Rèn luy n k năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong b i d ng HS gi i ệ ỹ ử ụ ị ệ ồ ưỡ ỏ
môn Đa lý 8 tr ng THCSị ở ườ
PH N M ĐUẦ Ở Ầ
1. Lí do ch n đ tài ọ ề
Trong ch ng trình b i d ng h c sinh gi i, s l ng ki n th c và cácươ ồ ưỡ ọ ỏ ố ượ ế ứ
bài t p liên quan đn Atlat chi m m t t l khá l n. Có nhi u n i dung ki nậ ế ế ộ ỉ ệ ớ ề ộ ế
th c và kĩ năng Đa lý đc th hi n ch y u qua Atlat. Atlat ngoài là ngu nứ ị ượ ể ệ ủ ế ồ
ki n th c Đa lý kh ng l ,ế ứ ị ổ ồ đc xem là “cu n sách giáo khoa” th hai, còn làượ ố ứ
m t kênh tri th c giúp hình thành nh ng ki n th c và kĩ năng Đa lý m i.ộ ứ ữ ế ứ ị ớ
Trong đ thi h c sinh gi i các c p, cũng nh thi vào l p 10 chuyên và thiề ọ ỏ ấ ư ớ
t t nghi p môn Đa lý, n i dung các câu h i liên quan đn Atlat chi m m tố ệ ị ộ ỏ ế ế ộ
ph n quan tr ng mà h c sinh r t d đt đi m cao nên các kĩ năng s d ngầ ọ ọ ấ ễ ạ ể ử ụ
Atlat đc rèn luy n t t, ng c l i h c sinh s r t d m t đi m n u nhượ ệ ố ượ ạ ọ ẽ ấ ễ ấ ể ế ư
không n m ch c các kĩ năng đó.ắ ắ
Xu t phát t th c t gi ng d y và thi h c sinh gi i môn Đa lý c p trungấ ừ ự ế ả ạ ọ ỏ ị ở ấ
h c c s , đc bi t là vi c h ng d n h c sinh ôn t p thi h c sinh gi i mônọ ơ ở ặ ệ ệ ướ ẫ ọ ậ ọ ỏ
Đa lý trong nh ng năm quaị ữ đt hi u qu ch a cao m t trong nh ng nguyênạ ệ ả ư ộ ữ
nhân là giáo viên ch a chú ý h ng d n h c sinh khai thác ki n th c t Atlatư ướ ẫ ọ ế ứ ừ
trong quá trình h c t p và ôn thi h c sinh gi i. V y đ đt k t qu cao trongọ ậ ọ ỏ ậ ể ạ ế ả
các bài ki m tra h c sinh gi i môn Đa lý c n thi t ph i có các k năng sể ọ ỏ ị ầ ế ả ỹ ử
d ng Atlat Đa lý Vi t Nam. các em có th ghi nh ki n th c thông qua Atlat,ụ ị ệ ể ớ ế ứ
t Atlat Đa lý Vi t Nam k t h p v i các ki n th c đã h c đ rút ra đc sừ ị ệ ế ợ ớ ế ứ ọ ể ượ ự
v t và hi n t ng Đa lý, trình bày và gi i thích các hi n t ng Đa lý trongậ ệ ượ ị ả ệ ượ ị
m i quan h tác đng qua l i bi n ch ng, làm rõ đc nh ng v n đ mà đố ệ ộ ạ ệ ứ ượ ữ ấ ề ề
thi yêu c u.ầ Đ h c sinh có th s d ng t t Atlat Đa lý Vi t Nam vào h c t pể ọ ể ử ụ ố ị ệ ọ ậ
và làm bài ki m tra môn Đa lý đòi h i giáo viên ph i bi t cách giúp h c sinhể ị ỏ ả ế ọ
có các kĩ năng s d ng và khai thác ki n th c t atlat, tìm đc nh ng ki nử ụ ế ứ ừ ượ ữ ế
th c Đa lý có s n ho c ti m n trong Atlat, đó là lí do c p thi t khi n tôiứ ị ẵ ặ ề ẩ ấ ế ế
1
Rèn luy n k năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong b i d ng HS gi i ệ ỹ ử ụ ị ệ ồ ưỡ ỏ
môn Đa lý 8 tr ng THCSị ở ườ
ch n đ tài ọ ề " Rèn luy n kĩ năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong b iệ ử ụ ị ệ ồ
d ng h c sinh gi i môn Đa lý 8 tr ng trung h c c s ".ưỡ ọ ỏ ị ở ườ ọ ơ ở
2. Ph m vi áp d ng sáng ki nạ ụ ế
