KINH NGHI MỆ: H ng d n h c sinh ph ng pháp ướ ẫ ọ ươ
làm m t s d ng bài t p v s đ ộ ố ạ ậ ề ơ ồ ph hả ệ trong sinh h c 9.ọ
M C L CỤ Ụ
A. M ĐU Ở Ầ
Trang
I. LÍ DO CH N ĐTÀIỌ Ề
II. ĐI T NG, PH M VI NGHIÊN C UỐ ƯỢ Ạ Ứ
1. Đi t ng nghiên c uố ượ ứ
2. Ph m vi nghiên c uạ ứ
III. M C TIÊU VÀ ỤNHI M V NGHIÊN C UỆ Ụ Ứ
IV. GI THUY T NGHIÊN C UẢ Ế Ứ
V. PH NG PHÁP NGHIÊN C UƯƠ Ứ
1. Nghiên c u lý thuy tứ ế
2. Th c nghi m s ph mự ệ ư ạ
VI. ĐÓNG GÓP M I V M T KHOA H C Ớ Ề Ặ Ọ
B. N I DUNGỘ
I. C S KHOA H CƠ Ở Ọ
1. C s lí lu n ơ ở ậ
2. C s th c ti n ơ ở ự ễ
II. ĐÁNH GIÁ TH C TR NGỰ Ạ
1. Phi u kh o sátế ả
2. K t qu kh o sátế ả ả
III. CÁC GI I PHÁPẢ
1. C s lý thuy tơ ở ế
2. Cá d ng bài t p và ph ng pháp gi i ạ ậ ươ ả
IV. PHÂN TÍCH T NG H P, RÚT RA K T LU N KHOA H CỔ Ợ Ế Ậ Ọ
C. K T LU N VÀ KI N NGHẾ Ậ Ế Ị
I. K T LU NẾ Ậ
II. KI N NGHẾ Ị
TÀI LI U THAM KH OỆ Ả
2
2
2
3
3
3
3
4
4
5
5
7
7
7
11
17
19
19
20
21
TRANG 1
KINH NGHI MỆ: H ng d n h c sinh ph ng pháp ướ ẫ ọ ươ
làm m t s d ng bài t p v s đ ộ ố ạ ậ ề ơ ồ ph hả ệ trong sinh h c 9.ọ
A. M ĐUỞ Ầ
I. LÝ DO CH N Đ TÀI Ọ Ề
Nh chúng ta đã bi t, môn sinh h c là b môn khoa h c th c nghi m, nóư ế ọ ộ ọ ự ệ
có v trí h t s c quan tr ng trong h th ng tri th c khoa h c c a nhân lo i, cóị ế ứ ọ ệ ố ứ ọ ủ ạ
ý nghĩa thi t th c v i đi s ng, kinh t và xã h i loài ng i. Trong h th ngế ự ớ ờ ố ế ộ ườ ệ ố
ch ng trình sinh h c c p trung h c c s nói chung và sinh h c 9 nói riêng,ươ ọ ấ ọ ơ ở ọ
bên c nh nh ng ki n th c thu c v lý thuy t đc mô t còn có m ng ki nạ ữ ế ứ ộ ề ế ượ ả ả ế
th c không kém ph n quan tr ng đó là ph n bài t p sinh h c. Tuy nhiên trongứ ầ ọ ầ ậ ọ
ch ng trình sinh h c THCS có r t ít ti t bài t p và th i l ng m i ti t d yươ ọ ấ ế ậ ờ ượ ỗ ế ạ
trên l p n i dung lý thuy t nhi u nên h u h t giáo viên không th ớ ộ ế ề ầ ế ể có th i gianờ
h ng d n các em d ng bài t p này đ c ng c ki n th c lí thuy t cũng nhướ ẫ ạ ậ ể ủ ố ế ứ ế ư
hình thành kĩ năng làm bài t p.ậ
Trong chương trình sinh h c 9 thọì d ng bài t p v di truy n h c ng iạ ậ ề ề ọ ườ
là một đề tài hay nh ng cũng khó ưđối với học sinh. Th c ti n gi ng d y mônự ễ ả ạ
