Quan điểm về đảm bảo chất lượng của bên thứ ba đối với các báo cáo bền vững của doanh nghiệp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu này khám phá sự phát triển của báo cáo bền vững ở Việt Nam và các động lực đằng sau quyết định của công ty về việc giới thiệu hoặc không giới thiệu sự đảm bảo của bên thứ ba đối với các báo cáo tự nguyện. Kết quả dựa trên các cuộc phỏng vấn với 24 công ty về môi trường / tính bền vững / báo cáo hàng năm cũng như phỏng vấn với các nhà cung cấp dịch vụ đảm bảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quan điểm về đảm bảo chất lượng của bên thứ ba đối với các báo cáo bền vững của doanh nghiệp

QUAN ĐIỂM VỀ ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG CỦA BÊN THỨ BA ĐỐI VỚI CÁC BÁO CÁO BỀN VỮNG CỦA DOANH NGHIỆP ThS. Nguyễn Anh Thư, TS. Nguyễn Hồng Nga Trường Đại học Thương mại Tóm tắt: Nghiên cứu này khám phá sự phát triển của báo cáo bền vững ở Việt Nam và các động lực đằng sau quyết định của công ty về việc giới thiệu hoặc không giới thiệu sự đảm bảo của bên thứ ba đối với các báo cáo tự nguyện. Kết quả dựa trên các cuộc phỏng vấn với 24 công ty về môi trường / tính bền vững / báo cáo hàng năm cũng như phỏng vấn với các nhà cung cấp dịch vụ đảm bảo. Từ năm 2015 đến năm 2018, số lượng các báo cáo tự nguyện của công ty đã tăng lên và đến năm 2019, khoảng một phần ba các báo cáo phải chịu sự bảo đảm của bên thứ ba. Nhìn chung, các công ty được đảm bảo có được lợi ích từ sự đảm bảo của bên thứ ba, từ đó phát triển hệ thống báo cáo nội bộ hiệu quả và tăng độ tin cậy cho dữ liệu công bố. Động lực của sự đảm bảo dựa trên phương pháp tiếp cận chủ động từ các công ty hàng đầu, nhận thức về mặt lợi ích của công ty và áp lực gia tăng từ các bên liên quan. Nghiên cứu này tập trung vào việc thiết lập các liên kết để tăng cường sự đảm bảo của bên thứ ba và tăng độ tin cậy cho các báo cáo về tính bền vững của doanh nghiệp. Từ khoá: Báo cáo bền vững, sự đảm bảo bên thứ ba, kiểm toán, tiêu chuẩn GRI THIRD-PARTY QUALITY ASSURANCE PERSPECTIVE FOR CORPORATE SUBTAINABILITY REPORTS Abstract: This study explores the evolution of sustainability reporting in Vietnam and the motivations behind the company's decision to introduce or not to introduce third-party assurance for voluntary reports. Results are based on interviews with 24 companies on environment/sustainability/annual reports as well as interviews with assurance service providers. Between 2015 and 2018, the number of corporate voluntary reports increased, and by 2019, about a third of reports were subject to third-party assurance. In general, assured companies benefit from third-party assurance, thereby developing effective internal reporting systems and increasing the reliability of published data. The assurance dynamics are based on proactive approaches from leading companies, awareness of corporate interests and increased pressure from stakeholders. This research focuses on establishing links to enhance third-party assurance and increase the credibility of corporate sustainability reports. Keywords: Sustainability reporting, third-party assurance, auditing, GRI certification. Giới thiệu Việc công bố dữ liệu về hiệu quả hoạt động bền vững và môi trường đáng tin cậy có thể được coi là yếu tố trung tâm trong trách nhiệm giải trình và quản trị của doanh nghiệp. Bằng cách kiểm tra dữ liệu và các tuyên bố từ một đơn vị độc lập, sự đảm bảo của 569
