Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên cây chè

Chia sẻ: Bắc Kiều Phong Phong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

558
lượt xem 207
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên cây chè.Trong sản xuất chè, người trồng chè luôn mong muốn nương chè của mình phát triển tốt, ít sâu bệnh, năng suất cao, thu được nhiều lợi nhuận.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) trên cây chè

v¡N PHßNG CIDSE - Hµ NéI CHI CôC BVTV TH¸I NGUY£N - PHó THä QU¶N Lý DÞCH H¹I TæNG HîP (IPM) Trªn c©y ChÌ (Tµi liÖu dïng cho n«ng d©n) Th¸ng 6 n¨m 2002 1
Môc lôc Lêi giíi thiÖu ....................................................................................................................4 PhÇn I: Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) .........................................................................................................................................5 I - Mét sè kh¸i niÖm..............................................................................................................5 1. HÖ sinh th¸i n−¬ng chÌ ...................................................................................................5 2. Thiªn ®Þch.......................................................................................................................5 3. DÞch h¹i ..........................................................................................................................5 4. Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM)....................................................................................5 II- Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) lµ mét gi¶i ph¸p sinh th¸i ......................................7 1 Trång c©y khoÎ:................................................................................................................7 2 B¶o tån thiªn ®Þch.............................................................................................................7 3 Th¨m ®ång (n−¬ng chÌ) th−êng xuyªn ............................................................................7 4 N«ng d©n lµ chuyªn gia....................................................................................................7 PhÇn II: Kü thuËt IPM chÌ ..........................................................................................8 I - Kü thuËt trång - ch¨m sãc chÌ ........................................................................................8 1. Giai ®o¹n chÌ con ...........................................................................................................8 2. Giai ®o¹n t¹o t¸n.............................................................................................................9 3. Giai ®o¹n kinh doanh ...................................................................................................11 II - B¶o vÖ thiªn ®Þch ..........................................................................................................13 1. C¸c nhãm thiªn ®Þch chÝnh:..........................................................................................13 2. §Æc ®iÓm chÝnh cña mét sè loµi s¨n måi:.....................................................................13 3. Ph−¬ng ¸n b¸o tån thiªn ®Þch: ......................................................................................15 III - S©u bÖnh h¹i chÝnh - BiÖn ph¸p phßng trõ...............................................................16 1. S©u h¹i: .........................................................................................................................16 2. BÖnh h¹i chÌ ................................................................................................................19 PhÇn III: Nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ thuèc b¶o vÖ thùc vËt.............23 I. Kh¸i niÖm........................................................................................................................23 1. Thuèc BVTV bao gåm .................................................................................................23 2. Thêi gian c¸ch ly ..........................................................................................................23 2
3. TÝnh kh¸ng thuèc..........................................................................................................23 II. C¸c ký hiÖu cña thuèc BVTV ......................................................................................23 1. Nhãm thuèc n−íc .........................................................................................................23 2. Nhãm thuèc bét............................................................................................................23 3. Nhãm thuèc h¹t: ...........................................................................................................23 III. NhËn d¹ng ®é ®éc cña thuèc ......................................................................................24 IV. Thuèc trõ s©u th¶o méc (C©y ruèc c¸ - Derris-SP)..................................................24 1. Trång vµ chÕ biÕn c©y ruèc c¸ theo ph−¬ng ph¸p thñ c«ng .........................................24 2. Sö dông rÔ c©y ruèc c¸ (Derris-SP) ®Ó lµm thuèc trõ s©u .............................................25 3. Thu rÔ c©y ruèc c¸ hoang d·.........................................................................................25 V - Nguyªn t¾c sö dông thuèc BVTV................................................................................26 1. Dïng ®óng thuèc ..........................................................................................................26 2. Dïng ®óng lóc ..............................................................................................................26 3. Dïng ®óng liÒu l−îng vµ nång ®é ................................................................................26 4. Dïng ®óng chç .............................................................................................................26 PhÇn IV: C¸c øng dông IPM chñ yÕu trong s¶n xuÊt chÌ ....................27 I. ChÌ xuèng cÊp ................................................................................................................27 1. HiÖn t−îng chÌ xuèng cÊp............................................................................................27 2. Nguyªn nh©n ................................................................................................................27 3. C¶i t¹o chÌ xuèng cÊp...................................................................................................28 II. Mét sè kÕt qu¶ b−íc ®Çu vÒ s¶n xuÊt chÌ h÷u c¬.......................................................29 1. Kh¸i niÖm n«ng nghiÖp h÷u c¬ ....................................................................................29 2. Mét sè kÕt qu¶ b−íc ®Çu øng dông IPM s¶n xuÊt chÌ h÷u c¬......................................29 3
