intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Quan trắc môi trường không khí - Chương 4

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:38

Thêm vào BST
Báo xấu
838
lượt xem 247
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

QUAN TRẮC CHẤT LƯỢNG MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ Đây là chương quan trọng nhất trong chương trình môn học, giới thiệu về các phương pháp quan trắc chất lượng môi trường không khí ở từng khâu một của quá trình và giới thiệu về cách quan trắc các yếu tố khí tượng có liên quan, các mẫu nước mưa và bụi lắng. 4.1 CHẤT LƯỢNG KHÔNG KHÍ : Chất lượng không khí là một thuật ngữ tập trung hơn thuật ngữ ô nhiễm không khí. Nó có nghĩa là “ nồng độ và thành phần không khí ở một...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quan trắc môi trường không khí - Chương 4

  1. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí CHÖÔNG IV : QUAN TRAÉC CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG KHOÂNG KHÍ Ñaây laø chöông quan troïng nhaát trong chöông trình moân hoïc, giôùi thieäu veà caùc phöông phaùp quan traéc chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí ôû töøng khaâu moät cuûa quaù trình vaø giôùi thieäu veà caùch quan traéc caùc yeáu toá khí töôïng coù lieân quan, caùc maãu nöôùc möa vaø buïi laéng. 4.1 CHAÁT LÖÔÏNG KHOÂNG KHÍ : Chaát löôïng khoâng khí laø moät thuaät ngöõ taäp trung hôn thuaät ngöõ oâ nhieãm khoâng khí. Noù coù nghóa laø “ noàng ñoä vaø thaønh phaàn khoâng khí ôû moät thôøi gian vaø ñòa ñieåm nhaát ñònh”. Chaát löôïng khoâng khí thöôøng ñöôïc bieåu thò baèng noàng ñoä cuûa moät hay nhieàu chaát oâ nhieãm trong khoâng khí gaàn maët ñaát, nôi maø con ngöôøi, ñoäng - thöïc vaät coù theå chòu thieät haïi do chaát löôïng khoâng khí khoâng toát gaây ra. Thuaät ngöõ chaát löôïng khoâng khí phaàn naøo cuõng coù tính caùch quy phaïm, noù khoâng chæ ñôn thuaàn laø caùc con soá toaùn hoïc. Chaát löôïng khoâng khí coù theå toát hay xaáu so vôùi ñieàu kieän töï nhieân, so vôùi caùc tieâu chuaån chaát löôïng khoâng khí hay so vôùi caùc giaù trò ñích trong chính saùch moâi tröôøng. Moät tieâu chuaån khoâng khí laø noàng ñoä khoâng neân vöôït quaù, moät giaù trò ñích trong chính saùch moâi tröôøng laø möùc thaáp cuûa noàng ñoä xung quanh, caàn höôùng tôùi trong töông lai. Moät giaù trò ñích thöôøng gaén vôùi giaù trò töï nhieân vaø laø noàng ñoä oâ nhieãm ñöôïc ñaùnh giaù laø voâ haïi cho taát caû caùc quaù trình trong moâi tröôøng. Nhö vaäy, trong moâi tröôøng khoâng khí caøng ít chaát oâ nhieãm vaø noàng ñoä cuûa caùc chaát oâ nhieãm caøng nhoû thì chaát löôïng khoâng khí caøng toát. 4.2 CAÙC THOÂNG SOÁ ÑAÙNH GIAÙ CHAÁT LÖÔÏNG KHOÂNG KHÍ : Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng chuùng ta phaûi döïa vaøo caùc chæ thò moâi tröôøng. Chæ thò moâi tröôøng laø moät hoaëc moät taäp hôïp caùc thoâng soá moâi tröôøng chæ ra moät ñaëc tröng naøo ñoù cuûa moâi tröôøng. Nhö vaäy khi chuùng ta ñaùnh giaù caùc chæ thò moâi tröôøng töùc laø chuùng ta ñang ñi tìm caùc chæ soá chaát löôïng moâi tröôøng, vaø döïa vaøo caùc chæ soá naøy chuùng ta ñaùnh giaù ñöôïc chaát löôïng moâi tröôøng. Nhö vaäy, caùc thoâng soá ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng chính laø caùc chæ thò moâi tröôøng. Ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí chuùng ta phaûi döïa vaøo caùc chæ thò moâi tröôøng khoâng khí. Coù 4 loaïi chæ thò moâi tröôøng khoâng khí laø : Noàng ñoä caùc chaát. Caùc yeáu toá töï nhieân. http://www.ebook.edu.vn Trang 37 Biện Văn Tranh
  2. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí Caùc yeáu toá xaõ hoäi. Caùc chæ thò sinh hoïc. 4.2.1/ Noàng ñoä caùc chaát (hay chæ thò hoùa hoïc) : Noàng ñoä CO Noàng ñoä O3 Noàng ñoä Pb Noàng ñoä NO2 Noàng ñoä SO2 Noàng ñoä buïi lô löûng Noàng ñoä caùc chaát ñaëc tröng cuûa nguoàn thaûi … Keát quaû ño ñaïc noàng ñoä caùc chaát ñöôïc ñem so saùnh vôùi tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí. 4.2.2/ Caùc yeáu toá töï nhieân : Phaán hoa : Ngöôøi ta nhaän thaáy raèng noàng ñoä phaán hoa khoâng phuï thuoäc vaøo hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi tuy nhieân chuùng laïi coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán söùc khoûe cuûa con ngöôøi. Caùc haït phaán hoa coù kích thöôùc töø 10 - 50μm thöôøng gaây ra caùc beänh dò öùng, beänh ñöôøng hoâ haáp ñoái vôùi cô theå con ngöôøi, caùc daïng khaùc nhau cuûa phaán hoa coù theå gaây ra nhöõng taùc ñoäng khaùc nhau ñeán con ngöôøi.Vì vaäy caàn phaûi theo doõi thöôøng xuyeân nhöõng thay ñoåi veà noàng ñoä vaø thaønh phaàn cuûa noù. Söông muø : Khi xuaát hieän söông muø trong khu vöïc ñoâ thò chöùng toû vuøng ñoù bò oâ nhieãm caùc khí vaø sol khí ñoäc haïi. Söï thay ñoåi haøng ngaøy cuûa taàm nhìn phaûn aùnh söï bieán ñoåi cuûa ñieàu kieän khí töôïng ñòa phöông. Ñieàu kieän khí töôïng : Chaát löôïng khoâng khí bò aûnh höôûng bôûi söï taùc ñoäng ñoàng thôøi cuûa vieäc thaûi caùc chaát oâ nhieãm vaø ñieàu kieän khí töôïng. Neáu thieáu söï thoâng thoaùng thì seõ laøm traàm troïng theâm vaán ñeà oâ nhieãm vaø daãn ñeán vieäc khoù phaùt taùn chaát oâ nhieãm. 4.2.3/ Caùc yeáu toá xaõ hoäi : Söï phaùt thaûi caùc chaát oâ nhieãm trong khoâng khí : Khi nhaän ra ñöôïc nguoàn oâ nhieãm thì chuùng ta coù theå bieát ñöôïc daïng chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng khoâng khí. Söï phaùt thaûi caøng nhieàu thì söï oâ nhieãm caøng cao. Löôïng beänh nhaân : Khi soá ngöôøi bò aûnh höôûng bôûi chaát oâ nhieãm caøng nhieàu thì chöùng toû lieàu löôïng chaát ñoäc haïi trong moâi tröôøng khoâng khí caøng cao. Löôïng beänh nhaân veà http://www.ebook.edu.vn Trang 38 Biện Văn Tranh
