Quan hệ giữa Phật giáo và triều đình thời Lý qua trường hợp Thiền sư Từ Đạo Hạnh - Một cách giải huyền thoại

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 -2012<br /> <br /> 32<br /> <br /> Quan hÖ gi÷a PhËt gi¸o vµ triÒu ®×nh thêi Lý qua tr­êng hîp<br /> ThiÒn s­ Tõ §¹o H¹nh - Mét c¸ch gi¶i huyÒn tho¹i<br /> Lª ThÞ Lan(*)<br /> iÖt Nam lµ mét ®Êt n­íc thèng<br /> <br /> §· cã nh÷ng sù tranh ®Êu gi÷a PhËt gi¸o<br /> <br /> gi¸o. Sù ®a d¹ng téc ng­êi vµ t«n gi¸o<br /> <br /> ®é kh¸c nhau, trong nh÷ng thêi ®iÓm<br /> <br /> V<br /> <br /> nhÊt cña nhiÒu téc ng­êi vµ t«n<br /> <br /> ®ßi hái sù x¸c lËp mét ®­êng lèi hiÖu<br /> qu¶ trong qu¶n lÝ nhµ n­íc vÒ t«n gi¸o.<br /> <br /> §­êng lèi nµy l¹i phô thuéc vµo nhËn<br /> thøc cña giai cÊp l·nh ®¹o vÒ mèi quan<br /> <br /> hÖ gi÷a chÝnh trÞ víi t«n gi¸o vµ chÝnh<br /> <br /> thùc tr¹ng mèi quan hÖ ®ã. Trªn c¬ së ®ã,<br /> quan hÖ gi÷a chÝnh trÞ víi t«n gi¸o ®­a<br /> tíi nh÷ng t¸c ®éng hoÆc tÝch cùc hoÆc<br /> <br /> tiªu cùc nh­ng ®Òu rÊt cô thÓ vµ trùc tiÕp<br /> <br /> tíi sù ph¸t triÓn cña mét thÓ chÕ chÝnh<br /> trÞ nãi riªng, d©n téc nãi chung.<br /> <br /> Thêi Lý, chiÒu h­íng x©y dùng mèi<br /> <br /> quan hÖ liªn kÕt, hµi hßa gi÷a chÝnh trÞ<br /> <br /> vµ t«n gi¸o, trong ®ã cã quan hÖ gi÷a<br /> <br /> triÒu ®×nh víi PhËt gi¸o, ®· trë thµnh xu<br /> <br /> víi §¹o gi¸o vµ Nho gi¸o ë nh÷ng møc<br /> <br /> kh¸c nhau, d­íi nh÷ng triÒu vua kh¸c<br /> nhau ®Ó x©y dùng nªn mèi quan hÖ chñ<br /> ®¹o g¾n kÕt gi÷a PhËt gi¸o vµ triÒu ®×nh.<br /> §Æc biÖt, d­íi thêi Lý Nh©n T«ng, khi<br /> <br /> nhµ vua cã quan ®iÓm dung hoµ tam<br /> gi¸o, khuyÕn khÝch c¶ ba ®¹o cïng ph¸t<br /> triÓn, th× sù ®Êu tranh nµy còng béc lé râ<br /> <br /> rµng h¬n, dï lµ d­íi nh÷ng h×nh thøc<br /> gi¸n tiÕp. Kh¶o cøu huyÒn tho¹i Tõ §¹o<br /> <br /> H¹nh sÏ cho ta mét c¸ch nh×n râ h¬n vÒ<br /> PhËt gi¸o thêi Lý trong qu¸ tr×nh duy<br /> <br /> tr×, cñng cè quan hÖ víi triÒu ®×nh còng<br /> nh­ mèi quan hÖ gi÷a chÝnh trÞ vµ t«n<br /> gi¸o thêi k× nµy.