Lêi giíi thiÖu Trong s¶n xuÊt chÌ, ng−êi trång chÌ lu«n mong muèn n−¬ng chÌ cña m×nh ph¸t triÓn tèt, Ýt s©u bÖnh, n¨ng suÊt cao, thu ®−îc nhiÒu lîi nhuËn. Nh−ng ®iÒu mong muèn chÝnh ®¸ng Êy kh«ng ph¶i lóc nµo còng thµnh hiÖn thùc. Ngoµi s©u bÖnh, c©y chÌ cßn chÞu nhiÒu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña thêi tiÕt, ®Êt ®ai, ph©n bãn, c¸c c©y trång xung quanh kh¸c n÷a, vµ kÓ c¶ sù t¸c ®éng cña con ng−êi th«ng qua biÖn ph¸p ®èn h¸i, ch¨m sãc... c¸c yÕu tè ®ã cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, t¹o ra sù c©n b»ng ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. Khoa häc kü thuËt ngµy cµng ph¸t triÓn, c¸c nhµ khoa häc ®· nghiªn cøu, x©y dùng mét ph−¬ng ph¸p qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp c©y trång, ®ã lµ ph−¬ng ph¸p IPM. Sö dông ph−¬ng ph¸p IPM lµ ¸p dông ®ång bé c¸c biÖn ph¸p kü thuËt mét c¸ch hîp lý, duy tr× c©n b»ng hÖ sinh th¸i, duy tr× ®a d¹ng sinh häc, c¸c lo¹i dÞch h¹i ®−îc duy tr× ë møc ®é thÊp d−íi møc g©y h¹i cã ý nghÜa kinh tÕ; c©y trång sinh tr−ëng, ph¸t triÓn tèt, cho n¨ng suÊt cao. Ch−¬ng tr×nh qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) trªn c©y chÌ ®· ®−îc triÓn khai, huÊn luyÖn hµng tr¨m líp n«ng d©n. Th«ng qua huÊn luyÖn, ng−êi n«ng d©n ®−îc häc tËp vµ trang bÞ c¸c kiÕn thøc tæng hîp vÒ IPM, trªn c¬ së ®ã hä cã thÓ tù ¸p dông trªn n−¬ng chÌ cña m×nh, ®ång thêi gióp ®ì c¸c n«ng d©n kh¸c biÕt vµ lµm theo. §−îc sù gióp ®ì cña tæ chøc CIDSE (Tæ chøc hîp t¸c v× sù ®oµn kÕt vµ ph¸t triÓn), chi côc B¶o vÖ thùc vËt tØnh Phó Thä vµ tØnh Th¸i Nguyªn ®· phèi hîp biªn so¹n cuèn tµi liÖu "Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) trªn c©y chÌ". Tham gia biªn so¹n cuèn tµi liÖu nµy gåm tËp thÓ l·nh ®¹o vµ c¸n bé kü thuËt cña 2 Chi côc B¶o vÖ thùc vËt (BVTV) Th¸i Nguyªn vµ Phó Thä, vµ cã sù tham gia cña «ng Michael Zeiss, cè vÊn n«ng nghiÖp vµ bµ NguyÔn ThÞ Hoµ, c¸n bé v¨n phßng CIDSE Hµ Néi. Chóng t«i hy väng cuèn tµi liÖu nµy sÏ gióp n«ng d©n tù häc tËp, nghiªn cøu vµ ¸p dông IPM trªn c©y chÌ. Néi dung cuèn tµi liÖu gåm 4 phÇn: PhÇn 1: Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) chÌ. PhÇn 2: Kü thuËt IPM chÌ. PhÇn 3: Nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ thuèc BVTV PhÇn 4: C¸c øng dông IPM chñ yÕu trong s¶n xuÊt chÌ §©y lµ lÇn biªn so¹n ®Çu tiªn, ch¾c ch¾n cuèn tµi liÖu nµy cßn nhiÒu thiÕu sãt, chóng t«i rÊt mong nhËn ®−îc sù tham gia gãp ý kiÕn cña c¸c b¹n ®Ó chóng t«i hoµn chØnh thªm nh»m ®¸p øng tèt h¬n yªu cÇu cña b¹n ®äc vµ n«ng d©n trång chÌ. 4
PhÇn I Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n vÒ qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) I - MéT sè KH¸I NIÖM: 1. HÖ sinh th¸i n−¬ng chÌ Lµ mèi quan hÖ tæng hoµ c¸c yÕu tè trªn n−¬ng chÌ, trong ®ã cã c¸c yÕu tè sèng nh− (C©y trång, cá d¹i, sinh vËt cã Ých, cã h¹i, sinh vËt trung gian, ®éng vËt,...) vµ c¸c yÕu tè kh«ng sèng nh− (N−íc, khÝ hËu, thêi tiÕt, ®Êt,...) chóng cã t¸c ®éng qua l¹i víi nhau vµ cïng ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng ph¸t triÓn cña c©y chÌ. 2. Thiªn ®Þch Lµ nh÷ng lo¹i c«n trïng, nhÖn, vi sinh vËt vµ ®éng vËt cã Ých, chóng ¨n nh÷ng sinh vËt cã h¹i vµ cïng tån t¹i trong hÖ sinh th¸i n−¬ng chÌ. 3. DÞch h¹i Lµ nh÷ng c«n trïng, nhÖn, vi sinh vËt, cá d¹i, ®éng vËt... trùc tiÕp ¨n c¸c bé phËn cña c©y chÌ, hoÆc gi¸n tiÕp c¹nh tranh dinh d−ìng víi c©y chÌ, g©y h¹i cho c©y chÌ. 4. Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) Lµ viÖc ¸p dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trång trät, biÖn ph¸p sinh häc vµ ho¸ häc, gióp cho c©y chÌ sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt, khoÎ, chèng chÞu tèt nhÊt ®èi víi mäi yÕu tè bÊt lîi cña ngo¹i c¶nh, cho n¨ng suÊt cao; b¶o vÖ thiªn ®Þch vµ lîi dông chóng khèng chÕ c¸c ®èi t−îng dÞch h¹i ë møc c©n b»ng kh«ng g©y thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ cho c©y chÌ vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. 5
S¬ ®å hÖ sinh th¸i n−¬ng chÌ 6
II- Qu¶n lý dÞch h¹i tæng hîp (IPM) lµ mét gi¶i ph¸p sinh th¸i Bèn nguyªn t¾c cña IPM: 1. Trång c©y khoÎ: ¸p dông ®óng ®¾n quy tr×nh kü thuËt canh t¸c c©y chÌ theo quy ®Þnh cña ngµnh chÌ, gióp cho c©y chÌ sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt, khoÎ, chèng chÞu tèt nhÊt ®èi víi mäi yÕu tè bÊt lîi cña ngo¹i c¶nh, cho n¨ng suÊt cao. §©y lµ ph−¬ng ph¸p quan träng nhÊt, xuyªn suèt toµn bé qu¸ tr×nh kiÕn thiÕt c¬ b¶n, thêi kú kinh doanh, cho ®Õn khi chÌ giµ cçi. 2. B¶o tån thiªn ®Þch Lµ b¶o vÖ c¸c loµi sinh vËt cã Ých nh−: NhÖn cã Ých, bä rïa, kiÕn, chuån chuån, Õch, nh¸i... Thiªn ®Þch ®−îc b¶o tån sÏ ph¸t triÓn, khèng chÕ, tiªu diÖt s©u h¹i kh«ng ®Ó cho ph¸t triÓn thµnh dÞch, gi÷ cho hÖ sinh th¸i c©n b»ng. §ã lµ biÖn ph¸p b¶o vÖ c©y trång tiªn tiÕn nhÊt, khoa häc nhÊt, rÎ nhÊt, hiÖu qu¶ nhÊt. 3. Th¨m ®ång (n−¬ng chÌ) th−êng xuyªn Thùc hiÖn kiÓm tra n−¬ng chÌ hµng tuÇn, ®Ó n¾m ®−îc diÔn biÕn s©u bÖnh, thiªn ®Þch, sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y, t×nh tr¹ng cña hÖ sinh th¸i, chän lùa biÖn ph¸p t¸c ®éng kÞp thêi, hîp lý, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ nhÊt. 4. N«ng d©n lµ chuyªn gia Ng−êi n«ng d©n hiÓu vµ thùc hiÖn tèt 3 néi dung c«ng viÖc trªn, chÝnh hä lµ chuyªn gia trªn n−¬ng chÌ cña m×nh vµ lµ chuyªn gia cña céng ®ång. Hä cã kh¶ n¨ng vËn ®éng n«ng d©n kh¸c cïng lµm theo.
