Quan hệ kinh tế Việt Nam - Hoa Kỳ qua gần hai thập niên

QUAN HÖ KINH TÕ VIÖT NAM - HOA Kú<br /> QUA GÇN hai THËP niªn<br /> <br /> <br /> Ng« Ph−¬ng Anh(*)<br /> <br /> <br /> mµ hai bªn ký kÕt nh−: HiÖp ®Þnh vÒ<br /> V iÖt Nam vµ Hoa Kú - mét quèc gia<br /> ®ang ph¸t triÓn vµ mét trong nh÷ng thiÕt lËp quyÒn t¸c gi¶, HiÖp ®Þnh dÖt<br /> may, HiÖp ®Þnh hµng kh«ng, HiÖp ®Þnh<br /> quèc gia cã nÒn kinh tÕ hïng m¹nh nhÊt<br /> thÕ giíi - chÝnh thøc thiÕt lËp quan hÖ khung hîp t¸c vÒ kinh tÕ vµ kü thuËt,<br /> ngo¹i giao tõ n¨m 1995. Tr¶i qua gÇn B¶n ghi nhí hîp t¸c vÒ n«ng nghiÖp...<br /> hai thËp niªn, hîp t¸c song ph−¬ng ViÖt Trong ®ã ®¸ng chó ý nhÊt lµ HiÖp ®Þnh<br /> Nam-Hoa Kú ®· ph¸t triÓn nhanh th−¬ng m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú (BTA, cã<br /> chãng trªn nhiÒu lÜnh vùc, trong ®ã cã hiÖu lùc th¸ng 12/2001), Quy chÕ th−¬ng<br /> hîp t¸c kinh tÕ - th−¬ng m¹i - ®Çu t−. m¹i b×nh th−êng vÜnh viÔn (PNTR) ®èi<br /> víi ViÖt Nam (n¨m 2006) vµ HiÖp ®Þnh<br /> Víi viÖc kim ng¹ch th−¬ng m¹i song<br /> khung vÒ th−¬ng m¹i vµ ®Çu t− (TIFA,<br /> ph−¬ng t¨ng gÊp 54 lÇn trong gÇn hai<br /> n¨m 2007). (<br /> thËp niªn qua, Hoa Kú ®· trë thµnh ®èi<br /> t¸c th−¬ng m¹i hµng ®Çu vµ lµ nhµ ®Çu Theo c¸c ®iÒu kho¶n cña BTA, hµng<br /> t− lín thø 7 t¹i ViÖt Nam hãa ViÖt Nam nhËp khÈu vµo Hoa Kú sÏ<br /> (http://vietnamembassy.usa... (b)). ®−îc h−ëng quy chÕ th−¬ng m¹i b×nh<br /> Nh÷ng thµnh tùu nµy ®· t¹o c¬ së ph¸p th−êng, cã c¬ héi c¹nh tranh b×nh ®¼ng<br /> lý v÷ng ch¾c cho quan hÖ hai n−íc ph¸t h¬n víi hµng hãa cña c¸c n−íc kh¸c vµo<br /> triÓn æn ®Þnh trong khu«n khæ “§èi t¸c thÞ tr−êng Hoa Kú. ViÖc më cöa thÞ<br /> x©y dùng, h÷u nghÞ, hîp t¸c nhiÒu mÆt tr−êng cho hµng hãa vµ dÞch vô c¸c bªn,<br /> trªn c¬ së b×nh ®¼ng, cïng t«n träng lÉn cïng nhau gi¶m thuÕ quan, h−ëng chÕ<br /> nhau” v× lîi Ých cña nh©n d©n hai n−íc, ®é ®·i ngé, sù trî gióp cña ChÝnh phñ<br /> ®ãng gãp cho nÒn hoµ b×nh vµ hîp t¸c mçi n−íc ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i,<br /> quèc tÕ. quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, ®iÒu kho¶n vÒ h¹n<br /> chÕ sè l−îng,v.v... ®· gióp c¸c doanh<br /> 1. VÒ hîp t¸c th−¬ng m¹i<br /> nghiÖp mçi bªn kh«ng chÞu rµo c¶n vÒ<br /> Quan hÖ hîp t¸c th−¬ng m¹i ViÖt thuÕ vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i trong<br /> Nam-Hoa Kú tõ khi b×nh th−êng hãa xuÊt khÈu. BTA ®· gióp c¸c nhµ xuÊt<br /> (n¨m 1995) ®Õn nay ®· ®¹t ®−îc rÊt<br /> nhiÒu thµnh tùu, cô thÓ hãa b»ng (*)<br /> ThS., ViÖn Quan hÖ quèc tÕ, Häc viÖn ChÝnh trÞ<br /> nh÷ng hiÖp ®Þnh, tháa thuËn vÒ kinh tÕ quèc gia Hå ChÝ Minh.<br /> Quan hÖ kinh tÕ… 27<br /> <br /> khÈu ViÖt Nam tiÕp cËn ®−îc víi thÞ Theo thèng kª, n¨m 2001 Hoa Kú<br /> tr−êng tiªu dïng lín nhÊt thÕ giíi, mÆt lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu lín thø ba cña<br /> kh¸c nã gióp ViÖt Nam trë thµnh thÞ ViÖt Nam, víi kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t<br /> tr−êng hÊp dÉn thu hót ®Çu t− cña c¸c h¬n 1 triÖu USD (chØ sau NhËt B¶n:<br /> c«ng ty n−íc ngoµi. 