intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Quốc dân độc bản của Đông Kinh Nghĩa Thục gương chiếu hậu nền khoa cử nho học Việt Nam

Chia sẻ: Caygaolon Caygaolon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

46
lượt xem
3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Quốc dân độc bản của Đông Kinh Nghĩa Thục gương chiếu hậu nền khoa cử nho học Việt Nam thông qua nghiên cứu về giáo dục Nho giáo, giải thích về việc học, bàn về cái hại của khoa cử, sự không thi hành khoa cử cũng chẳng có hại.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Quốc dân độc bản của Đông Kinh Nghĩa Thục gương chiếu hậu nền khoa cử nho học Việt Nam

QUOC DAN Die BAN CUA DdNG KINH NGHIA THVC<br /> GUONG Cllrfu HAU Nbj KHOA cfl NHO HOC VlftT NAM<br /> • « •<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> NGUYfeN HAI Yit<br /> <br /> <br /> I. Nam 1907 • TrUdng hgc nUdc ta lay khoa cd ldm<br /> muc dich, cho nen khdng phdi ai cUng co<br /> Tai trUdng thi Hgi d Hue, cac cdng si<br /> chi trd thdnh cdng khanh dgi phu, nhUng<br /> ham hd vao ky thi vdi niem sung sUdng<br /> mac dii ddt dgc, thi chi vdn d cho cdng<br /> ma cac khoa trUdc dd khdng cd dUdc la<br /> khanh dgi phu. Vdy nen hg cd cam ddu<br /> "vdo ngay trUdng thi co thi ddng vi Idn<br /> cdm CO dgc nhiing cudn sdch trong rdng,<br /> Ign, chii khong ehia thdnh vi Giap, vi At<br /> khdng thiet thiic, kien thdc thieu thd'n. Hgc<br /> nhu cdc khoa thi trUdc". Dd la kdt qua ldi<br /> xong di thi hoac mong d chd van hay hoac<br /> tau cua Tdng tai Qudc sQ quan Cao Xuan<br /> sao chep nhiing ldi cu. rich. Bdt hanh md<br /> Due dUdc dich t h a n vua Thanh Thai<br /> hong thi trd ve ldm ke sl, ldm thdy dd, chd<br /> chuan phe.<br /> thi khoa sau. The Id suot ddi mong ldm<br /> Thi tai Ha Ngi, vdi muc dich "Ddng Kinh cdng khanh dgi phu md chdng bao gid<br /> Nghia Thuc da bien soan Qudc dan dgc bdn dugc. May mdn thi dd ra ldm quan, khdng<br /> (1) gdm 79 bai soan theo cic chii de khac thi cdng dugc ddng ddu mgt lang, mdt xd,<br /> nhau: chinh tri, xa hdi, kinh te, vSn hoa, tU cho nhu the Id vinh. Cho nen dda tre mdi<br /> tudng, giao due... cd 4 bai trUc tiep ban ve Idn ba tdc, hgc dUdc cdch ldm bdi cdng da<br /> giio due khoa cQ, gdm: vinh vdo tU phu se Id cdng khanh dgi phu,<br /> khdng them ngang hdng vdi ndng cdng<br /> Muc 34: Giio due<br /> thUOng, md nhiing ngUdi ndng, cdng,<br /> Muc 35: Giai thich ve viec hgc thuong giau co cdng bdt con em bo nghi<br /> nghiep cua minh, theo con dUdng khoa d,<br /> Muc 37: Ban v§" cai hai cua khoa cQ<br /> Sl hoan. Tii khi giao thdng vdi cdc nUdc tien<br /> Muc 38: Ban ve sU khdng thi hanh khoa Igi, hg lai cho con em hg hgc vdi cha Tdy Au<br /> cQ cung ching cd hai de ldm ki nudi mieng, cho nhU the ldm<br /> Trong dd, Ddng Kinh Nghia Thuc cd thugng sdch. Than di!