PhÇn II Kü thuËt IPM chÌ I - Kü thuËt trång - ch¨m sãc chÌ 1. Giai ®o¹n chÌ con 1.1 §Æc ®iÓm yªu cÇu: Giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ khi h¹t, hoÆc bÇu chÌ cµnh trång xuèng ®Êt vµ kÕt thóc khi c©y con ®−îc ®èn lÇn 1 . §èi víi chÌ mäc tõ h¹t kho¶ng 2 - 3 n¨m, chÌ trång bÇu 1 n¨m. VÒ h×nh d¹ng, c©y chÌ ph¶i ®¹t ®−êng kÝnh th©n tõ 0,7cm vµ chiÒu cao tõ 70cm trë lªn. Giai ®o¹n nµy c©y chÌ kh«ng ®ßi hái nhiÒu ph©n bãn nh− c¸c giai ®o¹n sau, nh−ng chÌ con dÔ bÞ chÕt do óng, do cá bao trïm; bé rÔ chÌ dµi hay ng¾n phô thuéc vµo ®é s©u cña r·nh trång vµ l−îng ph©n h÷u c¬, chÊt xanh bãn lãt tr−íc khi trång. 1.2 Kü thuËt trång, ch¨m sãc: 1.2.1 Chän gièng - H¹t chÌ ph¶i ®−îc thu ho¹ch tõ c©y mÑ khoÎ cã phÈm chÊt tèt, cã ®é tuæi tõ 5 n¨m trë lªn, h¹t cã ®−êng kÝnh tõ 1,2 cm trë lªn, mµu n©u sÉm, vá nh½n bãng. Tû lÖ n¶y mÇm tõ 75% trë lªn. - ChÌ cµnh ph¶i c¾t cµnh d©m tõ c©y mÑ khoÎ cã n¨ng suÊt cao, chÊt l−îng tèt vµ tõ 5 n¨m tuæi trë lªn. Chän nh÷ng bÇu cã chiÒu cao c©y tõ 25cm trë lªn, ho¸ n©u 2/3 chiÒu cao c©y trë lªn, ®−êng kÝnh th©n ®¹t 0,2cm trë lªn, bÇu kh«ng bÞ vì ®Êt, s¹ch bÖnh. 1.2.2 Kü thuËt trång: - Chän ®Êt tèt cã ®é s©u (®é dÇy tÇng ®Êt) tõ 60cm trë lªn, kh«ng cã ®¸, Ýt dèc (d−íi 400) ph¸t s¹ch cá, c©y, dän s¹ch gèc c©y to, ®µo r·nh s©u 40cm, réng 40cm; kho¶ng c¸ch r·nh 1,2- 1,4m. Bãn lãt nh− sau: - Ph©n chuång = 1 tÊn/sµo; L©n L©m thao = 15- 18kg/sµo; kali = 10- 12kg/sµo. Bá ph©n xong lÊp ®Êt cho b»ng mÆt r·nh (®Êt tèt hoÆc ®Êt xÊu cã thÓ bãn gi¶m hoÆc t¨ng so víi l−îng trung b×nh) - Trång chÌ h¹t: Trång theo hèc, mçi hèc bá 2-3 h¹t, kho¶ng c¸ch 30cm-35cm 1 hèc. Sau khi chÌ mäc tØa bít chØ ®Ó 1 - 2 c©y/hèc. - Trång chÌ bÇu: Kho¶ng c¸ch 35-40cm 1 bÇu, cuèc hèc ®Æt ch×m bÇu chÌ, vun ®Êt Ên nhÑ xung quanh bÇu, chó ý kh«ng ®Ó vì bÇu; tr−íc khi ®Æt bÇu th¸o bá tói nilon. MÇm chÌ ph¶i quay cïng mét h−íng däc theo luèng, bÇu nghiªng ®Ó mÇm chÌ ®øng th¼ng. NÕu ®Êt qu¸ kh« cÇn t−íi n−íc gi÷ Èm. 8
Sau khi trång (chÌ h¹t, chÌ bÇu) dïng r¬m r¹, chÊt xanh tñ gèc. - Trång c©y che bãng vµo hµng chÌ kho¶ng c¸ch 7m x 7m ( trång theo nanh sÊu ). - Trång c©y ph©n xanh vµo gi÷a 2 hµng chÌ, khi chÌ giao t¸n ph¸ bá. - Thêi vô trång chÌ: 25 th¸ng 9 ®Õn 30 th¸ng l0 (chÌ bÇu). Th¸ng 11 ®Õn 12 (chÌ h¹t). - Thêi vô trång c©y che bãng: Th¸ng 7 ®Õn th¸ng 8. 1.2.3 Ch¨m sãc: - Giai ®o¹n nµy ch−a cÇn bæ sung ph©n bãn, chó ý lµm s¹ch cá trong r·nh chÌ, kh«ng ®Ó cá mäc phñ trïm lªn chÌ, chó ý chèng óng cho nh÷ng n−¬ng chÌ tho¸t n−íc kÐm. - S©u bÖnh h¹i chÝnh trong giai ®o¹n nµy gåm: RÇy xanh, nhÖn ®á, bä c¸nh t¬, bä xÝt muçi, bÖnh thèi bóp, bÖnh phång l¸ (qu¶n lý s©u bÖnh nh− phÇn II môc III: c¸c lo¹i s©u bÖnh chÝnh - BiÖn ph¸p phßng trõ). - Kh«ng ®Ó tr©u bß, gia sóc vµo ph¸ h¹i chÌ. 2. Giai ®o¹n t¹o t¸n 2.1. §Æc ®iÓm yªu cÇu: Giai ®o¹n nµy ®−îc tÝnh tõ sau lÇn ®èn thø nhÊt vµ kÕt thóc sau lÇn ®èn thø 3 (víi chÌ trång h¹t), sau lÇn ®èn thø 2 (víi chÌ trång bÇu); giai ®o¹n nµy c©y chÌ cÇn nhiÒu ph©n bãn h¬n giai ®o¹n c©y con. Kü thuËt ®èn, h¸i sÏ ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sinh tr−ëng ph¸t triÓn vµ ®é réng t¸n chÌ sau nµy. 9
