Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ********************************************************************************************************

S¸ng kiÕn kinh nghiÖm

G©y høng thó häc m«n sinh häc 7

* Gi¸o viªn: NguyÔn ThÞ V©n Anh

* Tæ : Hãa-Sinh-Kû-Anh * N¨m häc: 2010-2011

a. §Æt vÊn ®Ò

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 1

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ********************************************************************************************************

I. Lêi më ®Çu:

Trong thêi ®¹i CNH - H§H ®Êt n­íc mçi chóng ta ph¶i lu«n lu«n ®èi míi c«ng viÖc cña m×nh. ViÖc d¹y häc lµ c¶ mét qu¸ tr×nh nghÖ thuËt, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh nµy tèt hay xÊu, kh«ng chØ x¸c ®Þnh trong mét thêi gian ng¾n mµ nã ph¶i tr¶i qua mét qu¸ tr×nh l©u dµi ®ã lµ vèn hiÓu biÕt ®· ®­îc tÝch luü sù t×m tßi s¸ng t¹o cña ng­êi gi¸o viªn trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y.

BËc THCS thuéc bËc trung häc ®ãng vai trß cÇu nèi gi÷a THPT vµ bËc tiÓu häc, ph¶i ®¶m b¶o tÝnh l­u th«ng víi hÖ thèng gi¸o dôc nghÒ nghiÖp, tuy nhiªn còng cã vÞ trÝ ®éc lËp t­¬ng ®èi. ¦u ®iÓm lín cña løa tuæi nµy lµ sù s½n sµng cña nã ®èi víi mäi ho¹t ®éng häc tËp lµm cho nã trë thµnh ng­êi lín trong con m¾t cña m×nh. Häc sinh THCS bÞ cuèn hót vµo c¸c h×nh thøc ho¹t ®éng nhËn thøc cña m×nh trong nh÷ng giíi h¹n cña nhµ tr­êng. Nh­ng sù nghÌo nµn cña løa tuæi nµy lµ ë chç: C¸c em ch­a biÕt c¸ch thùc hiÖn sù s½n sµng ®ã, ch­a n¾m ®­îc c¸c ph­¬ng thøc thùc hiÖn c¸c h×nh thøc häc tËp míi. D¹y c¸c ph­¬ng thøc ®ã mµ kh«ng lµm gi¶m sót høng thó häc tËp cña c¸c em lµ nhiÖm vô quan träng vµ khã kh¨n cña gi¸o viªn.

ë mçi bµi sinh l¹i cã nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cña nã vµ cã thÓ cã nhiÒu c¸ch häc kh¸c nhau. Trong qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc ng­êi gi¸o viªn ph¶i kÕt hîp mét c¸ch linh ho¹t, hîp lý nhiÒu ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc tæ chøc "Häc mét bµi sinh nh­ thÕ nµo". Nh­ vËy míi lµm cho c¸c em nghÜ nhiÒu h¬n th¶o luËn nhiÒu h¬n gãp phµn t¹o c¬ së quan träng cho viÖc ®æi míi thùc sù ph­¬ng ph¸p d¹y häc mµ Nhµ n­íc ta ®· vµ ®ang thùc hiÖn. Qu¸ tr×nh nµy tu©n theo ®Þnh h­íng tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc sinh trªn c¬ së tù gi¸c, tù do, tù kh¸m ph¸ d­íi sù tæ chøc, h­íng dÉn cña gi¸o viªn. Tõ ®ã x©y dùng ph­¬ng ph¸p tù häc theo h­íng tÝch cùc.

Trong qu¸ tr×nh lÜnh héi tri thøc häc sinh lu«n chê ®îi nh÷ng h×nh thøc t×m hiÓu míi ®èi víi tõng bµi, ®ã lµ tÝnh tÝch cùc, tÝnh ®éng n·o cña t­ duy vµ tÝnh tù lËp cña chóng ®­îc thùc hiÖn, c¸c kh¶ n¨ng trÝ tuÖ ®­îc khªu gîi, yªu cÇu tù suy nghÜ vµ tù kh¸i qu¸t c¸c kh¸i niÖm ®­îc ®Ò cao. Th¸i ®é tù nghiªn cøu ®· trë thµnh mét ®Æc tr­ng cho häc sinh.

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 2

M«n sinh häc lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò träng t©m cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc, bëi lÏ m«n sinh häc lµ m«n häc c¶ ng­êi häc lÉn ng­êi d¹y th­êng xuyªn ph¶i lµm, ®Æc biÖt ®èi víi häc sinh THCS th× viÖc häc m«n sinh häc lµ h×nh thøc dùa trªn mÉu vËt ®Ó t×m ra kiÕn thøc cña m×nh.

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** Lµ mét gi¸o viªn d¹y sinh häc vµo ngµnh ch­a l©u t«i lu«n kh«ng ngõng phÊn ®Êu häc hái s¸ng t¹o trong qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc vµ cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c ®ång nghiÖp còng ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh trong n¨m häc võa qua vµ häc kú I cña häc kú nµy.

T«i mong muèn m×nh cã thÓ gãp phÇn vµo viÖc gi¸o dôc häc sinh, gióp c¸c em cã ®­îc ph­¬ng ph¸p häc tèt nhÊt, kÝch thÝch lßng say mª häc hái cña c¸c em. Tõ nh÷ng lý do ®ã mµ t«i viÕt ®Ò tµi "Gióp häc sinh häc tèt m«n sinh häc líp 7.

II. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò nghiªn cøu .