<br /> <br /> Thêi Lý, c¸c vua Lý t«n PhËt gi¸o lµm<br /> <br /> h­íng chñ ®¹o trong ®êi sèng chÝnh trÞ-<br /> <br /> quèc gi¸o, c¸c vÞ s­ ®øng ®Çu Gi¸o héi<br /> <br /> t¶ng v¨n ho¸ chÝnh trÞ hÕt søc rùc rì<br /> <br /> th©m trong lÜnh vùc t­ t­ëng, cã vai trß<br /> <br /> t«n gi¸o §¹i ViÖt vµ t¹o nªn mét nÒn<br /> trong lÞch sö d©n téc. Mèi quan hÖ liªn<br /> kÕt, ñng hé lÉn nhau ngµy cµng chÆt chÏ,<br /> <br /> tèt ®Ñp gi÷a PhËt gi¸o vµ triÒu ®×nh nhµ<br /> Lý suèt 215 n¨m dùng n­íc ®· gãp phÇn<br /> <br /> x©y dùng mét nhµ n­íc §¹i ViÖt hïng<br /> m¹nh vµ v¨n hiÕn. Tuy nhiªn, lÞch sö ®·<br /> chøng minh, PhËt gi¸o thiÕt lËp ®­îc<br /> <br /> mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi triÒu ®×nh nhµ<br /> <br /> Lý kh«ng ph¶i lµ hoµn toµn dÔ dµng vµ<br /> mèi quan hÖ ®ã kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn.<br /> <br /> PhËt gi¸o còng lµ nh÷ng ng­êi uyªn<br /> <br /> quan träng trong triÒu ®×nh trung ­¬ng<br /> nh­ Khu«ng ViÖt ®¹i s­, Viªn Th«ng<br /> <br /> quèc s­. ThËm chÝ, b¶n th©n nhµ vua gi÷<br /> vai trß ng­êi ®øng ®Çu gi¸o héi thiÒn<br /> <br /> ph¸i Th¶o §­êng nh­ tr­êng hîp vua Lý<br /> <br /> Th¸nh T«ng. Trªn tæng thÓ vµ dùa vµo<br /> v¨n b¶n th¬ v¨n thêi Lý, PhËt gi¸o ThiÒn<br /> t«ng lµ dßng chñ ®¹o ¶nh h­ëng tíi t­<br /> *. PGS. TS. TriÕt häc, ViÖn TTKHXH. ViÖn KHXH VN.<br /> <br /> 32<br /> <br /> Lª ThÞ Lan. Quan hÖ gi÷a PhËt gi¸o vµ triÒu ®×nh...<br /> <br /> 33<br /> <br /> t­ëng tÇng líp quý téc vµ triÒu thÇn nhµ<br /> <br /> ®¶m nhiÖm. Nh­ vËy, chóng ta thÊy r»ng,<br /> <br /> héi, chÝnh PhËt gi¸o MËt t«ng ®· gi÷ mét<br /> <br /> hÖ rÊt kh¨ng khÝt víi c¸c nhµ s­, ®Æc biÖt<br /> <br /> Lý. Nh­ng trªn ph­¬ng diÖn ®êi sèng x·<br /> vÞ thÕ hÕt søc quan träng ®èi víi qu¶ng<br /> ®¹i d©n chóng vµ víi c¶ sinh ho¹t t«n<br /> gi¸o cña giíi quý téc nhµ Lý. Tõ truyÒn<br /> <br /> thuyÕt Tõ §¹o H¹nh (? -1116) lµ tiÒn th©n<br /> <br /> cña vua Lý ThÇn T«ng, ®èi chøng víi<br /> nh÷ng sù kiÖn lÞch sö ®­¬ng thêi liªn<br /> quan tíi<br /> <br /> vua Lý Nh©n T«ng (1066-1127)<br /> <br /> næi tiÕng lµ ng­êi võa sïng ®¹o PhËt,<br /> võa träng ph¸p thuËt(1), chóng t«i cho<br /> r»ng ®· cã mét cuéc ®Êu tranh gi÷a c¸c<br /> <br /> thiÒn s­ trong néi bé c¸c hÖ ph¸i PhËt<br /> <br /> gi¸o ®Ó cñng cè quan hÖ vµ giµnh ¶nh<br /> h­ëng víi triÒu ®×nh nhµ Lý.