2.2 Kü thuËt ®èn - h¸i, ch¨m sãc chÌ 2.2.1 Kü thuËt ®èn * ChÌ trång h¹t: Qua 3 lÇn ®èn. §èn lÇn 1: Sau trång 2-3 n¨m, ®−êng kÝnh th©n chÝnh 0,7cm, chiÒu cao c©y 70cm trë lªn th× tiÕn hµnh ®èn lÇn 1; chiÒu cao vÕt ®èn th©n chÝnh c¸ch mÆt ®Êt 12- 15cm, cµnh bªn 30-35cm; gi÷ nguyªn cµnh la. §èn lÇn 2: Sau lÇn ®èn thø nhÊt 1 n¨m, vÕt ®èn trªn th©n chÝnh c¸ch mÆt ®Êt 30-35cm, cµnh bªn 40-45cm; gi÷ nguyªn cµnh la. §èn lÇn 3: Sau ®èn lÇn 2 mét n¨m; chiÒu cao vÕt ®èn trªn th©n chÝnh c¸ch mÆt ®Êt 40-45cm, cµnh bªn 50-55cm; gi÷ nguyªn cµnh la, tØa bít cµnh t¨m trong t¸n chÌ. * ChÌ trång bÇu: Qua 2 lÇn ®èn. §èn lÇn 1: Sau trång 1 n¨m, ®−êng kÝnh th©n ®¹t 0,7cm vµ chiÒu cao tõ 70cm trë lªn th× tiÕn hµnh ®èn lÇn 1; chiÒu cao vÕt ®èn trªn th©n chÝnh 30 - 35cm, cµnh bªn 40 - 45cm so víi mÆt ®Êt. §èn lÇn 2: Sau lÇn ®èn thø nhÊt 1 n¨m; chiÒu cao vÕt ®èn trªn th©n chÝnh 40-45cm, cµnh bªn 50 - 55cm so víi mÆt ®Êt. Thêi vô ®èn chÌ vµo th¸ng 11 ®Õn th¸ng 12 hµng n¨m. 2.2.2. Kü thuËt h¸i Trong thêi kú nµy cÇn ph¶i h¸i chÌ, môc ®Ých chÝnh cña viÖc h¸i lµ ®Ó nu«i c©y, t¹o t¸n; cßn viÖc thu s¶n phÈm chØ lµ phô, v× vËy cÇn ph¶i thùc hiÖn ®óng yªu cÇu kü thuËt. * ChÌ trång h¹t: - Sau ®èn lÇn 1, chØ h¸i nh÷ng bóp chÌ ®¹t ®é cao 60cm trë lªn, h¸i 1 t«m 2 l¸. - Sau ®èn lÇn 2, h¸i løa ®Çu, chØ h¸i nh÷ng bóp ®¹t ®é cao so víi mÆt ®Êt 60cm trë lªn, løa 2 trë ®i h¸i nh− chÌ kinh doanh; h¸i 1 t«m 2 l¸. - Sau ®èn lÇn 3, h¸i løa ®Çu chØ h¸i nh÷ng bóp cã ®é cao tõ 60cm trë lªn, h¸i 1 t«m 2 l¸, ®Ó l¹i 1 c¸ 2- 4 l¸ thËt. Løa 2 trë ®i h¸i nh− chÌ kinh doanh, h¸i 1 t«m 2 l¸, ®Ó l¹i 1 c¸ 1 chõa (chó ý Ðp t¸n). * ChÌ trång bÇu: - Sau ®èn lÇn 1, chØ h¸i nh÷ng bóp cã ®é cao 1m trë lªn, h¸i 1 t«m 2 l¸. - Sau ®èn lÇn 2, h¸i nh÷ng bóp cã ®é cao 60cm trë lªn, h¸i løa ®Çu 1 t«m 2 l¸, ®Ó l¹i 2 - 4 l¸ thËt; løa thø 2 trë ®i h¸i nh− chÌ kinh doanh, h¸i 1 t«m 2 l¸ ®Ó l¹i 1 c¸ 1 chõa. 2.2.3 Kü thuËt bãn ph©n Ngoµi l−îng ph©n bãn lãt khi trång, cÇn ph¶i bãn bæ sung ph©n cho chÌ b»ng c¸c lo¹i nh− sau: Ph©n chuång + l©n L©m Thao; bãn vïi, ®µo r·nh bá ph©n chuång + l©n, sau ®ã lÊp ®Êt; bãn 3 n¨m 1 lÇn víi l−îng ph©n chuång 1000kg/sµo + 22kg l©n. Ngoµi ra cßn ph¶i bãn thªm ®¹m, urª + kali nh− sau: 10
B¶ng 1: Bãn ph©n cho chÌ giai ®o¹n t¹o t¸n Lo¹i chÌ Lo¹i ph©n - liÒu l−îng (kg/sµo) Sè lÇn bãn Thêi gian (lÇn/n¨m) bãn (th¸ng) Tuæi chÌ §¹m urª Kali Sunfat L©n L©m Thao 1. ChÌ trång h¹t: - ChÌ 2 tuæi 4-5 2,0 0 2 3-4; 7-8 - ChÌ 3 tuæi 5-6 2,0 0 2 3-4; 7-8 2. ChÌ trång bÇu: - ChÌ 2 tuæi 5,5 2,0 0 2 3; 7 - ChÌ 3 tuæi 8,0 2,5 10,0 2 2; 8 L©n bãn 1 lÇn vµo th¸ng 2 (Cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m l−îng ph©n nµy c¨n cø vµo ®Êt tèt hoÆc xÊu) C¸ch bãn: Bßn vïi: Soi r¹ch bá ph©n lÊp ®Êt; chó ý nÕu l−îng ph©n Ýt th× cÇn trén thªm ®Êt bét kh« ®Ó bãn cho ®Òu CÇn lµm s¹ch cá xung quanh gèc chÌ, tñ gèc cho chÌ, nÕu cã ®iÒu kiÖn cÇn t−íi n−íc khi trêi h¹n. S©u bÖnh h¹i chÝnh trong giai ®o¹n nµy lµ rÇy xanh, bä c¸nh t¬, nhÖn ®á, bä xÝt muèi, bÖnh phång l¸, bÖnh thèi bóp, bÖnh tãc ®en. NÕu n−¬ng chÌ trång trªn ®Êt c¸t pha cã hiÖn t−îng chÕt loang vµo th¸ng 8-9 (qu¶n lý s©u bÖnh nh− phÇn II môc III...) 3. Giai ®o¹n kinh doanh 3.1 §Æc ®iÓm - yªu cÇu Giai ®o¹n nµy b¾t ®Çu tõ sau lÇn ®èn t¹o t¸n cuèi cïng (chÌ trång h¹t sau lÇn ®èn thø 3, chÌ trång bÇu sau lÇn ®èn thø 2) vµ kÐo dµi suèt trong thêi gian c©y chÌ cho n¨ng suÊt æn ®Þnh (vµi chôc n¨m). §©y lµ thêi kú cho n¨ng suÊt s¶n l−îng cao nhÊt, ®em l¹i thu nhËp cao nhÊt cho ng−êi trång chÌ. Giai ®o¹n nµy c©y chÌ ®ßi hái nhiÒu dinh d−ìng, s©u, bÖnh h¹i còng tËp trung ph¸ h¹i m¹nh. Kü thuËt bãn ph©n, thu ho¹ch, qu¶n lý s©u bÖnh h¹i, kü thuËt ®èn trong giai ®o¹n nµy sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt, s¶n l−îng, chÊt l−îng bóp chÌ vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. 3.2 Kü thuËt ch¨m sãc, thu h¸i s¶n phÈm 3.2.1 Kü thuËt bãn ph©n: Trong giai ®o¹n nµy l−îng ph©n bãn cung cÊp cho chÌ nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo s¶n l−îng chÌ bóp t−¬i thu ®−îc trªn 1 ®¬n vÞ diÖn tÝch. Nh−ng ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c 3 n¨m bãn 11