2,509 triÖu USD vµ Trung Quèc: 1,417<br /> Nhê BTA, xuÊt khÈu ViÖt Nam vµo triÖu USD). Kim ng¹ch nhËp khÈu hµng<br /> thÞ tr−êng Hoa Kú t¨ng nhanh víi khèi hãa tõ Hoa Kú cña ViÖt Nam ®¹t 410,8<br /> l−îng lín ch−a tõng cã so víi bÊt cø thÞ triÖu USD. N¨m 2002 ®¸nh dÊu viÖc<br /> tr−êng nµo trong lÞch sö ngo¹i th−¬ng Hoa Kú trë thµnh thÞ tr−êng xuÊt khÈu<br /> ViÖt Nam. Trong quan hÖ xuÊt nhËp lín nhÊt cña ViÖt Nam, chiÕm xÊp xØ<br /> khÈu, Hoa Kú h−íng tíi ViÖt Nam nh− 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, t¨ng<br /> mét thÞ tr−êng ®«ng d©n ®Çy tiÒm n¨ng 130% so víi kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m<br /> ë ch©u ¸; cßn víi ViÖt Nam, Hoa Kú lµ 2001. Kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 458<br /> thÞ tr−êng cã nÒn c«ng nghÖ-kü thuËt triÖu USD. N¨m 2003, ViÖt Nam trë<br /> hiÖn ®¹i vµ nguån vèn dåi dµo bËc nhÊt thµnh b¹n hµng th−¬ng m¹i lín thø 40<br /> trªn thÕ giíi. Kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai cña Hoa Kú vµ lµ n−íc xuÊt khÈu thø 35<br /> n−íc t¨ng lªn nhanh chãng. NÕu nh− vµo thÞ tr−êng khã tÝnh nµy. Riªng kim<br /> n¨m 1995, kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai ng¹ch nhËp khÈu ®¹t h¬n 1 tû USD.<br /> chiÒu chØ ®¹t 169,7 triÖu USD th× nh÷ng Nh÷ng n¨m 2004 vµ 2005, kim<br /> n¨m sau nµy, con sè ®· t¨ng lªn theo ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang<br /> cÊp sè céng (Xem b¶ng, Tæng côc H¶i Hoa Kú cã ch÷ng l¹i so víi c¸c n¨m<br /> quan, 2013). tr−íc: 5 tû USD (2004) vµ 5,924 tû USD<br /> (2005)(*). Còng trong n¨m 2004, Hoa Kú<br /> N¨m Tæng kim ng¹ch th−¬ng ®· trë thµnh thÞ tr−êng nhËp khÈu thø<br /> m¹i hai chiÒu ViÖt Nam- 7 cña ViÖt Nam, víi kim ng¹ch nhËp<br /> Hoa Kú (®¬n vÞ: tû USD) khÈu ®¹t 1,133 tû USD (2004) vµ 862,9<br /> triÖu USD (2005). N¨m 2006, tèc ®é<br /> 2000 1,116<br /> t¨ng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hai<br /> 2001 1,476 n−íc vÉn ë møc cao, kim ng¹ch xuÊt<br /> 2002 2,911 khÈu ®¹t 7,829 tû USD, nhËp khÈu ®¹t<br /> 2003 5,081 928 triÖu USD.<br /> 2004 6,158 Tõ n¨m 2007, viÖc ViÖt Nam chÝnh<br /> thøc trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña<br /> 2005 6,786<br /> WTO ®· ®¸nh dÊu mét b−íc nh¶y vät<br /> 2006 8,811 trong quan hÖ th−¬ng m¹i ViÖt Nam-<br /> 2007 11,789 Hoa Kú. Tæng gi¸ trÞ hµng hãa ViÖt<br /> 2008 14,504 Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú ®¹t trªn 10<br /> <br /> 2009 14,365 (*)<br /> Nguyªn nh©n chÝnh lµ do nh÷ng m©u thuÉn<br /> 2010 18 th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc trong thêi gian n¨m<br /> 2003-2004 nh−: Vô Hoa Kú kiÖn ViÖt Nam b¸n<br /> 2011 22 ph¸ gi¸ t«m, c¸ basa; VÊn ®Ò h¹n ng¹ch dÖt may<br /> mµ Hoa Kú ¸p ®Æt ®èi víi hµng hãa xuÊt khÈu<br /> 2012 24,4 cña ViÖt Nam.<br /> 28 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2014<br /> <br /> <br /> tû USD (t¨ng gÇn 29% so víi n¨m 2006), TÝnh ®Õn n¨m 2010, Hoa Kú vÉn lµ thÞ<br /> kim ng¹ch nhËp khÈu còng ®¹t tíi 1,7 tû tr−êng xuÊt khÈu lín nhÊt cña ViÖt<br /> USD. N¨m 2008, tuy chÞu ¶nh h−ëng Nam. Theo ñy ban Th−¬ng m¹i quèc tÕ<br /> nÆng nÒ tõ cuéc suy tho¸i kinh tÕ toµn Hoa Kú, ViÖt Nam gi÷ vÞ trÝ 27/221 n−íc<br /> cÇu, song quan hÖ th−¬ng m¹i hai n−íc vµ vïng l·nh thæ xuÊt khÈu hµng hãa<br /> vÉn ®¹t ®−îc kÕt qu¶ kh¶ quan víi tæng sang Hoa Kú.