“Tổ chức hoạt động nhóm, nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn sinh học 7
theo định hướng phát huy năng lực học sinh”
-1/15-
UBND HUYỆN GIA LÂM
TRƯỜNG THCS LỆ CHI
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
SINH HỌC 7 THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT HUY NĂNG LỰC HỌC SINH
Môn: Sinh học
Tác giả: Đinh Tiến Phan
Cấp học: THCS
Đơn vị công tác: Trường THCS Lệ Chi
Chức vụ: Giáo viên
NĂM HỌC 2019-2020
“Tổ chức hoạt động nhóm, nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn sinh học 7
theo định hướng phát huy năng lực học sinh”
-2/15-
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Năm 2020, ngành giáo dục và đào tạo nước ta dành nhiều thời gian cho
chương trình giáo dục phổ thông mới như bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đã khẳng
định “Năm 2020 là năm cuối cùng thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục
Việt Nam giai đoạn 2011-2020, đây cũng là năm mà toàn ngành Giáo dục tập
trung triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới bắt đầu với lớp 1”.
Nên trong năm học này và các năm học tới, đất nước ta đang ngày một
chuyển mình trước làn sóng đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo và đổi
mới sách giáo khoa, chương trình giáo dục phổ thông phát triển mạnh mẽ và
nhanh chóng. Để góp phần hoà nhập cùng sự đổi mới đó. Tôi thiết nghĩ mình
phải tự đổi mới từ những tiết dạy trên lớp hàng ngày, hàng giờ để cho quan điểm
giáo dục, đào tạo và thay sách giáo khoa mới dần đi vào hiện thực. Qua rất nhiều
thời gian nghiên cứu tài liệu tập huấn và đã ứng dụng trên 4 lớp sinh học 7 trong
suốt năm học qua theo hướng “Tổ chức hoạt động nhóm, nhằm nâng cao chất
lượng học tập bộ môn sinh học 7 theo định hướng phát huy năng lực học
sinh”. Tôi nhận thấy đây là một đề tài hay và bổ ích muốn phổ biến tới các bạn
đồng nghiệp và rất mong có sự góp ý chân thành để sáng kiến của tôi ngày có
giá trị và có sức lan tỏa rộng rãi hơn.
Tôi xin cảm ơn!
“Tổ chức hoạt động nhóm, nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn sinh học 7
theo định hướng phát huy năng lực học sinh”
-3/15-
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN LIÊN QUAN TRỰC TIẾP ĐẾN SKKN
1. PHÂN TÍCH KẾT QUẢ LĨNH HỘI SAU HAI ĐỢT TẬP HUẤN ĐỔI MỚI
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG.
Thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương
trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Bộ GD&ĐT đã ban hành chương trình
giáo dục phổ thông mới theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học
sinh, bảo đảm yêu cầu giảm tải, giảm hàn lâm, gắn với thực tiễn; thực hiện tốt
phương pháp giáo dục tích cực, tăng cường hoạt động ngoại khoá, trải nghiệm
cho học sinh; kiểm tra, đánh giá, thi cử nhẹ nhàng, không nặng về kiểm tra kiến
thức mà tập trung đánh giá sự phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Trước
tính hình đó BGD&ĐT đã tổ chức hai đợt tập huấn về vấn đề này:
Đợt 1: tập huấn theo Tài liệu bồi dưỡng chuyên đề chương trình giáo dục phô
thông mới( 2018) và định hướng phát triển.” thì các nhóm phương pháp dạy học
tích cực ra đời và hình thức tổ chức hoạt động nhóm cũng đa dạng và nâng nên
một tầm mới. Sau đây là một số hướng dẫn, mô hình nghiên cứu các tiếp cận,
hình thức tổ chức dạy học và hiệu quả từng nhóm phương pháp để đảm bảo phát
triển năng lực của học sinh tôi tiếp thu được trong buổi tập huấn. <Nội dung chi
tiết xem phần “Phụ lục”>Đây là một nội dung rất quan trọng và thiết thực để
đón đầu xu hướng đổi mới SGK tích hợp 3 môn Lý, Hóa, Sinh làm một môn
“KHOA HỌC TỰ NHIÊN THCS” với hàm lượng các nội dung thảo luận nhóm,
hoạt động nhóm rất nhiều theo đúng định hướng đổi mới phương pháp dạy học
nhằm phát huy các nhóm năng lực, thái độ tích cực của học sinh và các quan
điểm giáo dục theo hướng đổi mới hiện nay.