ph©n h÷u c¬ cho chÌ 1 lÇn víi l−îng 1 tÊn/sµo, bãn vïi s©u, bãn vµo th¸ng 9- 10, tr−íc khi ®èn chÌ. Hµng n¨m bãn ph©n ho¸ häc theo tû lÖ: §¹m: L©n: Kali = 2 : 1 : 1 vµ cø thu 1 tÊn chÌ bóp t−¬i th× ph¶i bãn 20 kg ®¹m nguyªn chÊt (t−¬ng ®−¬ng 43,5 kg urª, 55,5kg supe l©n L©m thao; 17,8kg Kaliclorua). Toµn bé l©n l©m thao bãn lãt vµo th¸ng 2, ®¹m bãn 3-5 lÇn vµo thêi gian tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 9, Kali bãn 2 lÇn vµo th¸ng 2 ®Õn th¸ng 7. 3.2.2. Kü thuËt h¸i: Kü thuËt h¸i sÏ ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn cña c©y chÌ, ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ bóp t−¬i. - H¸i xan chËt (chØ h¸i bóp ®ñ tiªu chuÈn) sÏ b¶o ®¶m cho chÊt l−îng chÌ tèt h¬n, n¨ng suÊt cao h¬n h¸i theo løa nh−ng khã kh¨n cho viÖc bè trÝ lao ®éng. - H¸i theo løa sÏ cã mét sè bóp giµ, mét sè bóp qu¸ non nªn n¨ng suÊt, chÊt l−îng kÐm h¬n, nh−ng dÔ bè trÝ lao ®éng thu h¸i. Kinh nghiÖm cña nh÷ng n«ng d©n s¶n xuÊt chÌ chÊt l−îng cao (gi¸ cao h¬n 5 - 10 ngµn ®ång/1 kg so víi s¶n xuÊt ®¹i trµ) th−êng ¸p dông ph−¬ng ph¸p h¸i xan chËt. §Ó b¶o ®¶m kü thuËt cÇn ¸p dông ph−¬ng ph¸p h¸i theo vô, cô thÓ nh− sau: - Vô Xu©n: H¸i 1 t«m 2-3 l¸ non, ®Ó l¹i 1 l¸ c¸ + 2 l¸ thËt. - Vô HÌ thu: H¸i 1 t«m 2-3 l¸ non, ®Ó l¹i 1 l¸ c¸ + 1 l¸ thËt. - Vô §«ng: H¸i 1 t«m 2 l¸ thËt, ®Ó l¹i 1 l¸ c¸ (h¸i tËn thu). Chó ý Ðp t¸n ®Ó t¹o ®é b»ng t¸n. 3.2.3 Kü thuËt ®èn Trong giai ®o¹n kinh doanh, ®Ó b¶o ®¶m ®é cao trung b×nh cña c©y chÌ hµng n¨m cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®èn. Cã 3 c¸ch ®èn trong thêi kú nµy, cô thÓ nh− sau: - §èn phít: Hµng n¨m cÇn ph¶i ®èn phít (cóp chÌ) ®é cao vÕt ®èn n¨m sau c¸ch vÕt ®èn n¨m tr−íc 3-5cm, cã thÓ ®èn b»ng hoÆc ®èn lâm gi÷a. Kh«ng ph¸t cµnh la. - §èn löng: Sau vµi n¨m ®èn phít, khi c©y chÌ cã ®é cao v−ît qu¸ tÇm ng−êi h¸i vµ n¨ng suÊt, chÊt l−îng cã chiÒu h−íng gi¶m cÇn tiÕn hµnh ®èn löng. Tr−íc khi ®èn löng vµo th¸ng 8-9 cÇn bãn ®ñ ph©n cho chÌ ®é cao vÕt ®èn c¸ch mÆt ®Êt 60-65cm, cã thÓ ®èn b»ng hoÆc ®èn lâm gi÷a. - §èn ®au: Qua nhiÒu n¨m thu ho¹ch chÌ cã xu h−íng gi¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng th× cÇn ph¶i ®èn ®au. Tr−íc khi ®èn ®au cÇn ph¶i bãn ph©n ®Çy ®ñ vµo th¸ng 8-9 ®Ó chÌ khoÎ. §é cao vÕt ®èn th©n chÝnh c¸ch mÆt ®Êt 40-45cm, cµnh bªn 55-60cm. Yªu cÇu vÕt ®èn v¸t ph¶i nh½n, th©n kh«ng bÞ dËp n¸t, kh«ng bÞ ®äng n−íc, nªn sö dông dao ®Ó ®èn chÌ. Ngoµi ra cÇn ph¶i lµm cá, t−íi n−íc cho chÌ khi kh« h¹n ë nh÷ng n¬i gÇn n−íc. S©u bÖnh h¹i chÝnh gåm rÇy xanh, bä c¸nh t¬, nhÖn ®á, bä xÝt muçi, bÖnh thèi bóp, phång l¸, chÕt loang, tãc ®en vµ mèi h¹i chÌ (qu¶n lý s©u bÖnh nh− ë phÇn II môc III...) 12
II - B¶o vÖ thiªn ®Þch Ng−êi ta cã thÓ coi thiªn ®Þch lµ b¹n cña n«ng d©n, chóng ¨n s©u h¹i b¶o vÖ c©y trång ®em l¹i mïa mµng béi thu. 1. C¸c nhãm thiªn ®Þch chÝnh: Thiªn ®Þch cña s©u h¹i ®−îc chia thµnh 2 nhãm chÝnh: - Loµi s¨n måi (¨n thÞt) - Loµi ký sinh. 1.1 Loµi s¨n måi: Chóng th−êng s¨n måi hoÆc bÉy måi ®Ó sèng, mét lo¹i thiªn ®Þch cã thÓ ¨n ®−îc nhiÒu loµi c«n trïng (s©u h¹i) kh¸c nhau. C¸c loµi s¨n måi phæ biÕn lµ c¸c loµi nhÖn, bä rïa, bä ba khoang, ruåi ¨n rÖp... 1.2. Loµi ký sinh: Chóng ký sinh trªn c«n trïng (ký chñ) vµ th−êng ký sinh trªn mét hoÆc mét sè loµi c«n trïng g©y h¹i. Loµi ký sinh th−êng nhá h¬n con ký chñ. C¸c loµi ký sinh th−êng lµ mét sè ong, ruåi... 2. §Æc ®iÓm chÝnh cña mét sè loµi s¨n måi: 2.1. C¸c loµi nhÖn: C¶ nhÖn non vµ nhÖn tr−ëng thµnh ®Òu ¨n s©u h¹i. Chóng ¨n trøng, s©u non vµ tr−ëng thµnh cña s©u h¹i. NhÖn cã kÝch th−íc nhá, cã 8 ch©n, di chuyÓn nhanh, lµ loµi rÊt phµm ¨n. 13
