SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GV : NGUYỄN THỊ MỸ HIỀN
- 1 – TRƯỜNG THCS SƠN THỦY
MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC
BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI MÔN SINH HỌC 8 Ở TRƯỜNG THCS
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu đề tài:
Theo “chiến lược con người” của Đảng và Nhà nước ta đã chỉ rõ với mục tiêu:
“Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” đã được cụ thể hoá trong
nhiều văn kiện của Đảng và Nhà nước. Đặc biệt trong xu thế hội nhập quốc tế mục
tiêu “Bồi dưỡng nhân tài” càng được Đảng và Nhà nước quan tâm hơn “Hiền tài là
nguyên khí quốc gia”. Đất nước muốn phồn thịnh đòi hỏi phải có những người tài để
giúp nước. Hiện nay, chúng ta đang trong xu thế hội nhập nền kinh tế quốc tế, gia
nhập WTO thì nhân tài là một trong những yếu tố để chúng ta có thể tiếp cận với sự
tiến bộ khoa học công nghệ của các nước trong khu vực và trên thế giới.
Thực tế hiện nay ở các trường THCS về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi đã
được chú trọng song vẫn còn những bất cập nhất định như:cách phát hiện, tuyển chọn,
phương pháp giảng dạy chưa tối ưu, chưa tìm ra được hướng đi cụ thể cho công
tác này. Từ những bất cập trên dẫn đến hiệu quả bồi dưỡng không đạt được như ý
muốn.
Trong các môn học ở bậc trung học cơ sở cụ thể là khối 8 thì bộ môn sinh học
hiện nay vẫn còn xem là bộ môn phụ ít được phụ huynh và học sinh quan tâm, do đó
khi được nhà trường phân công bồi dưỡng học sinh giỏi môn sinh 8 bản thân tôi rất
trăn trở vì những lý do đó nên để đảm bảo chất lượng đại trà ổn định và vững chắc là
một điều khó đối với bộ môn sinh mà ở đây đỏi hỏi chất lượng bồi dưỡng học sinh
giỏi phải ngang tầm với các trường có chất lượng cao nên bản thân rất lo lắng và sợ
mình không thực hiện tốt được nhiệm vụ nhà trường giao. Nhưng cùng với sự phát
triển giáo dục của cả nước, của tỉnh, của huyện chất lượng giáo dục của nhà trường đã
có những sự phát triển vượt bậc. Được sự quan tâm của Đảng và nhà nước, của các
cấp chính quyền, của nhà trường, đồng nghiệp nên bản thân tôi cũng như những giáo
viên khác lại càng suy nghĩ nhiều hơn phải làm như thế nào đây để nâng cao chất
lượng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn sinh 8. Chính những điều đó đã thôi thúc
tôi suy nghĩ, trăn trở qua nhiều năm bồi dưỡng. Câu hỏi làm thế nào để chất lượng bộ
môn sinh học ngày càng cao và bền vững, mũi nhọn học sinh giỏi bộ môn này ngày
càng sánh được với các bộ môn học khác và ngang tầm với chất lượng các trường có
chất lượng cao. Nhận thức được vai trò của việc bồi dưỡng học sinh giỏi và muốn góp
phần vào công tác phát triển và bồi dưỡng HSG môn sinh học 8 ở trường tôi đang
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GV : NGUYỄN THỊ MỸ HIỀN
- 2 – TRƯỜNG THCS SƠN THỦY
công tác do đó tôi chọn đề tài : “ Một số biện pháp nâng chất lượng bồi dưỡng học
sinh giỏi môn sinh 8 ở trường THCS”
Nội dung đề cập của đề tài là những biện pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng
HSG giúp các em tìm hiểu sâu về một loài động vật cao nhất trên bậc thang tiến hóa -
con người, về những điều bí ẩn trong chính bản thân các em. Khi đã hiểu rõ, nắm chắc
các kiến thức đó, các em sẽ tự tin trong học tập, trong thi cử, vận dụng được những
kiến thức khoa học bộ môn vào cuộc sống, góp phần giữ vững cái nôi học sinh giỏi
của nhà trường của quê hương tôi. Đồng thời sáng kiến này cũng góp phần vào việc
“Đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” cho địa phương, cũng như cho đất nước.