<br /> kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 11,869 tû USD.<br /> Theo b¸o c¸o cña Bé Th−¬ng m¹i<br /> Theo Tæng côc Thèng kª ViÖt Nam, Hoa Kú, n¨m 2011, tæng kim ng¹ch<br /> tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc Hoa Kú vµ<br /> ViÖt Nam sang Hoa Kú n¨m 2009 ®¹t ViÖt Nam c¸n mèc 22 tû USD<br /> 14,365 tû USD (b»ng 94,6% n¨m 2008), (http://vietnamese.vietnam.usembassy.g<br /> trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t 11,2 ov...). C¸c nhãm hµng xuÊt khÈu cña<br /> tû USD. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu sang ViÖt Nam sang Hoa Kú chñ yÕu lµ hµng<br /> Hoa Kú chñ yÕu lµ thñy s¶n, giµy dÐp, dÖt may, giÇy dÐp, thñy h¶i s¶n, ®å gç.<br /> may mÆc, ®å gç, thùc phÈm chÕ biÕn, Trong n¨m 2011, xuÊt khÈu c¸c mÆt<br /> hµng thñ c«ng mü nghÖ, chÌ, cµ phª, h¹t hµng c¬ khÝ, tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ®å<br /> tiªu... Còng trong n¨m 2009, Hoa Kú ch¬i, n«ng s¶n, giÊy vµ c¸c s¶n phÈm tõ<br /> v−¬n lªn thµnh thÞ tr−êng xuÊt khÈu giÊy... ®Òu t¨ng. Trong khi ®ã, c¸c mÆt<br /> lín nhÊt cña ViÖt Nam, chiÕm h¬n hµng nhËp khÈu chñ yÕu tõ Hoa Kú vÉn<br /> 20,8% tæng gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu. Cßn lµ m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn liÖu, thùc<br /> kim ng¹ch nhËp khÈu tõ Hoa Kú ®¹t 2,8 phÈm tiªu dïng. Nhãm hµng xuÊt khÈu<br /> tû USD, t¨ng 7,6% víi c¸c mÆt hµng chñ cña Hoa Kú sang ViÖt Nam t¨ng nhanh<br /> yÕu lµ trang thiÕt bÞ, m¸y mãc, vËt t− nhÊt lµ b«ng (gåm sîi b«ng vµ v¶i sîi<br /> chÊt l−îng cao, chÊt dÎo, nguyªn phô b«ng), t¨ng h¬n 100%; m¸y mãc thiÕt bÞ<br /> liÖu dÖt may, giµy dÐp, hµng tiªu dïng, ®iÖn vµ phô tïng thay thÕ t¨ng 80%,<br /> bét mú, s÷a bét... Trong bèi c¶nh suy nhùa vµ c¸c s¶n phÈm tõ nhùa t¨ng<br /> tho¸i kinh tÕ toµn cÇu giai ®o¹n nµy, 49%. C¸c mÆt hµng s÷a vµ s¶n phÈm tõ<br /> quan hÖ th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc vÉn s÷a, trøng chim vµ trøng gia cÇm, mËt<br /> duy tr× ®−îc møc ®é t−¬ng ®èi. Theo ong tù nhiªn, xe vµ phô tïng thay thÕ<br /> ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, t¨ng h¬n 30%.<br /> nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc trong quan hÖ<br /> Víi tæng kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai<br /> th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc n¨m 2009 lµ<br /> chiÒu ®¹t 24,4 tû USD trong n¨m 2012,<br /> møc cao thø nh× trong 15 n¨m hai n−íc<br /> ViÖt Nam lµ ®èi t¸c th−¬ng m¹i ®øng<br /> b×nh th−êng hãa quan hÖ ngo¹i giao vµ<br /> thø 29 cña Hoa Kú. So víi n¨m 2011,<br /> sau 5 n¨m ký BTA.<br /> kim ng¹ch xuÊt khÈu cña Hoa Kú vµo<br /> N¨m 2010, tæng kim ng¹ch th−¬ng ViÖt Nam t¨ng 7,3%, nhËp khÈu tõ ViÖt<br /> m¹i song ph−¬ng gi÷a hai n−íc ®¹t møc Nam t¨ng 15,9%, th©m hôt th−¬ng m¹i<br /> kû lôc 18 tû USD. XuÊt khÈu n«ng s¶n víi ViÖt Nam t¨ng 18,7%. Trong n¨m<br /> cña Hoa Kú sang ViÖt Nam ®¹t 630 2012, ViÖt Nam ®øng thø 46 trong sè c¸c<br /> triÖu USD, t¨ng 200% so víi n¨m tr−íc, thÞ tr−êng xuÊt khÈu cña Hoa Kú vµ<br /> trong khi hµng n«ng s¶n xuÊt khÈu cña ®øng thø 23 trong sè c¸c n−íc xuÊt khÈu<br /> ViÖt