Trêng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 1
S¸ng kiÕn kinh nghiÖm
G©y høng thó häc m«n sinh häc 7
* Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ V©n Anh
* Tæ : Hãa-Sinh-Kû-Anh
* N¨m häc: 2010-2011
a. §Æt vÊn ®Ò
Trêng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 2
I. Lêi më ®Çu:
Trong thêi ®¹i CNH - H§H ®Êt níc mçi chóng ta ph¶i lu«n lu«n ®èi míi c«ng
viÖc cña m×nh. ViÖc d¹y häc lµ c¶ mét qu¸ tr×nh nghÖ thuËt, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy
tèt hay xÊu, kh«ng chØ x¸c ®Þnh trong mét thêi gian ng¾n mµ nã ph¶i tr¶i qua mét qu¸
tr×nh l©u dµi ®ã lµ vèn hiÓu biÕt ®· ®îc tÝch luü sù t×m tßi s¸ng t¹o cña ngêi gi¸o viªn
trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.
BËc THCS thuéc bËc trung häc ®ãng vai trß cÇu nèi gi÷a THPT vµ bËc tiÓu
häc, ph¶i ®¶m bo tÝnh lu th«ng víi hÖ thèng gi¸o dôc nghÒ nghiÖp, tuy nhiªn còng
cã vÞ trÝ ®éc lËp t¬ng ®èi. ¦u ®iÓm lín cña løa tuæi nµy lµ sù s½n sµng cña nã ®èi
víi mäi ho¹t ®éng häc tËp lµm cho nã trë thµnh ngêi lín trong con m¾t cña m×nh.
Häc sinh THCS bÞ cuèn hót vµo c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng nhËn thøc cña m×nh trong
nh÷ng giíi h¹n cña nhµ trêng. Nhng sù nghÌo nµn cña løa tuæi nµy lµ ë chç: C¸c
em cha biÕt c¸ch thùc hiÖn sù s½n sµng ®ã, cha n¾m ®îc c¸c ph¬ng thøc thùc
hiÖn c¸c h×nh thøc häc tËp míi. D¹y c¸c ph¬ng thøc ®ã mµ kh«ng lµm gi¶m sót
høng thó häc tËp cña c¸c em lµ nhiÖm vô quan träng vµ khã kh¨n cña gi¸o viªn.
Trong qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc häc sinh lu«n chê ®îi nh÷ng h×nh thøc t×m hiÓu
míi ®èi víi tõng bµi, ®ã lµ tÝnh tÝch cùc, tÝnh ®éng n·o cña t duy vµ tÝnh tù lËp cña
chóng ®îc thùc hiÖn, c¸c kh¶ n¨ng trÝ tuÖ ®îc khªu gîi, yªu cÇu tù suy nghÜ vµ tù
kh¸i qu¸t c¸c kh¸i niÖm ®îc ®Ò cao. Th¸i ®é tù nghiªn cøu ®· trë thµnh mét ®Æc trng
cho häc sinh.
ë mçi bµi sinh l¹i cã nh÷ng ®Æc trng riªng cña nã vµ cã thÓ cã nhiÒu c¸ch häc
kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc ngêi gi¸o viªn ph¶i kÕt hîp mét c¸ch
linh ho¹t, hîp lý nhiÒu ph¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc "Häc mét bµi sinh nh thÕ
nµo". Nh vËy míi lµm cho c¸c em nghÜ nhiÒu h¬n th¶o luËn nhiÒu h¬n gãp phµn t¹o
c¬ së quan träng cho viÖc ®æi míi thùc sù ph¬ng ph¸p d¹y häc mµ Nhµ níc ta ®· vµ
®ang thùc hiÖn. Qu¸ tr×nh nµy tu©n theo ®Þnh híng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc
sinh trªn c¬ së tù gi¸c, tù do, tù kh¸m ph¸ díi sù tæ chøc, híng dÉn cña gi¸o viªn.
Tõ ®ã x©y dùng ph¬ng ph¸p tù häc theo híng tÝch cùc.