  3. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí ñöôøng hoâ haáp maø beänh vieän tieáp nhaän caøng nhieàu chöùng toû chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí caøng thaáp. Chaát löôïng cuûa heä thoáng kieåm soaùt quoác gia : Neáu heä thoáng kieåm soaùt cuûa moät quoác gia caøng hieän ñaïi thì caøng coù theå xaùc ñònh chính xaùc noàng ñoä caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng. Söï thoáng nhaát trong hoaït ñoäng giaùm saùt vaø giaûm thieåu caùc chaát oâ nhieãm trong moâi tröôøng khoâng khí giöõa chính phuû vaø ngöôøi daân : Khi caùc chính saùch, keá hoaïch do chính phuû ban haønh ñöôïc söï höôûng öùng cuûa ngöôøi daân thì seõ goùp phaàn caûi thieän moâi tröôøng khoâng khí. Coøn neáu khoâng thì caøng laøm moâi tröôøng khoâng khí toài teä hôn. Vieäc söû duïng phöông tieän löu thoâng : Khi ta bieát ñöôïc toång löôïng phöông tieän löu thoâng vaø löôïng nhieân lieäu söû duïng cho moãi phöông tieän thì chuùng ta seõ deã daøng bieát ñöôïc taûi löôïng caùc chaát oâ nhieãm, töø ñoù ñaùnh giaù ñöôïc tình traïng oâ nhieãm cuûa moâi tröôøng khoâng khí. 4.2.4/ Caùc chæ thò oâ nhieãm sinh hoïc : Chæ thò sinh hoïc coù theå ñöôïc duøng nhö moät coâng cuï thay theá hay phuï trôï cho coâng taùc quan traéc moâi tröôøng, ñaëc bieät laø ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån, nôi coøn coù nhöõng haïn cheá veà kinh teá, kyõ thuaät lieân quan ñeán vieäc ño ñaïc caùc thoâng soá lyù hoaù. Caùc loaøi chæ thò sinh hoïc ñoái vôùi oâ nhieãm khoâng khí haàu heát laø thöïc vaät do thöïc vaät nhaïy caûm vôùi oâ nhieãm khoâng khí hôn caùc loaøi khaùc. Thöïc vaät chæ thò ñöôïc chia laøm 2 loaïi : + Chæ thò nhaïy caûm (sensitive indicator) : khaù nhaïy, bieåu hieän tieâu cöïc vôùi söï xuaát hieän cuûa chaát oâ nhieãm. + Chæ thò tích tuï (accumulative indicator): coù khaû naêng tích tuï chaát oâ nhieãm trong caây, thöôøng laø chæ thò cho söï hieän dieän cuûa chaát oâ nhieãm ôû moät nôi naøo ñoù. Coù 2 daïng kyõ thuaät quan traéc : + Quan traéc chuû ñoäng (active monitoring): thöïc vaät chæ thò ñöôïc troàng hay nuoâi caáy trong moâi tröôøng khoâng bò oâ nhieãm, sau ñoù ñöôïc ñem ñeán khu vöïc caàn quan traéc. Sau ñoù döïa vaøo phaûn öùng cuûa thöïc vaät chæ thò maø ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí. Kyõ thuaät naøy coù theå aùp duïng vôùi caû chæ thò nhaïy caûm vaø chæ thò tích tuï, tuøy thuoäc vaøo chaát oâ nhieãm caàn giaùm saùt maø chuùng ta choïn loaïi caây chæ thò ñaëc tröng. Kyõ thuaät naøy coù thuaän lôïi laø caùc ñaëc tính sinh lyù cuûa thöïc vaät chæ thò ñeàu ñaõ bieát roõ tröôùc neân phaûn öùng cuûa chuùng cuõng deã ñaùnh giaù hôn so vôùi heä thöïc vaät ñòa phöông. + Quan traéc thuï ñoäng (passive monitoring): bao goàm vieäc lieät keâ caùc loaøi, laäp baûn ñoà phaân boá, quan saùt vaø phaân tích caùc phaûn öùng ñoái vôùi oâ nhieãm khoâng khí http://www.ebook.edu.vn Trang 39 Biện Văn Tranh
  4. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí ngay treân thöïc vaät chæ thò cuûa chính ñòa phöông ñoù. Bieát tröôùc ñoä nhaïy cuûa thöïc vaät, ngöôøi ta coù theå thieát laäp ñöôïc töông quan giöõa söï phaân boá cuûa caùc loaøi vaø möùc ñoä oâ nhieãm khoâng khí. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, kyõ thuaät naøy ñöôïc duøng nhieàu hôn quan traéc chuû ñoäng. Caùc chæ thò sinh hoïc thöôøng duøng laø : 4.2.4.1) Ñòa y (Lichens) : Döïa vaøo söï xuaát hieän vaø phaân boá cuûa caùc loaøi ñòa y soáng treân voû caây ñeå suy ñoaùn söï toàn taïi cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong khoâng khí. Söï xuaát hieän vaø phaân boá khaùc nhau cuûa caùc loaøi ñòa y cho bieát caùc möùc ñoä oâ nhieãm khoâng khí khaùc nhau. Caùc baûn ñoà ñòa y ñaõ ñöôïc laäp ôû haàu heát caùc thaønh phoá lôùn treân theá giôùi, thöôøng phaân thaønh 3 loaïi vuøng nhö sau : Lichen desert (vuøng sa maïc) : khoâng coù loaøi ñòa y naøo xuaát hieän. Trong vuøng naøy, noàng ñoä trung bình haøng ngaøy hay haøng naêm cuûa SO2 , NO2 vaø caùc chaát oâ nhieãm khoâng khí khaùc gaàn hay vöôït tieâu chuaån cho pheùp vôùi möùc xaùc suaát cao. Struggling zone (vuøng tranh ñaáu) : xuaát hieän nhöõng loaøi ñòa y coù khaû naêng khaùng nhieãm, tuy nhieân nhöõng loaøi nhaïy caûm ñaõ bò toån thöông. Vuøng naøy ñöôïc chia thaønh 3 vuøng nhoû : • Inter struggling zone (vuøng tranh ñaáu trong) : caùc loaøi ñòa y nghieân cöùu coù theå ñöôïc tìm thaáy treân 10% soá caây trong vuøng. • Intermediate struggling zone (vuøng tranh ñaáu trung gian) : caùc loaøi ñòa y nghieân cöùu coù theå ñöôïc tìm thaáy treân 25% soá caây trong vuøng. • Outer struggling zone (vuøng tranh ñaáu ngoaøi) : caùc loaøi ñòa y nghieân cöùu coù theå ñöôïc tìm thaáy treân 50% soá caây trong vuøng. Normal zone (vuøng bình thöôøng) : khoâng coù söï taùc ñoäng cuûa oâ nhieãm khoâng khí, ñòa y phaùt trieån bình thöôøng. Tieán trình thieát laäp baûn ñoà : Xaùc ñònh ñoä che phuû cuûa taát caû caùc loaïi ñòa y xuaát hieän trong nhoùm. Xaùc ñònh tyû leä (%) caây coù ñòa y xaâm thöïc. Xaùc ñònh toång soá loaøi ñòa y treân moãi caây. Caàn chuù yù quan traéc söï xuaát hieän cuûa caùc loaøi ñòa y bôûi aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá khaùc ngoaøi söï oâ nhieãm khoâng khí (nhö ñoä aåm, chaát neàn …). Caùc döõ kieän ñöôïc ghi laïi treân baûn ñoà vaø töø ñoù döïa treân söï xuaát hieän vaø traïng thaùi cuûa ñòa y ñeå xaùc ñònh caùc khu vöïc khaùc nhau. Phöông phaùp naøy töông ñoái nhanh ñeå ñaùnh giaù hieän traïng oâ nhieãm. Phöông phaùp ñònh löôïng : Treân lôùp ngoaøi cuûa thaân caây, trong dieän tích 30*130cm vaø taïi ñoä cao 120 - 170cm ngöôøi ta ño ñoä che phuû cuûa ñòa y. Taàn soá cuûa chuùng ñöôïc xaùc ñònh nhö sau : http://www.ebook.edu.vn Trang 40 Biện Văn Tranh