- Chóng ta ®· biÕt mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña lý luËn d¹y häc hiÖn ®¹i lµ ph¶i ®¶m b¶o mèi quan hÖ chÆt chÏ h÷u c¬ gi÷a 3 thµnh tè: Môc ®Ých - néi dung vµ ph­¬ng ph¸p.

Trong qu¸ tr×nh d¹y häc cã biÕn ®æi th­êng xuyªn vèn kinh nghiÖm cña häc sinh biÕn ®æi c¶ vÒ sè l­îng cña hÖ thèng tri thøc, biÕn ®æi c¸c n¨ng lùc ng­êi cïng víi sù biÕn ®æi ®ã th× n¨ng lùc trÝ tuÖ cña häc sinh còng ®­îc ph¸t triÓn.

Víi môc tiªu míi th× cÇn ph¶i cã néi dung míi vµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi thÝch hîp, ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó lùa chän néi dung ®Õn tèi ­u vµ thùc hiÖn môc ®Ých ë tÇm cao h¬n.

Träng ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p ®æi míi lµ chuyÓn m¹nh tõ viÖc n¨ng truyÒn thô kiÕn thøc song viÖc chó träng båi d­ìng n¨ng lùc cho häc sinh ®Æc biÖt lµ n¨ng lùc s¸ng t¹o, n¨ng lùc thùc hµnh.

V× vËy viÖc ®èi míi ch­¬ng tr×nh vµ s¸ch gi¸o khoa lÇn nµy tËp trung chñ yÕu

®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc.

Ph­¬ng ph¸p häc míi lµ gi¸o viªn hç trî, h­íng dÉn t¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh thùc hiÖn thµnh c«ng c¸c ho¹t ®éng häc tËp lµm träng tµi trong c¸c cuéc th¶o luËn ë líp ®Ó ®i ®Õn kÕt luËn hîp lý nhÊt, lµm cho tiÕt häc cã chÊt l­îng cao h¬n .

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 3

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c s¸ch b¸o khoa häc gi¸o dôc vµ trong thùc tÕ d¹y häc ®­îc diÔn ®¹t b»ng c¸c thuËt ng÷ nh­: "D¹y häc nªu vÊn ®Ò"; "D¹y häc coi häc sinh lµ trung t©m" ; " Ph­¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc" ... Tuy nhiªn trªn thùc tÕ môc ®Ých cÇn ®¹t ®­îc lµ kÕt qu¶ cña sù vËn dông tæng hîp nh÷ng khÝa c¹nh b¶n chÊt tÝch cùc trong c¸c xu h­íng lý luËn nãi trªn. Vµ kh«ng cã mét ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc nµo lµ v¹n n¨ng cã thÓ ¸p dông cho mäi hoµn c¶nh, mäi ®èi t­îng häc sinh. Chóng ta th­êng ph¶i sö dông tæng hîp nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®Æc biÖt lµ ®èi víi m«n sinh häc: Con ®­êng

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** h×nh thµnh kiÕn thøc chñ yÕu lµ con ®­êng thùc nghiÖm, xuÊt ph¸t tõ kinh nghiÖm sèng cña häc sinh häc tõ nh÷ng quan s¸t trùc tiÕp, gi¶m nhÑ nh÷ng suy luËn lý thuyÕt phøc t¹p.

*. C¸c nhiÖm vô vµ giíi h¹n ®Ò tµi.

1. NhiÖm vô:

§Ó gãp phÇn vµo viÖc d¹y vµ häc tèt m«n sinh häc ë ®Ò tµi nµy t«i nghiªn cøu

c¸c nhiÖm vô sau:

- §­a ra c¬ së lý luËn cña qu¸ tr×nh d¹y m«n sinh häc.

- Thùc tr¹ng häc vµ d¹y m«n sinh ë tr­êng

- Mét sè biÖn ph¸p thùc hiÖn vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc.

- Mét sè bµi häc kinh nghiÖm vµ nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt.

2. Giíi h¹n ®Ò tµi.

Nghiªn cøu vÒ:

- Vai trß vµ môc ®Ých cña m«n sinh.

- Nh÷ng thiÕu sãt cña häc sinh trong viÖc häc vµ viÖc d¹y cña gi¸o viªn.

- C¸c biÖn ph¸p ®· thùc hiÖn

- KÕt qu¶ ®¹t ®­îc.

*. Nh÷ng luËn ®iÓm b¶o vÖ

Trong thêi ®¹i hiÖn nay ®Ó t¨ng c­êng thu nhËp theo ®Çu ng­êi, tiÕn bé trong gi¸o dôc søc khoÎ, b¶o vÖ m«i tr­êng. Trªn thùc tÕ gi¸o dôc lµ yÕu tè rÊt quan träng ®Ó n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. §ång thêi gi¸o dôc còng lµ yÕu tè rÊt quan träng lµ nh©n tè tÝch cùc trong viÖc c¶i t¹o, x©y dùng cñng cè vµ ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt míi.

LÞch sö ®· chøng minh vai trß to lín cña gi¸o dôc trªn mäi mÆt ®êi sèng vµ x·

héi, cßn trong sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña häc sinh.