bên thứ ba nhằm tăng thêm độ tin cậy cho báo cáo tự nguyện của công ty. Vào năm 2012, 13% trong số 250 công ty hàng đầu của Global Fortune 500 đã công bố các báo cáo về môi trường / bền vững được đảm bảo của bên thứ ba. Trong số 100 công ty hàng đầu từ 19 quốc gia, chỉ có 6% công bố báo cáo bền vững / môi trường được đảm bảo của bên thứ ba. Theo cuộc khảo sát năm 2015 về 100 công ty có doanh thu cao nhất thế giới đã đưa trách nhiệm giải trình vào báo cáo thường niên, có hơn 16 công ty đã cung cấp báo cáo bền vững với sự đảm bảo từ bên ngoài. Dưới góc nhìn của kiểm toán viên độc lập - còn được gọi là nhà cung cấp đảm bảo luôn có hiểu biết sâu sắc về khách hàng và môi trường bên trong, bên ngoài DN, có các biện pháp kiểm soát và chiến lược kinh doanh của họ. Bên cạnh đó, kiểm toán viên phải có được kiến thức về thông tin bền vững liên quan từ các báo cáo bền vững hiện có hoặc thông qua trao đổi với nhóm kiểm tra đảm bảo tính bền vững. Dal Maso và cộng sự (2019) cho thấy rằng các kiểm toán viên luôn đảm bảo tính hiệu quả về chi phí kiểm toán, tức không tính phí kiểm toán cao hơn khi cung cấp kiểm toán tài chính và đảm bảo tính bền vững cho cùng một khách hàng. Hơn nữa, các công ty tham gia vào thực hành báo cáo bền vững có nhiều khả năng nhận được phản hồi tích cực hơn từ các bên liên quan, phát triển kỹ năng giải quyết các nhu cầu của xã hội và giảm bớt mối quan tâm về việc sử dụng thông tin cơ hội, do đó làm giảm rủi ro trong kinh doanh (LópezPuertas-Lamy và cộng sự, 2017). Khi rủi ro kinh doanh thấp, mối quan tâm về thực hành quản lý thu nhập thấp, dẫn đến nỗ lực kiểm toán ít hơn và phí kiểm toán thấp hơn. Do đó, các công ty thực hiện công bố báo cáo bền vững chất lượng cao có khả năng thể hiện cam kết tổng thể về chất lượng và giảm bớt lo ngại của kiểm toán viên về chủ nghĩa cơ hội của nhà quản lý. Bài báo chủ yếu tập trung vào các câu hỏi nghiên cứu sau: Các xu hướng trong báo cáo môi trường / bền vững và đảm bảo của bên thứ ba là gì? Động cơ chính để các công ty giới thiệu, hoặc không giới thiệu, sự đảm bảo của bên thứ ba đối với các báo cáo môi trường / bền vững là gì? Các quy trình đảm bảo của bên thứ ba được tổ chức như thế nào? 1. Cơ sở lý thuyết 1.1 Cam kết đảm bảo đối với báo cáo bền vững Báo cáo bền vững được định nghĩa là “đo lường, công bố, giải trình và cam kết trách nhiệm trước các bên liên quan bên trong và bên ngoài về kết quả hoạt động của tổ chức hướng tới mục tiêu phát triển bền vững” (GRI, 2016). Tuy nhiên, để đáng tin cậy và hữu ích cho các bên liên quan, thông tin được công bố phải đáng tin cậy, được trình bày thích hợp và tuân theo các quy tắc đã xác định rõ ràng. Để đạt được mục tiêu này, GRI đề xuất tuân theo hai bộ nguyên tắc: một bộ xác định nội dung của các báo cáo và bộ kia liên quan đến chất lượng của chúng (GRI, 2016). Các quan điểm đạo đức của báo cáo bền vững cho thấy những người chịu trách nhiệm sẽ thể hiện hành vi đạo đức của họ thông qua các hoạt động bền vững (Amran và cộng sự, 2014; Yip và cộng sự, 2011). Báo cáo bền vững tạo ra sự minh bạch của thông tin và có xu hướng giảm các hành vi cơ hội (Martínez-Ferrero và cộng sự, 2015). Các công ty định hướng trách nhiệm xã hội (CSR) về cơ bản cam kết nhiều hơn trong việc tạo ra giá trị cho cổ đông và duy trì sự minh bạch tài chính, do đó ít có khả năng tham gia vào các hoạt động quản lý thu nhập (Chih và cộng sự, 2008). Các công ty theo định 570
hướng CSR dành nỗ lực hạn chế việc quản lý thu nhập, do đó cung cấp cho các nhà đầu tư thông tin tài chính đáng tin cậy hơn (Bozzolan và cộng sự, 2015; Muttakin và cộng sự, 2015). Các nhà quản lý đang đối mặt với thách thức phải nâng cao uy tín và tăng chất lượng báo cáo để đáp ứng mối quan tâm ngày càng tăng của các bên liên quan (Cohen và Simnett, 2014). Thông tin đáng tin cậy giúp hạn chế các động cơ thao túng thu nhập và khôi phục niềm tin giữa các cổ đông và các bên liên quan (Katmon & Al Farooque, 2017). Ngày nay, xu hướng công bố thông tin để giảm sự bất cân xứng thông tin giữa các bên liên quan và giúp các nhà quản lý đưa ra quyết định (Frias-Aceituno, và cộng sự, 2014; Martínez-Ferrero và cộng sự, 2015). Cổ đông có thể có được các cơ chế kiểm soát để giám sát hành vi của nhà quản lý thông qua ý kiến độc lập của kiểm toán viên (Pucheta-Martínez và cộng sự, 2019). Do đó, các nhà quản lý dành nguồn lực cho việc kiểm toán