  5. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí dieän tích treân thaân caây ñöôïc chia thaønh 10 vuøng con, sau ñoù ngöôøi ta ñeám soá vuøng con coù ñòa y xuaát hieän töø ñoù tính ra chæ soá ñòa y cuûa vuøng. Giaù trò naøy cho ta hình aûnh khaùi quaùt veà möùc ñoä oâ nhieãm cuûa khu vöïc nghieân cöùu. Chæ soá trong saïch cuûa khoâng khí (theo Le Blanc vaø De Sloovar - 1970): IPA = Q * f Trong ñoù : Q : khaû naêng chòu ñöïng chaát ñoäc haïi, chæ thò cho möùc nhaïy caûm cuûa loaøi ñoái vôùi chaát oâ nhieãm, ñöôïc suy ra töø soá ñòa y quan saùt ñöôïc. Moät heä thoáng caáp baäc caùc loaøi xuaát hieän trong vuøng nghieân cöùu ñöôïc xeáp döïa treân möùc ñoä nhaïy caûm taêng daàn. Giaù trò Q thaáp cho bieát chæ coù moät soá ít loaøi hieän dieän. f : taàn soá, suy ra töø % che phuû cuûa ñòa y treân dieän tích nghieân cöùu, ñöôïc ñaùnh giaù theo thang ñieåm töø 0 ñeán 5. Moät baát lôïi cuûa phöông phaùp naøy laø giaù trò ñoä nhaïy caûm cuûa moãi loaøi ñòa y ñöôïc xaùc ñònh moät caùch truøng laëp ñoái vôùi moãi dieän tích nghieân cöùu. Vì vaäy, caùc chæ soá IPA cuûa nhöõng khu vöïc laân caän khoâng theå so saùnh ñöôïc. Chæ soá trong saïch cuûa khoâng khí (theo Herzig - 1987): Q *C * F IPA = V *S Trong ñoù : Q : töông töï nhö treân F : taàn soá (soá oâ trong löôùi keû oâ vuoâng treân thaân caây nôi coù caùc loaøi ñòa y quan saùt xuaát hieän). C : ñoä che phuû, chæ thò cho möùc ñoä che phuû cuûa caùc loaøi ñòa y xuaát hieän trong caùc vuøng quan saùt (0,1,2,3,4,5). V : söùc soáng, ñaëc tröng cho traïng thaùi söùc khoûe vaø söùc soáng cuûa ñòa y, döïa treân 3 möùc ñoä (toát , bình thöôøng, keùm phaùt trieån) S : möùc ñoä toån haïi, ñöôïc ñaùnh giaù döïa treân caùc trieäu chöùng nhìn thaáy ñöôïc (vaøng laù, cheát hoaïi …), theo 3 caáp ñoä laø khoâng toån thöông, toån thöông, toån thöông nghieâm troïng. Nguyeân taéc cuûa phöông phaùp naøy laø taïi moãi vò trí söï xuaát hieän cuûa caùc loaøi ñòa y töông quan vôùi chaát löôïng khoâng khí. Tröôøng hôïp taùc ñoäng thaáp, caû soá löôïng ñòa y vaø giaù trò bao phuû ñeàu cao. Döïa treân soá loaøi ñòa y vaø ñoä che phuû maø ngöôøi ta tính ra chæ soá IPA - ñaëc tröng cho chaát löôïng khoâng khí. Chæ soá chaát löôïng cuûa khoâng khí (Rabe - 1987): döïa vaøo ñoä nhaïy caûm cuûa moãi loaøi ñòa y (hieän chæ môùi xem xeùt ñoái vôùi khí SO2 ). Chæ soá nhaïy caûm ñöôïc xaùc ñònh döïa treân noàng ñoä khí SO2 cöïc ñaïi maø caùc loaøi ñòa y chòu ñöôïc, khoâng bò toån haïi. Chæ soá ñòa y cuûa loaøi nhaïy caûm nhaát, http://www.ebook.edu.vn Trang 41 Biện Văn Tranh
  6. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí Lecanora conizaeoides ñöôïc cho laø 1. Töø ñoù ta coù ñöôïc möùc chuaån ñeå so saùnh taát caû caùc giaù trò ñoä nhaïy khaùc. Chæ soá chaát löôïng khoâng khí ñöôïc tính theo coâng thöùc : n ∑ Di * E i = i =1 LuGI n ∑ Di Trong ñoù : i =1 Di : ñoä che phuû cuûa loaøi thöù i, coù xeùt ñeán söùc soáng. Ei : ñoä nhaïy caûm cuûa loaøi thöù i. 4.2.4.2) Reâu ( Bryophyte , Moss) : Löôïng lôùn caùc loaøi reâu ñaõ bò giaûm ñi ôû caùc vuøng ñoâ thò, trung taâm coâng nghieäp do söï nhaïy caûm cuûa nhöõng loaøi thöïc vaät baäc thaáp naøy ñoái vôùi oâ nhieãm khoâng khí. Taùc haïi cuûa SO2 : Taùc haïi cuûa SO2 ñoái vôùi reâu laàn ñaàu tieân ñöôïc moâ taû bôûi Rao (1966) vaø Le Blanc (1967). Hoï ñaõ quan saùt thaáy söï huûy hoaïi ñaùng keå cuûa dieäp luïc, söï sai leäch caáu truùc vaø chöùc naêng teá baøo khi noàng ñoä SO2 vöôït quaù 5ppm. SO2 seõ chuyeån thaønh axit H2SO4 döôùi ñieàu kieän aåm öôùt, vì theá löôïng nöôùc chöùa quanh reâu seõ aûnh höôûng ñeán möùc ñoä phaù huûy dieäp luïc toá. OÂ nhieãm SO2 luùc ñaàu seõ laøm taêng cöôøng ñöôøng hoâ haáp, nhöng sau khi treân laù xuaát hieän caùc ñieåm cheát hoaïi thì cöôøng ñoä hoâ haáp seõ giaûm. Trieäu chöùng thoâng thöôøng cuûa oâ nhieãm SO2 laø söï nhaït maøu. Ñaàu tieân, ngoïn laù (nôi tieáp xuùc nhieàu hôn caû) vaø sau ñoù laø caùc phaàn cô baûn khaùc cuõng coù theå bò maát maøu. Nhöõng taûng reâu bò maát maøu hoaøn toaøn thöôøng khoâng theå phuïc hoài ñöôïc, thaäm chí neáu sau ñoù ñöôïc ñaët vaøo moät moâi tröôøng trong saïch. Söï suy giaûm toång sinh khoái, söï phai maøu vaø söï bieán maát cuûa loaøi reâu coù theå phaûn aùnh taùc ñoäng gia taêng cuûa khí SO2 . Taùc haïi cuûa HF : Hydro floride haáp thuï treân beà maët laù ñi vaøo ngoïn hay cuoáng laù gaây neân caùc trieäu chöùng toån haïi ñieån hình. Möùc ñoä toån haïi tyû leä vôùi löôïng HF vaø thôøi gian, goïi laø heä soá tieáp xuùc ( = noàng ñoä * thôøi gian). Ví duï : + Laù Funaria hydrometrica tieáp xuùc vôùi heä soá 780 (65ppb HF * 12 giôø) vuøng ngoïn laù bò cheát, luïc laïp bò huûy hoaïi vaø nguyeân sinh teá baøo co laïi. + Le Blanc (1971) : caáy reâu töø nôi saïch vaø ñem ñeán gaàn moät xöôûng ñuùc nhoâm, caùch nôi quan saùt 40km. Ñieàu tra reâu sau moät naêm cho thaáy dieäp luïc toá cuûa chuùng bò phaân huûy haàu heát, chuùng ngaû maøu naâu, teá baøo bò toån haïi vaø co nguyeân http://www.ebook.edu.vn Trang 42 Biện Văn Tranh
  7. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí sinh chaát. Moät trong soá caùc loaøi ñöôïc caáy, Orthotrochum Obtusifolium chöùa noàng ñoä F- laø 600ppm trong khi maãu laáy taïi nôi quan saùt chæ coù 20ppm. Reâu cuõng bieåu hieän caùc möùc ñoä chòu ñöïng khaùc nhau ñoái vôùi Flouride. Caùc loaøi bieåu sinh (Epiphyte : thöïc vaät soáng treân hoaëc gaén vaøo thöïc vaät khaùc) nhaïy caûm nhieàu hôn caùc loaøi soáng treân neàn ñaát. Moät soá loaøi reâu coù khaû naêng chòu ñöïng khaù cao, ví duï nhö caùc loaøi ôû ñaàm laày Sphagnum, Leucobryum glaucum, Polytrichum, … Taùc haïi cuûa O3 : Ozon laø moät chaát quang hoùa ñoäc hôn caû caùc oxit nitô vaø moät soá hydrocarbon. Ozon gaây neân toån haïi caáp tính vaø söï sôùm laõo hoùa ôû thöïc vaät. Tuy nhieân, noàng ñoä Ozon thaáp coù theå kích thích söï phaùt trieån cuûa reâu. Taùc haïi cuûa kim loaïi naëng : Nhieàu loaøi reâu coù khaû naêng tích tuï kim loaïi naëng (Pb, Cu, Zn, …) ôû noàng ñoä raát cao. Ngöôøi ta ñaõ töøng phaùt hieän noàng ñoä chì (Pb) ñeán 17320ppm trong reâu H.splendens taïi moät vò trí oâ nhieãm, giaù trò töông öùng ôû loaøi Picca vaø Clintonia luùc ñoù laø 349,5 vaø 548,5ppm. 4.2.4.3) Thaûo moäc ( Herbaceous ) : Caùc taùc ñoäng leân caây troàng coù theå xaûy ra theo 2 tröôøng hôïp phuï thuoäc vaøo noàng ñoä cuûa chaát oâ nhieãm vaø thôøi gian tieáp xuùc : + Taùc ñoäng caáp tính : chòu aûnh höôûng cuûa noàng ñoä khí oâ nhieãm cao trong thôøi gian ngaén. Bieåu hieän beân ngoaøi : cheát hoaïi, caùc moâ laù bò cheát. + Taùc ñoäng maõn tính : dieãn ra trong thôøi gian daøi vôùi noàng ñoä chaát oâ nhieãm thaáp. Caây troàng khoâng xuaát hieän nhöõng trieäu chöùng beân ngoaøi maø caùc teá baøo laù bò phaù huûy, söùc taêng tröôûng cuûa caây troàng bò giaûm ñi vaø dieän tích laù khoâng theå phaùt trieån ñöôïc. Döïa vaøo phaûn öùng cuûa caây ñeå ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm : Khoâng nhaän ra ñöôïc taùc ñoäng : xuaát hieän vuøng cheát hoaïi ôû ñænh laù … (raát ít) trong 10 laù hoaëc hôn. Khoâng coù söï khaùc bieät naøo ñoái vôùi söùc taêng tröôûng cuûa caây vuøng oâ nhieãm vaø khoâng oâ nhieãm. Taùc ñoäng nheï : phaùt hieän vuøng cheát hoaïi nheï trong trung bình 5 laù. Dieän tích vuøng cheát hoaïi khoaûng 2-3 cm2. Caùc choài laù phaùt trieån bình thöôøng nhöng caùc tua ôû meùp laù thì giaûm ñi. Taùc ñoäng trung bình : cöù trung bình 2 laù thì coù vuøng cheát hoaïi. Toaøn boä söï phaùt trieån cuûa caây bò giaûm ñi. Taùc ñoäng lôùn : beà maët cuûa moãi laù bò giaûm ñi, toaøn boä vuøng maø laù bò cheát hoaïi caùc tua vaãn coøn nhöng raát ít. Taùc ñoäng raát lôùn : hình daïng cuûa moãi laù nhö bò ai ñoù caét boû ñi moät phaàn. http://www.ebook.edu.vn Trang 43 Biện Văn Tranh