Trong những năm gần đây với đề tài này đã có một số người nghiên cứu song vẫn
còn chung chung, chưa đưa ra được những giải pháp cụ thể. Nếu có thì giải pháp chưa
trọng tâm và khả năng ứng dụng chưa cao.
2. Điểm mới của đề tài:
Đề tài: “ Một số biện pháp nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn
sinh 8 ở trường THCS” đã đưa ra được một số biện pháp cụ thể nhằm nâng cao chất
lượng trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn sinh học 8, đã xác định được tư
tưởng cho học sinh làm cho học sinh yên tâm và có hứng thú trong học tập, không còn
xem môn sinh là môn phụ. Đã biết tích hợp bộ môn mình với bộ môn khác đặc biệt là
môn toán, môn lý, môn mỹ thuật để tăng thêm hứng thú và sự say mê học tập cho học
sinh .
Đề tài còn nêu lên được việc đổi mới cách dạy của thầy và đổi mới cách học của
trò nhằm góp phần tích cực vào việc thực hiện Nghị quyết số: 29-NQ/TW ngày 04
tháng 11 năm 2013 của Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa,
hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế.
3. Phạm vi áp dụng đề tài:
- Phạm vi đề tài của tôi đề cập đến là một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng
học sinh giỏi bộ môn sinh học 8 được áp dụng tại nơi tôi công tác từ năm 2014-2015
và có thể tiếp tục áp dụng trong các năm học sau với tinh thần rút ra những bài học
kinh nghiệm và có sửa đổi,bổ sung cho phù hợp với các đối tượng và giai đoạn cụ thể
. Mặt khác đề tài có thể áp dụng đối với các đơn vị có những nét tương đồng với đơn
vị ở vùng khá thuận lợi.
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GV : NGUYỄN THỊ MỸ HIỀN
- 3 – TRƯỜNG THCS SƠN THỦY
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Thực trạng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi bộ môn sinh học 8 ở trường
THCS hiện nay .
* Thuận lợi:
Hiện nay, giáo dục ở các trường luôn được các cấp chính quyền đặc biệt quan tâm.
Vì thế cơ sở vật chất, điều kiện dạy học đã có nhiều đổi mới. Đa số là trường đạt
chuẩn quốc gia. Học sinh được ngồi học trong các phòng học khang trang đầy đủ
trang thiết bị cần thiết cho mỗi lớp học. Hệ thống điện, đường, trường trạm đã được
đầu tư trực tiếp đến các hộ gia đình do đó đời sống vật chất tinh thần của bà con được
nâng cao. Chế độ chính sách hỗ trợ học sinh nghèo học sinh vượt khó được thực hiện
kịp thời nên đã giải quyết được những khó khăn cho học sinh trong cuộc sống và
trong học tập.
Nhận thức của phụ huynh về việc học đã có sự chuyển biến tích cực vì thế gia đình
đã dành một sự đầu tư cơ bản cho con em học tập. Chất lượng học tập của các em đã
có những tiến bộ rõ rệt và mang tính ổn định vững chắc. Phong trào thi đua học tập
trong học sinh ngày càng rõ nét. Từ đó đã xuất hiện nhiều tấm gương học tốt tiêu biểu.
Các em đã mạnh dạn tham gia các lớp bồi dưỡng học sinh giỏi, học sinh năng khiếu
do nhà trường tổ chức và đã gặt hái được những thành tích đáng kể góp phần xây
dựng phong trào học tập của xã nhà ngày một đi lên.