<br /> nhQng nhan xdt sau d i y ve nen giao due<br /> Khdng CO ngc dgc cua khoa cii, ldm sao<br /> Nho hgc:<br /> den noi hdng trdm thU hgc bi bo phi, nhdn<br /> - "Nudc ta CO khoa cii (2) md khdng co tdm suy yiu nhU vdy! Chiing ta phdi cdm<br /> trUdng hgc, nhiing cdng chUa tiing co tieng ghet, dau ddn vi tinh trgng dd, khdng di thieu<br /> Id khdng CO trUdng hgc". nien chung ta nhiem Idy cdi ngc dgc dy nOa.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ' PGS. TSKH. Khoa Lich sQ - TrUdng Dai hoc KHXH&NV - DHQGHN<br /> 18 Rghien ciru Ljch sit, s6 9.2007<br /> <br /> Khoa cd vd nhd trUdng Id hai cdi ddi lap Ngoai he thoiig trUdng "cdng lap" cac<br /> nhau, khdng the ciing ton tgi sdm hay vung ludn cd trUdng tU thuc, nhat la vung<br /> mugn cdng phdi bo di. Thiiu nien chung ta Thang Long - Ha Ngi - mdt trung tam giao<br /> phdi ra sdc hgc cdi hiiu dung, chd de cdi due tu thudng xuyen v i Idn, ndi ludn cd<br /> hgc khoa cd phd hong chi hUdng cua minh. nhQng trUdng, nhQng thay giao ndi tieng.<br /> Cudi the ky XIX, d H i Ndi cd the ke den cac<br /> ... Gia sii bo thUc hgc, cU theo doi khoa<br /> trUdng: Hao Nam cua Pham Quy Thich, Hd<br /> cii:, thd hoi di thi dugc may ngUdi do dgt, do<br /> Dinh cua Vu Tdng Phan; PhUdng Dinh cua<br /> dgt dugc may ngUdi ra ldm quan, ldm quan<br /> Nguyin Van Sieu; Vu Thach cua Nguyin<br /> may ngUdi hanh thdng sudt ddi.<br /> Huy DQc, TrUdng Tien Song cua thay Ngd<br /> Noi rdng bo khoa cit thi hit dubng mUu Van Dang, TrUdng Cue Hien cua thay Le<br /> sinh. Tdi khdng cho la thi. Tdi chUa he thdy Dinh Duyen... .. ; .! i-'<br /> nhiing ngUdi di thi hong chit doi bao gid.<br /> Hien thUc dd, cac yeu nhan cua Ddng<br /> Theo tdi, bo dUdc khoa cii: Id may to, con<br /> Kinh Nghia Thuc khdng phai khdng biet.<br /> nhu bdt hanh, khdng bo dugc thi thdy gido<br /> NhUng, khi xet ve muc dich cua viec hgc,<br /> phdi day cho hgc trd trd thdnh ngUdi hiJCu<br /> viec giio due "Muc dich la hgc gdn lien vdi<br /> dung, ngudi tri thdc phdi di ra nhiing<br /> Khoa cd. Id ra ldm quan nen cd trUdng<br /> nguyen tdc mdi, bien sogn sdch mdi co ich cUng nhu khdng co".<br /> cho mgi ngUdi trong nUdc, ngUdi thdng hiiu<br /> vdn tii Ddng - Tdy phdi dich nhiing cudn Hgc de ra ldm quan. Theo thd'ng ke, thdi<br /> sdch cd ich di md mang phong khi cdng, Le - Trinh cd 727 Tien si cac bac, cd den 712<br /> ndng, thuong phai co chi tiin thu. dikhuich ngUdi ra lam quan, cdn lai 15 trUdng hdp thi:<br /> trUOng nghe nghiep. Trong thiic nghiep, - 4 trUdng hdp chUa kip vinh quy da mit<br /> chUa CO cdi ndo khdng dem lai loi ich qud'c (Bui Cdng Td'n, Tien si nSm 1685. Ngd<br /> gia, xd hgi cho nhdn loai cd. Cdn nhU noi Hung Giao - 1710, Nguyin Thi LUdng -<br /> rdng: Long ngUdi lay viec ldm quan Id vinh 1731, Nguyin Hue - 1733)<br /> hien thi se nhiem mdi nhiing tU tudng hu<br /> - 9 trUdng hdp khdng ghi lai hanh trang<br /> Idu cda thdi cU md thdi. NhU thi thi qud'c (Can Van Nha, Ngd Sich Thi, Le Binh<br /> ddn ldm sao cd the tii lap dUOc". Trung, Nguyen HQu Dao, Dang Cdng Diin,<br /> Qua sdt rudt vdi muc dich "cd't md mang Le Trgng Tin, Nguyin Dinh Gian, LUu<br /> dan tri hdng dat cd sd cho nen tan hgc" ma Dinh, Vu Trgng TQ).