  8. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí Taùc ñoäng hoaøn toaøn : treân 80% laù bò cheát hoaïi, caùc tua ôû meùp laù hoaøn toaøn maát haún. Khaû naêng phaùt trieån cuûa caây troàng hoaøn toaøn giaûm suùt. Moät soá loaøi thaûo moäc thöôøng duøng laøm chæ thò nhö : caây nho, lay ôn, hoa loa keøn, caây thuoác laù … giuùp ñaùnh giaù vaø nhaän bieát ñöôïc khí oâ nhieãm laø SO2 , HCl , Cl2, O3, hôïp chaát flo, caùc oxit nitô, kim loaïi naëng. 4.2.4.4) Caây laù roäng ( Broad leaved tree ) : Moät soá loaøi caây laù roäng coù phaûn öùng vôùi caùc chaát khí SO2, Fluoride khi noàng ñoä caùc chaát naøy taêng leân trong khoâng khí. Döïa vaøo söï bieán ñoåi cuûa maøu laù, söï xuaát hieän cuûa caùc ñoám cheát hoaïi ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí. 4.3 GIAÙM SAÙT CHAÁT LÖÔÏNG MOÂI TRÖÔØNG KHOÂNG KHÍ : 4.3.1/ Khaùi nieäm : Giaùm saùt chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí laø vieäc laøm lieân tuïc, coù heä thoáng, thoâng qua quan traéc söï bieán ñoåi chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí theo thôøi gian vaø khoâng gian, ñaùnh giaù, döï baùo traïng thaùi moâi tröôøng nhaèm thu thaäp nhöõng thoâng tin veà chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí phuïc vuï cho vieäc quaûn lyù vaø thöïc hieän nhöõng bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng khoâng khí. Giaùm saùt laø moät trong nhöõng nhieäm vuï ñaàu tieân caàn thieát cho vieäc quaûn lyù moâi tröôøng moät caùch chaët cheõ. Caùc nhieäm vuï khaùc bao goàm : ñaùnh giaù taùc ñoäng moâi tröôøng, toång keát nghieân cöùu vaø trao ñoåi thoâng tin. Giaùm saùt laø moät lòch trình laäp laïi theo khoâng gian vaø thôøi gian caùc hoaït ñoäng quan saùt vaø ño ñaïc moät hoaëc nhieàu chæ tieâu veà traïng thaùi lyù, hoùa, sinh cuûa moät yeáu toá hoaëc moät khung caûnh moâi tröôøng nhaèm phuïc vuï cho muïc tieâu ñaõ ñöôïc ñònh saün. Ñieàu ñaëc bieät chuù yù trong coâng taùc giaùm saùt moâi tröôøng laø vieäc kieåm tra phaûi döïa treân vieäc ño ñaïc chaát löôïng ñoàng boä vaø baèng nhöõng phöông phaùp thoáng nhaát treân toaøn maïng löôùi. 4.3.2/ Nhieäm vuï cuûa vieäc giaùm saùt : Bao goàm caùc nhieäm vuï sau ñaây : - Quan traéc chaát löôïng khoâng khí, ñieàu tra nguoàn thaûi, nghieân cöùu ñòa hình, daân cö, caùc taùc haïi do oâ nhieãm gaây ra, caùc thieát bò laøm saïch khí thaûi, caùc yeáu toá khí töôïng thuûy vaên… - Ñaùnh giaù hieän traïng moâi tröôøng khoâng khí : töø caùc soá lieäu quan traéc, caên cöù theo tieâu chuaån chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí quoác gia tieán haønh ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí. - Döï baùo oâ nhieãm : treân cô sôû soá lieäu ño ñöôïc keát hôïp vôùi döï baùo thôøi tieát trong töông lai, döï baùo ñöôïc noàng ñoä cuûa caùc chaát oâ nhieãm khí quyeån taïi moät khu vöïc nhaát ñònh. http://www.ebook.edu.vn Trang 44 Biện Văn Tranh
  9. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí - Ñeà ra chöông trình haønh ñoäng, baûo veä vaø quaûn lyù moâi tröôøng khoâng khí. 4.3.3/ Chöông trình quan traéc : Coù 3 loaïi chöông trình quan traéc : + Chöông trình quan traéc oâ nhieãm ñaày ñuû : ño noàng ñoä caùc chaát gaây oâ nhieãm cô baûn vaø ñaëc thuø, ñaëc tröng cuûa moät khu vöïc naøo ñoù, keå caû caùc tham soá khí töôïng vaøo caùc thôøi ñieåm 1h , 7h , 13h , 19h ñòa phöông. + Chöông trình quan traéc oâ nhieãm khoâng ñaày ñuû : ño vaøo 7h , 13h , 19h giôø ñòa phöông. + Chöông trình quan traéc ruùt goïn : ño chaát oâ nhieãm cô baûn vaø moät hoaëc hai chaát oâ nhieãm ñaëc thuø phoå bieán nhaát vaøo luùc 7h , 13h. 4.3.4/ Toå chöùc heä thoáng giaùm saùt : Bao goàm caùc boä phaân sau : (1) Haønh chính toå chöùc : nhieäm vuï phuï traùch haønh chính, toå chöùc nhaân söï. (2) Maïng löôùi traïm : nghieân cöùu heä thoáng maïng löôùi, quy trình quy phaïm ñaët traïm, quan traéc, cung caáp vaät tö, thieát bò cho heä thoáng maïng löôùi. (3) Heä thoáng phoøng thí ngheäm : heä thoáng phoøng thí nghieäm goàm phoøng thí nghieäm trung taâm, caùc phoøng thí nghieäm vuøng vaø caùc phoøng thí nghieäm traïm. - Phoøng thí nghieäm trung taâm : nghieân cöùu phöông phaùp phaân tích, trang thieát bò, thöû nghieäm caùc thieát bò maùy moùc duøng trong coâng taùc maïng löôùi, phaân tích caùc maãu maø ñòa phöông khoâng phaân tích ñöôïc, höôùng daãn, ñaøo taïo caùn boä cho caùc phoøng thí nghieäm ñòa phöông. - Phoøng thí nghieäm vuøng : nhieäm vuï phaân tích maãu maø caùc phoøng thí nghieäm caùc traïm trong vuøng khoâng coù khaû naêng phaân tích. - Phoøng thí nghieäm traïm : phoøng thí nghieäm traïm chæ phaân tích caùc yeáu toá ñôn giaûn buoäc phaûi phaân tích ngay. (4) Kieåm soaùt, löu tröõ soá lieäu : Nhieäm vuï kieåm soaùt soá lieäu do caùc traïm vaø caùc phoøng thí nghieäm göûi tôùi. Löu tröõ vaø cung caáp soá lieäu thoâng tin, caûnh baùo vaø döï baùo veà moâi tröôøng. 4.3.5/ Haïng muïc quan traéc : * Caùc yeáu toá vi khí haäu : - Nhieät ñoä khoâng khí. - Ñoä aåm - Aùp suaát khí quyeån - Gioù ( höôùùngvaø toác ñoä gioù) * Caùc yeáu toá moâi tröôøng : - Thaønh phaàn lyù hoùa nöôùc möa. - Buïi laéng. - Buïi lô löûng toång soá. http://www.ebook.edu.vn Trang 45 Biện Văn Tranh
