1
MỤC LỤC
Trang
Mục lục 1
Phần 1 : MỞ ĐẦU 2
1. Lý do chọn đề tài 2
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 3
4. Phương pháp nghiên cứu 3
5. Điểm mới của đề tài 3
Phần 2 : NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận 4
2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu 4
3. Một số giải pháp thực tế gây hứng thú học tập lịch sử bằng việc sử dụng
thơ – văn 6
a) Phương pháp sử dụng thơ – văn 6
b) Cách sử dụng tài liệu thơ - văn trong dạy học lịch sử Việt Nam
lớp 11 7
4. Kết quả đạt được 11
5. Một số lưu ý khi sử dụng tài liệu thơ – văn
trong giờ học lịch sử 12
Phần 3: KẾT LUẬN 13
Tài liệu tham khảo 14
Phụ lục 15
Giáo án tham khảo 15
Danh sách học sinh và điểm số chứng minh 22
2
Phần 1: MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, dạy và học lịch sử đang thu hút sự quan tâm chú ý
của toàn xã hội. Trước sự quan tâm ấy , chúng tôi – những giáo viên dạy môn lịch
luôn trăn trở về việc dạy của mình. Làm sao để nâng cao chất lượng dạy học lịch sử,
làm sao để các em yêu thích môn lịch sử và học môn lịch sử ngày càng có hiệu quả
hơn.
Là môn học có nhiều ưu thế trong việc giáo dục tư tưởng tình cảm đối với thế
hệ trẻ, những kiến thức lịch sử không chỉ đơn thuần dạy cho các em biết yêu, ghét
trong đấu tranh giai cấp, biết yêu quý lao động, trân trọng cái đẹp mà còn góp phần
định hình cho học sinh cách ứng xử đúng đắn trong cuộc sống bởi “Bắt nguồn từ một
sự thực là trong khoa học Lịch sử có những yếu tố nghệ thuật”.
Ngày nay, dưới sự phát triển của khoa học kĩ thuật thì vai trò môn Lịch sử
trong các trường học đã dần bị mờ nhạt bởi các môn học khoa học tự nhiên khác. Sở
dĩ có điều đó là vì trong ý nghĩ của nhiều người thì môn Lịch sử thực sự không cần
thiết, mà chỉ là một môn học phụ. Thực tế trong những năm gần đây, chất lượng thi
vào đại học của khối C rất thấp mà chủ yếu là ở môn Lịch sử, các điểm cao trong môn
Lịch sử ngày càng hiếm, thậm chí số điểm liệt trong môn này lại có xu thế gia tăng.
Vậy làm thế nào để nâng cao hơn chất lượng dạy và học của môn này? Làm thế nào
để thu hút sự chú ý của học sinh trong giờ dạy học lịch sử? Làm thế nào để giúp học
sinh dễ dàng ghi nhớ các sự kiện lịch sử?… Đó là vấn đề được đặt ra không chỉ đối
với mỗi thầy cô giáo mà cả đối với các em học sinh và các ban ngành khác.
Để giải quyết vấn đề trên, giáo viên phải tổ chức một cách linh hoạt các hoạt
động của học sinh từ khâu đầu tiên đến khâu kết thúc giờ học, áp dụng nhiều phương
pháp dạy học, ví như: Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan; phương pháp hướng
dẫn học sinh ghi nhớ sự kiện lịch sử, phương pháp liên môn, nắm vững và sử dụng
sách giáo khoa, vở bài tập, tiến hành công tác ngoại khoá... Trong đó việc dạy học
liên môn được xem là một trong những phương pháp thu hút sự chú ý của học sinh
vào nội dung bài học lịch sử, đồng thời giúp học sinh nắm vững hơn những kiến thức
lịch sử.
Nhằm góp phần vào việc đổi mới phương pháp dạy học nói chung, dạy học lịch
sử nói riêng, đồng thời giảm bớt số lượng học sinh yếu kém trong nhà trường và phát
huy hết năng lực của các em khá giỏi nắm chắc được kiến thức bài học và hiểu sâu
hơn các sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử, tôi đã chọn chủ đề: “Sử dụng thơ – văn
để tạo sự hứng thú cho học sinh trong giờ học Lịch sử Việt Nam lớp 11” để thực
hiện đề tài sáng kiến kinh nghiệm trong năm học 2014 - 2015 vừa qua.
