d¹ng chiÕm u thÕ. Trong viÖc t×m kiÕm nh÷ng ph¬ng ph¸p míi nh»m bãc lét lao ®éng lµm thuª, giai cÊp t s¶n buéc ph¶i thõa nhËn vai trß con ngêi tron qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, vµ ®iÒu chØnh l¹i viÖc tæ chøc lao ®éng, còng nh kÝch thÝch ngêi lao ®éng. Sù bãc lét lao ®éng lµm thuª ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn cßn cã nh÷ng h×nh thøc che giÊu tinh vi ¬n. Khi thiªn vÒ sù cñng cè “quan hÖ con ngêi”, vÒ sù thèng trÞ cña c¸c nguyªn t¾c “c«ng ty lµ mét gia ®×nh”, giai cÊp t s¶n hiÖn ®¹i thùc hiÖn mu toan thuyÕt phôc c«ng nh©n r»ng lîi Ých cña xÝ nghiÖp, lîi Ých cña t b¶n thèng nhÊt víi lîi Ých cña c«ng nh©n. Vai trß kÝch thÝch cña tiÒn l¬ng ®îc sö dông vµo môc ®Ých ®ã. Kh«ng ph¶i chØ cã th¸i ®é tËn t©m víi c«ng viÖc mµ sù phôc vô trung thµnh cho c«ng ty còng ®îc kÝch thÝch bëi ®¹i lîng vµ h×nh thøc cña tiÒn l¬ng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng chØ b»ng h×nh thøc tiÒn l¬ng, mµ cßn b»ng tæ chøc tiÒn l¬ng dùa trªn c¬ së t©m lý cña ho¹t ®éng lao ®éng, giai cÊp t s¶n rÊt muèn “thñ tiªu” hoÆc lµm dÞu m©u thuÉn gi÷a t b¶n vµ lao ®éng. §ã lµ ®Æc trng cña nh÷ng liªn hiÖp ®éc quyÒn lín hiÖn ®¹i, ë ®ã c¸c nhµ t b¶n ®· kh«ng tiÕc tiÒn chi vµo nh÷ng chi phÝ nh»m t¹o ra “bÇu kh«ng khÝ tin cËy” ®Ó h×nh thµnh ë ngêi c«ng nh©n “ý thøc ngêi chñ”. TÝnh mÒm dÎo trong sù vËn dông c¸c 12
h×nh thøc kh¸c nhau cña tiÒn l¬ng, viÖc tÝnh to¸n nh÷ng yªu cÇu kü thuËt, tæ chøc vµ t©m lý khi trang bÞ n¬i lµm viÖc ®a ®Õn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng chÊt lîng s¶n phÈm, tÊt c¶ ®Òu nh»m môc ®Ých t¨ng gi¸ trÞ thÆng d. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ t¨ng cêng bãc lét ngêi lao ®éng. II. T×nh h×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ë ViÖt Nam ChÝnh s¸ch tiÒn l¬ng ®ang ®îc thùc hiÖn lµ kÕt qu¶ cña ®ît c¶i c¸ch tiÒn l¬ng n¨m 1993. §©y lµ mét cuéc c¶i c¸ch rÊt c¨n b¶n kh«ng nh÷ng vÒ l¬ng mµ cßn lµ mét ®ît s¾p xÕp l¹i hÖ thèng ph©n phèi tiÒn l¬ng tõ ng©n s¸ch nhõ níc (NSNN), nh»m môc tiªu xo¸ bá triÖt ®Ó t×nh tr¹ng bao cÊp, kh¾c phôc tÝnh b×nh qu©n trong ph©n phèi, s¾p xÕp l¹i hÖ thèng thang b¶ng l¬ng vµ t¹o bíc ngoÆt vÒ nhËn thøc quan ®iÓm- coi tiÒn l¬ng lµ gi¸ c¶ søc lao ®éng, trong ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ tõng bíc x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ trêng. Nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ chÕ kinh tÕ tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Æc biÖt tõ sau c¶i c¸ch tiÒn l¬ng n¨m 1993, dÉn ®Õn viÖc t¸ch biÖt râ rµng h¬n sù h×nh thµnh