<br /> Ddng Kinh Nghia Thuc phu dinh sach trdn - Trudng hdp duy n h i t sau khi thi do, cao<br /> nen khoa cQ Nho hgc gan 1.000 nam tdn tai tQ khdng ra l i m quan la Nguyin Huy Cin.<br /> chang? Dgi Viet Sii" ky tuc bien cho biet "Thi Dinh<br /> II. SQ sach trUdc va sau v l n ty hao la ddng do ddu, vi that cdch bi trud't xudng<br /> Qud'c TQ giam - cua Thang Long dUng len cudi bdng. Cdn xin tii ve khdng ldm quan".<br /> ty 1076, nhu la trUdng Dai hgc d i u tien Trieu dinh Dai Viet thdi Le sd trd di (it<br /> cua Qud'c gia Dai Viet. Rdi trai qua cic nha't qua van bia Tien si nSm 1442) da<br /> trieu Tran, Le den Nguyin trUdng Nho hgc khang dinh "Hien tdi Id nguyen khi ciia<br /> ciia Nha nUdc cdn tiep tuc md den cip qud'c gia", g i n lien vdi thinh, suy cua qudc<br /> huyen (nhieu ndi cdn cd trUdng hang Tdng). gia. Va, cung biet "Diing ngUdi khdng phai<br /> Qugc dan d6c bin ciia S6ng Kinh Rghia Thuc. 19<br /> <br /> chi CO mdt lo'i, chgn hgc tro khdng phdi chi 7 ngUdi, Minh Mang lai ban khoSn: "Khoa thi<br /> CO mdt dudng" (thi cQ) ma cdn cd ca de cQ, miia Thu gdn din, bgn ndy niu qud cd thiic<br /> tien cii. hgc, sao khdng theo con dUbng khoa muc rgng<br /> Vua chua Viet Nam cQng da tQng dung rdi md lai di con dudng tdt ndy. Vd lai nhan<br /> cac hinh thQc nay. NhU thdi Nguyen ching tdi hiem cd, mdt ngdy tiin cii din bay ngUdi<br /> ban, chi tinh tQ Gia Long den Ty DQc nhu thi chdng lam dung sao". Thanh thQ,<br /> (1802 den 1883) da 40 Ian ra chieu chi ciu cudi cung thi con dUdng "ra lam quan'Ve thyc<br /> "ngudi tai". Vua Minh Mang, 20 nam 1820- chat chinh la qua thi cQ.<br /> 1840 "khat nhdn tdi nhU khdt nUdc", "ludn Thi cQ dUdc dung lam thUdc do phd bie'n<br /> de trd'ng chd ben canh minh di mong tim nhat, cao nhat, cudi cung chat iQdng giao<br /> dugc ngudi tdi" cd den 22 chieu chi ve cau due Nho hgc.<br /> ngudi tai.<br /> Vdi thi HUdng, tuy chUa cd sd lieu ngUdi<br /> The nhUng khi cd tien cQ rdi, chinh thi tQng trudng, nhUng chi rieng khoa thi<br /> Minh Mang lai ban khoan. Giip Ngg nSm Thanh Thai thQ 6 (1894) tai<br /> trQdng thi Ha Nam cd den 9.700 ngQdi thi,<br /> Nam 1822 sau nhieu lan thuc due trieu<br /> chi liy 60 ngUdi.