2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3
Qua việc nghiên cứu đề tài bản tôi mong muốn đóng góp một phần nhỏ về
phương pháp dạy học lịch sử nhằm tăng cường sự hứng thú của học sinh trong giờ
học lịch sử. Đồng thời qua đề tài sẽ giúp chúng ta xác định được những nội dung văn
thơ nào có thể và cần sử dụng trong dạy học lịch sử Việt Nam
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài đi sâu nghiên cứu việc “Sử dụng thơ – văn để tạo sự hứng thú cho học
sinh trong giờ học Lịch sử Việt Nam lớp 11”. Đối tượng nghiên cứu mà tôi áp dụng
cho đề tài này là lớp 11a4 và 11a10 của trường THPT Trần Văn Bảy.
4. Phương pháp nghiên cứu
- Tìm hiểu thực trạng học môn lịch sử của học sinh.
- Khảo sát kiến thức Lịch sử của học sinh thông qua bài kiểm tra.
- Sưu tầm tư liệu về thơ – văn có liên quan đến những nội dung, sự kiện, nhân
vật lịch sử.
- Áp dụng các nội dung sưu tầm tương ứng, phù hợp với từng tiết dạy Lịch sử.
- Đánh giá kết quả thực hiện qua các bài kiểm tra.
5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu
Trong những năm 60 của thế kỉ XX, người ta đã đưa ra ý tưởng dạy học liên
môn và việc dạy này đã được áp dụng ở một số nơi trên thế giới. Ở Việt Nam, dạy học
liên môn là một trong những nguyên tắc quan trọng. Tuy nhiên việc áp dụng cụ thể
trong từng môn học, trong từng bài học thì vẫn còn lẻ tẻ, rời rạc. Đề tài sáng kiến kinh
nghiệm: “Sử dụng thơ – văn để tạo sự hứng thú cho học sinh trong giờ học Lịch
sử Việt Nam lớp 11” sẽ góp một phần nhỏ vào việc hệ thống lại những mảnh rời rạc
ấy, tìm tòi nội dung giao thoa giữa các môn học, bổ sung cho nhau, làm sáng tỏ hơn
những kiến thức mà học sinh được học trong mỗi môn. Áp dụng việc dạy học liên
môn sẽ nâng cao chất lượng học tập và làm tăng thêm hiệu quả dạy học lịch sử.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi đã có nhiều thuận lợi và cũng gặp không ít
khó khăn do sự chi phối của công việc, đặc biệt là ở một số nội dung, nguồn tư liệu
tham khảo ứng dụng còn ít nên chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, rất
mong được quí đồng nghiệp góp ý để cho đề tài được thực hiện ngày càng hoàn thiện
hơn!
Xin trân trọng cảm ơn!
4
Phần 2: NỘI DUNG
1 Cơ sở lý luận
Chúng ta đã biết, trong nhà trường phổ thông, cũng như các môn Khoa học tự
nhiên, các môn thuộc Khoa học xã hội như Văn học, Lịch sử,… có vai trò hết sức to
lớn trong việc hình thành và giáo dục nhân cách, đạo đức đối với học sinh nên giữa
các môn này lại càng liên quan và hệ thống hơn.
Đối tượng nghiên cứu của Văn học cũng như Sử học đều là Con người, những
vấn đề xã hội,…..Văn học ngợi ca vẻ đẹp của non sông, đất nước, ca ngợi những con
người mang phẩm chất tốt đẹp, cao quý cũng như đã kích lên án cái xấu của họ thì
Lịch sử cũng ghi nhận công lao, đóng góp của những con người ấy (nhân vật lịch sử)
và phán xét nghiêm minh đối với những người có tội với dân, với nước. Trong thực tế
có không ít người vừa là nhà văn, nhà thơ đồng thời là nhà sử học mà Bác Hồ kính
yêu của chúng ta là một ví dụ điển hình. Người vừa là nhà giáo dục lớn vừa là nhà
nghiên cứu lịch sử nổi tiếng, là tác giả của rất nhiều tác phẩm thơ văn nổi tiếng:
Tuyên ngôn độc lập, Vi hành, Ngục trung nhật kí,….. Người đã từng dạy chúng ta
rằng:
“Dân ta phải biết sử ta
Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”
Là một giáo viên giảng dạy đòi hỏi chúng ta phải có lòng nhiệt huyết với nghề
để góp phần đào tạo thế hệ trẻ cho quê hương đất nước. Giảng dạy với phương pháp
phù hợp sẽ giúp cho học sinh tiếp nhận được những giá trị tri thức quí báu của lịch sử,
đồng thời qua đó góp phần bồi dưỡng phẩm chất, năng lực cho các em. Và để làm
được điều đó chúng ta phải dạy cho học sinh hiểu biết những sự kiện lịch sử, những
qui luật lịch sử qua các thời đại. Dạy lịch sử tốt sẽ cho các em học sinh say mê với
dân tộc, say mê và tự hào về những giá trị truyền thống của dân tộc.