Nam sang Hoa Kú ®¹t 1,6 tû USD. vµo Hoa Kú (http://vietnamembassy-<br /> Quan hÖ kinh tÕ… 29<br /> <br /> usa... (a)). Dï kim ng¹ch bu«n b¸n hai ®ã, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam<br /> chiÒu Hoa Kú-ViÖt Nam n¨m 2012 t¨ng ®¹t møc h¬n 27 tû USD vµ kim ng¹ch<br /> chËm h¬n so víi c¸c n¨m tr−íc, nh−ng nhËp khÈu lµ trªn 6 tû USD. Víi môc<br /> Hoa Kú vÉn lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu sè tiªu më réng quan hÖ th−¬ng m¹i ®Çu<br /> mét cña ViÖt Nam. PhÇn lín c¸c mÆt t− ViÖt Nam-Hoa Kú, ChÝnh phñ ViÖt<br /> hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam Nam coi TPP lµ mét tháa thuËn th−¬ng<br /> sang thÞ tr−êng Hoa Kú thuéc nh÷ng m¹i tiªu chuÈn cao cña thÕ hÖ míi trong<br /> ngµnh nghÒ cÇn nhiÒu lao ®éng nh− dÖt thÕ kû XXI. §©y sÏ lµ ®éng lùc quan<br /> may, giµy dÐp vµ h¶i s¶n. Còng trong träng trong viÖc thóc ®Èy ®Çu t− th−¬ng<br /> n¨m 2012, ViÖt Nam, Hoa Kú vµ c¸c m¹i gi÷a hai n−íc.<br /> quèc gia kh¸c ®· hoµn tÊt vßng ®µm Cã thÓ thÊy, kÓ tõ n¨m 2000, Hoa Kú<br /> ph¸n thø 15 vÒ HiÖp ®Þnh §èi t¸c xuyªn liªn tôc gi÷ vÞ trÝ lµ quèc gia xuÊt khÈu<br /> Th¸i B×nh D−¬ng (TPP). lín nhÊt cña ViÖt Nam víi l−îng hµng<br /> Th−¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt - Mü hãa t¨ng h¬n 100 lÇn trong gÇn hai thËp<br /> n¨m 2013 võa qua lÇn ®Çu tiªn c¸n mèc niªn; kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu<br /> 30 tû USD. Trong ®ã nh÷ng mÆt hµng t¨ng trung b×nh 20%/n¨m. Hoa Kú cßn lµ<br /> xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam bao mét trong nh÷ng nguån thÆng d− th−¬ng<br /> gåm: dÖt may, giµy dÐp, gç vµ s¶n phÈm m¹i chÝnh cña ViÖt Nam.<br /> gç, g¹o, dÇu th«... Hoa Kú còng lµ thÞ 2. VÒ quan hÖ ®Çu t−<br /> tr−êng nhËp khÈu nhiÒu mÆt hµng n«ng<br /> Ngay tõ khi Hoa Kú tuyªn bè b·i bá<br /> s¶n cña ViÖt Nam nh− thanh long, vó<br /> lÖnh cÊm vËn víi ViÖt Nam, ®Çu t− trùc<br /> s÷a, b−ëi... PhÇn lín kim ng¹ch xuÊt<br /> tiÕp FDI cña c¸c c«ng ty Hoa Kú vµo<br /> khÈu c¸c mÆt hµng sang thÞ tr−êng Hoa<br /> ViÖt Nam ®· t¨ng lªn nhanh chãng. Con<br /> Kú trong thêi gian nµy ®Òu t¨ng, chØ cã<br /> sè dù ¸n ®Çu t− t¨ng vät tõ 7 lªn 33 víi<br /> hai mÆt hµng gi¶m kim ng¹ch lµ cµ phª<br /> tæng sè vèn lªn tíi 321,9 triÖu USD,<br /> (gi¶m 13,34%) vµ d©y ®iÖn, d©y c¸p ®iÖn<br /> ®øng vÞ trÝ thø 14 trong danh s¸ch c¸c<br /> (gi¶m 74,07%).<br /> n−íc ®Çu t− lín vµo ViÖt Nam. N¨m<br /> N¨m 2013 còng khÐp l¹i víi nh÷ng 1996, Hoa Kú ®· ®øng thø 6 trong danh<br /> thµnh tÝch næi bËt vÒ kim ng¹ch xuÊt s¸ch c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ ®Çu<br /> nhËp khÈu gi÷a hai n−íc, t¨ng 16,5% so t− vµo ViÖt Nam (sau §µi Loan, NhËt<br /> víi n¨m 2012, trong ®ã ViÖt Nam xuÊt B¶n, Hong Kong, Singapore vµ Hµn<br /> siªu 20 tû USD vµ nhËp siªu −íc tÝnh Quèc). §Õn n¨m 1999, víi h¬n 30 giÊy<br /> 500 triÖu USD. Trong nh÷ng n¨m gÇn phÐp ®Çu t− tæng gi¸ trÞ h¬n 1 tû USD,<br /> ®©y, thÆng d− th−¬ng m¹i cña ViÖt Nam Hoa Kú v−¬n lªn vÞ trÝ thø 9 trong sè<br /> víi Hoa Kú liªn tôc t¨ng. N¨m 2010, c¸c nhµ ®Çu t− lín vµo ViÖt Nam trªn<br /> møc xuÊt siªu cña ViÖt Nam sang thÞ c¸c lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp,<br /> tr−êng nµy v−ît mèc 10 tû USD, ®Õn l©m nghiÖp, x©y dùng, ng©n hµng, y tÕ,<br /> n¨m 2012 lµ 14,8 tû USD. ®iÖn lùc. C¸c ®Þa ph−¬ng cã nhiÒu dù ¸n<br /> Theo dù b¸o cña Phßng th−¬ng m¹i ®Çu t− lµ Tp. Hå ChÝ Minh, Hµ Néi,<br /> Hoa Kú t¹i ViÖt Nam, tÝnh ®Õn n¨m §ång Nai... (NguyÔn Minh TuÊn, 2010).