<br /> <br /> Vua Lý Nh©n T«ng lµ con cña vua Lý<br /> <br /> Th¸nh T«ng vµ Nguyªn phi û Lan. ¤ng<br /> <br /> lªn ng«i n¨m 1072, trÞ v× 56 n¨m. D­íi<br /> <br /> triÒu ®¹i cña «ng, ®Êt n­íc th¸i b×nh,<br /> nh©n d©n yªn æn lµm ¨n, c¶ v¨n häc vµ<br /> <br /> qu©n sù ®Òu ph¸t triÓn. ¤ng ®­îc coi lµ<br /> <br /> vua giái cña triÒu Lý. Lý Nh©n T«ng<br /> kh«ng chØ<br /> <br /> sïng mé PhËt gi¸o mµ cßn<br /> <br /> næi tiÕng lµ ng­êi ham mª §¹o gi¸o, tin<br /> <br /> vµo nh÷ng ph¸p thuËt nh­ cÇu ®¶o, bïa<br /> chó, b¾t quyÕt vµ c¸c phÐp linh dÞ kh¸c.<br /> <br /> vua Lý Nh©n T«ng ®· thiÕt lËp mèi quan<br /> <br /> lµ nh÷ng ng­êi giái ph¸p thuËt nh­ Tõ<br /> §¹o H¹nh.<br /> <br /> Tõ §¹o H¹nh lµ mét thiÒn s­ næi tiÕng<br /> <br /> ViÖt Nam thêi nhµ Lý. Cuéc ®êi vµ hµnh<br /> <br /> tr¹ng cña «ng ®­îc ghi l¹i tõ rÊt sím<br /> trong nhiÒu v¨n b¶n nh­ ViÖt §iÖn U<br /> <br /> Linh, n¨m 1329, An Nam ChÝ L­îc n¨m<br /> 1333, ThiÒn UyÓn tËp anh n¨m 1337, trong<br /> nh÷ng bé chÝnh sö nh­<br /> <br /> §¹i ViÖt sö ký<br /> <br /> toµn th­ vµ nh÷ng bia kÝ kh¸c nh­ v¨n<br /> <br /> kh¾c trªn chu«ng chïa Thiªn Phóc, v.v…<br /> §ång thêi, cuéc ®êi «ng còng ®­îc thªu<br /> dÖt thµnh huyÒn tho¹i, thµnh cæ tÝch.<br /> <br /> Trong c¸c v¨n b¶n, huyÒn tho¹i, cæ tÝch<br /> vÒ cuéc ®êi vµ hµnh tr¹ng cña Tõ §¹o<br /> H¹nh cã nhiÒu ®iÓm c¬ b¶n kh¸ thèng nhÊt.<br /> <br /> VÒ cuéc ®êi cña Tõ §¹o H¹nh, «ng lµ<br /> <br /> mét nh©n vËt lÞch sö cã nguån gèc rÊt râ<br /> <br /> rµng, lµ ng­êi cã chÝ lín vµ phãng<br /> <br /> kho¸ng, kÕt b¹n, giao du réng r·i víi c¶<br /> <br /> nho sÜ vµ ®¹o sÜ. ¤ng vui ch¬i hÕt m×nh<br /> <br /> nh­ng còng ®äc s¸ch quªn ¨n quªn ngñ<br /> vµ ®· tróng tuyÓn k× thi t¨ng quan cña<br /> <br /> Nhµ vua th­êng mêi c¸c vÞ cao t¨ng, giái<br /> <br /> triÒu ®×nh. ChÞu ¶nh h­ëng cña ®¹o hiÕu<br /> <br /> Kh«ng, v.v... lµm lÔ cÇu ®¶o, bïa chó, ch÷a<br /> <br /> häc ph¸p thuËt ®Ó tr¶ thï cho cha bÞ nhµ<br /> <br /> ph¸p thuËt nh­ Tõ §¹o H¹nh, Minh<br /> <br /> Nho gi¸o, «ng quyÕt t©m sang Ên §é cÇu<br /> <br /> bÖnh mçi khi cã viÖc bÊt th­êng nh­ h¹n<br /> <br /> s­ MËt gi¸o lµ §¹i §iªn h¹i chÕt. Tuy<br /> <br /> h¸n, lò lôt, bÖnh tËt. Trong §¹i ViÖt sö<br /> <br /> ký toµn th­, thêi Lý Nh©n T«ng, c¸c sö<br /> gia chÐp rÊt nhiÒu sù kiÖn liªn quan tíi<br /> <br /> sù ­a chuéng §¹o gi¸o cña Lý Nh©n<br /> <br /> T«ng. Nh­ n¨m 1073, m­a dÇm, vua sai<br /> <br /> r­íc PhËt Ph¸p V©n vÒ kinh ®Ó cÇu t¹nh,<br /> cóng thÇn nói T¶n Viªn, n¨m 1117, kh«ng<br /> m­a, cÇu ®¶o ë hµnh cung, v.v... Nh÷ng<br /> <br /> buæi lÔ cÇu ®¶o nµy