NÕu nh­ tÝnh tÝch cùc ®­îc thÓ hiÖn ë c¸c cÊp ®é b¾t ch­íc, t¸i hiÖn, t×m tßi, s¸ng t¹o th× häc sinh THCS cÇn ph¶i v­¬n tíi hai cÊp: T×m tßi vµ s¸ng t¹o. Cã nh­ thÕ c¸c em míi trë thµnh nh÷ng con ng­êi trong x· héi, míi lµ nh÷ng chñ nh©n cña ®Êt n­íc. §Æc biÖt løa tuæi THCS c¸c em cÇn ph¶i rÌn luyÖn phÊn ®Êu c¶ tµi lÉn ®øc.

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 4

Ch­¬ng tr×nh sinh häc THCS cã nhiÖm vô cung cÊp cho HS mét hÖ thèng kiÕn thøc c¬ b¶n, b­íc ®Çu h×nh thµnh ë HS nh÷ng kü n¨ng c¬ b¶n phæ th«ng vµ thãi quen lµm viÖc khoa häc.

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** §èi víi m«n sinh häc cã mèi quan hÖ g¾n bã chÆt chÏ, qua l¹i víi c¸c m«n kh¸c. NhiÒu kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®¹t ®­îc qua m«n sinh häc lµ c¬ së ®èi víi viÖc häc tËp c¸c m«n kh¸c.

Ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y sinh häc mét c¸ch ®óng ®¾n, phï hîp víi môc tiªu gi¸o dôc cã nh÷ng kh¶ n¨ng to lín gãp phÇn h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn ë häc sinh c¸ch thøc t­ duy vµ lµm viÖc khoa häc, còng nh­ gãp phÇn gi¸o dôc häc sinh cã ý thøc th¸i ®é tr¸ch nhiÖm ®èi víi cuéc sèng, gia ®×nh x· héi vµ m«i tr­êng.

*. Nh÷ng ®ãng gãp míi còng nh­ ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ò tµi.

Tõ n¨m häc 2003 - 2004 ®Õn nay ch­¬ng tr×nh ®æi míi s¸ch gi¸o khoa líp 7 qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra, t×m hiÓu, thu thËp th«ng tin t«i nhËn thÊy häc sinh cßn m¾c nhiÒu thiÕt sãt trong khi häc vµ ngay c¶ gi¸o viªn dï lu«n lu«n kh«ng ngõng phÊn ®Êu ®Ó cã nh÷ng giê d¹y tèt nhÊt th× cßn m¾c ph¶i mét sè thiÕu sãt trong khi d¹y. ë møc ®é cña ®Ò tµi nµy t«i chØ xin nªu lªn nh÷ng thiÕu sãt cña häc sinh vµ gi¸o viªn tr­êng THCS.

* VÒ phÝa häc sinh: Do chÊt l­îng ( vÒ mÆt kiÕn thøc) kh«ng ®ång ®Òu, ph­¬ng ph¸p häc míi lµ chia nhãm tù t×m hiÓu, tù nghiªn cøu (cã sù tæ chøc h­íng dÉn cña gi¸o viªn) häc sinh tù lµm thÝ nghiÖm, hoÆc quan s¸t thÝ nghiÖm, nhËn xÐt sù vËt hiÖn t­îng ®Ó rót ra kÕt luËn lµ ®iÒu hÕt søc khã kh¨n ®èi víi häc sinh tuy ®· ®­îc lµm quen víi c¸ch häc nµy tõ líp 6.

NhiÒu häc sinh häc kÐm, nh÷ng häc sinh häc kÐm l­êi häc kh«ng n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n ®· ®µnh, cßn nhiÒu häc sinh chÞu khã häc bµi thuéc bµi nh­ng vÉn kh«ng tr¶ lêi ®­îc c¸c c©u hái. Nh÷ng häc sinh ®ã th­êng m¾c c¸c thiÕu sãt sau:

Ch­a ®äc kü c¸c c©u hái ®· véi tr¶ lêi bëi vËy kh«ng biÕt n¾m b¾t ®Çu tõ ®©u,

khi gÆp khã kh¨n kh«ng biÕt lµm thÕ nµo ®Ó t×m ra lêi gi¶i.

Kh«ng chÞu kh¶o s¸t kü tõng chi tiÕt vµ kÕt hîp nh÷ng chi tiÕt cña bµi theo nhiÒu

c¸ch kh«ng sö dông hÕt c¸c d÷ kiÖn cña bµi.

Kh«ng vËn dông hoÆc sö dông ch­a thµnh th¹o c¸c ph­¬ng ph¸p suy luËn hoÆc

¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p mét c¸ch m¸y mãc thiÕu linh ho¹t.

Kh«ng chÞu kiÓm tra l¹i c©u tr¶ lêi hoÆc vËn dông nhÇm kiÕn thøc, kh«ng më

réng c¸c c©u tr¶ lêi do ®ã bÞ h¹n chÕ trong viÖc rÌn luyÖn n¨ng lùc sinh häc.

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 5

* VÒ phÝa gi¸o viªn víi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y nh­ hiÖn nay còng cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n cÇn ph¶i kh¾c phôc: PhÇn lín c¸c tiÕt d¹y trong ch­¬ng tr×nh ®Òu ph¶i cã mÉu vËt. Trong khi ®ã c¬ së vËt chÊt cña nhµ tr­êng cßn nhiÒu khã kh¨n kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu thùc tÕ cña bé m«n, ngay c¶ khi ®· ®­îc nhµ tr­êng cung cÊp

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** thiÕt bÞ, ®å dïng d¹y häc th× l¹i kh«ng cã phßng bé m«n, phßng thÝ nghiÖm ®Ó lµm thùc hµnh.

