SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT CỬA LÒ
----------***----------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI: TỔ CHỨC DẠY HỌC
CHỦ ĐỀ “MỘT SỐ VẤN ĐỀ CỦA CHÂU
LỤC VÀ KHU VỰC” – ĐỊA LÍ 11 THEO
HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT
VÀ NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH
LĨNH VỰC: ĐỊA LÍ
TÁC GIẢ: LÊ THỊ HUYỀN
TỔ: XÃ HỘI
SỐ ĐIỆN THOẠI: 0904322855
NGHỆ AN, THÁNG 3/2021
2
MỤC LỤC
PHẦN I: MỞ ĐẦU .................................................................................................. 5
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 5
2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................. 6
3. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 6
4. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 6
5. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 6
6. Những đóng góp của đề tài ................................................................................... 7
PHẦN II: NỘI DUNG ............................................................................................. 8
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC
CHỦ ĐỀ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT VÀ NĂNG
LỰC HỌC SINH ..................................................................................................... 8
1.1. Cơ sở lí luận ....................................................................................................... 8
1.1.1. Tổng quan về các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài ........................ 8
1.1.2. Dạy học chủ đề theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực ....................... 8
1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 10
1.2.1. Đối với giáo viên ........................................................................................... 10
1.2.2. Đối với học sinh ............................................................................................ 13
1.3. Giải pháp .......................................................................................................... 14
CHƯƠNG 2. XÂY DỰNG VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “MỘT SỐ
VẤN ĐỀ CỦA CHÂU LỤC VÀ KHU VỰC” – ĐỊA LÍ 11 THEO HƯỚNG
PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC HỌC SINH .................................. 15
2.1. Xác định mục tiêu của chủ đề .......................................................................... 15
2.2. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh .................................................................. 16
2.3. Bảng mô tả các mức độ nhận thức, năng lực, phẩm chất được hình thành ..... 16
2.4. Biên soạn câu hỏi và bài tập theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất
học sinh .................................................................................................................... 18
2.5. Kế hoạch thực hiện chủ đề ............................................................................... 22
2.6. Tổ chức dạy học chủ đề.................................................................................... 23
2.6.1. Hoạt động khởi động ..................................................................................... 23
3
2.6.2. Hoạt động hình thành kiến thức .................................................................... 24
2.6.3. Hoạt động luyện tập ...................................................................................... 34
2.6.4. Hoạt động vận dụng – mở rộng ..................................................................... 36
2.6.5. Hoạt động nối tiếp ......................................................................................... 37
CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ....................................................... 41
3.1. Mục đích thực nghiệm...................................................................................... 41
3.2. Thời gian, đối tượng và địa bàn thực nghiệm .................................................. 41
3.3. Nội dung và phương pháp thực nghiệm ........................................................... 41
3.3.1. Nội dung thực nghiệm: .................................................................................. 41
3.3.2. Phương pháp thực nghiệm ............................................................................ 41
3.4. Kết quả thực nghiệm ........................................................................................ 41
PHẦN 3: KẾT LUẬN ........................................................................................... 43
1. Kết luận ............................................................................................................... 43
2. Kiến nghị ............................................................................................................. 43
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 44
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 45
4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
- PPDH: Phương pháp dạy học
- SKKN: Sáng kiến kinh nghiệm
- GD&ĐT: Giáo dục và đào tạo
- SGK: Sách giáo khoa
- GV: Giáo viên
- HS: Học sinh
- THPT: Trung học phổ thông
- PTPC, NL: Phát triển phẩm chất, năng lực
- PPT: Power point
- CNTT và TT: Công nghệ thông tin và truyền thông
- TN: Thực nghiệm
- ĐC: Đối chứng
- PP: Phương pháp
5
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, chương trình giáo dục phổ thông của nhiều nước trên thế giới đã có
sự thay đổi mạnh mẽ theo hướng chuyển từ dạy học truyền thụ kiến thức sang dạy
học phát triển năng lực người học. Đây là một xu hướng tất yếu mà Việt Nam
không thể đứng ngoài cuộc. Mục tiêu của giáo dục phổ thông nước ta hiện nay là:
“Giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ
năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành
nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm
công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động,
tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Muốn thực hiện được mục tiêu ấy cần đổi
mới căn bản và toàn diện giáo dục nhất là đổi mới phương pháp và hình thức dạy
học.
Giáo dục nước ta đang chuyển dần từ Chương trình giáo dục phổ thông năm
2006 sang Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018. Chương trình giáo dục phổ
thông mới đã được xác định sẽ dạy theo chủ đề và chuyên đề. Hiện nay, dạy học
chủ đề được thực hiện hàng năm ở tất cả các trường phổ thông nhằm đón đầu
chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy nhiên mỗi môn học thường chỉ thực
hiện 2 chủ đề trong 1 năm học. Vì vậy, việc xây dựng kế hoạch dạy học chủ đề tuy
không xa lạ nhưng để thiết kế các chủ đề dạy học theo hướng phát triển năng lực
học sinh còn rất khó đối với nhiều giáo viên.
Địa lí là một môn học vừa cung cấp cho học sinh kiến thức về tự nhiên vừa
cung cấp kiến thức về kinh tế xã hội trong và ngoài nước. Thông qua môn Địa lí,
học sinh sẽ hình thành được thế giới quan, nhân sinh quan, phát triển được năng
lực và phẩm chất của một công dân trong thời đại mới. Chương trình Địa lí lớp 11
được biên soạn rất phù hợp cho giáo viên sắp xếp dạy học theo chủ đề với những
nội dung cơ bản như: Khái quát nền kinh tế thế giới; Một số vấn đề về châu lục và
khu vực; Hợp chúng quốc Hoa Kỳ; Liên Minh châu Âu; Liên Bang Nga; Nhật
Bản; Trung Quốc; Các nước khu vực Đông Nam Á; Ôxtrâylia.
Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể và chương trình giáo dục phổ thông
môn Địa lí đều hướng tới hình thành và phát triển phẩm chất và năng lực cho
người học. Vì vậy, việc thiết kế và tổ chức dạy học theo chủ đề là cần thiết, góp
phần đổi mới đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực,
phẩm chất cho học sinh. Thông qua dạy học chủ đề, học sinh được tìm hiểu kiến
thức thông qua các hoạt động chủ động, từ đó các năng lực và phẩm chất cần thiết
dần được hình thành và trở thành kỹ năng trong cuộc sống.
Nhận thức được tầm quan trọng của dạy học chủ đề đối với phát triển năng
lực và phẩm chất học sinh, trong quá trình dạy học môn Địa lí lớp 11, ngoài những
chủ đề bắt buộc của nhóm chuyên môn bản thân tôi đã tự sắp xếp các bài học thành
các chủ đề nhằm tổ chức các hoạt động học tập giúp học sinh phát huy phẩm chất