th­êng do c¸c nhµ s­<br /> <br /> kh«ng sang ®­îc tíi ®Êt Ên §é nh­ng Tõ<br /> §¹o H¹nh ®· häc ®­îc bµi thÇn chó §¹i<br /> <br /> bi t©m §µ la ni cña MËt gi¸o, khæ c«ng<br /> tu niÖm vµ ®· ®¾c ®¹o. Sa u kh i dïng<br /> <br /> 1. Nhµ sö häc Ng« SÜ Liªn víi con m¾t Nho gia ®·<br /> nhËn xÐt Lý Nh©n T«ng lµ ng­êi “mé ®¹o PhËt, thÝch<br /> ®iÒm lµnh, ®ã lµ ®iÒu lôy cho ®øc tèt”. §¹i ViÖt sö ký<br /> toµn th­, tËp 1, Nxb. V¨n hãa - Th«ng tin, Hµ Néi,<br /> 2000, tr. 424.<br /> <br /> 33<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 -2012<br /> <br /> 34<br /> ph¸p thuËt giÕt chÕt §¹i §iªn, «ng ®· rò<br /> <br /> Lý ThÇn T«ng, chóng ta thÊy cã kh¸<br /> <br /> PhËt gi¸o. ¤ng ®· chøng ngé ®­îc triÕt<br /> <br /> gi÷a c¸c hÖ ph¸i PhËt gi¸o, còng nh­<br /> <br /> bá mäi viÖc ®êi vµ toµn t©m toµn ý theo<br /> lÝ cao s©u cña thiÒn ph¸i T× Ni §a L­u<br /> Chi, trë thµnh ng­êi thuéc thÕ hÖ thø 12<br /> <br /> cña thiÒn ph¸i nµy vµ truyÒn b¸ ®¹o<br /> ph¸p cho ®«ng ®¶o m«n ®å. ¤ng ®Ó l¹i<br /> bèn bµi th¬ thiÒn cã gi¸ trÞ trong v¨n<br /> <br /> häc thêi Lý, thÓ hiÖn c« ®äng triÕt lÝ vÒ<br /> <br /> b¶n thÓ thÕ giíi lµ kh«ng, nh©n sinh<br /> quan v« th­êng vµ ph­¬ng ph¸p t­ duy<br /> <br /> kh«ng chÊp tr­íc, trong ®ã cã bµi kÖ thÓ<br /> hiÖn tinh thÇn thiÒn häc hÕt søc th©m<br /> s©u nh­ng còng v« cïng s¸ng tá cña «ng:<br /> “T¸c h÷u trÇn sa h÷u<br /> <br /> quan hÖ kh¨ng khÝt gi÷a PhËt gi¸o víi<br /> triÒu ®×nh giai ®o¹n nµy.<br /> <br /> Theo truyÒn thuyÕt ®­îc ghi l¹i trong<br /> <br /> c¶ ViÖt §iÖn U Linh, ThiÒn UyÓn tËp anh,<br /> <br /> §¹i ViÖt sö ký toµn th­ vµ sau nµy lµ<br /> <br /> trong Kho tµng truyÖn cæ tÝch ViÖt Nam<br /> cña NguyÔn §æng Chi, mèi thï cha bÞ s­<br /> §¹i §iªn, mét nhµ s­ MËt gi¸o cã ph¸p<br /> <br /> thuËt cao c­êng giÕt chÕt, lµ ®éng lùc tu<br /> tËp ph¸p thuËt cña Tõ §¹o H¹nh. V× ®¹o<br /> <br /> v­ît bao gian khã ®Ó tÇm s­ häc ®¹o.<br /> <br /> Cïng t×m cÇu ®¹o ph¸p víi Tõ §¹o H¹nh<br /> <br /> H÷u kh«ng nh­ thñy nguyÖt<br /> <br /> cã NguyÔn Minh Kh«ng vµ D­¬ng Kh«ng<br /> <br /> VËt tr­íc h÷u kh«ng kh«ng”.