§èi víi viÖc d¹y häc trªn líp còng cßn nhiÒu khã kh¨n, phßng häc thiÕu dÉn ®Õn

häc sinh trong mçi líp häc ®«ng g©y bÊt lîi cho viÖc ph©n nhãm häc sinh th¶o luËn.

ViÖc tæ chøc d¹y häc còng cÇn ph¶i ®æi nhiÒu cã gi¸o viªn ch­a t©m huyÕt víi nghÒ, hÕt lßng yªu th­¬ng trÎ em, lu«n kh«ng ngõng phÊn ®Êu, ttù c¶i t¹o m×nh, tù thu hÑp quyÒn uy cña m×nh "quyÒn ®éc tho¹i, gi¶ng gi¶i, minh ho¹, lµm mÉu, kiÓm tra, ®¸nh gi¸, kû n¨ng thùc hµnh, tÝnh to¸n, suy luËn, cßn häc sinh th× thô ®éng ngåi nghe, ngåi nh×n, cè mµ ghi nhí vµ nh¾c l¹i", dµnh cho HS vÞ trÝ chñ ®éng trong häc tËp.

Bªn c¹nh ®ã cßn mét sè gi¸o viªn cßn b¶o thñ kh«ng tõ bá ®­îc thãi quen trªn, kh«ng thÝch ®­îc ®ßi hái míi häc sinh th× ®· quen häc thô ®éng, dùa vµo gi¶ng gi¶i tØ mØ, kü l­ìng cña gi¸o viªn, Ýt tù lùc t×m tßi nghiªn cøu. Do ®ã kü n¨ng tù häc ®· yÕu l¹i cµng yÕu h¬n,

Dï cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, xong thÇy vµ trß tr­êng THCS chóng t«i vÉn ra søc tù rÌn luyÖn m×nh, quyÕt t©m thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c chØ tiªu nhiÖm vô cña tõng n¨m häc, x©y dùng c¸c chØ tiªu nhiÖm vô cña tõng n¨m häc, x©y dùng c¸c chØ tiªu, biÖn ph¸p phï hîp víi ®Æc thï t×nh h×nh cña nhµ tr­êng, cña m«n häc ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mµ cÊp trªn vµ x· héi c«ng nhËn ®­îc. §Æc biÖt lµ ®èi víi m«n sinh häc theo ch­¬ng tr×nh SGK ®· ®æi míi, chóng t«i sÏ nhanh chãng thùc hiÖn t×nh tr¹ng khã kh¨n trªn ngay tõ nh÷ng líp häc ®Çu tiªn cña cÊp häc chø kh«ng chØ ¸p dông cho nh÷ng häc sinh ë c¸c líp trªn.

B. Gi¶I quyÕt vÊn ®Ò.

I. C¸c gi¶I ph¸p thùc hiÖn:

Møc ®é néi dung ch­¬ng tr×nh sinh häc líp 7 theo ch­¬ng tr×nh SGK ®æi míi lµ kh¶o s¸t ®Þnh tÝnh c¸c hiÖn t­îng vµ qu¸ tr×nh sinh häc cña tù nhiªn, ®êi sèng vµ hiÓu biÕt cu¶ häc sinh. C¸c kÕt luËn hÇu hÕt cã thÓ do häc sinh tù lùc rót ra trªn c¬ së quan s¸t trùc tiÕp sù vËt, hiÖn t­îng kÕt hîp víi nh÷ng suy luËn ®¬n gi¶n.

Khèi l­îng néi dung cña mçi tiÕt häc cÇn ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu sau:

+ T¹o ®iÒu kiÖn cho häc sinh cã thÓ quan s¸t trùc tiÕp c¸c mÉu vËt (trong tù

+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh thu thËp vµ xö lý th«ng tin, nªu ra ®­îc c¸c vÊn ®Ò

cÇn t×m hiÓu.

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 6

nhiªn, ®êi sèng)

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** + T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh trao ®æi nhãm t×m ph­¬ng ¸n gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, tiÕn

hµnh thùc hµnh, th¶o luËn kÕt qu¶ vµ rót ra nh÷ng kÕt luËn cÇn thiÕt.

+ T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc sinh n¾m ®­îc néi dung chÝnh cña bµi häc trªn líp.

II. C¸c biÖn ph¸p thùc hiÖn:

Víi nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra nh­ vËy trong qu¸ tr×nh d¹y häc häc sinh t«i ®· tiÕn

hµnh thùc hiÖn theo c¸c biÖn ph¸p sau:

* BiÖn ph¸p 1: Th­êng xuyªn Sö dông ph­¬ng ph¸p quan s¸t nghiªn cøu

t×m tßi vµ chia nhãm.

Ph­¬ng ph¸p nµy häc sinh tù lùc quan s¸t, m« t¶, ph©n tÝch ®èi t­îng. Tù thu

Rót ra ®Æc ®iÓm chung vµ riªng, ®Æc ®iÓm b¶n chÊt cña ®èi t­îng, hiÖn t­îng.

thËp th«ng tin tù sö lý th«ng tin, b»ng c¸c c©u hái.

VÝ dô 1:

Bµi 18: Trai s«ng

Gi¸o viªn: Cho häc sinh chia nhãm vµ kiÓm tra mÉu vËt

1. H×nh d¹ng, cÊu t¹o:

a. Vá trai:

Gi¸o viªn: Cho häc sinh tù quan s¸t h×nh 18.1; 18.2 SGK råi kÕt hîp víi mÉu

vËt tù thu thËp th«ng tin.