để đảm bảo rằng hệ thống cung cấp thông tin tài chính và phi tài chính của công ty là đáng tin cậy (Chen và cộng sự, 2016). Do đó, kiểm toán viên thực hiện đánh giá rủi ro giúp DN quản lý mối quan hệ với các bên liên quan (LópezPuertas-Lamy và cộng sự, 2017). Vấn đề cam kết hiệu quả hoạt động bền vững và môi trường đáng tin cậy có thể được coi là yếu tố trung tâm trong trách nhiệm, trách nhiệm giải trình và quản trị của doanh nghiệp. Ngày càng có nhiều bên liên quan yêu cầu rằng các báo cáo bền vững thể hiện một cách thực sự và công bằng những gì các công ty đã đạt được và những gì họ sẽ đạt được trong tương lai. Trong nỗ lực giải quyết những thách thức như vậy, Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC) coi sự đảm bảo của bên thứ ba để kiểm tra dữ liệu và các tuyên bố từ một đơn vị độc lập, sự đảm bảo của bên thứ ba nhằm tăng thêm độ tin cậy cho báo cáo tự nguyện giống như cách kiểm toán tài chính tăng thêm độ tin cậy cho báo cáo tài chính của công ty. Bảng 1: So sánh các yếu tố của báo cáo bền vững và báo cáo tài chính Nội dung Báo cáo tài chính Báo cáo bền vững Mục tiêu Các cổ đông. Nhà phân tích Chính quyền, cổ đông, nhà đầu tư, cung cấp (thị trường). Cổ đông tiềm năng hàng xóm, sinh viên, công chúng, thông tin khách hàng, nhà cung cấp, nhân viên,… Nguyên tắc Các tổ chức báo cáo có nghĩa vụ Các tổ chức báo cáo được tự do lựa cung cấp tuân theo các nguyên tắc kế toán chọn một trong các nguyên tắc đã thông tin được chấp nhận chung / các chuẩn thiết lập hoặc thiết lập các nguyên mực kế toán quốc tế đang phát tắc báo cáo / kế toán của riêng họ triển Ranh giới Quyền sở hữu hợp pháp và kiểm Xác nhận bởi các tổ chức báo cáo. kế toán soát trực tiếp Chỉ tiêu Định lượng. Nhiều chỉ tiêu định lượng và định Một số chỉ số hiệu suất chính được tính khác nhau được sử dụng. Các chấp nhận chung được áp dụng. chỉ số hiệu suất chính được chấp nhận chung không được áp dụng. (Nguồn: Tác giả tự tổng hợp) 1.2 Các bước đảm bảo của bên thứ ba 571
Đối với nhiều tổ chức, việc giới thiệu một hệ thống báo cáo nội bộ để thu thập và phân tích dữ liệu về môi trường và tính bền vững là một nhiệm vụ khó khăn. Theo đó, các bước thực hiện diễn ra như sau: Bước 1, hệ thống báo cáo nội bộ cung cấp thông tin thực hiện nhằm đảm bảo các vấn đề về môi trường và tính bền vững của mình. Bước 2, tiến tới việc phát hành một báo cáo bền vững bằng cách bổ sung các khía cạnh khác như hiệu quả kinh tế và xã hội, bước này cần có thêm chi phí và nguồn lực. Bước 3, tìm kiếm sự đảm bảo của bên thứ ba đối với báo cáo. Bước 4, với sự tham gia tích cực của các bên liên quan trong quá trình đảm bảo với mục đích tăng giá trị của sự đảm bảo. Các câu hỏi điển hình trước khi thực hiện Bước 4 là “liệu sự đảm bảo của bên thứ ba có dẫn đến tăng độ tin cậy không?”, “Sự tin cậy tăng lên có chứng minh cho tất cả các nguồn lực cần thiết để quản lý quy trình đảm bảo không?” Do đó, bài báo này nhằm mục đích điều tra các động cơ thúc đẩy các công ty giới thiệu hoặc không giới thiệu, sự đảm bảo của bên thứ ba đối với các báo cáo môi trường / bền vững. 1.3 Các bước điển hình của quy trình đảm bảo Quy trình đảm bảo thường có thể được tổ chức thông qua các bước: Nhà cung cấp đảm bảo và tổ chức báo cáo thống nhất về phạm vi đảm bảo, tiêu chí đánh giá, số về lượt truy cập trang web và các chi tiết thực tế khác (Bước 1). Trong khi tổ chức báo cáo bắt đầu quá trình thu thập dữ liệu, nhà cung cấp đảm bảo xây dựng kiến thức về công ty và quy trình thu thập dữ liệu của nó. Bước này thường bao gồm thăm địa điểm, phỏng vấn và đánh giá hệ thống thu thập dữ liệu (Bước 2). Bước thứ ba được thực hiện ở cấp độ nhóm sau khi hoàn thành việc thu thập dữ liệu. Nhà cung cấp đảm bảo phân tích dữ liệu và các chỉnh sửa cần thiết được thực hiện (Bước 3). Khi bản thảo của báo cáo đã sẵn sàng, nhà cung cấp đảm bảo sẽ kiểm tra xem các kết quả thu được có chính xác hay không. Thông thường, nhà cung cấp đảm bảo cũng kiểm tra sự trình bày cân đối của báo cáo (Bước 4). Sau khi báo cáo được xuất bản, nhà cung cấp đảm bảo sắp xếp một cuộc họp với tổ chức báo cáo để thảo luận về các cải tiến trong tương lai của chương trình báo cáo (Bước 5). Hình 1: Quy trình đảm bảo của bên thứ ba (Nguồn: Jeehye Park, Torbjo¨rn Brorson (2005)) 572