  10. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí - Buïi lô löûng nhoû hôn PM10. - Khí SO2 - NOx - CO - Thaønh phaàn hoùa hoïc buïi laéng : NO3- , SO42-, caùc kim loaïi Pb, As, Ba, Ca, Cd, Cr, Cu, Zn, … 4.4 QUAN TRAÉC CAÙC YEÁU TOÁ KHÍ TÖÔÏNG VAØ CAÙC CHÆ TIEÂU VI KHÍ HAÄU : Trong quaù trình quan traéc moâi tröôøng khoâng khí chuùng ta caàn tieán haønh song song quan traéc caùc yeáu toá khí töôïng vaø caùc chæ tieâu vi khí haäu. Vi khí haäu laø khaùi nieäm veà khí haäu cuûa vuøng laõnh thoå nhoû, xuaát hieän do aûnh höôûng veà söï khaùc bieät cuûa ñòa hình, thöïc vaät, traïng thaùi thoå nhöôõng, hoaëc do aûnh höôûng cuûa hoà nöôùc, cuûa caùc coâng trình xaây döïng vaø caùc ñaëc ñieåm khaùc cuûa maët ñeäm. Ví duï : xuaát hieän vi khí haäu cuûa moät khu ruoäng, cuûa söôøn ñoài, cuûa traûng röøng, cuûa moät thaønh phoá … Caùc yeáu toá khí töôïng vaø chæ tieâu vi khí haäu caàn quan traéc laø : - Aùp suaát khí quyeån - Gioù beà maët : höôùng gioù vaø toác ñoä gioù - Nhieät ñoä khoâng khí - Ñoä aåm khoâng khí - Möa - Maây 4.4.1/ Quan traéc aùp suaát khí quyeån : Aùp suaát khí quyeån laø aùp suaát thuûy tónh cuûa coät khí quyeån, ñöôïc xaùc ñònh bôûi troïng löôïng coät khoâng khí coù chieàu cao baèng beà daøy cuûa khí quyeån neùn leân moät ñôn vò dieän tích. Ñôn vò ño khí aùp laø hectopascal (hPa) : 1 hPa = 1 milibar = 0,750062 mmHg = 0,02953 inHg Duïng cuï ñeå quan traéc aùp suaát khí quyeån laø : - Khí aùp keá thuûy ngaân - Khí aùp keá hieän soá (digital) PA – 11 - Khí aùp keá hoäp - Khí aùp kyù 4.4.2/ Quan traéc gioù beà maët : Gioù laø chuyeån ñoäng ngang cuûa khoâng khí, ñaëc tröng bôûi hai ñaïi löôïng : toác ñoä vaø höôùng gioù. http://www.ebook.edu.vn Trang 46 Biện Văn Tranh
  11. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí Toác ñoä gioù laø quaõng ñöôøng caùc phaàn töû khoâng khí di chuyeån ñöôïc trong moät ñôn vò thôøi gian. Toác ñoä gioù ñöôïc tính baèng m/s, km/h, knot (kt) : 1 m/s = 3,6 km/h ; 1 kt = 0,514 m/s Höôùng gioù laø höôùng phöông trôøi töø ñoù gioù thoåi tôùi. Höôùng gioù tính theo la baøn laø 16 höôùng. Duïng cuï ñeå quan traéc gioù laø : - Maùy gioù Vild - Maùy gioù töï baùo EL - Maùy gioù Tavid - Maùy gioù WRS – 91 - Maùy gioù Munro - Maùy gioù Beaufort - Maùy gioù caàm tay 4.4.3/ Quan traéc nhieät ñoä vaø ñoä aåm khoâng khí : Nhieät ñoä khoâng khí ñaëc tröng cho chuyeån ñoäng nhieät cuûa caùc phaân töû khoâng khí trong khí quyeån. Ñôn vò ño nhieät ñoä laø ñoä Xen si uyùt, vieát taét laø 0C Ñoä aåm khoâng khí ñöôïc ñaëc tröng baèng bôûi aùp suaát hôi nöôùc, aåm ñoä töông ñoái, ñoä thieáu huït baõo hoøa vaø ñieåm söông. Aùp suaát hôi nöôùc vaø ñoä thieáu huït baõo hoøa ñöôïc tính baèng ñôn vò hPa, aåm ñoä töông ñoái tính baèng %, ñieåm söông tính baèng 0C. Ñeå quan traéc nhieät ñoä vaø ñoä aåm khoâng khí ngöôøi ta duøng caùc duïng cuï sau : - Boä nhieät aåm keá goàm hai nhieät keá “khoâ” vaø “öôùt” - Nhieät keá toái cao - Nhieät keá toái thaáp - Nhieät kyù - Aåm kyù 4.4.4/ Quan traéc giaùng thuûy : Giaùng thuûy laø nhöõng saûn phaåm hôi nöôùc ngöng keát ôû theå raén hay loûng, rôi töø treân cao xuoáng nhö : möa, möa ñaù, tuyeát, … hay laéng ñoïng ngay trong lôùp khoâng khí gaàn maët ñaát nhö : söông muø, söông moùc, söông muoái, … Cöôøng ñoä giaùng thuûy ñöôïc tính baèng löôïng giaùng thuûy treân ñôn vò thôøi gian vaø ñöôïc chia laøm caáp maïng (to), trung bình (vöøa) vaø nheï (nhoû). Löôïng giaùng thuûy laø ñoä daày tính baèng mm cuûa lôùp nöôùc do möa, tuyeát, söông muø … treân maët ngang baèng vaø chöa bò boác hôi, ngaám hoaëc chaûy ñi maát. Duïng cuï ñeå ño laø : - Vuõ löôïng keá - Vuõ kyù xyphoâng http://www.ebook.edu.vn Trang 47 Biện Văn Tranh
  12. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí - Vuõ löôïng kyù chao laät SL1 4.4.5/ Quan traéc maây : Maây laø saûn phaåm cuûa hôi nöôùc trong khí quyeån, ñöôïc taïo thaønh bôûi nhöõng gioït nöôùc, tinh theå baêng hoaëc hoãn hôïp caû hai. Kích thöôùc, hình daïng vaø ñoä cao cuûa maây luoân thay ñoåi. Caáu truùc chuû yeáu cuûa maây phaân thaønh caùc loaïi, daïng, tính maây, maây phuï, daïng phuï, maây nguoàn goác. - Xaùc ñònh löôïng maây baèng caùch nhìn sao. - Quan traéc ñoä cao chaân maây baèng maét, caàu bay hay ñeøn chieáu. - Loaïi maây ñöôïc xaùc ñònh theo caùch phaân loaïi maây quoác teá. 4.5 QUAN TRAÉC MAÃU NÖÔÙC MÖA VAØ BUÏI LAÉNG : 4.5.1/ Quan traéc maãu nöôùc möa : Veà nguyeân taéc ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng moâi tröôøng khoâng khí thoâng qua thaønh phaàn hoùa hoïc nöôùc möa, vieäc laáy maãu vaø phaân tích thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa töøng traän möa ñôn laø raát caàn thieát. Song ôû Vieät Nam, soá traän möa ñôn raát lôùn, neân gaây nhieàu khoù khaên veà vieäc laáy maãu, vaän chuyeån maãu cuõng nhö soá maãu ñem phaân tích taïi phoøng thí nghieäm laø raát lôùn. Vì vaäy, vieäc laáy maãu nöôùc möa ñöôïc taïm thôøi chia theo 2 cheá ñoä töông öùng vôùi 2 muøa laø : muøa möa vaø muøa khoâ. 4.5.1.1) Cheá ñoä laáy maãu nöôùc möa trong muøa khoâ : Quy öôùc : muøa khoâ goàm caùc thaùng coù löôïng möa trung bình nhoû hôn 100mm. Quy ñònh veà laáy maãu : + Laáy moãi maãu cho moät traän möa coù löôïng möa lôùn hôn hoaëc baèng 2 mm. + Löôïng möa töø 2 – 4 mm : chæ ño pH vaø ñoä daãn ñieän taïi traïm. + Löôïng möa lôùn hôn hoaëc baèng 4 mm : laáy maãu, ño pH, vaø ñoä daãn ñieän taïi traïm, phaàn coøn laïi göûi veà phoøng thí nghieäm ñeå phaân tích thaønh phaàn hoùa hoïc. + Chæ göûi maãu coù löôïng nöôùc möa höùng ñöôïc lôùn hôn hoaëc baèng 40ml. Trình töï thao taùc laáy maãu nöôùc möa : goàm 7 böôùc Böôùc 1 : Khi trôøi baét ñaàu möa : baét ñaàu laáy maãu - Chuaån bò thieát bò : + Tröôøng hôïp traïm coù thieát bò laáy maãu nöôùc möa baùn töï ñoäng (hoaëc töï ñoäng) mieäng naép pheãu cuûa bình höùng seõ töï môû. + Tröôøng hôïp traïm chöa coù thieát bò noùi treân (hoaëc thieát bò noùi treân bò hoûng) coâng vieäc laáy maãu phaûi tieán haønh thuû coâng nhö sau : • Laép naép coù pheãu vaøo bình höùng nöôùc möa. • Mang bình höùng coù gaén pheãu ño ra ñieåm laáy maãu vaø ñaët treân giaù ñôõ coá ñònh. http://www.ebook.edu.vn Trang 48 Biện Văn Tranh