<br /> <br /> Lé. Theo ThiÒn UyÓn tËp anh, hai nhµ s­<br /> nµy lµ thuéc ph¸i V« Ng«n Th«ng. Tuy<br /> <br /> DÞch:<br /> <br /> cïng h­íng tíi Ên §é häc ®¹o nh­ng<br /> <br /> “Cã th× mu«n sù cã,<br /> <br /> môc ®Þch cña hai vÞ s­ nµy hoµn toµn lµ<br /> <br /> Kh«ng th× tÊt c¶ kh«ng,<br /> <br /> nh»m t×m tíi nguån céi PhËt gi¸o, nh»m<br /> <br /> Cã, kh«ng tr¨ng ®¸y n­íc,<br /> <br /> thÊu triÖt ch©n lÝ nhµ PhËt ®Ó cøu khæ<br /> <br /> §õng v­íng cã, kh«ng kh«ng”<br /> <br /> cøu n¹n gióp ®êi, kh¸c h¼n víi Tõ §¹o<br /> <br /> (2)<br /> <br /> VÒ hµnh tr¹ng cña Tõ §¹o H¹nh, «ng<br /> <br /> ®­îc thõa nhËn lµ ng­êi cã ph¸p thuËt<br /> cao c­êng, ®­îc vua Lý Nh©n T«ng rÊt<br /> <br /> tÝn nhiÖm vµ th­êng mêi vµo cung cÇu<br /> ®¶o, dïng ph¸p thuËt ®Ó hãa gi¶i tai<br /> <br /> ­¬ng, ®iÒm gë, v.v... §Ønh cao ph¸p thuËt<br /> cña Tõ §¹o H¹nh lµ viÖc «ng gióp vua Lý<br /> Nh©n T«ng t×m ng­êi nèi dâi. Theo<br /> <br /> truyÒn thuyÕt, «ng ho¸ t¹i chïa nói PhËt<br /> <br /> TÝch, th¸c sinh vµo nhµ Sïng HiÒn HÇu<br /> (em vua Lý Nh©n T«ng), trë thµnh con<br /> <br /> nu«i Lý Nh©n T«ng vµ ®­îc lËp lµm vua<br /> ThÇn<br /> <br /> gi÷a PhËt gi¸o vµ Nho gi¸o ®Ó cñng cè<br /> <br /> hiÕu mµ «ng quyÕt chÝ nÕm mËt n»m gai,<br /> <br /> Vi kh«ng nhÊt thiÕt kh«ng<br /> <br /> Lý<br /> <br /> nhiÒu b»ng chøng vÒ cuéc ®Êu tranh<br /> <br /> T«ng.<br /> <br /> Xung<br /> <br /> quanh<br /> <br /> truyÒn<br /> <br /> thuyÕt Tõ §¹o H¹nh lµ tiÒn th©n cña vua<br /> <br /> H¹nh lµ nh»m môc ®Ých ®¹t tíi ph¸p<br /> <br /> thuËt tinh th«ng, cao c­êng ®Ó tr¶ thï<br /> cho cha. Do môc ®Ých cÇu ®¹o kh«ng<br /> <br /> ®óng ®¾n, Tõ §¹o H¹nh tuy cã ®­îc Bå<br /> <br /> t¸t truyÒn cho mét sè ph¸p thuËt nh­ng<br /> <br /> kh«ng ®¾c ®¹o. Ng­îc l¹i, Minh Kh«ng<br /> vµ Kh«ng Lé ®· ®¾c ®¹o vµ trë vÒ b¶n<br /> <br /> qu¸n. §Ó trau dåi ph¸p thuËt ®ñ søc<br /> chèng l¹i §¹i §iªn, Tõ §¹o H¹nh vµo nói<br /> <br /> PhËt TÝch, Sµi S¬n, tiÕp tôc tu tËp, niÖm<br /> chó §µ la ni (mét bµi chó cña MËt gi¸o)<br /> tíi tr×nh ®é giao tiÕp ®­îc víi quû thÇn.<br /> <br /> 2. ThiÒn UyÓn tËp anh, Nxb. V¨n häc, Hµ Néi, 1993,<br /> tr. 201.<br /> <br /> 34<br /> <br /> Lª ThÞ Lan. Quan hÖ gi÷a PhËt gi¸o vµ triÒu ®×nh...<br /> <br /> 35<br /> <br /> S­ §¹i §iªn ®· thua, Tõ §¹o H¹nh ph¸p<br /> <br /> Nh©n T«ng ­u ¸i, nh­ng víi chñ tr­¬ng<br /> <br /> cha, Tõ §¹o H¹nh míi toµn t©m toµn ý tu<br /> <br /> nhµ vua, ph¸i T× Ni §a L­u Chi ®· ph¶i<br /> <br /> thuËt cao siªu h¬n. Sau khi tr¶ s¹ch thï<br /> <br /> hµnh theo PhËt gi¸o. Trong khi ®ã, ®Ó<br /> phôc thï, §¹i §iªn thÊy chØ cßn c¸ch trë<br /> thµnh vua míi cã thÓ tiªu diÖt ®­îc Tõ<br /> <br /> §¹o H¹nh. ¤ng t×m c¸ch th¸c sinh vµo<br /> hoµng cung lµm con vua Lý Nh©n T«ng.