M«n sinh häc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m cña ph¬ng ph¸p d¹y häc,
bëi lÏ m«n sinh häc lµ m«n häc c¶ ngêi häc lÉn ngêi d¹y thêng xuyªn ph¶i lµm,
®Æc biÖt ®èi víi häc sinh THCS th× viÖc häc m«n sinh häc lµ h×nh thøc dùa trªn mÉu
vËt ®Ó t×m ra kiÕn thøc cña m×nh.
Trêng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 3
Lµ mét gi¸o viªn d¹y sinh häc vµo ngµnh cha l©u t«i lu«n kh«ng ngõng phÊn
®Êu häc hái s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc vµ cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c
®ång nghiÖp còng ®· ®¹t ®îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong n¨m häc võa qua vµ häc
kú I cña häc kú nµy.
T«i mong muèn m×nh cã thÓ gãp phÇn vµo viÖc gi¸o dôc häc sinh, gióp c¸c em
cã ®îc ph¬ng ph¸p häc tèt nhÊt, kÝch thÝch lßng say mª häc hái cña c¸c em. Tõ
nh÷ng lý do ®ã mµ t«i viÕt ®Ò tµi "Gióp häc sinh häc tèt m«n sinh häc líp 7.
II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu .
- Chóng ta ®· biÕt mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i lµ ph¶i
®¶m b¶o mèi quan hÖ chÆt chÏ h÷u c¬ gi÷a 3 thµnh tè: Môc ®Ých - néi dung vµ ph¬ng
ph¸p.
Trong qu¸ tr×nh d¹y häc cã biÕn ®æi thêng xuyªn vèn kinh nghiÖm cña häc
sinh biÕn ®æi c¶ vÒ sè lîng cña hÖ thèng tri thøc, biÕn ®æi c¸c n¨ng lùc ngêi cïng
víi sù biÕn ®æi ®ã th× n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh còng ®îc ph¸t triÓn.
Víi môc tiªu míi th× cÇn ph¶i cã néi dung míi vµ ph¬ng ph¸p d¹y häc míi
thÝch hîp, ph¬ng ph¸p d¹y häc míi cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lùa chän néi dung ®Õn tèi
u vµ thùc hiÖn môc ®Ých ë tÇm cao h¬n.
Träng ®iÓm cña ph¬ng ph¸p ®æi míi lµ chuyÓn m¹nh tõ viÖc n¨ng truyÒn thô
kiÕn thøc song viÖc chó träng båi dìng n¨ng lùc cho häc sinh ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc
s¸ng t¹o, n¨ng lùc thùc hµnh.
V× vËy viÖc ®èi míi ch¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa lÇn nµy tËp trung chñ yÕu
®æi míi ph¬ng ph¸p d¹y häc.
Ph¬ng ph¸p häc míi lµ gi¸o viªn hç trî, híng dÉn t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh
thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c ho¹t ®éng häc tËp lµm träng tµi trong c¸c cuéc th¶o luËn ë
líp ®Ó ®i ®Õn kÕt luËn hîp lý nhÊt, lµm cho tiÕt häc cã chÊt lîng cao h¬n .
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c s¸ch b¸o khoa häc gi¸o dôc vµ trong thùc tÕ d¹y
häc ®îc diÔn ®¹t b»ng c¸c thuËt ng÷ nh: "D¹y häc nªu vÊn ®Ò"; "D¹y häc coi häc
sinh lµ trung t©m" ; " Ph¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc" ... Tuy nhiªn trªn thùc tÕ môc
®Ých cÇn ®¹t ®îc lµ kÕt qu¶ cña sù vËn dông tæng hîp nh÷ng khÝa c¹nh b¶n chÊt tÝch
cùc trong c¸c xu híng lý luËn nãi trªn. Vµ kh«ng cã mét ph¬ng ph¸p gi¸o dôc nµo lµ
v¹n n¨ng cã thÓ ¸p dông cho mäi hoµn c¶nh, mäi ®èi tîng häc sinh. Chóng ta thêng
ph¶i sö dông tæng hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p ®Æc biÖt lµ ®èi víi m«n sinh häc: Con ®êng
Trêng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 4
h×nh thµnh kiÕn thøc chñ yÕu lµ con ®êng thùc nghiÖm, xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm
sèng cña häc sinh häc tõ nh÷ng quan s¸t trùc tiÕp, gi¶m nhÑ nh÷ng suy luËn lý thuyÕt
phøc t¹p.