Đ tài có th áp d ng r ng rãi trong d y h c môn Đa lý các tr ng phề ể ụ ộ ạ ọ ị ở ườ ổ
thông trên toàn qu c, và đc áp d ng t t đi v i b i d ng h c sinh gi iố ượ ụ ố ố ớ ồ ưỡ ọ ỏ
môn Đa lý các c p ph thông, ôn thi vào l p 10 chuyên cũng nh ôn thi t tị ở ấ ổ ớ ư ố
nghi p và thi đi h c.ệ ạ ọ
3. Đi m m i c a sáng ki nể ớ ủ ế
Sáng ki n đi sâu vào vi c khai thác các kh năng, các tác d ng c a Atlat đế ệ ả ụ ủ ể
rèn luy n kĩ năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam và nh m nâng cao các kĩ năngệ ử ụ ị ệ ằ
Đa lý khác, ph c v t t trong vi c h c t p và thi h c sinh gi i. Đng th i gópị ụ ụ ố ệ ọ ậ ọ ỏ ồ ờ
ph n quan tr ng vào vi c đi m i ph ng pháp d y h c và h tr giáo viênầ ọ ệ ổ ớ ươ ạ ọ ổ ợ
nâng cao ch t l ng b i d ng h c sinh gi i môn Đa lý 8 tr ng trung h cấ ượ ồ ưỡ ọ ỏ ị ở ườ ọ
c s .ơ ở
PH N N I DUNGẦ Ộ
I. Th c tr ngự ạ
1. T n t i: ồ ạ
Là ng i tr c ti p d y b i d ng h c sinh gi i trong nhi u năm qua, tôiườ ự ế ạ ồ ưỡ ọ ỏ ề
nh n th y kĩ năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam c a các em còn r t h n ch ,ậ ấ ử ụ ị ệ ủ ấ ạ ế
cá bi t m t s em không bi t Atlat Đa lý Vi t Nam là gì.ệ ộ ố ế ị ệ
Qua m t s năm b i d ng h c sinh gi i môn Đa lí l p 8, ch s d ngộ ố ỗ ưỡ ọ ỏ ị ớ ỉ ử ụ
Atlat Đa lý Vi t Nam m c đ "minh h a ki n th c'' nên k t qu h c sinhị ệ ở ứ ộ ọ ế ứ ế ả ọ
gi i ch a cao c th :ỏ ư ụ ể
Năm
h cọ
LỚ
P
TS
HS
Gi iỏKháTrung bình Y uếKém
SL %SL %SL %SL %SL %
2011-
2012
8 4 0 0000003 75,
0
01 25,
0
2
Rèn luy n k năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong b i d ng HS gi i ệ ỹ ử ụ ị ệ ồ ưỡ ỏ
môn Đa lý 8 tr ng THCSị ở ườ
2012-
2013
8 5 0 00001 20,
0
02 40,
0
02 40,
0
Qua b ng th ng kê trên, chúng ta nh n th y trong quá trình b i d ng h cả ố ậ ấ ồ ưỡ ọ
sinh gi i vi c s d ng Atlat ch v i m c đích minh h a cho n i dung bài gi ngỏ ệ ử ụ ỉ ớ ụ ọ ộ ả
thu đc k t qu th p. K t qu này đt ra cho chúng ta ph i rèn luy n kĩ năngượ ế ả ấ ế ả ặ ả ệ
s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam đ nâng cao ch t l ng hoc sinh gi i môn Đaử ụ ị ệ ể ấ ượ ỏ ị
lý 8 tr ng trung h c c s .ở ườ ọ ơ ở
- Trong quá trình b i d ng khi yêu c u các em làm vi c v i Atlat Đa lý Vi tồ ưỡ ầ ệ ớ ị ệ
Nam thì đa s ch a bi t s d ng và khai thác ki n th c nh th nào? đi u nàyố ư ế ử ụ ế ứ ư ế ề
cho th y kĩ năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam c a các em còn h n ch . ấ ử ụ ị ệ ủ ạ ế Các
em ch h c thu c ki n th c ghi trên l p “nh m t cái máy” mà không hi u gìỉ ọ ộ ế ứ ớ ư ộ ể
v b n ch t v n đ mình đang nói. Do đó vi c tìm hi u nguyên nhân và bi nề ả ấ ấ ề ệ ể ệ
pháp đ nâng cao hi u qu s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong quá trình b iể ệ ả ử ụ ị ệ ồ