Bên cạnh đó, nhà trường rất quan tâm đến công tác mũi nhọn học sinh giỏi, học
sinh năng khiếu. Từ việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cho đến phân công chỉ đạo
giáo viên phụ trách đều chi tiết, lựa chọn kĩ càng. Tài liệu tham khảo cho giáo viên và
học sinh đã được đầu tư cơ bản, đáp ứng đủ nhu cầu dạy học trong quá trình bồi
dưỡng. Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm chỉ đạo sâu sát mũi nhọn bồi dưỡng
từng môn học. Luôn động viên tiếp sức cho giáo viên và học sinh trong quá trình bồi
dưỡng. Tham gia dự giờ để tư vấn thêm cho giáo viên trong quá trình bồi dưỡng. Đề
ra những chính sách mang tính thi đua thiết thực, khen thưởng rõ ràng để thầy và trò
có động lực cố gắng phấn đấu đạt hiệu quả cao.
Chất lượng đội ngũ giáo viên công tác tại các trường đã đạt và vượt chuẩn trên 70
%, đáp ứng kịp thời nhu cầu dạy học theo hướng đổi mới và hiện đại. Giáo viên đã
nắm chắc được hệ thống các phương pháp dạy học bộ môn, biết phối hợp khá linh
hoạt các phương pháp dạy học; tổ chức được các hình thức học tập của học sinh khá
đa dạng, phong phú nên đã tạo ra nhiều tiết dạy sinh động, hấp dẫn, lôi cuốn được học
sinh vào quá trình khám phá, tìm tòi lí thú. Sự hỗ trợ tích cực của công nghệ thông tin
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GV : NGUYỄN THỊ MỸ HIỀN
- 4 – TRƯỜNG THCS SƠN THỦY
cũng như các phương tiện thiết bị dạy học ngày càng đồng bộ đã góp phần nâng cao
chất lượng thiết thực ở các trường học .
Nhiều giáo viên có thời gian công tác lâu năm nên đã tích lũy được khá nhiều kinh
nghiệm bồi dưỡng học sinh giỏi. Giáo viên đã nắm chắc đối tượng học sinh trong dạy
học để kèm cặp giúp đỡ, phân loại được các kiểu bài trong dạy học bộ môn. Từ đó xác
định được học sinh còn yếu ở điểm nào để khắc sâu thêm.
Đối với bộ môn sinh học, công tác giảng dạy gắn với thực tế cuộc sống giúp học
sinh khám phá được những điều mới mẽ thông qua bài học. Trong dạy học, tôi rất
quan tâm đến việc vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống để giải thích các hiện
tượng sinh học xảy ra xung quanh làm kích thích hứng thú học tập của học sinh đối
với bộ môn. Học sinh đã mạnh dạn trao đổi trong học tập để nắm chắc vấn đề. Một số
em đã sưu tầm thêm các tài liệu tham khảo để nghiên cứu sâu hơn các đơn vị kiến
thức đã học từ đó nắm chắc hơn kiến thức bộ môn. Bên cạnh đó, giáo viên đã thực
hiện tốt các kĩ năng cơ bản về thao tác biểu diễn thí nghiệm trực quan, sử dụng hiệu
quả thiết bị dạy học sẵn có và tự làm nên đã lôi kéo, kích thích được hứng thú học
sinh trong học tập.
* Khó khăn:
Bên cạnh những thuận lợi đó, như tôi đã đề cập ở phần mở đầu, đối tượng học sinh
mà tôi bồi dưỡng là đối tượng học sinh còn lại sau khi các đội tuyển Hoá, Lý, Tin,
Lịch sử, Địa Lý đã chọn, các em không có hứng thú đối với bộ môn. Gia đình chưa có
sự quan tâm đúng mức tới việc học và bồi dưỡng bộ môn sinh. Mặt khác đa số các em
mới chỉ là nhưng học sinh có học lực khá .