*. C¸c nhiÖm vô vµ giíi h¹n ®Ò tµi.
1. NhiÖm vô:
§Ó gãp phÇn vµo viÖc d¹y vµ häc tèt m«n sinh häc ë ®Ò tµi nµy t«i nghiªn cøu
c¸c nhiÖm vô sau:
- §a ra c¬ së lý luËn cña qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc.
- Thùc tr¹ng häc vµ d¹y m«n sinh ë trêng
- Mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®îc.
- Mét sè bµi häc kinh nghiÖm vµ nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt.
2. Giíi h¹n ®Ò tµi.
Nghiªn cøu vÒ:
- Vai trß vµ môc ®Ých cña m«n sinh.
- Nh÷ng thiÕu sãt cña häc sinh trong viÖc häc vµ viÖc d¹y cña gi¸o viªn.
- C¸c biÖn ph¸p ®· thùc hiÖn
- KÕt qu¶ ®¹t ®îc.
*. Nh÷ng luËn ®iÓm b¶o vÖ
Trong thêi ®¹i hiÖn nay ®Ó t¨ng cêng thu nhËp theo ®Çu ngêi, tiÕn bé trong
gi¸o dôc søc khoÎ, b¶o vÖ m«i trêng. Trªn thùc tÕ gi¸o dôc lµ yÕu tè rÊt quan träng
®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. §ång thêi gi¸o dôc còng lµ yÕu tè rÊt quan träng lµ
nh©n tè tÝch cùc trong viÖc c¶i t¹o, x©y dùng cñng cè vµ ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt
míi.
LÞch sö ®· chøng minh vai trß to lín cña gi¸o dôc trªn mäi mÆt ®êi sèng vµ x·
héi, cßn trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña häc sinh.
NÕu nh tÝnh tÝch cùc ®îc thÓ hiÖn ë c¸c cÊp ®é b¾t chíc, t¸i hiÖn, t×m tßi,
s¸ng t¹o th× häc sinh THCS cÇn ph¶i v¬n tíi hai cÊp: T×m tßi vµ s¸ng t¹o. Cã nh thÕ
c¸c em míi trë thµnh nh÷ng con ngêi trong x· héi, míi lµ nh÷ng chñ nh©n cña ®Êt
níc. §Æc biÖt løa tuæi THCS c¸c em cÇn ph¶i rÌn luyÖn phÊn ®Êu c¶ tµi lÉn ®øc.
Ch¬ng tr×nh sinh häc THCS cã nhiÖm vô cung cÊp cho HS mét hÖ thèng kiÕn
thøc c¬ bn, bíc ®Çu h×nh thµnh ë HS nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n phæ th«ng vµ thãi quen
lµm viÖc khoa häc.
Trêng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
********************************************************************************************************
***********************************************************************************************************************************
Ngêi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 5
§èi víi m«n sinh häc cã mèi quan hÖ g¾n bã chÆt chÏ, qua l¹i víi c¸c m«n kh¸c.
NhiÒu kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®¹t ®îc qua m«n sinh häc lµ c¬ së ®èi víi viÖc häc tËp
c¸c m«n kh¸c.
Ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y sinh häc mét c¸ch ®óng ®¾n, phï hîp víi môc tiªu gi¸o
dôc cã nh÷ng kh¶ n¨ng to lín gãp phÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn ë häc sinh c¸ch thøc
t duy vµ lµm viÖc khoa häc, còng nh gãp phÇn gi¸o dôc häc sinh cã ý thøc th¸i ®é
tr¸ch nhiÖm ®èi víi cuéc sèng, gia ®×nh x· héi vµ m«i trêng.