quü l¬ng gi÷a khu vùc hµnh chÝnh – sù nghiÖp vµ s¶n xuÊt, kinh doanh trong kinh tÕ Nhµ níc. §èi víi khu vùc s¶n xuÊt, kinh doanh: quü tiÒn l¬ng lµ mét bé phËn chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó t¹o nªn gi¸ trÞ míi, lµ chi phÝ cho lao ®éng sèng. Quü l¬ng cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc hoµn toµn t¸ch h¼n khái ng©n s¸ch Nhµ níc. C¸c doanh nghiÖp tù h×nh thµnh qòy l¬ng trªn c¬ së kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh cña m×nh cã tÝnh ®Õn møc tiÒn c«ng lao ®éng trªn thÞ trêng ®Þa ph¬ng. Nhµ níc chØ qu¶n lý viÖc thùc hiÖn møc l¬ng tèi thiÓu vµ ®¬n gi¸ tiÒn l¬ng trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. 13
sau h¬n 10 n¨m ¸p dông chÝnh s¸ch l¬ng míi, chóng ta thÊy cã nhiÒu u ®iÓm vµ tiÕn bé so víi hÖ thèng tiÒn l¬ng trong thêi kú bao cÊp, nh NghÞ quyÕt phiªn häp thêng kú (th¸ng 8-2001) cña ChÝnh phñ còng ®· ®¸nh gi¸: “... thùc hiÖn ph©n phèi c«ng b»ng h¬n, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ hiÖu qu¶ c«ng t¸c”. Tuy vËy, cuéc sèng lu«n lu«n biÕn ®éng, trong khi tiÒn l¬ng l¹i chñ yÕu n»m trong tr¹ng th¸i tÜnh, Ýt cã thay ®æi trong c¶ hÖ thèng thang b¶ng l¬ng, cho nªn nã ®· béc lé nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Ch¼ng h¹n: TiÒn l¬ng thùc tÕ vÉn cha lµm ®îc chøc n¨ng t¸i s¶n xuÊt søc lao ®éng. Møc l¬ng cña nhiÒu chøc danh thËm chÝ kh«ng thÓ chu cÊp ®ñ ®Ó ¨n, cha kÓ ®Õn c¸c kho¶n nh tiÒn nhµ, ch÷a bÖnh, tiÒn ®iÖn, níc ... ®· ®îc tiÒn tÖ ho¸ vµo l¬ng. Ngêi lao ®éng thùc tÕ kh«ng thÓ tÝch luü tõ l¬ng ®Ó thuª hay mua nhµ ë. Møc l¬ng tèi thiÓu cßn qu¸ thÊp, mÆc ®· qua 3 lÇn ®iÒu chØnh (tõ 120 lªn 144, 180, 210 ngµn ®ång), nhng míi bï l¹i phÇn nµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña tiÒn l¬ng bÞ gi¶m ®i do l¹m ph¸t. Mçi lÇn ®iÒu chØnh tiÒn l¬ng tèi thiÓu ®Òu ph¶i bµn c·i, ®Êu tranh, gi»ng co gi÷a ®ßi hái tÊt yÕu, bøc b¸ch tõ cuéc sèng víi h¹n chÕ cña tµi chÝnh ng©n s¸ch. Cã hai “chèt h·m” lµm cho mäi ý ®Þnh t¨ng møc l¬ng tèi thiÓu ®Òu ph¶i chïn l¹i, ®ã lµ kh«ng cã nguån tµi chÝnh vµ nÕu víi nguån tµi chÝnh cã h¹n muèn t¨ng l¬ng th× ph¶i gi¶m biªn chÕ, nhng v× nhiÒu lý do kh¸c nhau, biªn chÕ tiÕp tôc t¨ng thªm. Ngay trong ®ît s¾p xÕp l¹i biªn chÕ ®Ó thùc hiÖn gi¶m biªn ®ång lo¹t 15%, th× biªn chÕ còng ®· t¨ng lªn 2,5% HÖ thèng thang b¶ng l¬ng n¨m 1993 cha thùc sù khuyÕn khÝch ngêi lao ®éng phÊn ®Êu vÒ mùat chuyªn m«n, v« h×nh trung khuyÕn khÝch c¸n bé, c«ng chøc ch¹y ®ua theo chøc vô. Ch¼ng h¹n, c¸c kú lªn l¬ng vÉn nÆng vÒ thêi gian, th©m niªn c«ng t¸c, “®Õn hÑn l¹i lªn”, kh«ng cã chÝnh 14