SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
RÈN PHƯƠNG PHÁP GIẢI
BÀI TẬP HOÁ HỌC 8 THCS
I- Phần mở đầu
I.1. Lý do chọn đề tài:
I.1.1. Cơ sở lý luận:
Cùng với sự phát triển của xã hội, các nhu cầu của con người ngày mé
tăng về vật chất lẫn tinh thần. Hơn nữa, con người ngày càng muốn hiểu rộng
hơn về thế giới. Không bao giờ bằng lòng với những kiến thức mà mình đã có
mà luôn có xu hướng tìm hiểu, khám phá thế giới.
Xuất phát từ đặc trưng của bộ môn Hoá học 8 là bộ môn mới mẻ, cung
cấp cho học sinh những kiến thức mở đầu về chất và quy luật biến đổi chất
này thành chất khác. Mọi khái niệm, định luật, tính chất của các chất đều bắt
đầu được xây dựng từ cơ sở thực nghiệm khoa học. Mặt khác, ngôn ngữ hoá
học lại khá khó so với các ngôn ngữ thông thường. Việc tiếp thu các khái
niệm, kiến thức, định luật về lý thuyết và bài tập về đơn chất, hợp chất, chất
tinh khiết, nguyên tố hoá học, nguyên tử, phân tử...; dung dịch và độ tan của
các chất... do đặc thù riêng của bộ môn Hoá học.
*Xuất phát từ mục tiêu chương trình Hoá học 8, cụ thể là:
- Về mặt kiến thức: Giúp học sinh tiếp thu được hệ thống kiến thức phổ
thông, cơ bản và thiết thực đầu tiên về Hoá học bao gồm hệ thống các khái
niệm cơ bản, định luật và một số chất hoá học quan trọng. Những kiến thức
này giúp học sinh tiếp tục học lên cấp cao hơn hoặc bước đầu vận dụng những
hiểu biết của mình vào cuộc sống sản xuất.
- Về kỹ năng: Bước đầu rÌn cho học sinh một số kỹ năng cơ bản và phổ
thông như: Quan sát, phân loại các dạng bài tập; kỹ năng phân tích tổng hợp,
phán đoán, dự đoán các hiện tượng của các phản ứng hoá học xảy ra; rèn cho
học sinh nhận dạng bài tập nhanh.
Ví dụ: Khi đọc đề bài, các em dã định hình về phương pháp giải bài tập
này như thế nào.
- Về tình cảm, thái độ: Bồi dưỡng cho học sinh lòng ham thích học bộ
môn, say mê làm bài tập, có niềm tin vào sự tồn tại và biến đổi của vật chất
hoá học. Học sinh có ý thức tuyên truyền và vận dôn»onhngx hiểu biết của
mình vào đời sống sản xuất ở gia đình và địa phương. Ngoài ra còn rèn luyện
cho học sinh những phẩm chất cần thiết như: Cẩn thận, tỉ mỉ, trung thực,
chính xác, yêu chân lý khoa học. Từ đó có trách nhiệm với bản thân, gia đình,
cộng đồng, xã hội.
*Xuất phát từ điểm đổi mới của chương trình Hoá học THCS so với
chương trình cũ:
- Coi trọng việc tư duy, đảm bảo tính cơ bản, khoa học, hiện đại.
- Coi trọng hình thành và phát triển trí tuệ của học sinh.
- Chú ý mối quan hệ giữa đại trà với nâng cao giữa phân dạng và lan
man.
*Xuất phát từ nội dung, chương trình sách giáo khoa mới là:
Coi trọng việc rèn luyện kỹ năng giải bài tập hoá học cho học sinh như
kỹ năng tÝnhho¸ trị, kỹ năng viết phương trình và cân bằng phương trình,
công thức hoá học vì môn Hoá học 8 là môn khó và mới mẻ đối với học sinh
THCS mà bài tập hoá học thì đa dạng và phong phú.
*Xuất phát từ vai trò và tầm quan trọng của hệ thống hoá các dạn
bài tập hoá học:
Bài tập hoá học là phương tiện đắc lực để rèn luyện và phát triển tư duy
cho học sinh, là công cụ hiệu nghiệm để kiểm tra, đánh giá kiến thức học sinh
và kỹ năng vận dụng lý thuyết vào các dạng bài tập cơ bản.