<br /> 2015, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hai FDI cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam tõ<br /> bªn cã thÓ lªn ®Õn h¬n 33 tû USD, trong n¨m 2000 cho ®Õn th¸ng 12/2008 (tÝnh<br /> 30 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2014<br /> <br /> <br /> nh÷ng dù ¸n cßn hiÖu lùc) ®¹t 4,25 tû hiÖu doanh nghiÖp næi tiÕng Hoa Kú,<br /> USD, ®øng thø 12 trong sè c¸c n−íc ®Çu ®−îc mÖnh danh lµ c¸c “lµn sãng ®Çu t−”.<br /> t− vµo ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n suy<br /> Lµn sãng ®Çu tiªn lµ giai ®o¹n<br /> tho¸i kinh tÕ toµn cÇu, FDI cña Hoa Kú<br /> 1994-2001, tr−íc khi BTA ®−îc ký kÕt.<br /> vµo ViÖt Nam cã nhiÒu sôt gi¶m. Khi ®ã, mét lo¹t c¸c c«ng ty ®a quèc gia<br /> Sang n¨m 2009, Theo b¸o c¸o cña ®· ®Õn ViÖt Nam ®Ó ®Æt nÒn t¶ng cho<br /> Côc §Çu t− n−íc ngoµi (Bé KÕ ho¹ch vµ mét c¬ héi ph¸t triÓn dµi h¹n nh−<br /> §Çu t− ViÖt Nam), Hoa Kú cã 43 dù ¸n Pepsi-Cola, Coca-Cola, Cargill, 3M,<br /> ®Çu t− ®¨ng ký vµo ViÖt Nam víi Procter & Gamble (P&G), Kimberly-<br /> 5.948,2 triÖu USD, b»ng 36,4% tæng sè Clark... C¸c c«ng ty nµy thµnh lËp c¬ së<br /> vèn FDI ®¨ng ký míi vµo ViÖt Nam vµ ban ®Çu ®Æt nhµ m¸y s¶n xuÊt vµ b¸n<br /> t¨ng 291% so víi n¨m 2008. Theo ®ã, s¶n phÈm t¹i ViÖt Nam th«ng qua n−íc<br /> riªng trong n¨m 2009, Hoa Kú v−¬n lªn thø ba.<br /> ®øng ®Çu danh s¸ch ®Çu t− FDI vµo Lµn sãng thø hai lµ giai ®o¹n 2001-<br /> ViÖt Nam víi tæng vèn ®Çu t− ®¨ng ký 2007, khi ViÖt Nam vµ Hoa Kú ph¸t<br /> 9,8 tû USD (http://vietnamembassy- triÓn c¸c mèi quan hÖ th−¬ng m¹i song<br /> usa... (b)). C¸c lÜnh vùc ®Çu t− míi tËp ph−¬ng, thuÕ ®· ®−îc gi¶m tõ møc<br /> trung vµo c¸c ngµnh dÞch vô kh¸ch s¹n trung b×nh 45% xuèng cßn 3%. Dßng vèn<br /> nhµ hµng, ¨n uèng, c«ng nghiÖp chÕ FDI t¨ng tr−ëng m¹nh mÏ trong c¸c<br /> biÕn, chÕ t¹o. Bªn c¹nh c¸c dù ¸n ®¨ng lÜnh vùc mµ ViÖt Nam cã hµng xuÊt<br /> ký míi, Hoa Kú còng lµ n−íc ®øng ®Çu khÈu sang Hoa Kú. C¸c c«ng ty Hoa Kú<br /> vÒ sè vèn ®Çu t− thªm víi 3,4 tû USD, ®· tham gia trùc tiÕp vµo chuçi cung<br /> chiÕm 75% tæng sè vèn FDI t¨ng thªm øng víi viÖc mua vµ ph©n phèi s¶n<br /> cña ViÖt Nam trong n¨m 2009. phÈm vµo thÞ tr−êng Hoa Kú, gãp phÇn<br /> ®−a th−¬ng m¹i hai chiÒu tõ 1,5 tû USD<br /> Theo Côc §Çu t− n−íc ngoµi, ®Çu t− trong n¨m 2001 lªn 24,4 tû USD n¨m<br /> trùc tiÕp FDI cña Hoa Kú t¹i ViÖt Nam 2012. Sè liÖu thèng kª cho thÊy, ®Çu t−<br /> ®¹t 747 triÖu USD trong n¨m 2011, Hoa Kú vµo ViÖt Nam giai ®o¹n nµy<br /> t¨ng 19,9% so víi n¨m 2010. TÝnh ®Õn th«ng qua n−íc thø ba víi 74 dù ¸n cã<br /> cuèi n¨m 2012, Hoa Kú cã h¬n 600 dù tæng sè vèn ®Çu t− kho¶ng 2,4 tû USD.