d ng h c sinh gi i môn Đa lý hi n nay là r t c n thi t.ươ ọ ỏ ị ệ ấ ầ ế
2. Nguyên nhân
a. V phía giáo viên:ề
- Vi c s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong b i d ng h c sinh gi i đi v iệ ử ụ ị ệ ồ ưỡ ọ ỏ ố ớ
giáo viên còn mang tính ch t minh h a ki n th cấ ọ ế ứ
- Giáo viên nh n th c ch a đúng, ch a đy đ v vai trò c a Atlat Đa lý Vi tậ ứ ư ư ầ ủ ề ủ ị ệ
Nam trong h c t p và trong ôn thi h c sinh gi i môn Đa lý.ọ ậ ọ ỏ ị
- Giáo viên ch a m nh d n s d ng trong quá trình b i d ng trên l p doư ạ ạ ử ụ ồ ưỡ ớ
nhi u lý do nh , s d ng Atlat s m t nhi u th i gianề ư ử ụ ẽ ấ ề ờ , ph i thêm nhiêu thaoả
tác (nh chu n b h th ng câu h i, ph i đi m i ph ng pháp d y h c... )ư ẩ ị ệ ố ỏ ả ổ ớ ươ ạ ọ
- Giáo viên ch a chú ý đúng m c đn vi c rèn luy n kĩ năng s d ng Atlat Đaư ứ ế ệ ệ ử ụ ị
lý Vi t Nam cho h c sinh, do đó các em ch a có thói quen s d ng Atlat trongệ ọ ư ử ụ
h c t p cũng nh trong thi c .ọ ậ ư ử
b. V phía h c sinh:ề ọ
3
Rèn luy n k năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong b i d ng HS gi i ệ ỹ ử ụ ị ệ ồ ưỡ ỏ
môn Đa lý 8 tr ng THCSị ở ườ
- M t s em còn cho r ng môn Đa lý là môn ph ,ộ ố ằ ị ụ khó h c, khô khan cho nênọ
có s thiên l ch trong nh n th c v t m quan tr ng c a môn h cự ệ ậ ứ ề ầ ọ ủ ọ
- H c sinh ch a có ph ng pháp h c môn Đa lý nói chung và kĩ năng s d ngọ ư ươ ọ ị ử ụ
Atlat Đa lý Vi t Nam nói riêng. Do đó các em không có h ng thú, ch đngị ệ ứ ủ ộ
h c t p và tìm ki m ngu n tri th c.ọ ậ ế ồ ứ
- S l ng môn tham gia b i d ng h c sinh gi i nhi u nên các em u tiên choố ượ ồ ưỡ ọ ỏ ề ư
nh ng môn khác ( nh môn hóa h c, v t lý, toán, anh..) còn các môn khoa h cữ ư ọ ậ ọ
xã h i ít đc h c sinh l a ch n. Vì v y ch t l ng đu vào trong b i d ngộ ượ ọ ự ọ ậ ấ ượ ầ ồ ưỡ
h c sinh gi i môn Đa lý còn th p và các kĩ năng Đa lý c a các em r t h nọ ỏ ị ấ ị ủ ấ ạ
ch , do đó trong quá trình b i d ng vi c rèn luy n kĩ năng s d ng Atlat Đaế ồ ưỡ ệ ệ ử ụ ị
lý Vi t Nam r t khó khăn, đòi h i giáo viên ph i có s kiên trì. ệ ấ ỏ ả ự
T th c t và vi c phân tích nh ng nguyên nhân trên b n thân tôi đt raừ ự ế ệ ữ ả ặ
câu h i, làm th nào đ nâng cao hi u qu khai thác ki n th c t Atlat và rènỏ ế ể ệ ả ế ứ ừ
luy n cho các em các k năng s d ng Atlat đ Atlat Đa lý Vi t Nam th c sệ ỹ ử ụ ể ị ệ ự ự
tr thành ngu n tri th c th hai c a các em trong h c t p và thi h c sinh gi i,ở ồ ứ ứ ủ ọ ậ ọ ỏ
đng th i góp ph n nâng cao ch t l ng mũi nh n h c sinh gi i môn Đa lí 8ồ ờ ầ ấ ượ ọ ọ ỏ ị ở
tr ng trung h c c s . ườ ọ ơ ở
II. N I DUNG VÀ GI I PHÁPỘ Ả
1. N i dungộ
a. Vai trò c a Atlat Đa lý Vi t Nam trong b i d ng h c sinh gi iủ ị ệ ồ ưỡ ọ ỏ
- Atlat Đa lý Vi t Nam là hình nh tr c quan sinh đng c a các đi t ng Đaị ệ ả ự ộ ủ ố ượ ị
lý.