Gi¸o viªn: Cho c¸c nhãm th¶o luËn c©u hØ SGK sau ®ã ®¹i diÖn tr¶ lêi.

Häc sinh: Tù rót ra kÕt luËn.

- Vá trai ®­îc chia thµnh 3 líp: + Líp sõng

+Líp xµ cõ

+ Líp ®¸ v«i

- H×nh d¹ng ngoµi: §Çu vá, ®Ønh vá, b¶n lÒ vá, ®u«i vá, vßng t¨ng tr­ëng.

? C¨n cø vµo vßng ®ã x¸c ®Þnh ®­îc ®iÒu g× ?

Häc sinh: X¸c ®Þnh tuæi cña trai.

Häc sinh: §¹i diÖn nhãm tr¶ lêi: C¾t d©y ch»ng phÝa l­ng c¾t 2 c¬ khÐp trµo

vá.

? Mµi mÆt ngoµi cña trai ngöi cã mïi khÐt v× sao ?

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 7

? Muèn më vá trai quan s¸t ta ph¶i lµm g× ?

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** Häc sinh: Mµi mÆt ngoµi -> Cã mïi khÐt v× líp sõng b»ng chÊt h­u c¬ bÞ ma

s¸t -> ch¸t -> mïi khÐt.

Gi¸o viªn: Líp xµ cõ ãng ¸nh cã mµu cÇu vång do tèc ®é h×nh thµnh ë c¸c

mïa nãng l¹nh trong n»m kh«ng gièng nhau.

b. C¬ thÓ trai.

Häc sinh: C¸ nh©n tù thu nhËp th«ng tin trong s¸ch vµ kÕt hîp víi mÉu vËt

thËt sau ®ã th¶o luËn c©u hái SGK -> tù rót ra kÕt luËn.

- C¬ thÓ cã 2 m¶nh vá ®¸ v«i che chë bªn ngoµi.

- CÊu t¹o:

+ Ngoµi: ¸o trai t¹o thµnh khoang ¸o, cã èng hót vµ èng tho¸t n­íc

+ Gi÷a: TÊm mang

+ Trong: Th©n trai

+ Ch©n r×u

Gi¸o viªn: §Çu trai bÞ tiªu gi¶m

2. Di chuyÓn:

Gi¸o viªn: Cho häc sinh quan s¸t sù di chuyÓn cña con trai

? Trai di chuyÓn nh­ thÕ nµo ?

Häc sinh: Ch©n trai h×nh l­ìi r×u th« ra thôt vµo kÕt hîp ®ãng më -> di chuyÓn.

? Ch©n trai vµ th©n trai cã di chuyÓn cïn h­íng kh«ng ?

Häc sinh: Cïng h­íng

3.Dinh d­ìng vµ sinh s¶n:

Häc sinh: Lµm viÖc ®éc SGK tù thu thËp th«ng tin.

- Th¶o luËn nhãm tù rót ra kÕt luËn.

- Thøc ¨n: §VNS vµ vôn h÷u c¬, dinh d­ìng thô ®éng.

- Oxi trao ®æi qua mang.

- Trai ph©n tÝnh, trõng ph¸t triÓn qua giai ®o¹n Êu trïng.

Gi¸o viªn: Cho häc sinh ®äc phÇn kÕt luËn chung ®Ó n¾m v÷ng bµi h¬n.

Gi¸o viªn: Ra mét sè c©u hái tr¨c nghiÖm.

VÝ dô 2:

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 8

Bµi 31: C¸ chÐp

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ********************************************************************************************************

Tr­íc khi vµo bµi gi¸o viªn cho c¶ líp chia nhãm vµ kiÓm tra mÉu vËt.

Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ b¶ng phô

1. §êi sèng:

Gi¸o viªn: Cho c¸ nh©n (HS) tù nghiªn cøu thu thËp kiÕn thøc trong s¸ch gi¸o

khoa vµ kÕt hîp víi ®êi sèng hµn ngµy sau ®ã th¶o luËn tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:

? C¸ chÐp sèng ë ®©u ? thøc ¨n cña chóng lµ g× ?

Häc sinh: Sèng ao hå, s«ng suèi, ¨n ®éng vËt vµ thùc vËt.

? T¹i sao nãi c¸ chÐp lµ ®éng vËt biÕn nhiÖt.

Häc sinh: NhiÖt ®ä c¬ thÓ phô thuéc vµo m«i tr­êng.

? V× sao sè l­îng trøng trong mçi løa ®Î cña c¸ chÐp l¹i lªn tíi hµng v¹n ? Sè

l­îng nhiÒu nh­ vËy cã ý nghÜa g× ?

Häc sinh: Kh¶ n¨ng trøng gÆp tinh trïng Ýt, nhiÒu trøng kh«ng ®­îc thô tinh.

Sè l­îng nhiÒu ®Ó duy tr× nßi gièng ? Qua ®Çu rót ra kÕt luËn g× vÒ ®êi sèng cña c¸

chÐp.

- M«i tr­êng sèng: n­íc ngät

- §êi sèng: ­u vùc n­íc lÆng, ¨n t¹p.

- Lµ ®éng vËt biÕn nhiÖt

- Sinh s¶n: Thô tinh ngoµi, ®Ó trøng, trøng thô tinh -> ph«i

2. CÊu t¹o ngoµi

a. CÊu t¹o ngoµi:

Häc sinh: B»ng ®èi chiÕu gi÷a mÉu vËt vµ h×nh vÏ -> ghi nhí c¸c bé phËn cÊu

t¹o ngoµi.