Đợt 2: tập huấn theo tài liệu bồi dưỡng giáo viên về thực hiện chương trình
giáo dục phổ thông mới môn khoa học tự nhiên trung học cơ sở.
Mã chuyên đề: 2.26
Thời lượng: 10 tiết (05 tiết lý thuyết, 04 tiết thực hành, 01 tiết kiểm tra)
Đối tượng bồi dưỡng: Giáo viên dạy các môn Khoa học tự nhiên cấp THCS
trên địa bàn thành phố Hà Nội.
2. PHÂN TÍCH NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH SINH HỌC 7 THEO ĐỊNH
HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
2.1. Vị trí của chương trình sinh học 7 trong chương trình sinh học THCS.
- Là phần tiếp theo của sinh học 6
- Cung cấp những kiến thức cơ bản phổ thông tương đối hoàn chỉnh về thế
giới động vật.
“Tổ chức hoạt động nhóm, nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn sinh học 7
theo định hướng phát huy năng lực học sinh”
-4/15-
- Được biên soạn theo quan điểm sinh thái và tiến hoá giúp học sinh hiểu
được sự gắn bó mật thiết giữa thế giới động vật và điều kiện sống của chúng.
Tạo thành kiến thức cơ sở cho những môn học tiếp theo.
2.2. Mục tiêu của môn động vật trong chương trình sinh học 7
- Kiến thức: Về hình thái, cấu tạo, chức năng sống, kiến thức phân loại,
kiến thức tiến hoá và tầm quan trọng thực tiễn
- Kĩ năng: Phát triển tư duy “hình tượng cụ thể-quy nạp” trên cơ sở đó
hình thành những kĩ năng quan sát, thu thập, xử lí thông tin, giải phẫu, vận dụng
kiến thức đã học vào giải thích hiện tương ngoài thực tế.
2.3. Mục tiêu hình thành thái độ, hành vi trong chương trình sinh học 7:
Hình thành niềm tin khoa học, có ý thức, thói quen bảo vệ động vật và
môi trường sống của chúng.
2.4. Phân tích định hướng 10 phương pháp dạy học tích cực có hoạt động
nhóm phù hợp với sinh học 7 – (Nội dung chi tiết phần phụ lục).
- PP dạy học tích cực số 1: Kỹ thuật “Các mảnh ghép” (Jigsaw)
- Phương pháp dạy học số 2: Kỹ thuật khăn phủ bàn (Khăn trải bàn)
- PP dạy học số 3: Kỹ thuật “Động não” hay “Công não” (Brainstorming)
- Phương pháp dạy học tích cực số 4: Kĩ thuật “Bể cá”
- Hình thức dạy học tích cực số 5: Kĩ thuật “Tia chớp”
- Phương pháp dạy học số 6: Kỹ thuật “XYZ” ( Kỹ thuật 365)
- Phương pháp giảng dạy tích cực số 7: Kỹ thuật “Lược đồ tư duy” hay “
Sơ đồ tư duy”
- PP dạy học tích cực số 8: Kỹ thuật “Chia sẻ nhóm đôi” (Think, Pair, Share)
- Phương pháp dạy học số 9: Kỹ thuật Kipling ( 5W1H)
- Phương pháp dạy học tích cực số 10: Kỹ thuật KWL (KWLH)
Xuất phát từ sự định hướng đổi mới phương pháp giảng dạy sinh học 7, vị
trí, mục tiêu, sự hình thành kiến thức, phẩm chất, năng lực cho học sinh trong
chương trình sinh học 7. Qua thời gian giảng dạy mười lăm năm, Tôi nhận thấy
“Dạy học theo phương pháp hoạt động nhóm, nhằm nâng cao chất lượng học
tập bộ môn sinh học 7 theo hướng phát huy năng lực học sinh” là hết sức phù
hợp và cần thiết với đối tượng học sinh lớp 7 và đem lại hiệu quả cao.
II. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP CỦA GIÁO VIÊN ĐỨNG LỚP
Vậy nguyên tắc chung để tổ chức hoạt động nhóm thành công là gì? Trình
tự tổ chức như thế nào? Những đơn vị kiến thức nào có thể tổ chức hoạt động
nhóm? Mỗi nhóm hoạt động trong thời gian bao lâu thì phù hợp? Với đối tượng
học sinh như thế nào thì tổ chức hoạt động nhóm được? Đây là những thắc mắc
thường gặp của bất kỳ giáo viên nào đứng trên bục giảng để đem lại hiệu quả
“Tổ chức hoạt động nhóm, nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn sinh học 7
theo định hướng phát huy năng lực học sinh”
-5/15-
cao nhất trong giờ dạy trên lớp. Trong nội dung SKKN này, tôi mạnh dạn đề
xuất những giải pháp mà tôi đã áp dụng trong suốt thời gian giảng dạy của
mình và thấy có kết quả tốt. Hôm nay, tôi muốn chia sẻ với các bạn đồng nghiệp
và mong các bạn đóng góp ý kiến để SKKN này của tôi có giá trị áp dụng thực
tiễn cao nhất. Sau đây tôi xin trình bày nội dung cụ thể ứng với bộ môn sinh học
7 mà tôi đang giảng dạy.
III. CÁCH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM VÀ MỨC ĐỘ TÍCH CỰC
1. Xác định rõ mục tiêu kiến thức, ý thức, thái độ, kỹ năng cần đạt được và
năng lực cá nhân của mỗi nhóm tham gia?
a) Mục tiêu kiến thức: Cần bán sát vào yêu cầu nội dung kiến thức cần đạt được của
bài học trong hoạt động nhóm. Để thiết kế câu hỏi thảo luận dựa trên nền tảng kiến
thức học sinh đã có hoặc dựa trên các tài liệu tranh ảnh, mô hình, bảng biểu,... mà
học sinh chuẩn bị nghiên cứu học tập. Một trong những việc rất quan trọng là phải
“PHÂN LOẠI KIẾN THỨC TRONG CHƯƠNG TRÌNH SGK SINH 7”
Đặc điểm đời sống, tập tính của động vật
Đặc điểm cấu tạo thích nghi với đời sống
Đặc điểm cấu tạo trong, kĩ năng thực hành, quan sát, giải phẫu
Sự tiến hoá về tổ chức cơ thể, sinh sản, sự phát triển của giới động vật
Kiến thức về đa dạng sinh học, vai trò của động vật đối với đời sống
=> Giúp chúng ta thiết kế tổ chức dạy và học phù hợp
Thông qua hoạt động nhóm sẽ đạt được nhiều kết quả giáo dục hữu ích
phát huy được năng lực chuyên môn cá nhân cho học sinh như:
- Giảm được khoảng cách kiến thức giữa các học sinh trong lớp.
- Giải quyết được nhiều nội dung, vấn đề khó để học sinh chiếm lĩnh kiến thức.
b) Yêu cầu cần đạt về phẩm chất thái độ đối với học sinh:
- Bao gồm những phẩm chất: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.
+ Giáo dục học sinh phẩm chất: tự tin, trung thực, khách quan, tình yêu
thiên nhiên, tôn trọng và biết vận dụng các quy luật của tự nhiên, để từ đó biết
ứng xử với thế giới tự nhiên phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững.
+ Giúp cho học sinh biết trân trọng, giữ gìn và bảo vệ tự nhiên; có thái độ
và hành vi tôn trọng các quy định chung về bảo vệ tự nhiên; hứng thú khi tìm
hiểu thế giới tự nhiên và vận dụng kiến thức vào bảo vệ thế giới tự nhiên của
quê hương, đất nước.
+ Giáo dục cho học sinh biết yêu lao động, có ý chí vượt khó; có ý thức bảo
vệ, giữ gìn sức khoẻ của bản thân, của người thân trong gia đình và cộng đồng.
Gây hứng thú cho học sinh hoàn thành hoạt động học cũng như mục tiêu
của giáo dục