<br /> ¸n ®Çu t− t¹i ViÖt Nam víi tæng sè vèn Nh− vËy, nÕu tÝnh c¶ ®Çu t− qua n−íc<br /> ®¨ng ký h¬n 10 tû USD, xÕp thø 8 trong thø ba th× Hoa Kú ®· ®Çu t− vµo ViÖt<br /> sè c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ hiÖn Nam 396 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t−<br /> ®ang ®Çu t− vµo ViÖt Nam trªn 4,7 tû USD, ®øng thø 6/77 quèc<br /> (http://vietnamembassy-usa... (b)). ViÖt gia vµ vïng l·nh thæ cã ®Çu t− trùc<br /> Nam còng lµ ®Þa ®iÓm phæ biÕn nhÊt cho tiÕp vµo ViÖt Nam<br /> viÖc më réng kinh doanh cña c¸c c«ng ty (http://vietnamembassy-usa.. (b)).<br /> Hoa Kú t¹i §«ng Nam ¸.<br /> Lµn sãng thø ba lµ tõ th¸ng 1/2007,<br /> Theo c¸c nhµ nghiªn cøu kinh tÕ, khi ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh<br /> quan hÖ hîp t¸c ®Çu t− gi÷a hai n−íc thµnh viªn cña WTO. DÉn ®Çu lµ viÖc<br /> ViÖt Nam-Hoa Kú ®−îc ®¸nh dÊu b»ng TËp ®oµn c«ng nghÖ Intel ®Çu t− 1 tû<br /> cuéc ®æ bé ngo¹n môc cña c¸c th−¬ng USD vµo nhµ m¸y ®Æt t¹i Khu c«ng<br /> Quan hÖ kinh tÕ… 31<br /> <br /> nghÖ cao Tp. Hå ChÝ Minh ®Ó s¶n xuÊt thÕ m¹nh. ViÖt Nam còng cã nh÷ng b−íc<br /> c¸c s¶n phÈm con chÝp ®iÖn tö mang tiÕn ®¸ng kÓ trong viÖc c¶i thiÖn tÝnh<br /> nh·n hiÖu Intel. Sù kiÖn nµy còng ®¸nh minh b¹ch vÒ th«ng tin, luËt ph¸p vµ<br /> dÊu b−íc chuyÓn biÕn trong dßng vèn vÊn ®Ò khuyÕn khÝch ®Çu t− n−íc ngoµi.<br /> ®Çu t− tõ Hoa Kú ®æ vµo c¸c lÜnh vùc Trong khi c¸c doanh nghiÖp Hoa Kú nh×n<br /> s¶n xuÊt øng dông khoa häc - c«ng nghÖ ViÖt Nam nh− mét thÞ tr−êng sinh lîi,<br /> hiÖn ®¹i. th× ng−îc l¹i thÞ tr−êng Hoa Kú vÉn lµ<br /> mét trong nh÷ng thÞ tr−êng quan träng<br /> Vµ b©y giê lµ thêi ®iÓm cña Lµn<br /> nhÊt ®èi víi ViÖt Nam.<br /> sãng thø t−, khi c¸c c«ng ty nh−îng<br /> quyÒn th−¬ng m¹i cña Hoa Kú ®· b¾t MÆc dï vËy, trªn thùc tÕ, quan hÖ<br /> ®Çu hiÖn diÖn t¹i ViÖt Nam nh− KFC, kinh tÕ gi÷a Hoa Kú vµ ViÖt Nam vÉn<br /> Subway, Burger King, Coffee Bean & Tea tån t¹i nh÷ng khã kh¨n kh«ng nhá.<br /> Leaf, Lotteria, Pizza Hut, Baskin-Robbins, Thø nhÊt, rµo c¶n lín nhÊt mµ Hoa<br /> Haagen-Dazs, vµ gÇn ®©y lµ Starbucks Kú th−êng ¸p ®Æt ®èi víi ViÖt Nam<br /> Coffee vµ McDonald's. nh÷ng n¨m qua lµ “chèng b¸n ph¸ gi¸”,<br /> 3. Mét sè nhËn ®Þnh nh−ng l¹i xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu chÝnh trÞ<br /> vµ do c¸c c¬ quan hµnh ph¸p cña Hoa<br /> Cã thÓ thÊy, quan hÖ hîp t¸c kinh Kú quyÕt ®Þnh chø kh«ng xuÊt ph¸t tõ<br /> tÕ, th−¬ng m¹i, ®Çu t− gi÷a ViÖt Nam c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn th−¬ng<br /> vµ Hoa Kú tõ khi hai n−íc b×nh th−êng tr−êng. Rµo c¶n vÒ mÆt kü thuËt tõ Hoa<br /> hãa quan hÖ vµ nhÊt lµ sau khi ký kÕt Kú ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña<br /> BTA ®· ph¸t triÓn rÊt nhanh c¶ vÒ quy ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu, ®iÓn h×nh lµ c¸<br /> m« lÉn tèc ®é. Hoa Kú ®· trë thµnh thÞ tra vµ c¸ ba sa cña ViÖt Nam bÞ Bé<br /> tr−êng hµng ®Çu vÒ xuÊt khÈu cña ViÖt N«ng nghiÖp Hoa Kú xÕp l¹i vµo danh<br /> Nam. Nh÷ng thµnh qu¶ trªn xuÊt ph¸t s¸ch ca da tr¬n vµ ph¶i chÞu kiÓm tra<br /> tõ nhiÒu nç lùc vµ cè g¾ng chung cña ngÆt nghÌo h¬n. Liªn quan ®Õn Quy chÕ<br /> ChÝnh phñ vµ nh©n d©n hai n−íc. thuÕ quan phæ cËp, phÝa Hoa Kú vÉn<br /> ch−a thÓ trao cho ViÖt Nam quy chÕ<br /> VÒ phÝa ViÖt Nam, trong suy tho¸i<br /> kinh tÕ toµn cÇu, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nµy, do