2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu:
Trường THPT Trần Văn Bảy tọa lạc cạnh quốc lộ 1A, trường được trang bị cơ
sở vật chất khá đầy đủ và khang trang, tuy nhiên một số phương tiện dạy học còn hạn
chế, nhất là đối với các môn xã hội. Bên cạnh đó, nhiều học sinh nhà xa hoặc có hoàn
cảnh gia đình khó khăn nên phần nào cũng ảnh hưởng đến việc học tập. Mặc dù vậy
nhưng thầy và trò trường THPT Trần Văn Bảy đã không ngừng phấn đấu vươn lên và
đã đạt được nhiều thành tích trong thời gian qua.
Ở trường, trong việc dạy học nói chung, mỗi người giáo viên đều rất quan tâm
đến việc tiếp thu kiến thức của học sinh về chính bộ môn mình phụ trách.Đại đa số
giáo viên đều cố gắng tìm hiểu đưa ra những phương pháp dạy học theo hướng phát
huy tính tích cực của học sinh thông qua các phương pháp dạy học: Nêu vấn đề, giải
5
quyết vấn đề, thảo luận nhóm, trực quan, lập niên biểu, vấn đáp,… Thông qua trình
bày sinh động giàu hình ảnh của giáo viên trong tường thuật, miêu tả, kể chuyện hoặc
nêu đặc điểm của nhân vật lịch sử; giáo viên đã tích cực hướng dẫn học sinh trao đổi,
thảo luận nhóm, so sánh, giải thích một cách tích cực. Giúp học sinh dễ dàng nắm bắt
kiến thức, hiểu sâu hơn về bản chất, vai trò và ý nghĩa của sự kiện, hiện tượng lịch sử.
Trong quá trình giảng dạy giáo viên đã kết hợp các đồ dùng dạy học, khai thác một
cách triệt để các đồ dùng và phương tiện dạy học như: tranh ảnh, bản đồ, lược đồ
SGK, hiện vật, phim đèn chiếu,…từng bước ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy
học lịch sử.
Riêng đối với môn Lịch sử, mặt dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng
trong giáo dục thế hệ trẻ nhưng hiện nay việc dạy học lịch sử chưa hoàn thành đầy đủ
hết vai trò của mình và một thực tế đáng buồn là nhiều học sinh không thích học môn
Lịch sử, xem nhẹ môn Lịch sử. Các em tiếp thu kiến thức một cách hời hợt, thiếu
chính xác, thiếu hệ thống vì đa phần các em cho rằng học Lịch sư phải ghi nhớ quá
nhiều sự kiện khô khan, Lịch sử là một môn học nghiên cứu về quá khứ mà quá khứ
là những cái đã qua không thể thay đổi nên chỉ học cho qua chứ không có gì để vận
dụng vào thực tế.
Tình trạng trên do nhiều nguyên nhân gây nên song cơ bản không phải do bản
thân môn Lịch sử mà do quan niệm, phương pháp dạy học chưa phù hợp, chưa đáp
ứng yêu cầu môn học đề ra; trong tiết học Lịch sử nhiều giáo viên chỉ tường thuật,
nhồi nhét các sự kiện lịch sử cho học sinh làm cho giờ học trở nên cứng nhắc và khô
khan, làm cho học sinh chán nản và thậm chí không yêu thích bộ môn Lịch sử, dẫn
đến kết quả của bộ môn không cao; nhiều học sinh chưa đầu tư cho môn học Lịch sử
vì cho rằng môn học này là môn học phụ... nên chất lượng dạy học của bộ môn chưa
cao, chưa đáp ứng yêu cầu giáo dục.
Thực tế đầu năm học 2014 - 2015, tôi được phân công dạy môn Lịch sử lớp
11a4 và 11a10 . Kết quả kiểm tra đầu năm môn Lịch sử đạt tỉ lệ điểm dưới trung bình
còn nhiều, cụ thể :
Lớp
Tổng số HS
Điểm giỏi
Điểm khá
Điểm TB
Điểm dưới TB
11a4
31
06(19.4%)
10(32.2%)
9(29%)
06(19.4%)
11a10
30
01(3.4%)
13(43.3%)
13(43.3%)
03(10%)
Theo bảng thống kê trên thì tỉ lệ học sinh có điểm dưới trung bình còn cao, nhất
là ở lớp 11a4 có đến 19,4% học sinh đạt điểm dưới trung bình.
Những bộ môn lân cận sẽ làm phong phú tri thức học sinh về bộ môn Lịch sử
và chính bộ môn Lịch sử sẽ hỗ trợ cho các bộ môn láng giềng khác. Người giáo viên
Lịch sử cần quan tâm tới sự tác động lẫn nhau của các môn học.