*. Nh÷ng ®ãng gãp míi còng nh ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ò tµi.
Tõ n¨m häc 2003 - 2004 ®Õn nay ch¬ng tr×nh ®æi míi s¸ch gi¸o khoa líp 7 qua
qu¸ tr×nh ®iÒu tra, t×m hiÓu, thu thËp th«ng tin t«i nhËn thÊy häc sinh cßn m¾c nhiÒu
thiÕt sãt trong khi häc vµ ngay cgi¸o viªn dï lu«n lu«n kh«ng ngõng phÊn ®Êu ®Ó cã
nh÷ng giê d¹y tèt nhÊt th× cßn m¾c ph¶i mét sè thiÕu sãt trong khi d¹y. ë møc ®é cña
®Ò tµi nµy t«i chØ xin nªu lªn nh÷ng thiÕu sãt cña häc sinh vµ gi¸o viªn trêng THCS.
* VÒ phÝa häc sinh: Do chÊt lîng ( vÒ mÆt kiÕn thøc) kh«ng ®ång ®Òu, ph¬ng
ph¸p häc míi lµ chia nhãm tù t×m hiÓu, tù nghiªn cøu (cã sù tæ chøc híng dÉn cña
gi¸o viªn) häc sinh tù lµm thÝ nghiÖm, hoÆc quan s¸t thÝ nghiÖm, nhËn xÐt sù vËt hiÖn
tîng ®Ó rót ra kÕt luËn lµ ®iÒu hÕt søc khã kh¨n ®èi víi häc sinh tuy ®· ®îc lµm quen
víi c¸ch häc nµy tõ líp 6.
NhiÒu häc sinh häc kÐm, nh÷ng häc sinh häc kÐm lêi häc kh«ng n¾m v÷ng
kiÕn thøc c¬ b¶n ®· ®µnh, cßn nhiÒu häc sinh chÞu khã häc bµi thuéc bµi nhng vÉn
kh«ng tr¶ lêi ®îc c¸c c©u hái. Nh÷ng häc sinh ®ã thêng m¾c c¸c thiÕu sãt sau:
Cha ®äc kü c¸c c©u hái ®· véi tr¶ lêi bëi vËy kh«ng biÕt n¾m b¾t ®Çu tõ ®©u,
khi gÆp khã kh¨n kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó t×m ra lêi gi¶i.
Kh«ng chÞu kh¶o s¸t kü tõng chi tiÕt vµ kÕt hîp nh÷ng chi tiÕt cña bµi theo nhiÒu
c¸ch kh«ng sö dông hÕt c¸c d÷ kiÖn cña bµi.
Kh«ng vËn dông hoÆc sö dông cha thµnh th¹o c¸c ph¬ng ph¸p suy luËn hoÆc
¸p dông c¸c ph¬ng ph¸p mét c¸ch m¸y mãc thiÕu linh ho¹t.
Kh«ng chÞu kiÓm tra l¹i c©u tr¶ lêi hoÆc vËn dông nhÇm kiÕn thøc, kh«ng më
réng c¸c c©u tr¶ lêi do ®ã bÞ h¹n chÕ trong viÖc rÌn luyÖn n¨ng lùc sinh häc.
* VÒ phÝa gi¸o viªn víi ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nh hiÖn nay còng cßn gÆp
kh«ng Ýt khã kh¨n cÇn ph¶i kh¾c phôc: PhÇn lín c¸c tiÕt d¹y trong ch¬ng tr×nh ®Òu
ph¶i cã mÉu vËt. Trong khi ®ã c¬ së vËt chÊt cña nhµ trêng cßn nhiÒu khã kh¨n kh«ng
®¸p øng ®îc yªu cÇu thùc tÕ cña bé m«n, ngay c¶ khi ®· ®îc nhµ trêng cung cÊp