Hoa Kú muèn ViÖt Nam cã<br /> nh÷ng c¶i thiÖn, nhÊt lµ vÒ quyÒn cña<br /> vÉn ph¸t triÓn kh¸ toµn diÖn, t¨ng<br /> tr−ëng æn ®Þnh, nguån lao ®éng dåi dµo, ng−êi lao ®éng theo tiªu chuÈn quèc tÕ<br /> tµi nguyªn phong phó, chÝnh trÞ, x· héi vµ b¶n quyÒn. Hµng rµo kü thuËt vÉn lµ<br /> mét c«ng cô phßng vÖ th−¬ng m¹i ®−îc<br /> æn ®Þnh, ®−êng lèi ®æi míi, héi nhËp<br /> Hoa Kú sö dông kh¸ phæ biÕn ®Ó h¹n<br /> ®óng ®¾n ®· t¹o søc hót ®èi víi c¸c nhµ<br /> ®Çu t− Hoa Kú. D©n sè ViÖt Nam ®−îc chÕ hµng nhËp khÈu víi môc ®Ých tuyªn<br /> dù ®o¸n sÏ ®¹t 100 triÖu ng−êi trong bè lµ b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng nh−ng<br /> thËp kû nµy, ®iÒu ®ã cã nghÜa ViÖt Nam còng nh»m b¶o hé c¸c ngµnh s¶n xuÊt<br /> sÏ trë thµnh thÞ tr−êng tiªu thô ®Çy trong n−íc ®ang bÞ mÊt dÇn lîi thÕ so<br /> tiÒm n¨ng. ViÖt Nam còng ®· ban hµnh s¸nh so víi hµng nhËp khÈu.<br /> nhiÒu c¬ chÕ chÝnh s¸ch −u ®·i c¸c nhµ Thø hai, cho ®Õn nay, Hoa Kú vÉn<br /> ®Çu t− n−íc ngoµi nãi chung, Hoa Kú nãi ch−a c«ng nhËn ViÖt Nam cã nÒn kinh<br /> riªng phï hîp víi c¸c lÜnh vùc Hoa Kú cã tÕ thÞ tr−êng ®Çy ®ñ. Theo ®ã, khi tÝnh<br /> 32 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2014<br /> <br /> <br /> gi¸ thµnh, c¸c c¬ quan th−¬ng m¹i Hoa vÉn tån t¹i trong n¨m 2014, nh−ng mèi<br /> Kú kh«ng c¨n cø vµo thÞ tr−êng t¹i ViÖt quan hÖ hîp t¸c gi÷a hai n−íc sÏ tiÕp<br /> Nam, mµ l¹i c¨n cø vµo chi phÝ s¶n xuÊt tôc ph¸t triÓn. ViÖt Nam mong muèn<br /> cña mét n−íc kh¸c cã ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt phÝa Hoa Kú, nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp,<br /> kh«ng t−¬ng ®ång, khiÕn cho gi¸ thµnh, ®Èy m¹nh hîp t¸c chÆt chÏ, ®ång thêi<br /> gi¸ c¶ vµ c¬ chÕ thÞ tr−êng bÞ mÐo mã. xãa bá nh÷ng rµo c¶n th−¬ng m¹i ®èi<br /> Thø ba, vÒ phÝa ViÖt Nam, vÉn cßn víi nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt<br /> thiÕu sù hîp t¸c chÆt chÏ gi÷a ChÝnh Nam sang Hoa Kú nh− c¸ tra, c¸ ba sa,<br /> phñ víi c¸c doanh nghiÖp trong nç lùc t«m, èng thÐp cuén cacbon, trô ®iÖn<br /> t¸i c¬ cÊu nÒn kinh tÕ nh»m t¨ng kh¶ giã... §ång thêi, còng ®Ò nghÞ Hoa Kú<br /> n¨ng c¹nh tranh vµ kh¶ n¨ng thÝch øng c«ng nhËn ViÖt Nam cã nÒn kinh tÕ thÞ<br /> víi m«i tr−êng WTO cho c¶ doanh tr−êng ®Çy ®ñ vµ dµnh cho ViÖt Nam<br /> nghiÖp nhµ n−íc lÉn c¸c doanh nghiÖp quy chÕ −u ®·i thuÕ quan phæ cËp nh»m<br /> t− nh©n. khai th¸c h¬n n÷a tiÒm n¨ng, lîi thÕ<br /> cña mçi bªn
<br /> Thø t−, ngµnh xuÊt khÈu cña ViÖt<br /> Nam còng béc lé nh÷ng h¹n chÕ nhÊt<br /> ®Þnh, trong ®ã cã nguyªn nh©n do c¸c TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> doanh nghiÖp ViÖt Nam ch−a tiÕp cËn 1. NguyÔn V¨n B×nh (2004), “XuÊt<br /> toµn diÖn, ch−a hiÓu biÕt cÆn kÏ nh÷ng khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng<br /> quy ®Þnh an toµn thùc phÈm, d−îc Hoa Kú”, T¹p chÝ Th«ng tin ®èi<br /> phÈm khi nhËp khÈu, còng nh− c¸c thñ ngo¹i, sè th¸ng 11/2004.<br /> tôc xuÊt khÈu vµo thÞ tr−êng Hoa Kú.