Gi¸o viªn: Cho c¸c nhãm th¶o luËn c¸c c©u hái sau:

(§¹i diÖn nhãm cÇm con c¸ lªn ®Ó chØ tõng bé phËn)

-> Nhãm kh¸c bæ sung

? C¬ thÓ c¸ ®­îc chia lµm mÊy phÇn ?

Häc sinh: 3 phÇn: + §Çu

+ Khóc ®u«i

? Mçi phÇn nh­ vËy gåm nh÷ng bé phËn nµo ?

+ M×nh

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 9

Häc sinh: PhÇn ®Çu: MiÖng, s©u, mòi, m¾t, mang

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ********************************************************************************************************

PhÇn m×nh: V©y l­ng, v©y bông, v©y ngùc, hËu m«n, c¬ quan ®­êng bªn.

PhÇn khóc ®u«i: v©y ®u«i, v©y hËu m«n

Gi¸o viªn: Ngoµi c¸c nhãm hoµn thµnh b¶ng: §Æc ®iÓm cÊu t¹o ngoµi cña c¸

thÝch nghi víi ®êi sèng b¬i lÆn.

Häc sinh: §¹i diÖn nhãm lªn ®iÒn -> nhãm kh¸c bæ sung

Gi¸o viªn: Treo b¶ng kiÕn thøc chuÈn (B¶ng phô)

Häc sinh: C¸c nhãm tù söa ch÷a (nÕu cÇn)

§Æc ®iÓm cÊu t¹o ngoµi Sù thÝch nghi

1 B

2 C

3 E

4 A

5 G

? Tr×nh bµy ®Æc ®iÓm ngoµi cña c¸ thÝch nghi víi ®êi sèng b¬i léi.

Häc sinh: Dùa vµo b¶ng tr¶ lêi

b. Chøc n¨ng cña v©y c¸:

Gi¸o viªn: Cho häc sinh c¸c nhãm luéc tõng lo¹i v©y mät l¹i råi quan s¸t sù

di chuyÓn.

? Nªu vai trß cña tõng lo¹i v©y c¸.

Häc sinh: §¹o diÖn nhãm tr¶ lêi -> Nhãm kh¸c bæ sung

Gi¸o viªn: Cho 1 em rót ra kÕt luËn

- V©y ngùc, v©y bông: gi÷ th¨ng b»ng, rÏ ph¶i, rÏ tr¸i lªn xuèng

- V©y l­ng, v©y hËu m«n: gi÷ th¨ng b»ng theo chiÒu däc.

- Khóc ®u«i mang v©y ®u«i: gi÷ chøc n¨ng chÝnh trong sù di chuyÓn cña c¸.

Gi¸o viªn: Cho häc sinh ®äc kÕt luËn s¸ch gi¸o khoa

Gi¸o viªn: Treo b¶ng phô cã ghi c©u hái ®Ó c¸ nh©n tù lµm. H·y chän nh÷ng

môc t­¬ng øng cña cét A víi cét B trong b¶ng d­íi ®©y:

Cét A Cét B Tr¶

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 10

lêi

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** 1. V©y (ngùc, bông)

a. Gióp c¸ di chuyÓn vÒ tr­íc 1 - b

2 - c 2. V©y (l­ng, hËu b. Gi÷ th¨ng b»ng, rÏ tr¸i, ph¶i, lªn

m«n) xuèng

3. Khóc ®u«i v©y ®u«i c. Gi÷ th¨ng b»ng theo chiÒu däc 3 - a

Cuèi mçi tiÕt cÇn cã b¶ng phô ghi c©u hái ®Ó cñng cè l¹i kiÕn thøc cho häc

sinh.

VÝ dô 3:

Gi¸o viªn: Cho líp chia nhãm vµ kiÓm tra mÉu vËt

Bµi 22: T«m s«ng

1. CÊu t¹o vµ di chuyÓn

GV: Cho c¸ nh©n tù cÇm mÉu vËt ®Ó quan s¸t cÊu t¹o ngoµi.

? C¬ thÓ t«m chia lµm mÊy phÇn

HS: 2 phÇn: - §Çu - ngùc

- Bông

GV: PhÇn ®Çu vµ ngùc gåm 13 ®èt khíp l¹i víi nhau nªn gäi lµ gi¸p ®Çu -

ngùc.

a. Vá c¬ thÓ:

HS: Tù sê vµo vá t«m, sau ®ã th¶o luËn tr¶ lêi c©u hái -> nhãm kh¸c theo dâi bæ

sung.

? Vá ®­îc cÊu t¹o b»ng g×? cã t¸c dông g×?

HS: Vá: Kitin ngÊm can xi -> cøng che chë vµ lµm chç b¸m cho c¬ thÓ.

? V× sao d­íi t¸c dông cña nhiÖt t«m chuyÓn mµu hång?

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 11

HS: Cã s¾c tè -> d­íi t¸c dông cña nhiÖt, c¸c h¹t bÞ chuyÓn mµu

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ********************************************************************************************************

? V× sao t«m (sèng) cã mµu s¾c kh¸c nhau.

VÞ trÝ c¸c phÇn phô TT Chøc n¨ng Tªn c¸c phÇn phô §Çu - ngùc Bông

1 §Þnh h­íng ph¸t hiÖn måi 2 m¾t kÐp, ®«i r©u V

2 Gi÷ vµ xö lý måi Ch©n hµm q V

B¾t vµ bß Ch©n k×m, bß V 3

B¾t gi÷ th¨ng b»ng «m trøng Ch©n b¬i V 4

L¸i vµ gióp t«m nh¶y TÊm l¸i V 5

HS: Do m«i tr­êng sèng

b. C¸c phÇn phô vµ chøc n¨ng.