  13. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí - Ghi vaøo bieåu NBKQ 1A (xem Quy ñònh taïm thôøi veà quan traéc nöôùc möa vaø buïi laéng) muïc : + Soá thöù töï maãu. + Ngaøy thaùng laáy maãu. + Giôø baét ñaàu möa. + Giôø baét ñaàu laáy maãu. Böôùc 2 : Quan traéc caùc yeáu toá khí töôïng coù lieân quan - Ghi cheùp caùc quan traéc vaøo bieåu NBKQ 1A theo caùc muïc : + Maây : löôïng , daïng maây. + Ñaëc ñieåm vaø daïng möa. + Gioù. + Nhieät ñoä khoâng khí. + Ñoä aåm töông ñoái. + Aùp suaát khí quyeån. Tröôøng hôïp ñieåm ño khoâng ñaët trong traïm khí töôïng thì phaûi laáy soá lieäu quan traéc taïi traïm khí töôïng gaàn nhaát. Rieâng caùc yeáu toá löôïng möa vaø cöôøng ñoä möa phaûi quan traéc taïi choã. Böôùc 3 : Khi trôøi taïnh möa - Ghi vaøo bieåu NBKQ 1A muïc : giôø keát thuùc möa. - Vaãn ñaët bình höùng taïi ñieåm ño. - Sau 3h tính töø luùc taïnh möa : * Neáu trôøi khoâng möa : + Ra ñieåm ño mang bình höùng coù gaén pheãu vaøo nhaø. + Nhaéc naép coù gaén pheãu ra khoûi bình höùng. + Laéc ñeàu nöôùc möa trong bình (coù theå duøng ñuõa thuûy tinh ñeå khuaáy). + .Roùt töø töø nöôùc möa vaøo oáng ñong. + Ghi keát quaû theå tích nöôùc höùng ñöôïc (ml) vaøo bieåu NBKQ 1A. * Neáu trôøi möa tieáp : tieáp tuïc laáy maãu. Chuù yù : neáu trôøi möa to, löôïng nöôùc lôùn traøn khoûi bình höùng, quan traéc vieân khoâng caàn thay bình (vì trong thôøi gian 3h vaãn coi laø moät traän möa). Böôùc 4 : Keát thuùc vieäc laáy maãu - Röûa saïch duïng cuï vaø baûo quaûn duïng cuï theo quy ñònh. - Neáu traïm coù thieát bò laáy maãu nöôùc möa töï ñoäng hoaëc baùn töï ñoäng : mang bình höùng ra ñieåm ño vaø ñaët vaøo thieát bò. Böôùc 5 : Ño moät soá yeáu toá khoâng beàn taïi traïm - Moät soá yeáu toá trong thaønh phaàn hoùa hoïc nöôùc möa coù tính khoâng beàn, ñeå laâu chuùng bò thay ñoåi. Do ñoù, caàn phaûi ño ngay sau khi laáy maãu. Vôùi ñieàu kieän hieän nay, ta coù theå ño ñöôïc 2 yeáu toá : http://www.ebook.edu.vn Trang 49 Biện Văn Tranh
  14. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí + Ño pH : duøng phöông phaùp thang so maøu Alimoâpxki hoaëc duøng maùy ño pH tröïc tieáp. + Ño ñoä daãn ñieän : duøng maùy ño ñoä daãn ñieän. - Ghi ñaày ñuû caùc keát quaû ño ñöôïc vaøo bieåu NBKQ 1A Böôùc 6 : Xöû lyù vaø baûo quaûn maãu coøn laïi - Baûn chaát cuûa nöôùc möa laø moät loaïi nöôùc töï nhieân deã bò aûnh höôûng do caùc yeáu toá nhö : thôøi gian löu tröõ, nhieät ñoä, böùc xaï, vi khuaån … Ñeå traùnh söï phaân huûy hoaëc laøm thay ñoåi thaønh phaàn vaät lyù, hoùa hoïc cuûa nöôùc möa do caùc yeáu toá treân, ngöôøi ta thöôøng söû duïng hoùa chaát ñeå baûo quaûn nöôùc möa. ÔÛ ñaây thöôøng söû duïng Chloroform (CHCl3) laøm chaát baûo quaûn. Caùch cho Chloroform vaøo maãu nhö sau : Theå tích nöôùc Löôïng Chloroform Ghi chuù möa höùng ñöôïc duøng cho vaøo maãu 1000ml 5 ml 500ml 2,5 ml 250ml 1,25 ml 100ml 0,5 ml 5 gioït to 50ml 0,25 ml 3 gioït to - Laéc ñeàu vaø ñaäy naép thaät kín. - Ghi nhaõn thaät roõ raøng : ngaøy, giôø, theå tích maãu, thöù töï caùc traän möa, teân traïm, daùn leân thaønh bình. - Baûo quaûn maãu laáy ñöôïc taïi nôi saïch, thoaùng vaø toái. Böôùc 7 : Hoaøn thaønh taát caû caùc muïc coøn laïi trong bieåu NBKQ 1A 4.5.1.2) Cheá ñoä laáy maãu nöôùc möa trong muøa möa : Quy öôùc : muøa möa goàm caùc thaùng coù löôïng möa trung bình lôùn hôn hoaëc baèng100mm. Quy ñònh veà laáy maãu : moãi maãu cho 10 ngaøy trong thaùng Maãu 1 : töø ngaøy 1 ñeán ngaøy 10 haøng thaùng. Maãu 2 : töø ngaøy 11 ñeán ngaøy 20 haøng thaùng. Maãu 3 : töø ngaøy 21 ñeán ngaøy 30 (31) haøng thaùng. Trình töï thao taùc laáy maãu nöôùc möa 10 ngaøy : goàm 11 böôùc Böôùc 1,2,3,4,5,6,7 : nhö treân Böôùc 8 : Sau khi cho hoùa chaát baûo quaûn vaøo, laéc ñeàu, cho maãu vaøo can nhöïa PE 5 lít ñeå gom maãu. Böôùc 9 : Vaøo ngaøy 1 , 11 , 21 haøng thaùng laéc ñeàu can ñaõ gom maãu, laáy ra 1 lít nöôùc möa cho vaøo bình göûi maãu, ñaäy kín naép. http://www.ebook.edu.vn Trang 50 Biện Văn Tranh
  15. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí Böôùc 10 : Ghi nhaõn thaät roõ raøng : - Soá thöï töï maãu cuûa thaùng töø ngaøy … ñeán ngaøy… - Goàm caùc traän möa ñôn soá : … trong bieåu NBKQ 1A daùn leân thaønh bình. Böôùc 11 : Baûo quaûn maãu taïi nôi toái, thoaùng maùt. Chuù yù : Tuyeät ñoái khoâng ñeå maãu taïi ñieåm ño lieân tuïc trong 10 ngaøy quy ñònh laáy maãu. 4.5.2/ Quan traéc maãu buïi laéng : Phöông phaùp laáy maãu taïi traïm goàm caùc böôùc : Böôùc 1 : - Vaøo 7h30 ngaøy 1 haøng thaùng, chuaån bò bình höùng maãu. - Cho vaøo bình 2ml dung dòch Chloroform vaø 250ml nöôùc caát. Ñaäy naép bình. Böôùc 2 : - Ñuùng 8h : ñaët bình vaøo vò trí ño ôû vöôøn quan traéc. Môû naép bình. Chuù yù : trong thôøi gian laáy maãu, caàn boå sung nöôùc ñeå giöõ maãu, traùnh bình höùng bò khoâ. Böôùc 3 : - Ñem bình höùng maãu thaùng tröôùc vaøo. Phaûi ñaäy naép bình ngay ñeå traùnh buïi vaø caùc vaät khaùc rôi vaøo. Phöông phaùp xöû lyù sô boä maãu taïi traïm : maãu caàn ñöôïc xöû lyù ngay trong ngaøy laáy maãu. Böôùc 1 : - Chuaån bò duïng cuï loïc maãu : pheãu, ñuõa thuûy tinh, bình höùng nöôùc sau loïc, bình göûi maãu, giaù ñaët pheãu loïc, giaáy loïc, … Böôùc 2 : - Gaép caùc vaät rôi vaøo bình höùng maãu khoâng mang tính chaát buïi nhö laù caây, caùnh hoa, caùnh saâu boï… Tröôùc khi vöùt, chuùng caàn ñöôïc traùng trong nöôùc caát. Löôïng nöôùc naøy seõ ñöôïc duøng ñeå traùng röûa bình laáy maãu. - Duøng ñuõa thuûy tinh coù ñaàu bòt cao su ñeå coï röûa kyõ thaønh bình, ñaùy bình vôùi nöôùc möa coù saün trong bình. Trong tröôøng hôïp bình khoâng coù nöôùc möa, duøng 1/3 löôïng nöôùc caát ñaõ chuaån bò ñeå coï röûa bình. Böôùc 3 : Tieán haønh loïc maãu - Nöôùc trong bình sau khi coï röûa, ñoå moät ít vaøo pheãu loïc sao cho löôïng nöôùc khoâng cao quaù 2/3 giaáy loïc trong pheãu. Loïc daàn cho ñeán heát löôïng nöôùc trong bình. - Duøng phaàn nöôùc coøn laïi ñeå traùng laïi bình cho thaät saïch, nöôùc sau khi traùng cuõng ñöôïc ñoå vaøo pheãu loïc ñeå loïc. Böôùc 4 : http://www.ebook.edu.vn Trang 51 Biện Văn Tranh