2. Phương pháp nghiên cứu và kết quả nghiên cứu Dựa trên các cuộc phỏng vấn với 24 công ty về môi trường / tính bền vững / báo cáo hàng năm cũng như phỏng vấn với các nhà cung cấp dịch vụ đảm bảo. Từ năm 2015 đến năm 2018, số lượng các báo cáo tự nguyện của công ty đã tăng lên và đến năm 2019, khoảng một phần ba các báo cáo phải chịu sự bảo đảm của bên thứ ba. Kết quả của cuộc điều tra được sắp xếp thành các phần sau: (1) nguyên nhân các công ty tìm kiếm sự đảm bảo của bên thứ ba; (2) phương pháp tiếp cận được các nhà cung cấp đảm bảo sử dụng; (3) phạm vi đảm bảo; (4) chi phí và lợi ích đảm bảo của bên thứ ba. 2.1. Nguyên nhân các công ty tìm kiếm sự đảm bảo của bên thứ ba Đến cuối năm 2019, 12 trong số các công ty được điều tra đã có ít nhất một năm kinh nghiệm với sự đảm bảo của bên thứ ba. Hầu hết các công ty trả lời rằng họ tìm kiếm sự đảm bảo để có được sự tín nhiệm tương đương với những gì họ đã đạt được. Một số công ty được điều tra đã đưa ra sự đảm bảo để cải thiện hệ thống báo cáo nội bộ cũng như hiệu suất thực tế. Với sự đảm bảo của bên thứ ba đã làm tăng độ tin cậy của báo cáo môi trường / bền vững và đảm bảo rằng thông tin công bố là đầy đủ. Bên cạnh đó, một số công ty cho rằng không nên sử dụng sự đảm bảo bởi bên thứ ba. Nguyên nhân chính là: (1) “Phí cho nhà cung cấp đảm bảo quá cao”: Các công ty tương đối nhỏ có xu hướng sử dụng lập luận này. Hai công ty khác ước tính rằng phí đảm bảo sẽ chiếm khoảng một phần ba ngân sách báo cáo. (2) “Không cần phải sử dụng sự đảm bảo của bên thứ ba để đảm bảo chất lượng cho các báo cáo'': Các công ty không tìm kiếm sự đảm bảo của bên thứ ba cho rằng một số biện pháp khác đã được thực hiện để đảm bảo chất lượng và tính đầy đủ của báo cáo như việc tuân theo hướng dẫn của Sáng kiến Báo cáo Toàn cầu (GRI) hoặc tăng khả năng đáp ứng của các bên liên quan. 2.2. Các phương pháp tiếp cận chung được các nhà cung cấp đảm bảo sử dụng Để đánh giá tính đầy đủ của báo cáo, nhà cung cấp đảm bảo đã tiến hành xem xét dựa trên các tiêu chí báo cáo trong các trường hợp được điều tra. Nếu tổ chức báo cáo không áp dụng bất kỳ khuôn khổ báo cáo đã thiết lập nào, chẳng hạn như hướng dẫn GRI (ba trong số các trường hợp), thì các nguyên tắc kế toán và / hoặc báo cáo của tổ chức đó sẽ được áp dụng. Trong những trường hợp như vậy, nhà cung cấp đảm bảo đã xem xét tính hợp lệ của các nguyên tắc cụ thể của công ty và áp dụng chúng làm tiêu chí đánh giá. Do đó, bên đảm bảo đã đưa ra một kết luận khá ngắn gọn trong tuyên bố đảm bảo rằng báo cáo được chuẩn bị theo các tiêu chí báo cáo nhất định. Nhà cung cấp đảm bảo đã tham khảo nghiên cứu về quan điểm của các bên liên quan và đưa ra kết luận về tính đầy đủ của báo cáo. Để đánh giá mức độ đầy đủ của báo cáo môi trường / bền vững không phải là một nhiệm vụ dễ dàng. 2.3 Xác định phạm vi đảm bảo Một số bước cần được thực hiện để tăng chất lượng và độ tin cậy của báo cáo môi trường/bền vững. Nếu hệ thống báo cáo kém phát triển thì nhà cung cấp đảm bảo có thể tập trung nhiều hơn vào những gì cần được đưa vào báo cáo thay vì xem xét tính chính xác của 573