HS: c¸c nhãm xem h­íng dÉn SGK vµ kÕt hîp mÉu vËt x¸c ®Þnh c¸c bé phËn cña

t«m.

GV: Cho häc sinh cÇm con t«m ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái sau:

? PhÇn ®Çu ngùc gåm nh÷ng bé phËn nµo?

HS: Hai m¾t kÐp, ®«i r©u, ch©n hµm, ch©n k×m, 5 ®«i ch©n bß

PhÇn bông: 5 ®«i ch©n b¬i (ch©n bông), tÊm l¸i

GV: Cho c¸c nhãm hoµn thµnh b¶ng chøc n¨ng phÇn phô.

HS: Lªn ®iÒn vµo b¶ng phô -> nhãm kh¸c bæ sung.

GV: Treo b¶ng kiÕn thøc chuÈn -> c¸c nhãm tù söa

GV: Cho 1 häc sinh nh¾c l¹i chøc n¨ng cña phÇn phô.

c. Di chuyÓn:

GV: Cho häc sinh ®Ó t«m vµo chËu n­íc, vµo c¸i khay råi lÊy que ®ông vµo ®u«i

t«m xem hiÖn t­îng.

? T«m cã mÊy c¸ch di chuyÓn?

2. Dinh d­ìng:

HS: Tù ®äc th«ng tin SGK -> thu thËp th«ng tin -> th¶o luËn c©u hái trong s¸ch.

HS: B¬i, bß, nh¶y

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 12

HS: §¹i diÖn nhãm tr¶ lêi -> nhãm kh¸c bæ sung -> tù rót ra kÕt luËn.

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ********************************************************************************************************

- Tiªu ho¸: T«m ¨n t¹p, thøc ¨n tiªu ho¸ ë d¹ dµy.

- H« hÊp: thë b»ng mang

- Bµi tiÕt: Qua tuyÕn bµi tiÕt

3. Sinh s¶n:

HS: Tù ®äc th«ng tin trong SGK -> c¸c nhãm th¶o luËn -> rót ra kÕt luËn.

- T«m ph©n tÝnh: §ùc cã cµng to vµ con c¸i «m trøng (b¶o vÖ trøng)

? V× sao Êu trïng t«m lét x¸c nhiÒu lÇn?

HS: V× líp vá cøng r¾n bao bäc kh«ng lín theo c¬ thÓ.

GV: Cho häc sinh ®äc kÕt luËn SGK.

GV: Treo b¶ng phô, ghi bµi tËp ®Ó häc sinh tù lµm.

* BiÖn ph¸p 2: Ph¸t huy giê thùc hµnh do häc sinh tù lµm.

§èi víi ph­¬ng ph¸p nµy, häc sinh nhËn thøc ®­îc môc ®Ých cña bµi thùc hµnh,

tù lùc tiÕn hµnh quan s¸t c¸c bé phËn ®Ó tù thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ nh©n qu¶, gi¶i thÝch.

VD 4:

Bµi 16: Mæ quan s¸t giun ®Êt.

GV: KiÓm tra mÉu vËt cña tõng nhãm vµ ph¸t ®å dïng thùc hµnh sau ®ã nªu

môc ®Ých cña bµi.

1. C¸ch xö lý mÉu.

HS: C¸ nh©n tù ®äc th«ng tin -> ghi nhí kiÕn thøc.

GV: KiÓm tra mÉu thùc hµnh.

HS: §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy c¸ch xö lý.

2. Quan s¸t cÊu t¹o ngoµi:

GV: Yªu cÇu c¸c nhãm quan s¸t c¸c ®èt, vßng t¬, mÆt l­ng, mÆt bông, sö dông

kÝnh lóp.

? Lµm thÕ nµo quan s¸t vßng t¬? mÆt l­ng,mÆt bông.

HS: KÐo giun trªn giÊy thÊy l¹o x¹o, mÆt l­ng vµ mÆt bông dùa vµo mµu s¾c.

HS: §¹i diÖn nhãm ®iÒn vµo tranh c©m

3. C¸ch mæ:

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 13

GV: C¸c nhãm chó thÝch vµo h×nh

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** GV: yªu cÇu c¸c nhãm ®äc th«ng tin trong SGK -> ghi nhí tõng b­íc mæ ->

kiÓm tra s¶n phÈm.

HS: §¹i diÖn lªn tr×nh bµy - > nhãm kh¸c bæ sung.

GV: Khi mæ §VKXS chó ý:

Më mÆt l­ng, nhÑ tay ®øng kÐo ng¾n, l¸ch néi quang tõ tõ, ng©m vµo n­íc.

4. Quan s¸t cÊu t¹o trong.

GV: H­íng dÉn cßn häc sinh theo dâi.

Dïng kÐo nhän t¸ch nhÑ néi quang -> dùa vµo h×nh 16.3A - 16.3B ®Ó x¸c ®Þnh

c¸c c¬ quan.

HS: C¸c nhãm hoµn thµnh, chó thÝch h×nh 16B vµ C.

GV: Gäi ®¹i diÖn nhãm lªn ch÷a trªn tranh c©m -> nhãm kh¸c bæ sung.

* KÕt luËn chung:

GV: Gäi ®¹i diÖn 1-3 nhãm:

+ Tr×nh bµy c¸ch quan s¸t cÊu t¹o ngoµi.