NhÖn ¨n bä c¸nh t¬ NhÖn ¨n rÇy xanh NhÖn ®en ®u«i nhän NhÖn n©u v»n tr¾ng ¨n rÇy xanh Mét sè lo¹i c«n trïng th−êng bÞ nhÖn ¨n thÞt lµ: RÇy xanh, bä xÝt muçi, nhÖn ®á, nhÖn c¸nh t¬… 2.2 Bä ba khoang C¶ con Êu trïng (s©u non) vµ con tr−ëng thµnh ®Òu ¨n thÞt. Chóng ¨n c¸c con s©u, b−ím nhá, c¸c loµi c«n trïng th©n mÒm nh− rÇy xanh... Bä ba khoang tr−ëng thµnh ho¹t ®éng linh ho¹t c¶ ban ngµy vµ ban ®ªm. Cã mµu s¾c kh¸c nhau: cã loµi mµu ®en bãng, cã loµi mµu s¸ng hoÆc ¸nh kim. Êu trïng: Th−êng cã ®Çu cøng, to vµ bé hµm lín ®Ó gi÷ vµ nhai con måi. 14
2.3 Bä rïa C¶ con Êu trïng vµ con tr−ëng thµnh ®Òu ¨n thÞt. Chóng ¨n c¸c loµi: RÇy xanh, nhÖn ®á, bä c¸nh t¬, rÖp v¶y, ngoµi ra chóng cßn ¨n c¶ trøng cña c«n trïng... Bä rïa tr−ëng thµnh: Cã h×nh trßn hoÆc h×nh « van, 2 c¸nh tr−íc cøng, bãng. Bä rïa cã nhiÒu loµi, mçi loµi cã mét mµu s¾c vµ c¸c chÊm kh¸c nhau. 2.4 Ruåi ¨n rÖp: ChØ cã con Êu trïng míi lµ con s¨n måi. Ê u trïng lµ nh÷ng con gißi nhá kh«ng cã ch©n, tr«ng gièng nh− nh÷ng con s©u nhá, cã nhiÒu mµu s¾c kh¸c nhau, chóng hót c¸c chÊt dinh d−ìng bªn trong con rÖp vµ s©u b−ím nhá ®Ó sèng. Ruåi tr−ëng thµnh chØ ¨n phÊn hoa vµ mËt hoa. H×nh d¸ng gièng nh− con ong. 3. Ph−¬ng ¸n b¶o tån thiªn ®Þch: C¸c loµi thiªn ®Þch dÔ dµng bÞ giÕt h¹i nÕu sö dông c¸c lo¹i thuèc trõ s©u cã phæ t¸c ®éng réng, do vËy cÇn: - Tr¸nh sö dông c¸c lo¹i thuèc trõ s©u phæ réng. - Trång mét sè c©y xanh xung quanh n−¬ng chÌ ®Ó t¹o n¬i c− tró cho mét sè loµi thiªn ®Þch. - Trång mét sè c©y hoa, cá, hoÆc v−ên c©y ë gÇn n−¬ng chÌ. - Tñ gèc, t−íi n−íc cho chÌ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho mét sè loµi thiªn ®Þch sinh sèng. 15
III - S©u bÖnh h¹i chÝnh - BiÖn ph¸p phßng trõ 1. S©u h¹i: 1.1 RÇy xanh: 1.1.1 T¸c h¹i: C¶ rÇy non vµ rÇy tr−ëng thµnh ®Òu dïng vßi trÝch hót nhùa ë bé ph©n non cña c©y (bóp, l¸ non) t¹o nªn c¸c vÕt th©m mµu n©u; bÞ h¹i nÆng l¸, bóp biÕn mµu, l¸ nhá, cong l¹i, kh« cøng; nÕu trêi h¹n lµm ch¸y l¸ non, lµm gi¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ. 1.1.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ quy luËt ph¸t triÓn: RÇy tr−ëng thµnh dµi 2-4mm, th©n cã mµu xanh l¸ m¹, c¸nh mµu xanh, trong suèt. RÇy non kh«ng cã c¸nh, rÇy míi në rÊt nhá mµu tr¾ng s÷a, sau chuyÓn dÇn thµnh mµu xanh. RÇy non cã 5 tuæi, lét x¸c 4 lÇn thµnh tr−ëng thµnh. Mét rÇy c¸i cã thÓ ®Î tíi 100 trøng, trøng ®Î trong bóp, g©n chÝnh. RÇy c¸i dïng vßi ®Î trøng trÝch vµo bé phËn non cña c©y ®Ó ®Î trøng (th−êng ®Î ë cuèng bóp). Trøng ®Î thµnh tõng qu¶, h×nh qu¶ chuèi, míi ®Î mµu tr¾ng ngµ, gÇn në chuyÓn mµu xanh. Mét bóp cã thÓ cã 1 ®Õn nhiÒu trøng (5-7 qu¶). Thêi gian cña c¸c pha: Trøng 5- 10 ngµy, rÇy non 7- 16 ngµy, rÇy tr−ëng thµnh sèng 14 ®Õn 21 ngµy. Mét thÕ hÖ (vßng ®êi) cña rÇy kho¶ng tõ 12-30 ngµy, tuú theo thêi tiÕt vµ thøc ¨n. RÇy ph¸ h¹i quanh n¨m (cã 10 løa/n¨m). H¹i nÆng vµo c¸c th¸ng kh« h¹n (th¸ng 4-5; 9-10). RÇy xanh tr−ëng thµnh RÇy xanh non 1.1.3. Thiªn ®Þch: Gåm bä rïa, chuån chuån vµ c¸c lo¹i nhÖn cã Ých nh− nhÖn ®en, nhÖn nhá ®en, nhÖn ch©n dµi, nhÖn vµng, nhÖn l−íi, nhÖn khoang... 1.1.4 Qu¶n lý rÇy xanh: - Trång, ch¨m sãc cho c©y khoÎ ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng bï ®¾p cña c©y - Trång c©y che bãng sÏ h¹n chÕ ®−îc rÇy xanh - H¸i th−êng xuyªn ®Ó lo¹i bá bít trøng rÇy trong bóp chÌ - T−íi n−íc vµo thêi kú kh« h¹n (¸p dông cho nh÷ng n−¬ng chÌ gÇn nguån n−íc). - ChØ sö dông c¸c lo¹i thuèc ho¸ häc khi cÇn thiÕt, thay ®æi chñng lo¹i thuèc trong c¸c lÇn phun, kh«ng sö dông thuèc cÊm, thuèc kh«ng nh·n m¸c. - C¸c lo¹i thuèc trõ rÇy Trebon 10EC, Admire 50EC 16