<br /> <br /> ¢m m­u nµy ®· bÞ Tõ §¹o H¹nh triÖt<br /> <br /> ph¸. Thay vµo ®ã, chÝnh Tõ §¹o H¹nh,<br /> ®­îc sù ®ång thuËn cña c¶ Lý Nh©n T«ng<br /> vµ Sïng HiÒn HÇu ®· th¸c sinh vµo nhµ<br /> <br /> Sïng HiÒn HÇu, trë thµnh hoµng tö<br /> D­¬ng Ho¸n vµ sau ®ã ®­îc Lý Nh©n<br /> <br /> T«ng cho kÕ thõa ng«i b¸u, trë thµnh<br /> vua Lý ThÇn T«ng. Do duyªn nî víi Minh<br /> Kh«ng vµ Kh«ng Lé, Lý ThÇn T«ng (®­îc<br /> <br /> coi lµ hËu th©n cña Tõ §¹o H¹nh) ®·<br /> <br /> ®­îc hai vÞ s­ nµy ch÷a khái c¨n bÖnh<br /> hãa hæ k× l¹. Sau nµy, Tõ §¹o H¹nh ®­îc<br /> <br /> nh©n d©n phong lµ th¸nh vµ cïng ®­îc<br /> <br /> thê song song víi Lý ThÇn T«ng t¹i Chïa<br /> ThÇy ë nói PhËt TÝch, Sµi S¬n vµ ë Chïa<br /> L¸ng, Hµ Néi.<br /> <br /> §iÓm l¹i nh÷ng t×nh tiÕt næi bËt xung<br /> <br /> quanh truyÒn thuyÕt vÒ Tõ §¹o H¹nh<br /> nh­ trªn, chóng ta thÊy, ®»ng sau viÖc ©n<br /> o¸n gi÷a nhµ s­ MËt gi¸o §¹i §iªn víi<br /> <br /> Tõ §¹o H¹nh vµ ¬n nghÜa gi÷a Tõ §¹o<br /> H¹nh víi hai nhµ s­ ph¸i thiÒn V« Ng«n<br /> <br /> Th«ng lµ Minh Kh«ng vµ Kh«ng Lé lµ<br /> <br /> nh÷ng th«ng ®iÖp ngÇm vÒ t×nh h×nh<br /> <br /> PhËt gi¸o thêi Lý Nh©n T«ng vµ tÝnh<br /> chÊt mèi quan hÖ gi÷a PhËt gi¸o vµ triÒu<br /> ®×nh ®­îc truyÒn t¶i.<br /> <br /> Thø nhÊt, ®· cã mét cuéc c¹nh tranh<br /> <br /> kh¸ quyÕt liÖt gi÷a MËt gi¸o vµ ph¸i<br /> thiÒn T× Ni §a L­u Chi trong viÖc x¸c<br /> <br /> lËp vÞ trÝ vµ ¶nh h­ëng cña hÖ ph¸i ®èi<br /> <br /> víi triÒu ®×nh nhµ Lý. MÆc dï ®­îc Lý<br /> <br /> tam gi¸o ®ång nguyªn kh¸ râ rµng cña<br /> t¨ng c­êng søc thuyÕt phôc cña m×nh<br /> b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p tu tËp theo MËt<br /> gi¸o, ®Æc biÖt lµ phÐp niÖm chó §µ la ni.<br /> <br /> Bãc t¸ch líp s­¬ng huyÒn ¶o vÒ ph¸p<br /> <br /> thuËt cao c­êng cña Tõ §¹o H¹nh, chóng<br /> ta thÊy, «ng lµ ng­êi ®· thµnh c«ng<br /> <br /> trong viÖc t¨ng c­êng søc chinh phôc<br /> cña PhËt gi¸o b»ng viÖc tu tËp kÕt hîp c¶<br /> <br /> hai ph­¬ng ph¸p ThiÒn vµ MËt (kÕt hîp<br /> thiÒn ®Þnh víi niÖm chó). Víi th¾ng lîi<br /> <br /> cña Tõ §¹o H¹nh trong viÖc tr¶ thï cho<br /> <br /> cha, chóng ta cã thÓ diÔn gi¶i ®­îc ­u<br /> thÕ cña ph¸i thiÒn T× Ni §a L­u Chi (khi<br /> <br /> ®i theo h­íng kÕt hîp ThiÒn vµ MËt, ®¸p<br /> øng së thÝch cña nhµ vua) ®èi víi vua Lý<br /> <br /> Nh©n T«ng trong t­¬ng quan víi c¸c<br /> dßng ph¸i kh¸c.