các hoạt động đảm bảo. Phạm vi đảm bảo cũng có thể bị giới hạn trong phần môi trường của báo cáo trong một số trường hợp do hệ thống báo cáo quá sớm về các vấn đề xã hội và kinh tế. 2.4. Chi phí và lợi ích của sự đảm bảo của bên thứ ba Thông tin liên quan đến chi phí và lợi ích của sự đảm bảo của bên thứ ba cho thấy rằng chi phí trực tiếp có thể được xác định chắc chắn, nhưng lợi ích khó có thể đo lường bằng điều kiện tài chính. Theo thông tin được cung cấp bởi tám công ty, phí chuyển nhượng chiếm khoảng 4,6% phí kiểm toán cho các báo cáo tài chính được trình bày trong báo cáo thường niên. Đối với một công ty, con số này chỉ bằng 0,06% so với phí kiểm toán tài chính. Đối với hầu hết các công ty, không thể ước tính tất cả các chi phí bên ngoài và bên trong liên quan đến quá trình đảm bảo. Khoảng 75% công ty nhận thấy rằng sự đảm bảo không tạo ra bất kỳ lợi ích nào, khoảng 25% công ty đã thực hiện cung cấp tài liệu để hỗ trợ cho nhà cung cấp đảm bảo và giúp họ thực hiện theo cách của mình thông qua hệ thống báo cáo nội bộ. 3. Thảo luận 3.1. Một số yếu tố dẫn đến quyết định giới thiệu sự đảm bảo của bên thứ ba So điểm chuẩn với các công ty khác: Các công ty có xu hướng sử dụng báo cáo tự nguyện để tìm kiếm một vị trí dẫn đầu. Những phương pháp tiên tiến này sẽ gây áp lực lên các công ty khác. Một công ty hàng đầu có thể không nhất thiết phải là một công ty lớn. Giải thưởng về báo cáo môi trường / bền vững: Giải thưởng về báo cáo môi trường có thể là động lực cho sự đảm bảo của bên thứ ba. Điều này có thể đã cản trở một số công ty cải thiện báo cáo và trong một số trường hợp, cũng để tìm kiếm sự bảo đảm của bên thứ ba. Phát triển hệ thống báo cáo nội bộ: Kết quả của các công ty VN được điều tra chỉ ra rằng sự đảm bảo của bên thứ ba được coi là có lợi như một công cụ để phát triển hệ thống báo cáo nội bộ và để tạo ra các báo cáo môi trường / bền vững nghiêm ngặt hơn. Mặt khác, các công ty có và không có sự đảm bảo của bên thứ ba đều có những nỗ lực cao nhất trong việc xác minh rằng quy trình đảm bảo thực sự dẫn đến tăng độ tin cậy. Mặc dù các thực hành đảm bảo ở VN đang trở nên có cấu trúc hơn và nhất quán nhưng vẫn có một số vấn đề cần được giải quyết để tăng độ tin cậy của các báo cáo tự nguyện. Các nhà thiết lập tiêu chuẩn đảm bảo, cũng như các nhà cung cấp đảm bảo, nên chú ý nhiều hơn đến những gì các bên liên quan sẽ đánh giá cao nhất, liên quan đến sự đảm bảo của bên thứ ba và cách quy trình đảm bảo sẽ giải quyết những mối quan tâm đó. Tuy nhiên, để tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển tự nguyện, cần có nhiều phần thưởng hơn đối với thông tin môi trường và bền vững đáng tin cậy trên thị trường. Ngoài ra, các hành động để thông báo cho các công ty và các bên liên quan về lợi ích tiềm năng của sự đảm bảo của bên thứ ba là cần thiết để phát triển hơn nữa trong tương lai. 3.2. Thực tiễn áp dụng Báo cáo bền vững Tại Việt Nam, nhiều DN, tập đoàn đã tiên phong trong lập báo cáo bền vững ngay từ khi chưa có quy định pháp lý yêu cầu bắt buộc lập báo cáo bền vững như Tập đoàn Bảo Việt (BVH), Công ty cổ phần Sữa Việt Nam (VNM), Công ty cổ phần Dược Hậu Giang 574
(DHG), Tổng công ty cổ phần Khoan và Dịch vụ khoan dầu khí (PVD), Công ty cổ phần Nông nghiệp Quốc tế Hoàng Anh Gia Lai (HNG), Công ty TNHH Nhà máy Bia Việt Nam, Công ty cổ phần Vicostone, Tổng công ty POSCO E&C…Theo đó, văn bản pháp lý đầu tiên yêu cầu công bố thông tin về phát triển bền vững của các DN niêm yết là Thông tư số 155/2015/TT-BTC ngày 6/10/2015 của Bộ Tài chính hướng dẫn công bố thông tin trên thị trường chứng khoán. Thông tư này quy định rõ: Báo cáo tác động đến môi trường và xã hội của công ty, công ty đại chúng phải báo cáo các nội dung liên quan tới phát triển bền vững bao gồm: quản lý nguồn nguyên liệu, tiêu thụ năng lượng, tiêu thụ nước, tuân thủ pháp luật về bảo vệ môi trường, chính sách liên quan đến người lao động, báo cáo liên quan đến trách nhiệm với cộng đồng địa phương, báo cáo liên quan đến thị trường vốn xanh. Công ty có thể lập riêng báo cáo bền vững hoặc trình bày tích hợp trong Báo cáo thường niên. Thông tư số 155/2015/TT-BTC chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2016, do đó các công ty đại chúng phải công bố báo cáo bền vững của năm 2015. Thông qua việc tổng kết tình hình công bố báo cáo bền vững năm 2015 của các