Kiến thức bộ môn sinh học 8 - môn giải phẩu sinh lí người là một bộ môn khó và
nhiều đơn vị kiến thức. Việc ghi nhớ các khái niệm sinh lí, giải phẩu, vệ sinh, y học
của con người đòi hỏi người học phải chăm chỉ siêng năng, có phương pháp học tập
khoa học mang tính tư duy lô gíc mới nắm chắc được. Mà đối tượng dạy học của tôi
đa số là học sinh có học lực khá, không có hứng thú với bộ môn.
Tôi cũng như đồng nghiệp của tôi ở trường phần nhiều đều là những giáo viên trẻ,
có nhiều nhiệt tình trong dạy học song kinh nghiệm bồi dưỡng chưa nhiều nên vẫn
còn ôm đồm nhồi nhét quá nhiều kiến thức nâng cao trong quá trình bồi dưỡng.
Số lượng học sinh của trường nhiều trên 400 học sinh được chia làm 14 lớp , trung
bình trên 30 em/lớp, nhiều em ở trái tuyến nên đi học xa, ở trường hình thành lớp
chọn nên chủ yếu là chọn đối tượng bồi dưỡng ở lớp chọn, do đó khi thiếu số lượng
thì phải chọn ở các lớp còn lại với số lượng ít do đó một số em không có bạn cùng lớp
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM GV : NGUYỄN THỊ MỸ HIỀN
- 5 – TRƯỜNG THCS SƠN THỦY
học nên không tham gia bồi dưỡng có những em tham gia thì đa số với tình trạng
không hứng thú với bộ môn. Số lượng học sinh có đủ điều kiện bồi dưỡng ít, số môn
bồi dưỡng khá nhiều nên việc lựa chọn có khi trùng lặp học sinh ở các bộ môn. Ban
giám hiệu nhà trường có khi phải can dự vào việc lựa chọn học sinh bồi dưỡng. Thực
trạng đó dẫn đến có sự ảnh hưởng đến chất lượng dạy học và kết quả bồi dưỡng bộ
môn.
Điều kiện hoàn cảnh gia đình của một số em còn khó khăn nên việc quan tâm của
gia đình đến học tập của các em còn hạn chế nhiều, nhìn chung còn phó mặc cho giáo
viên và nhà trường. Tài liệu tham khảo của các em hoàn toàn do giáo viên sưu tầm và
mượn thêm từ thư viện nhà trường, sưu tầm ở trên mạng. Bên cạnh đó, công tác tự
học, tự nghiên cứu ở nhà của học sinh còn hạn chế. Các em chưa có thói quen tự học,
sáng tạo trong học tập. Việc học còn phụ thuộc quá nhiều vào việc giảng dạy trên lớp
chính khóa và bồi dưỡng của giáo viên nên vấn đề học bài, khắc sâu kiến thức ở nhà
của các em chưa thật chu đáo, thiết thực.
BẢNG SỐ 1
Chất lượng khảo sát đầu năm môn sinh học 8 để lựa chọn học sinh giỏi:
Năm học: 2014-2015
Lớp Sĩ
số
Giỏi Khá TB Yếu Kém TB↑
SL
% SL % SL
% SL
% SL % SL
%
8A 29 4 13,8
8 27,6
13
48,8 4 13,8
0 0 25
86,2
8B 35 0 0 8 22,9
17
48,6 10
28,6
0 0 25
71,4
8C 31 0 0 7 22,6
17
54,8 9 29 0 0 22
71
95 4 4,2 23 24,2
47
49,5 23
24,2
0 0 73
76,8
Kết quả cho thấy tỉ lệ học sinh giỏi còn thấp 4,2 %, trước thực trạng trên, để
khơi dậy trong các em sự hứng thú học tập, yêu thích bộ môn, say mê khám phá, tìm
tòi kiến thức, phát triển tư duy, tính sáng tạo cho học sinh, nhằm nâng cao chất lượng
dạy học, và giúp học sinh học giỏi hơn môn sinh 8 tôi đi vào nghiên cứu và áp dụng
thực tiễn đề tài: “ Một số biện pháp nâng cao chất bồi dưỡng học sinh giỏi môn sinh
8 ở trường THCS”