<br /> 2. NguyÔn §oan Hïng (2010), “Gi¶i<br /> Thø n¨m, mét trë ng¹i n÷a h¹n chÕ ph¸p ®èi phã víi rµo c¶n th−¬ng m¹i<br /> ®Çu t− cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam lµ sù khi ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng hãa<br /> r−êm rµ cña hÖ thèng luËt ph¸p, nhÊt lµ sang thÞ tr−êng Hoa Kú”, T¹p chÝ<br /> thñ tôc ®Çu t−, ch−a t¹o ®−îc hµnh lang Kinh tÕ vµ dù b¸o, sè th¸ng 9/2010.<br /> ph¸p lý ®ång bé vµ an toµn trong lÜnh<br /> vùc th−¬ng m¹i, ®Çu t−. 3. NguyÔn Minh TuÊn (2010), “Th−¬ng<br /> m¹i ViÖt Nam-Hoa Kú: Thùc tr¹ng<br /> Thø s¸u, sù yÕu kÐm vÒ c¬ së h¹ vµ c¬ héi ph¸t triÓn”, T¹p chÝ Ch©u<br /> tÇng trong lÜnh vùc n¨ng l−îng vµ giao<br /> Mü ngµy nay, sè 10.<br /> th«ng ®· khiÕn cho c¸c nhµ ®Çu t− FDI<br /> Hoa Kú n¶n lßng. 4. §Ò nghÞ Hoa kú c«ng nhËn ViÖt<br /> Nam lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng,<br /> Vµ cuèi cïng, sù thiÕu hôt lao ®éng<br /> http://www.mofahcm.gov.vn/vi/mofa/<br /> cã tay nghÒ cao ®· lµm cho c¸c nhµ ®Çu<br /> nr040807104143/nr040807105001/ns<br /> t− gÆp khã kh¨n trong viÖc gia t¨ng<br /> 130927110322/view<br /> chuçi gi¸ trÞ, ngay c¶ khi hä ph¶i t¨ng<br /> thªm chi phÝ cho lao ®éng. 5. Quan hÖ th−¬ng m¹i Mü - ViÖt,<br /> http://vietnamese.vietnam.usembass<br /> Nh÷ng vÊn ®Ò trªn nÕu ®−îc gi¶i<br /> y.gov/trade_relations.html<br /> quyÕt kÞp thêi sÏ t¹o ®µ thóc ®Èy mèi<br /> quan hÖ kinh tÕ - th−¬ng m¹i - ®Çu t− 6. http://vietnamembassy-<br /> ViÖt Nam-Hoa Kú. Khã kh¨n kinh tÕ usa.org/vi/quan-he-viet-my/viet-<br /> Quan hÖ kinh tÕ… 33<br /> <br /> nam-my-cam-ket-thuc-day-hop-tac- 351/news_object_view?newsPath=/v<br /> thuong-mai (a) nemb.vn/tin_hddn/ns130729205454<br /> 7. http://vietnamembassy-<br /> usa.org/vi/quan-he-viet-my/gioi- 10. http://www.customs.gov.vn/Lists/Tho<br /> thieu-chinh-sach-thu-hut-dau-tu- ngKeHaiQuan/ViewDetails.aspx?ID<br /> vao-vn-o-my (b) =516&Category=Ph%C3%A2n%20t<br /> 8. Gi¶m nhËp siªu nhê thÆng d− th−¬ng %C3%ADch%20chuy%C3%AAn%20<br /> m¹i víi Hoa kú, %C4%91%E1%BB%81&Group=Ph%<br /> http://www.mpi.gov.vn/portal/page/po C3%A2n%20t%C3%ADch<br /> rtal/bkhdt/16424/1363232?p_page_id<br /> =1363232&pers_id=353637&folder_i 11. http://www.vietrade.gov.vn/thong-ke-<br /> d=&item_id=33717098&p_details=1 xuat-nhap-khau/3928-thc-trng-va-<br /> 9. http://www.vnembassyaustralia.gov. tim-nng-trong-xut-khu-hang-hoa-<br /> vn/vi/nr070521165843/nr070521170 ca-vit-nam-sang-th-trng-n-.html<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> (TiÕp theo trang 15) MCCAnn, Larry and Angus GUnn<br /> (eds.): Heartland and Hinterland. A<br /> 23. Immanuel Wallerstein (2011), The<br /> Regional Geography of Canada,<br /> Modern World-System IV: Centrist<br /> Scarborough, 116.<br /> Liberalism Triumphant, 1789-1914,<br /> University of California Press,<br /> 26. Черепков А., Теория “Длинных<br /> Berkeley.<br /> волн” Н.Д. Кондратьева,<br /> 24. Wallerstein, World-Systems http://www.marketing.spb.ru/read/a<br /> Analysis: An Introduction, rticle/a45.htm<br /> http://www.iwallerstein.com/alternat<br /> ives-the-united-states-confronts- 27. Циклы Кондратьева,<br /> the-world/ http://avmol51.narod.ru/172.html<br /> 25. Maurice Yeates (1998): The<br /> Industrial heartland: Its Changing 28. http://people.hofstra.edu/geotrans/en<br /> Role and Internal Structure, In: g/ch2en/conc2en/coreperiphery.html<br />