1.2 Bä c¸nh t¬ 1.2.1 T¸c h¹i: Bä c¸nh t¬ tËp trung ë bé phËn non cña c©y, chóng dïng vßi ròa hót nhùa c©y t¹o thµnh c¸c vÖt mµu n©u däc theo cuèng bóp hoÆc g©n chÝnh cña l¸. Bóp bÞ h¹i th−êng ng¾n, l¸ nhá dÇy, cøng, gißn. Bä c¸nh t¬ h¹i nÆng sÏ lµm gi¶m n¨ng suÊt, chÊt l−îng chÌ. 1.2.2 §Æc ®iÓm sinh häc vµ quy luËt ph¸t sinh ph¸t triÓn Bä c¸nh t¬ tr−ëng thµnh dµi 0,5-1,2 mm, rÊt khã nh×n ®−îc b»ng m¾t th−êng. Bä c¸nh t¬ tr−ëng thµnh cã mµu ®á nh¹t, hoÆc mµu vµng, con non cã mµu tr¾ng ngµ. Con non kh«ng cã c¸nh, con tr−ëng thµnh cã c¸nh ®−îc cÊu t¹o b»ng nhiÒu sîi l«ng t¬. Trøng bä c¸nh t¬ rÊt nhá kh«ng nh×n thÊy ®−îc, bä c¸nh t¬ hãa nhéng trong c¸c l¸ chÌ kh« ë trong t¸n chÌ hoÆc trong c¸c tµn d− cña c©y, trªn mÆt ®Êt. Bä c¸nh t¬ non Bä c¸nh t¬ tr−ëng thµnh 1.2.3 Thiªn ®Þch: Gåm bä rïa ®á, nhÖn ®en nhá, nhÖn l−íi vµ mét loµi bä c¸nh t¬ kh¸c 1.2.4 Phßng trõ bä c¸nh t¬: - Sö dông c©y che bãng, tñ gèc ®Ó t¨ng ®é Èm. - H¸i xan chËt ®Ó lo¹i bá bít bä c¸nh t¬ vµ trøng. - Dïng biÖn ph¸p t−íi n−íc (t−íi phun m−a) vµo thêi ®iÓm kh« h¹n cã nhiÒu bä c¸nh t¬ (¸p dông cho n−¬ng chÌ gÇn nguån n−íc, nguån ®iÖn). - Sö dông thuèc ho¸ häc nh− Cofider 100SL, Actara 25 WCT, Bestox 5EC... khi cÇn thiÕt, l−u ý thay ®æi thuèc khi sö dông. 1.3 NhÖn ®á 1.3.1 T¸c h¹i: NhÖn ®á h¹i chñ yÕu l¸ giµ, l¸ b¸nh tÎ. L¸ bÞ h¹i th−êng cã mµu n©u ®á (mµu hung ®ång). MÆt trªn l¸ cã nh÷ng chÊm tr¾ng (®ã lµ x¸c nhÖn). NhÖn ®á th−êng sèng tËp trung ë c¶ mÆt trªn vµ d−íi l¸. Ban ®Çu h¹i tõng chßm, tõng ®¸m nhá, gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi sÏ ph¸t triÓn m¹nh h¹i ra c¶ n−¬ng chÌ. Khi bÞ h¹i nÆng l¸ giµ, l¸ b¸nh tÎ rông hµng lo¹t, bóp nhá, ph¸t triÓn chËm, n¨ng suÊt, chÊt l−îng gi¶m. 17
1.3.2 §Æc ®iÓm sinh häc NhÖn th−êng sèng tËp trung trªn mÆt l¸, däc theo g©n chÝnh, trêi n¾ng bß xuèng mÆt d−íi l¸ ®Ó tr¸nh n¾ng. NhÖn non cã 6 ch©n, tr−ëng thµnh cã 8 ch©n. Trøng h×nh cÇu dÑt, míi ®Î cã mµu hång trong suèt, sau chuyÓn thµnh ®á t−¬i, s¾p në mµu ®á sÉm. Mét con c¸i cã thÓ ®Î 90 trøng. NhÖn ®á ph¸t triÓn g©y h¹i nÆng trong ®iÒu kiÖn n¾ng nãng, kh« h¹n vµ dÔ bÞ röa tr«i khi gÆp m−a rµo. NhÖn cã trªn n−¬ng chÌ quanh n¨m, nh−ng th−êng h¹i nÆng vµo th¸ng 6-7, th¸ng 10- 11. Vßng ®êi cña nhÖn kho¶ng 28 ngµy; trøng 3-8 ngµy, nhÖn con 4- 12 ngµy, tr−ëng thµnh 10-20 ngµy. NhÖn ®á 1.3.3 Thiªn ®Þch cña nhÖn ®á lµ: bä rïa ®en, nhÖn tr¾ng, bä c¸nh ng¾n... 1.3.4 Qu¶n lý nhÖn ®á: - Trång ch¨m sãc cho c©y ph¸t triÓn tèt, t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu - Trång c©y che bãng ®Ó t¨ng Èm ®é cho v−ên chÌ. - N¬i chñ ®éng n−íc cã thÓ dïng biÖn ph¸p t−íi n−íc (phun m−a) ®Ó röa tr«i nhÖn. - B¶o vÖ thiªn ®Þch b»ng c¸ch Ýt sö dông thuèc ho¸ häc. - Sö dông c¸c lo¹i thuèc nh− Comite 73EC, Dandy 15EC,... ®Ó trõ nhÖn khi cÇn thiÕt, l−u ý thay ®æi thuèc khi dïng. 1.4 Bä xÝt muçi 1.4.1 T¸c h¹i C¶ bä xÝt non vµ bä xÝt tr−ëng thµnh ®Òu dïng vßi trÝch hót bé phËn non cña c©y, t¹o thµnh c¸c vÕt h×nh trßn nhá mµu n©u nh¹t, sau chuyÓn thµnh n©u ®Ëm vµ mµu ®en. Bä xÝt th−êng h¹i tËp trung, h¹i bóp nµo ch¸y bóp ®ã, bä xÝt non ph¸ h¹i m¹nh h¬n bä xÝt tr−ëng thµnh. Bä xÝt th−êng h¹i nÆng ë v−ên chÌ cã nhiÒu c©y che bãng, gÇn rõng. Bóp chÌ bÞ h¹i nÆng th−êng cong queo, thui ®en kh«ng cho thu ho¹ch. V−ên chÌ bÞ bä xÝt muçi h¹i th−êng ph¸t sinh bÖnh xïi cµnh. 1.4.2 §Æc ®iÓm sinh häc - Bä xÝt muçi −a ®iÒu kiÖn r©m m¸t, sau khi m−a trêi höng n¾ng bä xÝt ho¹t ®éng m¹nh. Ngoµi c©y chÌ bä xÝt muçi cßn hót dinh d−ìng trªn c©y æi, sim, mua. - Con tr−ëng thµnh gièng con muçi nhµ, mµu xanh hoÆc n©u, r©u dµi, trªn l−ng ngùc tr−íc (tõ tuæi 3 trë ®i) cã 1 c¸i truú nghiªng vÒ phÝa sau. 18
Bä xÝt muçi trÝch vßi ®Î trøng ®Ó ®Î trong m« cña bóp non, trøng cã 2 r©u thß ra ngoµi, 1 c¸i dµi, 1 c¸i ng¾n. Bãc vá bóp chÌ sÏ nh×n thÊy trøng, trøng gÇn gièng trøng rÇy, mét con c¸i cã thÓ ®Î tõ 12-74 trøng. Sau 5- 10 ngµy trøng në, bä xÝt non cã 5 tuæi, lét x¸c 5 lÇn, thêi gian bä xÝt non kÐo dµi 9 - 10 ngµy. Vßng ®êi cña bä xÝt muçi 17-35 ngµy tuú theo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt. Mçi n¨m cã 8 løa. Bä xÝt muçi th−êng h¹i nÆng vµo c¸c th¸ng m−a nhiÒu. Bä xÝt muçi non Bä xÝt muçi tr−ëng thµnh 1.4.3 Thiªn ®Þch cña bä xÝt muçi: Bä ngùa, chuån chuån. 1.4.4 Qu¶n lý bä xÝt muçi: - Ph¸t quang bôi rËm - Trång c©y che bãng hîp lý, kho¶ng c¸ch c©y 7m x 7m (trång theo nanh sÊu) - H¸i bá nh÷ng bóp bÞ h¹i - Sö dông c©y ruèc c¸ ®Ó chÕ biÕn thuèc th¶o méc - Sö dông thuèc ho¸ häc Bulldock 025EC, Actara 25 WG, Trebon 10 EC. 2. BÖnh h¹i chÌ 2.1 BÖnh phång l¸ 2.1.1 TriÖu chøng vµ nguyªn nh©n g©y h¹i BÖnh th−êng h¹i ë bóp non, l¸ non, cµnh non, cã khi h¹i c¶ l¸ b¸nh tÎ. VÕt bÖnh phÇn lín ë mÐp l¸. §Çu tiªn trªn l¸ xuÊt hiÖn nh÷ng chÊm nhá h×nh giät dÇu mµu vµng nh¹t, sau ®ã vÕt bÖnh lín dÇn, mµu nh¹t dÇn; bÖnh lµm cho l¸ phång rép lªn, ®a sè vÕt phång ë mÆt d−íi l¸, cã khi phång mÆt trªn l¸; phÝa låi cã líp nÊm mµu tr¾ng, sau chuyÓn sang hång, cuèi cïng mµu ®en. Bóp, l¸ bÞ h¹i nÆng lµm ch¸y chÌ. Nguyªn nh©n g©y bÖnh do nÊm, nÊm bÖnh ®−îc truyÒn ®Õn bóp non, l¸ non nhê giã; sau 3-4 ngµy, thËm chÝ 15 ngµy bÖnh sÏ ph¸t sinh (nh×n thÊy vÕt bÖnh), nÊm bÖnh trªn l¸ cã thÓ qua ®«ng, qua hÌ. 19
BÖnh phång l¸ chÌ 2.1.2 §iÒu kiÖn ph¸t sinh g©y h¹i NÊm g©y bÖnh phång l¸ −a ®iÒu kiÖn Èm ®é cao, nhiÖt ®é trung b×nh thÊp, v× vËy bÖnh ph¸t sinh m¹nh trong vô xu©n, trêi ©m u, m−a phïn; nhiÖt ®é thÝch hîp cho bÖnh ph¸t triÓn tõ 15 - 200C, cao qu¸ hoÆc thÊp qu¸ ®Òu kh«ng thÝch hîp. Trong n¨m bÖnh xuÊt hiÖn vµo th¸ng 11 - 12 n¨m tr−íc ®Õn th¸ng 4 - 5 n¨m sau, nh−ng h¹i nÆng vµo th¸ng 2, 3, 4. V−ên chÌ cã nhiÒu c©y che bãng bÞ h¹i nÆng, chÌ v−ên bÞ h¹i nÆng h¬n chÌ ®åi, chÌ l¸ to bÞ h¹i nÆng h¬n chÌ l¸ nhá, v−ên chÌ bãn nhiÒu urª kh«ng c©n ®èi N.P.K. bÞ h¹i nÆng. 2.1.3 BiÖn ph¸p qu¶n lý - Bãn N.P.K. hîp lý, c©n ®èi (nh− ®· tr×nh bµy ë phÇn kü thuËt IPM chÌ) - Ng¾t bá, ®èt nh÷ng bóp, l¸ bÞ bÖnh (khi bÖnh míi xuÊt hiÖn) - §iÒu chØnh c©y che bãng hîp lý. - Dïng c¸c lo¹i thuèc chøa ®ång (oxyclorua ®ång); Manage 5WP... phun kÐp 2 lÇn, c¸ch nhau 7-10 ngµy, phun khi trêi ©m u, Èm ®é kh«ng khÝ cao, phun sau khi h¸i. NÕu trêi n¾ng liªn tôc 10 ngµy kh«ng cÇn phun. 2.2 BÖnh thèi bóp 2.2.1 TriÖu chøng vµ nguyªn nh©n g©y bÖnh - BÖnh th−êng h¹i ë bóp non, l¸ non, cuèng l¸ vµ cµnh non. VÕt bÖnh lóc ®Çu b»ng ®Çu kim cã mµu ®en, sau ®ã lan dÇn ra hÕt c¶ bóp; sau 8 - 12 ngµy vÕt bÖnh cã thÓ dµi tíi 15-20cm. Khi thêi tiÕt nãng Èm l¸ dÔ bÞ rông. - BÖnh thèi bóp do nÊm g©y nªn, l©y lan nhê bµo tö, sîi nÊm. 20