sinh h cọ 9 nhi u năm qua,ề tôi nh n th y: vi c gi i đc, gi i nhanh, gi iậ ấ ệ ả ượ ả ả
chính xác d ng bài t p s đ ph h đang còn là v n đ v ng m c và khóạ ậ ơ ồ ả ệ ấ ề ướ ắ
khăn, không nh ng đi v i các em h c sinh mà ngay c đi v i m t s giáoữ ố ớ ọ ả ố ớ ộ ố
viên ch a nhi u kinh nghi m. ư ề ệ Qua theo dõi, tôi th y d ng bài t p này cũngấ ạ ậ
đc g p trong các đ thi h c sinh gi i các c p, nh ng s l ng h c sinh đtượ ặ ề ọ ỏ ấ ư ố ượ ọ ạ
đi m cao còn ít.ể
Xu t phát t th c tr ng đó, tôi mu n tìm ra m t gi i pháp giúp h c sinhấ ừ ự ạ ố ộ ả ọ
nh n d ng và gi i nhanh, gi i đúng bài t p sinh h c, trong đó quan tâm đnậ ạ ả ả ậ ọ ế
vi c giúp h c sinh n m v ng m t s d ng bài t p có liên quan ph ng phápệ ọ ắ ữ ộ ố ạ ậ ươ
nghiên c u ph h . Chính vì th tôi m nh d n đc trình bày kinh nghi mứ ả ệ ế ạ ạ ượ ệ
“H ng d n h c sinh ph ng pháp làm ướ ẫ ọ ươ m t s d ng bài t p v s đ ộ ố ạ ậ ề ơ ồ phả
h ”ệ trong gi ng d y ch ng trình sinh h c l p 9.ả ạ ươ ọ ớ
II. ĐI T NG, PH M VI NGHIÊN C UỐ ƯỢ Ạ Ứ
1. Đi t ng nghiên c uố ượ ứ
TRANG 2
KINH NGHI MỆ: H ng d n h c sinh ph ng pháp ướ ẫ ọ ươ
làm m t s d ng bài t p v s đ ộ ố ạ ậ ề ơ ồ ph hả ệ trong sinh h c 9.ọ
- Áp dụng với đối tượng h c sinh l p 9 (có h c l c t khá tr lên đi v iọ ớ ọ ự ừ ở ố ớ
môn sinh h c).ọ
2. Ph m vi nghiên c uạ ứ
Ph ng pháp gi i m t s bài t p v s đ ph h trong ch ng trình sinhươ ả ộ ố ậ ề ơ ồ ả ệ ươ
h c 9: ọ
- L p đc s đ ph h v s di truy n tính tr ng nào đó, khi bi t đcậ ượ ơ ồ ả ệ ề ự ề ạ ế ượ
m i quan h gi a các thành viên trong gia đình, dòng h .ố ệ ữ ọ
- Qua nghiên c u s đ ph h , bi t đc tính ch t tr i l n c a tính tr ng,ứ ơ ồ ả ệ ế ượ ấ ộ ặ ủ ạ
qui lu t di truy n c a tính tr ng do gen n m trên nhi m s c th (NST)ậ ề ủ ạ ằ ễ ắ ể
th ng hay NST gi i tính quy đnh, xác đnh ki u gen c a c th lai. ườ ớ ị ị ể ủ ơ ể
III. M C TIÊU VÀ ỤNHI M V NGHIÊN C UỆ Ụ Ứ
- Trao đổi với đồng nghiệp một số d ng bài t p ph n di truy n h c ng iạ ậ ầ ề ọ ườ
trong chương trình sinh học lớp 9.
- Xây d ng ph ng phápự ươ , h ng d n h c sinh ph ng pháp làm m t sướ ẫ ọ ươ ộ ố
d ng ạbài t p ậdi truy n h c ng i liên quan đn ph ng pháp nghiên c uề ọ ườ ế ươ ứ
ph hả ệ.