<br /> than tien cQ, bgn Han lam vien Hoang Kim<br /> Hoin, Ky Luc Quang DQc Ngd Ba Lam de cQ Cdn sau khi do thi HUdng, la thi Hgi, thi:<br /> Bang 1: So ngiidri d\i thi va lay d6 qua cac khoa thi (tit 1604 den 1748)<br /> (Nguon: Lich trieu tap ky; 82 bia Tien sl Vdn Mieu)<br /> <br /> Stt Khoa thi So ngUdi d y t h i So l a y d o<br /> 1 1604 Tren 5.000 7<br /> 2 1613 Hdn 1.000 4<br /> 3 1619 v a i ngan 7<br /> 4 1623 Hdn 3.000 7<br /> 5 1637 Vai ngan 20<br /> 6 1640 Tren 6.000<br /> 7 1643 Tren 2.000 9<br /> 8 1652 Tren 2.000 9<br /> 9 1656 Dudi 3.000 6<br /> 10 1661 G i n 3.000 13<br /> 11 1670 Tren 2.000 31<br /> 12 1673 Tren 3.000 5<br /> 13 1676 Ngot 3.000 20<br /> 14 1680 Hdn 2.000 19<br /> 15 1683 Den 3.000 18<br /> 16 1685 2.800 13<br /> 17 1691 Den 3.000 11<br /> 18 1694 Hdn 2.000 5<br /> 19 1697 Tdi 3.000 10<br /> 20 1700 Tren 2.000 19<br /> 21 1703 Den 3.000 6<br /> 22 1706 G i n 3.000 5<br /> 23 1712 Hdn 2.000 17<br /> 24 1715 2.500 20<br /> 20 RghiSn curu Ljch sJr. sg 9.2007<br /> <br /> <br /> 25 1718 Hdn 3.000 17<br /> 26 1721 Gan 3.000 25<br /> 27 1724 Gin 3.000 18<br /> 28 1727 Tdi 3.000 10<br /> 29 1733 Gin 3.000 18<br /> 30 1739 Den 3.000 8<br /> 31 1743 Hdn 2.000 7<br /> 32 1746 Dudi 2.000 4<br /> 33 1748 Den 3.000 13<br /> <br /> Trong 61 ky thi cd 33 ky thi ghi rd sd Tiin sl; Tiin Cii nhdn Hodng Trung len<br /> lUdng thi sinh, Trong dd nam cao n h i t la Kinh thi Hgi; Miing anh hg dd trUdng phu...<br /> 1640 tren 6.000, cd g i n 27 ky thi tQ 2.000 Va, dau khd ve trUdt thi dien hinh la hinh<br /> ngudi trd len dU thi (3). anh cua Tu XUdng.<br /> <br /> NhUng phan Idn sy tQ khdng phai chi thi III. Lich s^ thi cQ Nho hgc d ca hai cap<br /> mdt l i n l i dd ! thi HUdng, thi Hdi b Viet Nam, lai ludn di<br /> lien vdi eac hien tUdng tieu cUc. Dgi Viet sii<br /> Trong muc nhdn vat chi ciia Lich trieu ky todn thu, d i n ra cac sy kien cd lien quan<br /> hien chUOng loai chi, Phan Huy Chu nhic mdi te trong cic ky thi HUdng, thi Hdi the<br /> den tren 100 nhan vat tiing qua thi cQ Nho ky XVII-XVIII. it n h i t la cac dang sau<br /> hgc ra lam quan. Trong dd chi cd 4 trUdng hdp (Xem bang 2):<br /> la: Nguyin Cdng Hang, Pham Dinh Trgng,<br /> TV. Trieu dinh tQ ddi Le Sd qua Le -<br /> Nguyin Quang Nhuan, Le Quy Ddn cd kem<br /> Trinh den Nguyin hang miy tram nam<br /> theo ddng chQ "di thi mgt lan dd ngay". NhU<br /> khdng phai khdng biet va da tang cUdng<br /> viy, nghia la 94/100 nhan vat iy thi tren mgt<br /> thay ddi cac bien p h i p vdi ngUdi di thi,<br /> lin mdi do. Gia pha hien cd cua cac ddng hg,<br /> ngUdi coi, ngUdi c h i m thi: ,<br /> du rat kieu hanh ve dng cha minh, vln dUa<br /> ra nhieu vi du ve nhiing ngUdi thi hdn mdt 1. Tdng cUdng khdu to chvCc kiem tra<br /> lan. Chang han Vu tdc gia pha (Gia pha hg phdt hien gian Ign cua thi sinh<br /> Vu lang Md Trach- Hai DUdng): Vu Dang<br /> Nam 1499: Ngdy vdo thi thi sinh bi<br /> Hie'n "Thi hgi mUdi khoa lien, deu trung tam<br /> kham xet rdt ngat d cong trUdng. Niu co ai<br /> trUdng", Vu Xuan Nhai "Nhieu lan di thi hgi<br /> dem sdch vd hay di thi gium thi bdt sung<br /> deu chi trung trUdng...".