- Atlat Đa lý Vi t Nam là c s hình thành các bi u t ng Đa lý và t bi uị ệ ơ ở ể ượ ị ừ ể
t ng đ đi đn khái ni m. Atlat Đa lý Vi t Nam v a là ph ng ti n đ d yượ ể ế ệ ị ệ ừ ươ ệ ể ạ
h c nh ng nó v a ch a đng ngu n tri th c đ h c sinh khai thác. ọ ư ừ ứ ự ồ ứ ể ọ
4
Rèn luy n k năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Nam trong b i d ng HS gi i ệ ỹ ử ụ ị ệ ồ ưỡ ỏ
môn Đa lý 8 tr ng THCSị ở ườ
- Đc bi t tr c yêu c u đi m i ph ng pháp d y h c theo h ng phát huyặ ệ ướ ầ ổ ớ ươ ạ ọ ướ
tính tích c c, ch đng, sáng t o c a h c sinh thì vi c rèn luy n cho các em kĩự ủ ộ ạ ủ ọ ệ ệ
năng s d ng Atlat là r t c n thi t.ử ụ ấ ầ ế
- N u không có nh ng kĩ năng s d ng Atlat thì khó có th hi u và gi i thíchế ữ ử ụ ể ể ả
đc các s v t và hi n t ng Đa lý đng th i cũng khó t mình tìm tòi cácượ ự ậ ệ ượ ị ồ ờ ự
ki n th c Đa lý m i. Do v y vi c rèn luy n kĩ năng s d ng Atlat Đa lý Vi tế ứ ị ớ ậ ệ ệ ử ụ ị ệ
Nam là không th thi u đc trong quá trình b i d ng h c sinh gi i.ể ế ượ ồ ưỡ ọ ỏ
- Atlat Đa lý Vi t Nam có b c c r t phong phú và khoa h c nên có th giúpị ệ ố ụ ấ ọ ể
cho vi c d y h c đi trà trên l p nh t là trong b i d ng h c sinh gi i đtệ ạ ọ ạ ớ ấ ồ ưỡ ọ ỏ ạ
hi u qu , m i trang Atlat ch a đng nh ng ki n th c c th và r t phong phúệ ả ỗ ứ ự ữ ế ứ ụ ể ấ
mang đc tr ng c a môn Đa lý. Đây là m t h th ng hoàn ch nh c a các b nặ ư ủ ị ộ ệ ố ỉ ủ ả
đ, bi u đ có n i dung liên quan m t thi t v i nhau và b sung cho nhau,ồ ể ồ ộ ậ ế ớ ổ
đc s p x p theo trình t ch ng trình và n i dung sách giáo khoa v i baượ ắ ế ự ươ ộ ớ
ph n chính: Đa lý t nhiên, Đa lý kinh t - xã h i, Đa lý các vùng. Vì v yầ ị ự ị ế ộ ị ậ
Atlat Đa lý Vi t Nam đc dùng đ d y h c cho các bài nhi u kh i l pị ệ ượ ể ạ ọ ở ề ố ớ
khác nhau nh l p 8, l p 9, cũng nh trong b i d ng và thi h c sinh gi i.....ư ớ ớ ư ồ ưỡ ọ ỏ
V i vai trò to l n nh v y nên trong quá trình s d ng c giáo viên và h cớ ớ ư ậ ử ụ ả ọ
sinh c n coi Atlat Đa lý Vi t Nam v i ch c năng ch y u là “ ngu n ki nầ ị ệ ớ ứ ủ ế ồ ế
th c” ch không ch s d ng v i m c đích “minh h a” cho n i dung bàiứ ứ ỉ ử ụ ớ ụ ọ ộ
gi ng. Trong d y h c Đa lý giáo viên không là ng i “đc quy n“ s d ngả ạ ọ ị ườ ộ ề ử ụ
Atlat mà ph i là ng i t ch c, h ng d n h c sinh khai thác ki n th c tả ườ ổ ứ ướ ẫ ọ ế ứ ừ
Atlat. Giáo viên c n ph i rèn luy n cho h c sinh kĩ năng s d ng Atlat, thôngầ ả ệ ọ ử ụ
qua đó đ rèn luy n các kĩ năng đa lí và ph ng pháp t h c cho h c sinh.ể ệ ị ươ ự ọ ọ
b. Các kĩ năng s d ng Atlat Đa lý Vi t Namử ụ ị ệ
- Kĩ năng làm vi c v i b n đ trong Atlat Đi lý Vi t Namệ ớ ả ồ ạ ệ
- Kĩ năng s d ng bi u đ trong Atlat Đa lý Vi t Namử ụ ể ồ ị ệ
- Kĩ năng phân tích lát c t đa hình trong Atlat Đa lý Vi t Namắ ị ị ệ
5