I.1.2. Cơ sở thực tiễn:
- Qua thực tế giảng dạy nhiều năm, tôi thấy phương pháp giải bài tập
của học sinh còn non yếu. Nhiều học sinh hiểu lý thuyết song khi vận dụng
các em không thể tìm ra cách giải bài tập này như thế nào, không biết nên bắt
đầu từ đâu, không thể lập luận lời giải sao cho phù hợp với yêu cầu của bài ra.
Ví dụ: Khi các em hiểu hoá trị mà khi viết các công thức hoá học của
các hợp chất là vẫn sai vì các em không nắm vững bản chất cách viết như thế
nào.
Nhất là các bài tập chương III "Mol và tính toán hoá học". Đây là
chương quan trọng, nội dung kiến thức chương này có liên quan đến học ở
các lớp trên.
- Từ năm học 2004- 2005, sách giáo khoa mới có sự thay đổi đưa thêm
chương VI "Dung dịch". Trước đây ở lớp 9 mới học các khái niệm về dung
dịch, độ tan, nồng độ dung dịch cùng với nội dung bài tập rất đa dạng và
phong phú, làm cho học sinh gặp rất nhiều khó khăn nếu các em không định
dạng nổi các bài tập.
=> Từ những cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn, chúng ta đã nhận thấy
việc "Rèn phương pháp giải các loại bài tập hoá học THCS" là một việc
làm cấp bách và cần thiết. Nó như một chìa khoá mở ra nhằm nâng cao chất
lượng học tập bộ môn Hoá học, giúp học sinh chủ động giải được các dạng
bài tập cơ bản.
I.2. Mục đích nghiên cứu:
- Thông qua việc giảng dạy nhiều năm và trong quá trình kiểm tra, đánh
giá thấy được những ưu, nhược điểm của học sinh khi vận dụng kỹ năng vào
giải các bài tập.
- Xuất phát từ yêu cầu nội dung của chương trình cải cách.
- Phân loại các dạng bài tập hoá học, vì mỗi loại bài có một kỹ năng
giải cụ thể.
- Khi nghiªn cứu về phương pháp giải xong hoạt động của học sinh là
trọng tâm, song giáo viên vẫn phải là người đạo diễn để giúp các em giải các
bài tập cụ thể.
I.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu:
- Do thời gian có hạn, đề tài chỉ tập trung phương pháp giải các dạng
bài tập hoá học THCS.
- Địa điểm: Trường THCS Đức Chính, huyện Đông Triều.
I.4. Đóng góp mới về mặt lý luận, về mặt thực tiễn:
Xuất phát từ đặc trưng của bộ môn Hoá học là một môn khoa học thực
nghiệm; mọi khái niệm, kiến thức, tính chất các chất đều được xây dựng từ cơ
sở của thí nghiệm chứng minh. Song trên thực tế ở trường THCS Đức Chính
còn nhiều hạn chế về mặt ý thức, nhận thức của học sinh còn chưa say mê
trong học tập.
Mặt khác, kiến thức hoá học lại khá trừu tượng, khó nhớ, khó hiểu; dẫn
đến viÖc nhận biết, suy đoán để giải các bài tập gặt rất nhiều khó khăn, không
định hình được cách giải bài tập ra sao, không suy đoán được phương pháp
giải bài tập như thế nào, nhất là dạng bài tập hiệu suất, hỗn hợp, chất dư...
Nhiều học sinh khi giải bài tập xong không hình thành nổi phương
pháp giải ra sao, giải không có hệ thống, không tìm ra được mối quan hệ giữa
đầu bài cho và yêu cầu bài cần giải quyết.
- Bên cạnh đó, có một số học sinh tìm ra được kết quả song lý luận
không chặt chẽ, chưa đem lại được tính thuyết phục. Do đó "Phương pháp
giải các dạng bài toán hoá học" là một vấn đề quan trọng cần được quan tâm
và giải quyết.