IV. GI THUY T NGHIÊN C UẢ Ế Ứ
Vi c h ng d n h c sinh ph ng pháp làm m t s d ng bài t p v s đệ ướ ẫ ọ ươ ộ ố ạ ậ ề ơ ồ
ph h s ả ệ ẽ giúp h c sinh n m ch c ki n th c lí thuy t và có kĩ năng gi i bàiọ ắ ắ ế ứ ế ả
t p sinh h c, ậ ọ nâng cao kh năng t duy tr u t ng và phân tích khoa h c choả ư ừ ượ ọ
h c sinh. T o n n t ng đ h c sinh có c h i h c chuyên sâu, t đó cũng t oọ ạ ề ả ể ọ ơ ộ ọ ừ ạ
đc thái đ ham thích h c b môn trong h c sinh.ượ ộ ọ ộ ọ
V. PH NG PHÁP NGHIÊN C UƯƠ Ứ
1. Nghiên c u lý thuy tứ ế
Nghiên c u nh ng tài li u liên quan đn đ tài: Sách giáo khoa sinh h c 9,ứ ữ ệ ế ề ọ
sách giáo viên sinh h c 9, b i d ng h c sinh gi i sinh h c 9.ọ ồ ưỡ ọ ỏ ọ
2. Th c nghi m s ph mự ệ ư ạ
a) Đi u tra th c tr ng d y và h c ki n th c ph n “ph ng pháp nghiên c uề ự ạ ạ ọ ế ứ ầ ươ ứ
ph h ”.ả ệ
* Đi u tra ch t l ng h c t p c a h c sinh ề ấ ượ ọ ậ ủ ọ
- Đi t ng đi u tra: H c sinh l p 9 h c b môn khá tr lên.ố ượ ề ọ ớ ọ ộ ở
- Hình th c ki m tra vi t: Ra bài t p v nhà, l ng ghép trong bài ki m tra 1ứ ể ế ậ ề ồ ể
ti t. Ra đê thi hoc sinh gioi tr ng. ế 9 : ươ
- Phi u ki m tra ki n th c s 1 và s 2.ế ể ế ứ ố ố
* Đi u tra tình hình gi ng d y c a giáo viên.ề ả ạ ủ
TRANG 3
KINH NGHI MỆ: H ng d n h c sinh ph ng pháp ướ ẫ ọ ươ
làm m t s d ng bài t p v s đ ộ ố ạ ậ ề ơ ồ ph hả ệ trong sinh h c 9.ọ
- Trao đi tr c ti p v i các giáo viên d y sinh trong tr ng và m t s b nổ ự ế ớ ạ ườ ộ ố ạ
đng nghi p tr ng b n nh ng n i dung có liên quan.ồ ệ ườ ạ ữ ộ
- D m t s gi d y thao gi ng, d y m u bài ‘ph ng pháp nghiên c u diự ộ ố ờ ạ ả ạ ẫ ươ ứ
truy n ng i” môn sinh h c 9.ề ườ ọ
b) Th c nghi m gi ng d y.ự ệ ả ạ
- D y trong các ti t h c ch ng “Di truy n h c ng i” và ti t bài t p.ạ ế ọ ươ ề ọ ườ ế ậ
- D y trong th i gian b i d ng h c sinh gi i tr ng.ạ ờ ồ ưỡ ọ ỏ ươ
- Ra bài t p v nhà và h ng d n ngoài gi đi v i nh ng h c sinh ham thíchậ ề ướ ẫ ờ ố ớ ữ ọ
h c b môn, h c sinh gi i và nh ng h c sinh có d đnh thi vào tr ngọ ộ ọ ỏ ữ ọ ự ị ườ
chuyên.
VI. ĐÓNG GÓP M I V M T KHOA H C Ớ Ề Ặ Ọ
Trong kinh nghi m này tôi đã h th ng 3 d ng bài t p (trong ph m việ ệ ố ạ ậ ạ
ch ng trình l p 9) v s đ ph h và h ng d n h c sinh ph ng phápươ ớ ề ơ ồ ả ệ ướ ẫ ọ ươ
gi i, s giúp cho h c sinh khi làm bài t p ả ẽ ọ ậ d dàngễ xác đnh đc gen quy đnhị ượ ị
tính tr ng c n nghiên c u (th ng là gen gây b nh) là gen tr i hay l n, n mạ ầ ứ ườ ệ ộ ặ ằ
trên nhi m s c th th ng hay nhi m s c th gi i tính và di truy n theoễ ắ ể ườ ễ ắ ể ớ ề
nh ng quy lu t di truy n nào.ữ ậ ề
Hi v ng kinh nghi m này cũng s là tài li u t t cho h c sinh l p 9 h cọ ệ ẽ ệ ố ọ ớ ọ
b môn, ôn thi h c sinh gi i, thi vào các tr ng chuyên môn sinh và h cộ ọ ỏ ườ ọ
chuyên sâu. B sung vào ngu n tài li u tham kh o d y sinh h c 9 và b iổ ồ ệ ả ạ ọ ồ
d ng h c sinh gi i các c p.ưỡ ọ ỏ ấ
B. N I DUNGỘ
I. C S KHOA H CƠ Ở Ọ
1. C s lí lu nơ ở ậ
Ngày nay kh i l ng tri th c khoa h c trên th gi i ngày càng tăng nhố ượ ứ ọ ế ớ ư