+ Tr×nh bµy thao t¸c mæ vµ quan s¸t cÊu t¹o trong.

+ NhËn xÐt vµ vÖ sinh.

GV: Cho ®iÓm 1 - 2 nhãm, viÕt b¶n thu ho¹ch.

BiÖn ph¸p 3: T¨ng c­êng thùc hµnh do gi¸o viªn tiÕn hµnh.

- Ph­¬ng ph¸p nµy do gi¸o viªn tiÕn hµnh hoÆc tr×nh bµy s¾n (gäi lµ t­ duy trùc

tiÕp) b»ng c¸c c©u hái vµ bµi tËp ®Þnh h­íng, gi¸o viªn kÝch thÝch kh¶ n¨ng t×m tßi ®éc

lËp chñ ®éng cña häc sinh ®Ó thu nhËn th«ng tin, nªu gi¶ thuyÕt, dù ®o¸n kÕt qu¶, t×m

ra kÕt luËn vÒ b¶n chÊt, tÝnh quy luËt, hiÖn t­îng.

VD 5:

Bµi 36: Thùc hµnh.

Quan s¸t cÊu t¹o trong cña Õch ®ång trªn mÉu mæ.

Víi d¹ng bµi nµy gi¸o viªn mæ s¾n Õch ®Ó ®ñ cho c¸c nhãm quan s¸t cã s½n

GV: Cho líp chia nhãm.

1. Quan s¸t bé x­¬ng Õch.

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 14

bé x­¬ng vµ m« h×nh n·o.

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** GV: Ph¸t cho mçi nhãm 1 bé x­¬ng Õch råi kÕt hîp víi h×nh 36.1 ®Ó nhËn biÕt

trªn x­¬ng.

HS:C¸c nhãm tù ghi nhí kiÕn thøc -> ®¹i diÖn tr¶ lêi.

? Bé x­¬ng Õch gåm cã nh÷ng phÇn nµo?

HS: X­¬ng ®Çu, x­¬ng cét sèng, x­¬ng ®ai, x­¬ng chi.

? Bé x­¬ng cã chøc n¨ng g×?

HS: T¹o bé khung n©ng ®ì c¬ thÓ,lµ n¬i b¸m cña c¬ -> di chuyÓn, t¹o thµnh

khoang b¶o vÖ n·o, tuû sèng vµ néi quan.

2. Quan s¸t da.

GV: Cho häc sinh sê tay lªn da -> th¶o luËn.

? Da cã ®Æc ®iÓm g×? Nªu vai trß?

3. Quan s¸t néi quan:

HS: Da trÇn (Èm, ­ít) mÆt trong cã nhiÒu m¹ch m¸u -> trao ®æi khÝ.

GV: Giíi thiÖu qua c¸ch mæ Õch vµ c¸ch lµm cho nã bÞ chÕt.

GV: Yªu cÇu häc sinh quan s¸t h×nh, ®è chiÕu víi mÉu mæ -> x¸c ®Þnh vÞ trÝ hÖ

c¬ quan.

GV: Yªu cÇu chØ tõng hÖ c¬ quan trªn mÉu mæ.

HS: §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy

HS: Nghiªn cøu b¶ng trang 118 -> th¶o luËn.

? HÖ tiªu ho¸ cña Õch cã g× kh¸c so víi c¸?

HS: L­ìi phãng ra b¾t måi, d¹ dµy, gan lín cã tuyÕn tuþ.

? V× sao Õch xuÊt hiÖn phèi mµ vÉn trao ®æi khÝ qua da.

HS: Phæi ®¬n gi¶n h« hÊp qua da lµ chñ yÕu.

? Tim Õch kh¸c c¸ ®iÓm nµo?

HS: Tim 3 ng¨n, 2 vßng tuÇn hoµn.

? Quan s¸t m« n·o Õch -> x¸c ®Þnh c¸c bé phËn n·o?

GV: - NhËn xÐt tinh thÇn, th¸i ®é cña häc sinh trong giê thùc hµnh.

- Cho häc sinh thi dän vÖ sinh.

- NhËn xÐt kÕt qu¶ quan s¸t cña häc sinh.

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 15

Tr­êng THCS Hång Thñy - s¸ng kiÕn kinh nghiÖm ******************************************************************************************************** C. KÕt luËn

Lµ gi¸o viªn vµo ngµnh ch­a l©u, song víi n¨ng lùc phÊn ®Êu cña b¶n th©n víi sù

hiÓu biÕt th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c tµi liÖu, chÞu khã häc hái kinh nghiÖm cña c¸c ®ång nghiÖp ®i tr­íc, sù gióp ®ì tËn t×nh cña Ban gi¸m hiÖu vµ tæ tr­ëng chuyªn m«n

vµ c¸c gi¸o viªn trong tr­êng ®Ó ®i ®Õn kÕt qu¶ thµnh c«ng nh­ ngµy h«m nay.

Víi mong muèn n©ng cao chÊt l­îng, t«i m¹nh d¹n ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p

trªn vµo qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Mong c¸c ®ång nghiÖp gãp ý cho t«i hoµn thµnh b¶n s¸ng

kiÕn .

Ng­êi thùc hiÖn

Hång Thñy, ngµy 20 th¸ng 5 n¨m 2011

\

*********************************************************************************************************************************** Ng­êi thùc hiªn : GV NguyÔn ThÞ V©n Anh Trang 16

NguyÔn ThÞ V©n Anh