<br /> qudn, d ban phu ba ndm, trgn ddi khdng<br /> Khdng phai ngau nhien ma trong kho dugc di thi (le cam mang sdch vd, di thi<br /> tang van hgc chQ Han cua Viet Nam t h i t giiim vdo kiim sodt d sdn. Ngdy vdo thi cdc<br /> khd ke het bao nhieu bai thd mQng hay dau gidm sinh, sinh dd co ly do gi do dang b que<br /> khd ve chuyen thi do, hay trUdt. Ching thi phdi tdi trinh diin, diem danh tgi bdn<br /> ban, thd cua Tien si Doan Huyen (1808 - phd (le trinh dien diim danh bdt ddu tii<br /> 1882): Tdng anh con Bdc di thi HUOng; ddy), ngUdi ndo vdng mat bi phdt gidc thi<br /> Ldm thay Hdi tU vdn miing 6ng Cu! nhdn d bi sung qudn d bdn phu, ngUdi ndo len vdo<br /> Khdc Thuy; Thay ldi miing dng Cii nhdn trUdng hodc di thi gium deu bi tri tdi nhU<br /> V&n Cdc; Miing dng hg Dgng Vdn Co'c dd quy dinh".<br /> Qudc dan dgc hin ciia S6ng Kinh RghIa Thuc... 21<br /> <br /> <br /> B a n g 2: Cac h i n h thiic vi p h a m quy che t r o n g thi HUc^ng, t h i Hoi va thi Dinh<br /> ( t h e k y XVII-XVIII)<br /> <br /> Cac d a n c h i i n g<br /> TT Cac dang "tieu ciic" trong thi cii Trong t h i HUdng T r o n g thi Hoi -<br /> thi dinh<br /> 1 Thi sinh mang sach vao trUdng Cac kj> thi - 1664 Nguyin Khiem<br /> thi Hanh - 1757<br /> Hgc trd thudc bai vSn m i u , deu<br /> 2 ch6p lai n h u n h a u . Ngudi c h i m Tinh trang trUdc 1711<br /> tuy y phe duyet l i y do<br /> 3 Ddi quyen thi cho n h a u Dinh Thi Trung, Le<br /> Quy Kiet - 1775<br /> Tham Chinh Thanh Hoa<br /> 4 Quan trUdng n h a n hoi 16 Vu C i u Hdi, Tham chinh<br /> Sdn Tay Le Chi Dao - 1673<br /> c a y quyen t h e t h a n quen gQi Tham Chinh Thanh Hoa Phi Chua Trinh nhd<br /> 5 g i m hoc trd, ngUdi quen, khi thi, Vu C i u Hdi, Tham chinh c h i m bai cho em<br /> khi c h i m bai Sdn Tay Le Chf Dao - 1673 trai<br /> 6 Biet trUdc de thi, lam bai sftn 1786<br /> m a n g vao<br /> Xoay tien ke di thi bang each<br /> quan lam viec d trudng thi mang Ngo Sach Du - Phii Doan<br /> 7 g i i u sach vao trUdng, n g i m cho phu Phung Thien - 1673<br /> gia n h a n l^m thay quyen thi dUa<br /> vao c h i m de l i y do<br /> 8 Nhd ngUdi lam bai hoSc lam bai Giam thi trUdng Phung Nguyen Trat - 1623<br /> sSn cho ngUdi t h i (?) Thien-1717 (4).<br /> C h i m bai thi sai quyen dang do Tham Chinh Sdn Tay Le TrUdng hdp Nguyen<br /> 9 cho trUdt; thieu diem ma v i n do, Chf Dao- 1673 v a n Quang - 1631<br /> c h i m bai t h i theo cam tinh - Ngo Thi Sy - 1776<br /> 10 Hach sach tien, cua cua ngUdi da Nha mon hai ty ThQa,<br /> dd T a m trUdng, TQ trUdng Hien - 1687<br /> Cac trUdng thi Thanh-<br /> 11 Khao hach bai bUa bai Nghe, Phung Thien - 1698<br /> TrUdng Nghe An- 1743<br /> 12 Sl tQ do't pha trUdng thi TrUdng Thanh Hda - 1774<br /> <br /> 2. Khao hach (kiim tra lai chd't lUOng) Thiia hiin hdi ddng khao thi nhU le... Niu<br /> so ngUdi dd thi dd d tdt cd cdc cdp, nhdt Id ai cd tu tinh, phdt gidc dugc thi bi tri tdi".