vũ bão, nên chúng ta không th hy v ng trong th i gian nh t đnh tr ngể ọ ờ ấ ị ở ườ
ph thông có th cung c p cho h c sinh m t kho tàng trí th c kh ng l màổ ể ấ ọ ộ ứ ổ ồ
loài ng i đã tích lu đc. Vì v y nhi m v c a ng i giáo viên ngày nay,ườ ỹ ượ ậ ệ ụ ủ ườ
không nh ng ph i cung c p cho h c sinh m t v n tri th c c b n mà đi uữ ả ấ ọ ộ ố ứ ơ ả ề
quan tr ng là còn ph i trang b cho h c sinh kh năng t làm vi c, t nghiênọ ả ị ọ ả ự ệ ự
c u đ tìm hi u và t n m b t thêm tri th c. ứ ể ể ự ắ ắ ứ
Trong nh ng năm qua s phát tri n trí tu c a h c sinh ngày càng m nhữ ự ể ệ ủ ọ ạ
m , nhu c u h c t p các môn h c ngày nhi u. Trong đó b môn sinh h cẽ ầ ọ ậ ọ ề ộ ọ
trong nhà tr ng cũng không ng ng b sung, đi sâu và m r ng. Không nh ngườ ừ ổ ở ộ ữ
TRANG 4
KINH NGHI MỆ: H ng d n h c sinh ph ng pháp ướ ẫ ọ ươ
làm m t s d ng bài t p v s đ ộ ố ạ ậ ề ơ ồ ph hả ệ trong sinh h c 9.ọ
đc m r ng v lí thuy t mà còn có nhi u d ng bài t p nh m ki m tra khượ ở ộ ề ế ề ạ ậ ằ ể ả
năng v n d ng các ki n th c lý thuy t c a h c sinh. ậ ụ ế ứ ế ủ ọ
2. C s th c ti nơ ở ự ễ
Bài t p Sinh h c là m t lĩnh v c d gây h ng thú, tìm tòi nh t đi v iậ ọ ộ ự ễ ứ ấ ố ớ
h c sinh. Thông qua quá trình gi i bài t p h c sinh có th hi u và c ng cọ ả ậ ọ ể ể ủ ố
ki n th c lí thuy t r t t t mà không gây s nhàm chán hay lãng quên. M tế ứ ế ấ ố ự ộ
trong các d ng bài t p đó là bài t p nghiên c u s đ ph h , nó k t n i gi aạ ậ ậ ứ ơ ồ ả ệ ế ố ữ
lí thuy t v i th c ti n. Thông qua d ng bài t p này h c sinh có đc nh ngế ớ ự ễ ạ ậ ọ ượ ữ
hi u bi t nh t đnh v ph ng pháp nghiên c u di truy n ng i, các b nh t tể ế ấ ị ề ươ ứ ề ườ ệ ậ
di truy n ng i, t đó các em tề ở ườ ừ ự trang b cho mình nh ng ki n th c c nị ữ ế ứ ầ
thi t đ gi i các bài t p, đ thi có liên quan hay áp d ng trong cu c s ng, tế ể ả ậ ề ụ ộ ố ự
hình thành đc kĩ năng phòng tránh và góp ph n gi m thi u nguy c m cượ ầ ả ể ơ ắ
b nh, t t di truy n ng i.ệ ậ ề ở ườ
Th i gian đc t chuyên môn phân công gi ng d y môn sinh h c 9ờ ượ ổ ả ạ ọ
(khi ch a áp d ng chuyên đ) và 1 s l n đc phòng GDĐT phân công ch mư ụ ề ố ầ ượ ấ
thi h c sinh gi i,ọ ỏ tôi nh n th y ậ ấ ph n l n ầ ớ h c sinh n m ch a v ng n i dungọ ắ ư ữ ộ
ki n th c và ch a có h th ng ph ng pháp đ làm các d ng bài t p, ế ứ ư ệ ố ươ ể ạ ậ liên
quan đn nghiên c u ế ứ s đ ơ ồ ph hả ệ trong ph m v ch ng trình sinh h c l pạ ị ươ ọ ớ
9.
Trong ti t d y trên l p, do yêu c u c a bài h c nên giáo viên cũngế ạ ớ ầ ủ ọ
không có đ th i gian đ h ng d n h c sinh ph ng pháp gi i bài t p này.ủ ờ ể ướ ẫ ọ ươ ả ậ
Vì v y đ ậ ể làm đc, làm đúng, làm nhanhượ bài t p s đ ph h thì h c sinhậ ơ ồ ả ệ ọ
c n ph i n m v ng môt sô dang và ph ng pháp gi i.ầ ả ắ ữ 9 9 ươ ả
II. ĐÁNH GIÁ TH C TR NGỰ Ạ
T th c tr ng đã nêu trên, tr c khi áp d ng kinh nghi m này tôi đã ti n ừ ự ạ ướ ụ ệ ế
hành kh o sát ch t l ng h c sinh b ng phi u kh o sát (ả ấ ượ ọ ằ ể ả phi u ki m tra s ế ể ố
1) sau:
1. Phi u kh o sátế ả
* KÍ HI U TH NG ĐC DÙNG TRONG S Đ PH HỆ ƯỜ ƯỢ Ơ Ồ Ả Ệ
TRANG 5