  16. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí - Sau khi loïc xong toaøn boä maãu, ñôïi cho giaáy loïc raùo nöôùc, gaáp ñoâi laïi cho vaøo moät tôø giaáy ñeå traùnh buïi, duøng keïp goã hoaëc nhöïa, treo leân daây phôi trong nhaø (nôi saïch seõ thoaùng gioù) cho khoâ. - Ghi thaùng, naêm, teân traïm baèng buùt chì leân giaáy loïc, sau ñoù cho vaøo tuùi PE. Böôùc 5 : - Nöôùc sau khi loïc doàn vaøo bình lôùn hoaëc can 5 lít (neáu löôïng nöôùc nhieàu). - Xaùc ñònh chính xaùc löôïng nöôùc sau khi loïc (ml) baèng oáng ñong. Ghi vaøo baùo bieåu vaø nhaõn treân bình veà soá löôïng nöôùc toång coäng sau loïc. - Khuaáy ñeàu löôïng nöôùc treân baèng ñuõa thuûy tinh, laáy ra 250ml cho vaøo bình nhöïa göûi maãu. Cho theâm 1 gioït Chloroform roài ñoùng kín laïi. - Daùn nhaõn ghi roõ thaùng, naêm, teân traïm. Böôùc 6 : - Hoaøn taát caùc muïc trong baùo bieåu NBKQ - 2 4.6 TAÀN SOÁ, THÔØI GIAN QUAN TRAÉC, KYÕ THUAÄT THU MAÃU VAØ BAÛO QUAÛN MAÃU : 4.6.1/ Taàn soá vaø thôøi gian quan traéc : Taàn soá quan traéc laø soá laàn quan traéc trong moät ñôn vò thôøi gian. Thôøi gian quan traéc coù nhieàu caùch hieåu khaùc nhau nhö : thôøi ñieåm quan traéc, toång thôøi gian laáy maãu, toång thôøi gian tieán haønh quan quaéc bao goàm taát caû caùc khaâu töø laáy maãu ñeán phaân tích, ñaùnh giaù keát quaû … ÔÛ ñaây, khi noùi veà taàn soá vaø thôøi gian quan traéc thì ta hieåu thôøi gian quan traéc laø toång thôøi gian laáy maãu. Thôøi gian quan traéc ñöôïc choïn tuøy thuoäc vaøo muïc ñích ñaët ra cuûa vaán ñeà quan traéc. Chaúng haïn nhö vaán ñeà quan traéc laø xaùc ñònh möùc ñoä oâ nhieãm khoâng khí trong hieän taïi thì ta coù theå boá trí thôøi gian quan traéc trong khoaûng 1 ngaøy, 2 ngaøy hoaëc 1 tuaàn … Coøn neáu muoán ñaùnh giaù, theo saùt vaø döï baùo oâ nhieãm trong töông lai thì chuùng ta phaûi choïn thôøi gian quan traéc laâu hôn : 1 thaùng, 2 thaùng, nöõa naêm hoaëc moät naêm … Taàn soá quan traéc phuï thuoäc vaøo thôøi gian quan traéc, nguoàn nhaân löïc vaø vaät löïc, caùc ñieàu kieän thôøi tieát khí haäu, ... Ví duï : laáy maãu caùc thoâng soá moâi tröôøng khoâng khí trong moät ngaøy ñeâm lieân tuïc 24h, caùch 2h ño moät laàn toång coäng laø 12 laàn ño. Neáu haïn heïp veà kinh phí vaø nhaân löïc thì ban ñeâm coù theå caùch 3h laáy maãu 1 laàn, trong tröôøng hôïp naøy ta coù 10 laàn ño. Neáu kinh phí vaø nhaân löïc ít hôn hoaëc do thôøi tieát khoâng thuaän lôïi thì ño töø 6h saùng ñeán 22h , töùc laø 8 laàn ño trong ngaøy. Tuy raèng taàn soá vaø thôøi gian quan traéc laø do töï choïn nhöng phaûi ñaûm baûo ñöôïc raèng vôùi soá laàn quan traéc nhö theá thì soá lieäu thu ñöôïc seõ coù giaù trò veà maët http://www.ebook.edu.vn Trang 52 Biện Văn Tranh
  17. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí khoa hoïc vaø ñaõ ñuû ñeå phaûn aùnh ñöôïc nhöõng bieán ñoäng veà maët khí haäu ôû ñòa phöông. Song song vôùi laáy maãu caàn ño ñaïc caùc thoâng soá khí töôïng. Taàn suaát ño laø moãi giôø ño moät laàn, vieäc ño ñaïc ñöôïc thöïc hieän theo ñuùng chæ daãn cuûa höôùng daãn söû duïng keøm theo maùy ño. Ghi caùc soá lieäu quan traéc ñöôïc vaøo nhaät kyù laáy maãu. Tuy nhieân do thöôøng khoâng coù saün caùc thieát bò quan traéc khí töôïng vaø neáu laøm theâm phaàn naøy seõ raát toán keùm neân thoâng thöôøng caùc quan traéc vieân thöôøng söû duïng caùc soá lieäu cuûa traïm khí töôïng gaàn nhaát. 4.6.2/ Kyõ thuaät thu maãu : Kyõ thuaät thu maãu taïi hieän tröôøng quyeát ñònh khaù lôùn ñeán vieäc xaùc ñònh noàng ñoä thöïc cuûa caùc chaát oâ nhieãm trong khoâng khí taïi khu vöïc laáy maãu. Chuaån bò hoùa chaát, duïng cuï vaø thieát bò laáy maãu : - Chuaån bò hoaù chaát, duïng cuï vaø thieát bò laáy maãu töông öùng vôùi töøng loaïi thoâng soá caàn ño. Pha cheá saün caùc hoùa chaát, baûo quaûn dung dòch haáp thuï, chuaån bò giaáy loïc buïi … theo caùc phöông phaùp töông öùng. - Kieåm chuaån thieát bò veà ñoä tin caäy, ñoä chính xaùc vaø ñoä leäch chuaån cuûa löu löôïng. Sô ñoà heä thoáng laáy maãu khí : Trong giaùm saùt hieän traïng caàn tuaân thuû phöông phaùp phaân boá maãu theo maïng löôùi, ñuû khaû naêng ñaïi dieän cho moâi tröôøng caàn giaùm saùt. Trong giaùm saùt coù troïng ñieåm caàn xaùc ñònh caùc ñieåm ñaïi dieän töông öùng cho töøng loaïi hình oâ nhieãm coù tính ñaëc thuø ( khu coâng nghieäp, giao thoâng, daân cö…) Trong giaùm saùt noàng ñoä chaát oâ nhieãm do nguoàn thaûi gaây ra taïi maët ñaát, phaûi thu maãu taïi nhöõng ñieåm cuoái höôùng gioù, khoaûng caùch töø 4 ñeán 40 laàn chieàu cao oáng khoùi. Taïi hieän tröôøng, choïn ñuùng vò trí thu maãu theo yeâu caàu, khi thu maãu phaûi ñeå ñaàu Impinger quay veà höôùng gioù tôùi ñeå giaûm nheï söùc huùt cuûa maùy huùt khí. Sô ñoà heä thoáng laáy maãu khí : khoâng khí töø ngoaøi do maùy huùt taùc ñoäng seõ ñi qua ñaàu laáy maãu, chaát oâ nhieãm bò giöõ laïi, khoâng khí seõ ñi tieáp tôùi löu löôïng keá, löu löôïng keá ño löu löôïng qua. Cuoái cuøng khoâng khí saïch seõ huùt qua maùy huùt ñi ra ngoaøi. Chieàu cao thu maãu caùch maët ñaát1,5 m ñoù laø taàm hít thôû trung bình cuûa con ngöôøi. Toác ñoä huùt khí phaûi tuaân thuû caùc quy ñònh cuûa phöông phaùp, neáu toác ñoä huùt lôùn, chaát oâ nhieãm khoâng haáp thuï hoaøn toaøn maø thaát thoaùt theo doøng khí ra ngoaøi Impinger, gaây sai soá aâm cho keát quaû. Ví duï : ñoái vôùi maùy laáy khí ñoäc thöôøng laø caùc bôm huùt coù löu löôïng nhoû 0,5 – 5 lít/phuùt; chuaån löu löôïng trong khoaûng 0,5 – 1,0 lít/phuùt khi huùt qua dung dòch haáp http://www.ebook.edu.vn Trang 53 Biện Văn Tranh