<br /> <br /> Thø hai, mèi quan hÖ gi÷a Tõ §¹o<br /> <br /> H¹nh víi Lý ThÇn T«ng, vÒ ph­¬ng diÖn<br /> <br /> truyÒn thuyÕt vµ t«n gi¸o lµ quan hÖ<br /> gi÷a tiÒn th©n vµ hËu th©n, ®· ®­îc d©n<br /> <br /> chóng ®ång lßng thõa nhËn trªn ph­¬ng<br /> diÖn x· héi. D©n chóng t«n thê c¶ hai<br /> ngµi t¹i<br /> <br /> Chïa L¸ng, n¬i quª h­¬ng Tõ<br /> <br /> §¹o H¹nh vµ Chïa ThÇy, n¬i «ng tu hµnh<br /> <br /> vµ ho¸. §iÒu nµy chøng tá mèi quan hÖ<br /> hÕt søc chÆt chÏ trªn ph­¬ng diÖn chÝnh<br /> trÞ - t«n gi¸o - x· héi gi÷a ph¸i thiÒn T×<br /> <br /> Ni §a L­u Chi vµ triÒu ®×nh nhµ Lý ë<br /> <br /> thêi Lý Nh©n T«ng. Cã lÏ, PhËt gi¸o ®· cã<br /> <br /> ¶nh h­ëng kh«ng nhá, thËm chÝ cã tÝnh<br /> <br /> quyÕt ®Þnh tíi vÊn ®Ò kÕ truyÒn ng«i b¸u<br /> cña hä Lý. Sù kiÖn Lý Nh©n T«ng lùa<br /> chän ng­êi nèi ng«i lµ cã thËt. Sù kiÖn<br /> <br /> vua Lý kh«ng cã con ph¶i chän ng­êi<br /> trong hoµng téc mµ kh«ng lùa chän<br /> <br /> ng­êi tµi ngoµi d©n gian lµ cã thËt. Sù<br /> <br /> 35<br /> <br /> Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 -2012<br /> <br /> 36<br /> kiÖn vua Lý Nh©n T«ng th­êng tham vÊn<br /> <br /> kiÖn lÞch sö, ghi chÐp cña ThiÒn UyÓn tËp<br /> <br /> trong nh÷ng vÊn ®Ò triÒu chÝnh träng<br /> <br /> sù ph©n chia ph¹m vi mét c¸ch t­¬ng ®èi<br /> <br /> Tõ §¹o H¹nh vµ mét sè vÞ cao t¨ng kh¸c<br /> <br /> ®¹i lµ cã thËt. Liªn kÕt c¸c sù kiÖn ®ã,<br /> chóng ta thÊy vai trß hÕt søc quan träng<br /> cña Tõ §¹o H¹nh trong viÖc gióp vua lùa<br /> chän ng­êi thõa kÕ ngai vµng, ®¶m b¶o<br /> <br /> cho dßng hä Lý ®­îc tr­êng tån thªm<br /> gÇn 100 n¨m n÷a. Cã thÓ nãi, thêi Lý<br /> Nh©n T«ng, PhËt gi¸o ®· cñng cè ®­îc<br /> <br /> mèi quan hÖ hÕt søc mËt thiÕt víi triÒu<br /> Lý. Sau thÕ hÖ thø 12 cña Tõ §¹o H¹nh,<br /> thÕ hÖ thø 13, 14 cña thiÒn ph¸i T× Ni §a<br /> <br /> L­u Chi liªn tôc cã c¸c vÞ T¨ng thèng,<br /> Quèc s­ nh­ HuÖ Sinh, Kh¸nh Hû tiÕp tôc<br /> xu h­íng cñng cè mèi quan hÖ nµy.<br /> <br /> Thø ba, mÆc dï kh«ng c¹nh tranh gay<br /> <br /> anh vµ truyÒn thuyÕt, chóng ta thÊy cã<br /> râ rµng vÒ ¶nh h­ëng cña hai ph¸i thiÒn<br /> <br /> ®èi víi triÒu ®×nh thêi Lý Nh©n T«ng.