<br /> cdp thi Huong Nam 1664: Thiin hg cho rdng phdn Idn<br /> Nam 1511: Thdng 3 dinh rd li thi nhiing Sinh do trung cdc khoa trUdc chUa<br /> Huong giao cho xd trUdng lap sd cung kit ve phdi Id gioi, ben cho phuc khao Sinh dd cdc<br /> hgc trd trong xd, cd't Id co thiic liic hgc chii xii dd ddu ba khoa Ty, Mao, Ddu, d bdi cdt<br /> khdng ki so lugng nhieu it dUa lin cho bdn giiia sdng Nhi Hd. NgUdi dgt vdn Id Sinh<br /> quan chdu huyen khao mdt ky dm td, quan do, ngUdi khdng dgt thi dUOc hgc thim hai<br /> phu huyen khao ba bdi kinh nghia, quan ndm di dii thi HUOng lan nda. Niu thi<br /> 22 Rghien ciJru Ljch stir, sg 9.2007<br /> <br /> khdng ddu thi phdi vi ldm ddn, chiu sai quyit khoa cua sl td, ben ddc minh sai<br /> dich. ,_ quan d kinh tdi phd chua nghi di dang<br /> trinh, rSi sai ngUdi theo ngUa tram chuyin<br /> NhQng nam 1698, 1726, 1751, 1774...<br /> vi cdc trudng. Riing viing Thanh • Nghe b<br /> cic ddi chua Trinh da td chQc thi khao lai<br /> xa thi vdn giao cho cdc quan Hiin sdt ldm<br /> cic sinh dd vdi sd'lUdng Idn.<br /> Khdm sai md sdch ra de nhU cd...".<br /> 3. Thay ddi thi vdn thi, cdch ra di, cham<br /> 4. Tdng han ngach lay do<br /> thi<br /> NhUng, cai l u a n q u i n cua cac cai each<br /> N&m 1711: Li cu, quan trUdng ra de,<br /> khoa cii cua trieu dinh, nha't la th'3i Le -<br /> nhu vdn tii luc chdng qua khoang mUdi de,<br /> Trinh gid'ng nhU Con kiin md leo canh<br /> phu. chdng qua nam, ba di, din nay dd<br /> da, leo phdi canh cdc leo ra leo vdo, la d<br /> thdnh nip khdng hi thay doi. Din ndi ngUdi<br /> chd nao: "bo vdn sdch ludn thi ldm van<br /> hgc phdn nhieu sogn sdn truyen cho nhau<br /> bdt CO, bo vdn bdt co Igi ldm vdn sdch<br /> hgc thudc long, ngUdi thi cii theo bdi dd hgc<br /> ludn".<br /> chep ra nguyin vdn. Quan trU&ng khao<br /> duyet lai cho rdng cdc bdi gid'ng nhau Id sii Tieu eye trong khoa cQ Nho hgc gin<br /> thudng, cho nin dieu cam viec mang sdch nhu la mgt thugc tinh, mdt cSn benh "nan<br /> vd vdo trUdng vd di thi gium tuy nghiem y" cang chQa cang lan siu, chQa trieu<br /> ngdt nhUng ke thi dau phdn nhiiu Igi chQng nay, nay ra trieu chQng khac. Phan<br /> khdng cd thiic hgc. Din ddy nghi cdch thay Huy Chu tQng cho r i n g chinh qua thi cii l i<br /> doi thoi tuc te do. the hien suy thinh cua quoc gia.<br /> <br /> Nam 1720: Nghi dinh rdng thi HUOng V. Khdng phai chi den Ddng Kinh<br /> trUdc do deu do quan coi thi ra de, din ddy Nghia Thuc mdi nhan ra nhQng b i t cip<br /> bdn rang vi ky thi thii ba vd thd tU Id dip cua che do khoa c^ nay.