DN niêm yết thuộc rổ VN30 của HSX, tác giả cho rằng, các DN dẫn đầu trong việc cung cấp báo cáo bền vững có chất lượng bao gồm: Tập đoàn Bảo Việt, Công ty cổ phần FPT, Công ty cổ phần Hoàng Anh Gia Lai, Công ty cổ phần Sữa Việt Nam (Vinamilk), Tập đoàn Vingroup… Đầu tháng 6/2015 đã có 15/30 DN công bố báo cáo bền vững trên website. Trong đó, có 5 DN đã lập Báo cáo bền vững theo khung hướng dẫn của GRI. Tuy nhiên, một số DN lập Báo cáo bền vững còn sơ sài. Số DN không lập Báo cáo bền vững hoặc chưa công bố báo cáo bền vững trên website chiếm một nửa số DN thuộc rổ VN30 (15/30 DN). Trong đó có 1 DN đã có truyển thống lập và công bố báo cáo bền vững từ khi chưa có qui định pháp lý nhưng trên website chưa có báo cáo bền vững năm 2015. Đặc biệt, Tập đoàn Bảo Việt đã tiên phong trong việc thực hiện bảo đảm báo cáo bền vững được kiểm toán độc lập bởi Công ty TNHH PricewaterhouseCoopers (PwC) Việt Nam. Các chỉ tiêu được lựa chọn đảm bảo nằm trong các lĩnh vực trọng yếu Tập đoàn Bảo Việt ưu tiên thực hiện trong năm 2015 đó là: Đóng góp gián tiếp về kinh tế (G4-EC6); Trách nhiệm của nhà cung cấp (G4-EN32; G4-LA14); Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực (G4-LA9); Đầu tư cho hoạt động cộng đồng (G4-SO1) và các kiểm soát về tiêu thụ năng lượng (G4-EN3). Bên cạnh việc minh bạch hóa thông tin tài chính, Tập đoàn Bảo Việt đã nỗ lực minh bạch hóa thông tin phi tài chính nhằm cung cấp cho nhà đầu tư và các bên liên quan góc nhìn tổng thể, bao quát mang tính chiến lược về toàn bộ hoạt động của DN phù hợp với thông lệ quốc tế. Bên cạnh đó, với vai trò là người tiên phong, đi đầu trong thực hành báo cáo và thúc đẩy phát triển bền vững tại Việt Nam, Bảo Việt đã nhiều lần đồng hành và đóng góp tích cực trong các hội thảo, chia sẻ kinh nghiệm theo các chương trình của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh, Hội đồng DN vì sự phát triển bền vững Việt Nam (VBCSD). Bảo Việt cũng là một trong những DN đầu tiên được cấp chứng chỉ của Tổ chức Sáng kiến GRI về thực hành Báo cáo bền vững. Trong khi đó, Công ty cổ phần Sữa Việt Nam Vinamilk (VNM) đã lập báo cáo bền vững riêng biệt với Báo cáo Thường niên. Báo cáo bền vững được lập theo Hướng dẫn lập Báo cáo bền vững GRI, Hướng dẫn số 4 về lĩnh vực sản xuất thực phẩm đồng thời tham khảo Hướng dẫn lập Báo cáo bền vững do Ủy 575
ban Chứng khoán Nhà nước phối hợp với Tổ chức IFC phát hành. Dữ liệu và thông tin trình bày trong báo cáo bao gồm tình hình hoạt động và thành tựu đạt được trong năm 2015; định hướng phát triển bền vững trong các năm tới; cam kết của Vinamilk đối với các bên liên quan, trong đó, cam kết trình bày thông tin chính xác nhất và đáng tin cậy nhất đối với các bên liên quan và với công chúng. 4. Kết luận Trong hoạt động của mình, các DN luôn tìm cách khai thác các nguồn lực để đạt được mục tiêu lợi nhuận, do đó khó tránh khỏi làm tổn hại đến môi trường, cạn kiệt dần tài nguyên, phá hủy tầng ozone… Thực tế cho thấy, các bên liên quan như nhà quản lý, cổ đông, nhà đầu tư tiềm năng luôn muốn có thông tin về nỗ lực của DN trong phát triển bền vững. Báo cáo bền vững được coi là công cụ để đo lường, ghi nhận và công bố các mục tiêu, trách nhiệm của DN hướng tới phát triển bền vững. Bởi bên cạnh những thông tin về tài chính, thông tin về hoạt động của DN trên khía cạnh môi trường, xã hội ngày càng được quan tâm. Báo cáo bền vững là một công cụ mới, giúp DN tổ chức và công bố thông tin về hoạt động mang tính bền vững theo cách tương tự như báo cáo tài chính. Báo cáo bền vững có vai trò quan trọng đối với các bên có liên quan và chính nội bộ DN. Thông qua việc báo cáo công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình và nỗ lực của mình trong các hoạt động cụ thể nhằm phát triển bền vững, DN củng cố lòng tin của các bên có liên quan, làm gia tăng uy tín, thương hiệu của DN. Ngày nay, các bên liên quan luôn quan tâm tới các hoạt động