  18. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí thuï. Caùc maùy laáy buïi toång soá phaûi coù löu löôïng lôùn ñeán 20 – 30 lít/phuùt; chuaån löu löôïng theo chæ daãn cuûa maùy. Laáy maãu ñoái vôùi töøng thoâng soá : Khi laáy maãu caàn chuù yù ñeán vò trí laáy maãu, thôøi gian laáy maãu vaø thaønh phaàn khí caàn laáy ñeå choïn duïng cuï, phöông phaùp laáy maãu, caùch tieán haønh laáy maãu töøng loaïi khí theo quy ñònh trong tieâu chuaån. 4.6.3/ Baûo quaûn maãu : Baûo quaûn maãu cuõng laø vaán ñeà khoâng keùm phaàn quan troïng nhaèm baûo ñaûm keát quaû phaân tích taïi phoøng thí nghieäm töông öùng vôùi noàng ñoä chaát oâ nhieãm taïi hieän tröôøng. Baûo quaûn bao goàm töø quaù trình thu maãu tôùi khi keát thuùc vaø ñöa veà phoøng thí nghieäm. Caùc phöùc choïn loïc taïo thaønh trong quaù trình thu maãu thöôøng chòu taùc ñoäng maïnh cuûa tia töû ngoaïi töø aùnh saùng maët trôøi laøm phaân huûy, gaây sai soá aâm. Toát nhaát neân boïc ñen Impinger trong quaù trình thu maãu. Sau khi keát thuùc thu maãu, caùc maãu khí phaûi ñöôïc baûo quaûn trong bình laïnh coù nhieät ñoä 50C ñeå coá ñònh caùc phöùc chaát ñaõ taïo taïi hieän tröôøng vaø vaän chuyeån nhanh veà phoøng thí nghieäm. Maãu O3 phaûi phaân tích taïi choã caøng nhanh caøng toát ngay sau khi laáy. Maãu buïi ñöïng trong bao keùp baèng giaáy can kyõ thuaät coù theå baûo quaûn deã daøng vaø laâu daøi ôû ñieàu kieän thöôøng, nhöng noùi chung khoâng neân ñeå quaù 3 ngaøy. Khi laáy maãu baèng oáng haáp thuï, laáy maãu xong roùt maãu vaøo loï thuûy tinh coù nuùt nhaùm hoaëc oáng nghieäm coù nuùt chaéc chaén, ñaët trong giaù ñôõ cho vaøo bình laïnh vaän chuyeån ngay veà, neáu chöa kòp phaân tích thì phaûi ñaët trong ngaên maùt cuûa tuû laïnh (phaûi phaân tích trong voøng 24h). Neân coù maãu löu, caùc maãu löu khoaûng 3 thaùng, neáu khoâng coù ñieàu gì nghi ngaïi thì coù theå laäp bieân baûn huûy maãu. Khi baûo quaûn maãu caàn tuaân theo vieäc cho theâm caùc chaát baûo quaûn theo quy trình ñaõ quy ñònh. Ví duï : ñeå baûo quaûn maãu nöôùc möa cho Chloroform vaøo. 4.7 PHÖÔNG PHAÙP PHAÂN TÍCH CAÙC CHÆ TIEÂU OÂ NHIEÃM KHOÂNG KHÍ : 4.7.1/ Phöông phaùp taùch : 4.7.1.1) Phöông phaùp taùch khí : Thieát bò giaùm saùt töï ñoäng : khoâng taùch ÔÛ haàu heát thieát bò giaùm saùt töï ñoäng, caùc hôïp chaát ñöôïc ño khoâng bò taùch ra khoûi doøng khí chính : quaù trình phaân tích xaûy ra tröïc tieáp trong pha khí. ÔÛ moät soá thieát bò ño tröôùc ñaây, caùc hôïp chaát caàn ño ñöôïc haáp thu trong dung dòch tröôùc khi tieán haønh phaân tích hoùa hoïc. Phöông phaùp hoùa aåm (Phöông phaùp haáp thuï qua dung dòch hoaù hoïc) : http://www.ebook.edu.vn Trang 54 Biện Văn Tranh
  19. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí Phöông phaùp phaân tích hoùa aåm döïa treân doøng khí ñi qua moät dung dòch. Thöôøng chaát oâ nhieãm hoøa tan trong dung dòch naøy vaø sau ñoù ñöôïc coá ñònh thoâng qua moät phaûn öùng vôùi hoùa chaát theâm vaøo. Quaù trình haáp thuï xaûy ra trong Impinger baûo ñaûm söï tieáp xuùc giöõa dung dòch vaø doøng khí caøng nhieàu caøng toát. Hình 4.1 Bieåu dieãn hai ví duï veà Impinger (hay thieát bò haáp thuï suûi boït) coù caùc boä phaän khueách taùn ôû ñaùy ñeå phaân taùn khí vaøo trong dung dòch. Hình 4.1 Impinger coù caùc boä phaän khueách taùn Thieát bò xöû lyù doøng maãu khí : Cô caáu phaân tích hoùa aåm coå ñieån coù moät heä thoáng goïi laø xöû lyù doøng maãu khí. Khoâng khí moâi tröôøng ñöôïc huùt vaøo qua moät pheãu thuûy tinh ñaët uùp xuoáng ñeå ngaên ngöøa nöôùc möa vaøo laøm aåm ñöôøng vaøo cuûa doøng khí. Trong heä thoáng naøy coù moät boä loïc khoùi ñöôïc ñaët tröôùc Impinger. Ñeå traùnh tröôøng hôïp gioït dung dòch haáp thuï rôi vaøo bôm huùt, ngöôøi ta ñaët theâm moät bình huùt aåm ñoàng thôøi coù theå keøm theo heä thoáng nung noùng. Qua bôm huùt (döôùi aùp suaát khí quyeån), theå tích maãu ñöôïc ño baèng maùy ño khí. Hình 4.2 Heä thoáng xöû lyù doøng khí ñieån hình trong phaân tích hoùa aåm http://www.ebook.edu.vn Trang 55 Biện Văn Tranh
  20. Baøi giaûng moân hoïc Quan traéc moâi tröôøng khoâng khí Haáp phuï vaøo moâi tröôøng raén : Moät phöông phaùp phaân taùch khí khaùc laø daãn doøng khí ñi qua moät oáng chöùa chaát haáp phuï. Thöôøng ngöôøi ta hay söû duïng than hoaït tính ñeå haáp phuï, ngoaøi ta cuõng coù nhieàu chaát haáp phuï hieäu quaû khaùc ñöôïc söû duïng nhö Tenax. Khi duøng phöông phaùp naøy, ñieàu quan troïng nhaát caàn chuù yù laø khoâng ñeå xaûy ra hieän töôïng haáp phuï quaù taûi (no haáp phuï) treân chaát haáp phuï viø khi ñoù khí ñi qua seõ khoâng coøn haáp phuï ñöôïc nöõa. Denuders (thieát bò taùch khí vaø sol khí ) : Thieát bò naøy laø moät oáng beân trong coù phuû moät lôùp moûng chaát haáp thuï (chuyeân bieät cho chaát caàn phaân tích). Maãu khoâng khí ñöôïc huùt qua oáng. OÁng coù tyû leä chieàu daøi / ñöôøng kính thích hôïp ñeå caùc phaân töû caàn phaân tích khueách taùn tôùi ñöôïc thaønh oáng, taïi ñaây noù ñöôïc haáp thuï. Caùc phaàn töû haït coù toác ñoä khueách taùn nhoû hôn vaø bò huùt ñi qua oáng tröôùc khi coù cô hoäi tôùi ñöôïc beà maët haáp thuï. Nhö vaäy vôùi phöông phaùp naøy, ta coù theå phaân taùch khí ra khoûi caùc phaàn töû haït. Ñieàu naøy ñaëc bieät quan troïng khi ño SO2 (deã bò nhieãu bôûi caùc haït sulfat), HNO3 (deã nhieãu caùc haït nitrat), HF (nhieãu muoái floride) vaø NH3 (nhieãm muoái amon). Ñieàu quan troïng laø caàn phaân bieät khí vaø caùc phaàn töû haït viø tính chaát cuûa chuùng trong khí quyeån khaùc nhau caû trong chuyeån ñoåi hoùa hoïc vaø trong sa laéng. 4.7.1.2) Phöông phaùp taùch haït : Taùch haït theo kích thöôùc : Söï phaân taùch ñaàu tieân thaønh caùc phaàn kích thöôùc khaùc nhau cuûa doøng khí xaûy ra khi laáy maãu : ôû mieäng vaøo cuûa duïng cuï ño. Sau khi laáy maãu, coù nhieàu caùch ñeå taùch ly caùc haït theo kích thöôùc. Ñieàu naøy ñöôïc thöïc hieän nhôø caùc löïc ñieän töø hoaëc löïc khí ñoäng hoïc. Trong boä choïn Cascade Impactor, doøng khí chöùa caùc phaàn töû bò cöôõng böùc ñoåi höôùng ñoät ngoät, cöù moãi laàn ñoåi höôùng thì toác ñoä cuûa noù gia taêng. Keát quaû laø sau moãi laàn nhö vaäy caùc haït nhoû vaêng ra khoûi doøng khí vaø chuùng bò baét bôûi beà maët dính hoaëc caùc ñaàu loïc. Ñaàu loïc : Caùch thoâng duïng nhaát ñeå taùch caùc haït ra khoûi maãu khí laø cho khoâng khí ñi qua moät ñaàu loïc. Caùc haït tích tuï leân treân hoaëc vaøo trong vaät lieäu loïc. 4.7.2/ Phöông phaùp phaân tích : 4.7.2.1) Phöông phaùp phaân tích khí : Phöông phaùp phaân tích thích hôïp phuï thuoäc vaøo phöông phaùp phaân taùch hôïp chaát khaûo saùt töø doøng khí. Phaân tích hoùa aåm thöôøng duøng phöông phaùp so maøu, quang phoå vaø saéc kyù khí. Phöông phaùp tröïc tieáp (ño tröïc tieáp hôïp chaát trong khoâng khí, khoâng caàn phaân taùch ra) döïa vaøo söï haáp thuï huyønh quang, hoàng ngoaïi hoaëc töû ngoaïi vaø phaùt quang hoùa hoïc. Khöû haáp phuï : http://www.ebook.edu.vn Trang 56 Biện Văn Tranh
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
6=>0