<br /> <br /> Ph¸i T× Ni §a L­u Chi thiªn vÒ ¶nh<br /> h­ëng chÝnh trÞ, x· héi, cßn ph¸i V«<br /> <br /> Ng«n Th«ng thiªn vÒ ¶nh h­ëng häc<br /> thuËt, t­ t­ëng. Vµ còng do chiÒu h­íng<br /> ¶nh h­ëng nh­ vËy mµ vµo giai ®o¹n<br /> <br /> nµy, ph¸i T× Ni §a L­u Chi cã tÝnh chÊt<br /> nhËp thÕ h¬n ph¸i V« Ng«n Th«ng, hay<br /> <br /> nãi c¸ch kh¸c, víi ¶nh h­ëng cña Tõ §¹o<br /> H¹nh, ph¸i ThiÒn T× Ni §a L­u Chi thêi<br /> <br /> k× nµy cã tÝnh chÊt thÕ tôc h¬n ph¸i<br /> thiÒn V« Ng«n Th«ng.<br /> <br /> Tãm l¹i, víi viÖc gi¶i huyÒn tho¹i vÒ<br /> <br /> g¾t víi thiÒn ph¸i T× Ni §a L­u Chi<br /> <br /> Tõ §¹o H¹nh, qua chiÒu dµi lÞch sö,<br /> <br /> ThiÒn ph¸i V« Ng«n Th«ng kh«ng cã xu<br /> <br /> nÐt vÒ t×nh h×nh PhËt gi¸o d­íi thêi vua<br /> <br /> nh­ng cã lÏ d­íi thêi Lý Nh©n T«ng,<br /> h­íng duy tr× vµ cñng cè mèi quan hÖ<br /> chÆt chÏ vÒ mÆt chÝnh trÞ ®· cã víi triÒu<br /> ®×nh tõ thêi Quèc s­ Khu«ng ViÖt. Cµng<br /> vÒ sau, ph¸i thiÒn V« Ng«n Th«ng cµng<br /> <br /> cã xu h­íng cñng cè quan hÖ víi triÒu<br /> ®×nh vÒ mÆt ®¹o ph¸p, t­ t­ëng h¬n lµ vÒ<br /> <br /> ¶nh h­ëng chÝnh trÞ. ThiÒn UyÓn tËp anh<br /> cho chóng ta thÊy vua TrÇn Nh©n T«ng<br /> vµ Nguyªn phi û Lan th­êng xuyªn<br /> <br /> tham vÊn c¸c nhµ s­ thuéc thiÒn ph¸i V«<br /> Ng«n Th«ng vÒ c¸c vÊn ®Ò t­ t­ëng, häc<br /> <br /> thuËt PhËt gi¸o nh­: ph©n biÖt PhËt vµ<br /> Tæ, lÞch sö truyÒn thõa PhËt gi¸o, t«n chØ<br /> cña ThiÒn t«ng, v.v... KÕt hîp gi÷a c¸c sù<br /> <br /> chóng ta cã thÓ thÊy râ h¬n ®­îc mét sè<br /> <br /> Lý Nh©n T«ng nh­ trªn ®· tr×nh bµy.<br /> <br /> Qua ®ã, chóng ta còng cã thÓ ®o¸n ®Þnh<br /> <br /> vÒ vai trß hÕt søc quan träng cña §øc<br /> Th¸nh L¸ng ®èi víi viÖc ph¸t triÓn thiÒn<br /> <br /> ph¸i T× Ni §a L­u Chi theo h­íng cñng<br /> <br /> cè sù kÕt hîp ThiÒn-MËt trong tu tËp, ®èi<br /> víi viÖc cñng cè quan hÖ gi÷a thiÒn ph¸i<br /> <br /> vµ triÒu ®×nh trªn ph­¬ng diÖn thÕ tôc,<br /> chÝnh trÞ. Nhê ®ã, xÐt vÒ tæng thÓ, Tõ §¹o<br /> H¹nh ®· gãp phÇn vµo viÖc cñng cè vÞ trÝ<br /> ®éc t«n cña PhËt gi¸o trong ®êi sèng x·<br /> héi thêi Lý, ngay c¶ trong giai ®o¹n Lý<br /> <br /> Nh©n T«ng cã tinh thÇn cæ vò c¶ tam<br /> gi¸o cïng ph¸t triÓn. /.<br /> <br /> 36<br /> <br />