mang tính bền vững mang lại lợi ích như thế nào cho hoạt động kinh doanh cốt lõi của DN. Đối với nội bộ DN, quá trình xác định các khía cạnh phát triển bền vững và lập báo cáo bền vững giúp DN cân nhắc lợi ích của các bên có liên quan, nhận biết các rủi ro và cơ hội kinh doanh, từ đó chuẩn bị cho xu thế phát triển mới, phân cấp trách nhiệm và cải tiến hệ thống quản lý để nâng cao hiệu quả hoạt động. Khung báo cáo bền vững phổ biến nhất trên thế giới được xây dựng bởi Sáng kiến GRI. Báo cáo bền vững theo Sáng kiến GRI được coi là hữu ích nhất vì được sử dụng và công nhận một cách rộng rãi. Khung GRI đề cập đến các vấn đề cốt lõi của phát triển bền vững bao gồm tác động tới kinh tế, xã hội và môi trường với hướng dẫn kỹ thuật về cách thức đo lường và báo cáo các vấn đề này. Hiện nay, việc công bố báo cáo bền vững đang trở thành thông lệ quốc tế. Báo cáo bền vững không chỉ giúp các DN củng cố tăng cường mối hợp tác với các bên liên quan, với nhà đầu tư và cộng đồng mà còn giúp các DN tăng cường quản lý rủi ro kinh doanh, nâng cao khả năng thích nghi trong môi trường thay đổi nhanh chóng và cạnh tranh hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu cho thấy, đã có minh chứng xác thực về mối tương quan giữa phát triển bền vững và hiệu quả hoạt động và mức lợi nhuận thu được của DN. Việc thiếu thông tin về phát triển bền vững có thể làm mất cơ hội hợp tác kinh doanh, thu hút nguồn vốn đầu tư từ các nhà đầu tư có trách nhiệm với phát triển bền vững. Báo cáo bền vững là một điều kiện cần để các DN tham gia hội nhập kinh tế quốc tế. Theo các chuyên gia kinh tế, báo cáo bền vững là một sản phẩm báo cáo phi tài chính hữu ích. Nhưng phải thừa nhận một thực tế rằng, quá trình lập báo cáo bền vững còn quá mới mẻ, tương đối lạ lẫm đối với nhiều DN Việt Nam. Để báo cáo bền vững trở thành phổ biến, có chất lượng trước hết các DN cần nhận thức được vai trò quan trọng của quá trình phát triển bền vững và báo cáo bền vững. Chỉ khi DN đảm bảo phát triển bền vững về môi trường, xã 576
hội thì mục tiêu lợi nhuận của DN mới ổn định và phát triển. Thực tế tại DN Việt Nam thời gian qua cũng cho thấy, đa số các DN rất cần có hướng dẫn, tư vấn cụ thể hơn về nội dung và cách lập báo cáo bền vững. Theo tác giả, hướng dẫn lập báo cáo bền vững cho các DN Việt Nam nên dựa theo khung báo cáo bền vững của Sáng kiến GRI. Bên cạnh đó, báo cáo bền vững của các DN có truyền thống quản trị tốt như Vinamilk, Tập đoàn Bảo Việt cũng là các ví dụ minh họa có giá trị cho các DN khác học hỏi. Việc cải thiện quá trình lập báo cáo bền vững sẽ mang lại lợi ích không những cho các bên có liên quan mà còn cho chính DN, cho cả nền kinh tế, cộng đồng và môi trường. Do đó, để nâng cao đảm bảo chất lượng thông tin trên báo cáo bền vững được cung cấp bởi bên thứ ba trong giai đoạn hiện nay, cần chú ý một số vấn đề sau: Trước hết, cần tập trung vào chất lượng dữ liệu, quy trình và kiểm soát để tạo ra một báo cáo có ý nghĩa cho các bên liên quan. Đồng thời, lưu ý cập nhật về những quy định mới, xu hướng mới, bối cảnh bền vững, tính rõ ràng của thông tin và tính kịp thời của các báo cáo để đảm bảo trao đổi hiệu quả với các bên liên quan. Bên cạnh đó, có thể cải thiện chất lượng báo cáo thông qua việc công bố rõ việc áp dụng các chuẩn mực báo cáo của GRI, cũng như việc công bố phương pháp quản lý đối với các chủ đề trọng yếu được lựa chọn. Về phạm vi đảm bảo, nhà cung cấp đảm bảo có thể tập trung nhiều hơn vào những gì cần được đưa vào báo cáo thay vì xem xét tính chính xác của các hoạt động đảm bảo. Cuối cùng, để đánh giá tính đầy đủ của báo cáo, nhà cung cấp đảm bảo cần tiến hành xem xét dựa trên các tiêu chí báo cáo trong các trường hợp được điều tra. Theo đó, bên đảm bảo cần đưa ra một kết luận khá ngắn gọn trong tuyên bố đảm bảo rằng báo cáo được chuẩn bị theo các tiêu chí báo cáo nhất định. Dựa trên khuôn khổ của Sáng kiến Báo cáo Toàn cầu (GRI), báo cáo bền vững đã được công bố trong trách nhiệm giải trình của bên cung cấp đảm bảo. Có thể thấy, các nhà cung cấp đảm bảo cần thực hiện đúng nguyên tắc kiểm toán, thể hiện tính chuyên nghiệp cao trong chuyên môn để cung cấp chất lượng thông tin trên các báo cáo. Do đó, nhằm nâng cao hiệu quả tính kiểm soát về chất lượng của thông tin trình bày trên báo cáo bền vững tại các DN niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, các nhà cung cấp đảm bảo cần cần tập trung cho việc quản lý quy trình kiểm soát, tăng cường hơn nữa tính độc lập, chuyên môn và giám sát của các kiểm toán viên để đưa ra các kiến nghị và cung cấp đảm bảo cho báo cáo bền vững của DN trong giai đoạn hiện nay. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Amran, A., Lee, S. P., & Devi, S. S. (2014), The influence of governance structure and strategic corporate social responsibility toward sustainability reporting quality, Business Strategy and the Environment, 23(4), 217-235. 2. Bozzolan, S., Fabrizi, M., Mallin, C. A., & Michelon, G. (2015), Corporate social responsibility and earnings quality: International evidence, The International Journal of Accounting, 50(4), 361-396. 3. Chen, L., Srinidhi, B., Tsang, A., & Yu, W. (2016), Audited financial reporting and voluntary disclosure of corporate social responsibility (CSR) reports, Journal of Management Accounting Research, 28(2), 53-76. 577
4. Chih, H. L., Shen, C. H., & Kang, F. C. (2008), Corporate social responsibility, investor protection, and earnings management: Some international evidence, Journal of Business Ethics, 79(1-2), 179-198. 5. Cohen, J. R., & Simnett, R. (2014), CSR and assurance services: A research agenda, Auditing: A Journal of Practice & Theory, 34(1), 59-74. 6. Dal Maso, L., Lobo, G. J., Mazzi, F., & Paugam, L. (2019), Implications of the joint provision of CSR assurance and financial audit for auditors' assessment of going concern risk, Contemporary Accounting Research, 1-76. 7. Frias-Aceituno, J. V., Rodríguez-Ariza, L., & Garcia-Sánchez, I. M. (2014), Explanatory factors of integrated sustainability and financial reporting, Business Strategy and the Environment, 23(1), 56-72. 8. GRI (Global Reporting Initiative) (2016), The External Assurance of Sustainability Reporting, Amsterdam: GRI. 9. Jeehye Park, Torbjo¨rn Brorson (2005), Experiences of and views on third-party assurance of corporate environmental and sustainability reports, Journal of Cleaner Production, Vol 13, 1095- 1119. 10. Katmon, N., & Al Farooque, O. (2017), Exploring the impact of internal corporate governance on the relation between disclosure quality and earnings management in the UK listed companies, Journal of Business Ethics, 142(2), 345-367. LópezPuertas-Lamy, M., Desender, K., & Epure, M. (2017), Corporate social responsibility and the assessment by auditors of the risk of material misstatement, Journal of Business Finance & Accounting, 44(9-10), 1276-1314. 11. Martínez-Ferrero, J., García-Sánchez, I. M., & Ruiz-Barbadillo, E. (2018), The quality of sustainability assurance reports: The expertise and experience of assurance providers as determinants, Business Strategy and the Environment, 27(8), 1181-1196. 12. Muttakin, M. B., Khan, A., & Azim, M. I. (2015), Corporate social responsibility disclosures and earnings quality: Are they a reflection of managers' opportunistic behavior?, Managerial Auditing Journal, 30(3), 277-298. 13. Pucheta-Martínez, M. C., Bel-Oms, I., & Rodrigues, L. L. (2019), The engagement of auditors in the reporting of corporate social responsibility information, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(1), 46-56. 14. Yip, E., Van Staden, C., & Cahan, S. (2011), Corporate social responsibility reporting and earnings management: The role of political costs, Australasian Accounting, Business and Finance Journal, 5(3), 17-34 578