<br /> Bang 3: Tang h a n ngach lay do t r o n g thi Hifofng (ttt 1720-1771)<br /> <br /> Stt Nam T h i Hifo(ng<br /> 1 1720 Trudng Sdn Nam<br /> P h u P h u n g Thien<br /> 2 1726 Hang Tam trUdng tQ 100 len 150<br /> H a n g TQ trUdng tQ 10 len 20<br /> 3 1743 L i y t h e m ngach do d trUdng thi HUdng vi dau nfim canh Hung gap<br /> nhieu thien tai, binh iQa khoa thi trUdc p h a i hoan<br /> 4 1768 Khoi phuc lai so' do d trUdng thi Sdn N a m<br /> Quy dinh so' sinh dd:<br /> + TrUdng Sdn N a m la 1.000. TQ trQdng \k 100<br /> 5 -1- T h a n h Hda 100<br /> 1771 -1- Nghe An, Kinh Bic, Hai DQdng, Sdn Tay: 80<br /> + P h u n g Thien: 20<br /> + An Quang, Thai Nguyen, Tuyen Quang, H u n g Hda, Bd' Chanh; cQ<br /> 10 ngUdi do thi l i y t h e m 1 ngUdi<br /> Qugc dan dgc bin ciia Bgng Kinh RghIa Thuc. 23<br /> <br /> TQ the ky XVIII - XIX, khdng cd the ky Hdi nho thi hgc nhiing sdch thiin vdn, dia<br /> nao khdng cd nhQng ngUdi tran trd, phe ly, phong tuc thdi xUa cua Trung Hoa (md<br /> phan ve tinh trang khoa cQ Nho hgc, tQ ndi bay gid hg dd sita khdc rdi), din Idn di ldm<br /> dung, muc dich hgc tap, each hgc, each thi lai phdi theo thien vdn, dia ly chdnh sii,<br /> cii, ching han: phong tuc cua nUdc Nam khdng dinh ddng<br /> The ky XVIII, vdi nhQng kien nghi cua gi din sdch hgc cd... That Id gido due<br /> Bui Si Tiem, Ngd Thi Si, Le Quy Ddn... ngugc ddi" (5).<br /> The ky XIX, Nguyin TrUdng To (1828- Den Ddng Kinh Nghia Thuc thi hinh<br /> 1871) khi de x u i t "8 viec can l i m ngay" thQc phe phan nay khdng chi dQng lai d<br /> (Te cap bat dieu) cho r i n g dd la nen giao mQc ly thuyet, d tQng diem nQa, ma la<br /> due "ngUOc ddi" khi dng chi ra "chung ta chieu hau, la phe phan toan bd mgt h?<br /> cdu ni tap qudn ddi xUa siing thUOng vdn thdng, l i tuyen chien quyet liet bang chinh<br /> chuong phii phiim nin chUa tung hodnh md hinh tren thQc te - du chi tdn tai ngin<br /> bd'n bi dugc... Hdi con be thi hgc vdn tii, ngui - nhQng rat rd rang, tren chinh manh<br /> thi phu, din khi Idn thi Igi ldm nhiing viec d i t cd lich sQ ngan nam cua truyen thdng<br /> thudc lugt, lich, binh, hinh... Hdi cdn be khoa cQ - khoa hoan. Sy quye't liet va vl dai<br /> thi hgc Son Ddng, SOn Tdy, d ddu ddu, din cua Ddng Kinh Nghia Thuc vdi sQ nghiep<br /> Idn ldm viec thi Igi di Nam Ky, Bdc Ky. giao due la d chd nay.<br /> <br /> <br /> CHU THICH<br /> (1). Xem ldi gi6i thi^u trong Tha vdn Ddng kinh (4). Vi sU kien nfiy, cac sach ch6p khong giong<br /> nghia thuc. Nxb. Vfin hoa - Cue LUu trii Nhfi nU6c nhau: Dai Viet sit ky todn thU, vfi Khdm dinh Viet<br /> - Vien Viin dong Bac co Phap, Hfi Noi, 1997. sU thdng gidm ciidng muc ch6p giong nhau<br /> "Nguyen Trfit ngfim miJdn ngUdi Ifim bfii, vi^c phat<br /> (2). Khoa cit trong Tii dien Hdn - Viet cua Dfio<br /> giac, Vildng khong bing long, cho nen khoa fi'y,<br /> Duy Anh
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2