1
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do – Hạnh phúc
THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP
VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: Vận dụng dạy học theo hướng phát triển năng lực cho
HS lớp 11 trong chủ đề Hô hấp ở động vật.
2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu: 28/01/2021 (Sinh hoạt chuyên
môn cụm Yên Dũng)
3. Các thông tin cần bảo mật: không.
4. Mô tả giải pháp cũ thường làm
- Tên giải pháp: Tôi thường sử dụng phương pháp vấn đáp - gợi mở, vấn
đáp – giải thích minh họa, thảo luận nhóm, chưa vận dụng nhiều các PPDH và
KTDH tích cực.
- Tình trạng và nhược điểm, hạn chế của giải pháp cũ:
Phương pháp vấn đáp, đã có sự tương tác giữa GV và HS, được thực hiện
qua hệ thống câu hỏi và câu trả lời tương ứng về một chủ đề nhất định được GV
đặt ra. Qua việc trả lời câu hỏi dẫn dắt của GV, HS thể hiện được suy nghĩ, ý
tưởng của mình, từ đó khám phá và lĩnh hội được đối tượng của học tập. Mặt
khác, PPDH này giúp GV định hướng cho học sinh tập trung vào những kiến
thức trọng tâm, đảm bảo đúng thời gian của tiết học. Tuy nhiên, phương pháp
này vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục. Nhiều khi việc vấn đáp chỉ mang tính
hình thức, giáo viên hỏi rồi giáo viên lại tự trả lời, tức là vẫn nặng về thuyết
trình, do đó chưa thật sự lôi cuốn và thu hút học sinh. Bên cạnh đó, một số HS
rơi vào trạng thái bị động, không thực sự làm việc, không nghiên cứu trước bài
học chỉ ỷ lại vào gợi ý của GV. Học sinh hạn chế tìm hiểu thế giới xung quanh,
hạn chế các năng lực tự chủ, tự học, năng lực thuyết trình trước đám đông, thiếu
tự tin, thiếu tính kiên trì,...
2
Tôi cũng đã vận dụng PPDH thảo luận nhóm để tổ chức hoạt động học tập
cho HS, nhưng do thời gian có hạn chỉ trong một tiết học nên thường chia mỗi
nhóm nghiên cứu một nội dung nhỏ. Vì vậy, đã xảy ra tình trạng một số HS
không nghiên cứu hết nội dung của bài chỉ nghiên cứu nội dung của nhóm, chưa
phát triển được hết năng lực HS, kết quả học tập chưa cao.
5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp sáng kiến
Trong xu thế hội nhập quốc tế và sự phát triển không ngừng nghỉ của
khoa học công nghệ cũng như yêu cầu về chất lượng nguồn nhân lực đòi hỏi
ngày càng cao thì phương pháp dạy học truyền thống của nền giáo dục nước nhà
đã không đáp ứng được. Do đó cần thực hiện “cuộc cách mạng về giáo dục”
trong đó có phương pháp dạy học. Vì vậy, chúng ta phải tích cực thay đổi
phương pháp dạy học truyền thống, cách truyền đạt kiến thức một chiều sang
phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học - lấy người học
làm trung tâm, tập trung phát triển năng lực người học.
Trong những năm qua, chúng tôi GV trường THPT Yên Dũng số 2 cũng
đã tiếp cận và đang thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học. Tuy nhiên, từ
thực tế giảng dạy của bản thân cũng như việc đi dự giờ đồng nghiệp tại trường,
tôi thấy rằng việc đổi mới PPDH còn chưa áp dụng nhiều và hiệu quả chưa cao.
Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến thức, việc rèn luyện kỹ năng, phát triển
năng lực người học chưa được quan tâm nhiều. Tất cả những điều đó dẫn tới học
sinh học thụ động, lúng túng, thiếu tự tin khi giải quyết các tình huống trong
thực tiễn.
Vì những lí do trên, tôi chọn đề tài: “Vận dụng dạy học theo hướng phát
triển năng lực cho HS lớp 11 trong chủ đề Hô hấp ở động vật” nhằm nâng cao
chất lượng dạy học của bản thân, từ đó đóng góp một phần nhỏ bé vào công
cuộc đổi mới căn bản, toàn diện của ngành giáo dục nước nhà.
6. Mục đích của giải pháp sáng kiến
Thông qua dạy học theo định hướng phát triển năng lực trong chủ đề Hô
hấp ở động vật trong chương trình Sinh học 11 THPT để phát triển các năng lực
và phẩm chất cho HS, đồng thời khắc phục được nhược điểm của giải pháp cũ.
3
7. Nội dung
7. 1. Thuyết minh giải pháp mới
7.1.1. Giải pháp 1
7.1.1.1. Tên giải pháp: Đổi mới PPDH theo định hướng phát triển năng
lực cho HS .
7.1.1.2. Nội dung
a. Đặc trưng cơ bản của đổi mới PPDH theo định hướng phát triển
năng lực
Một, dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp HS
tự khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức
được sắp đặt sẵn. Giáo viên là người tổ chức và chỉ đạo HS tiến hành các hoạt
động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo các kiến thức đã biết
vào giải thích các tình huống trong học tập, các hiện tượng trong thực tiễn...
Hai, chú trọng rèn luyện cho HS biết khai thác SGK và các tài liệu học
tập, biết cách tự tìm lại các kiến thức đã có, suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến
thức mới... Định hướng cho HS cách tư duy như phân tích, tổng hợp, khái quát
hóa,... để dần dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo.
Ba, tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác, lớp học trở
thành môi trường giao tiếp GV – HS và HS – HS nhằm vận dụng sự hiểu biết và
kinh nghiệm của từng cá nhân, của tập thể trong giải quyết các nhiệm vụ học tập
chung.
Bốn, chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt
tiến trình dạy học thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập. Chú trọng phát triển kỹ
năng tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau của HS với nhiều hình thức như theo lời
giải, đáp án mẫu hoặc theo các tiêu chí để có thể phê phán, tìm cách sửa chữa
các sai sót.
b. Một số nội dung kiến thức về chủ đề hô hấp ở động vật
- Khái niệm hô hấp ở động vật.
- Bề mặt trao đổi khí.
- Các hình thức hô hấp ở động vật.
4
- Ứng dụng hiểu biết về hô hấp ở động vật vào trong chăn nuôi.
- Ứng dụng hiểu biết về hô hấp ở động vật vào chăm sóc, bảo vệ sức khỏe
và biện pháp phòng chống bệnh đường hô hấp.
c. Đổi mới PPDH trong bài dạy chủ đề Hô hấp ở động vật
Chủ đề “Hô hấp ở động vật” có nhiều nội dung kiến thức lý thuyết và
thực tiễn. Do vậy, tôi đã kết hợp đa dạng các PPDH , KTDH tích cực để tổ chức
các chuỗi hoạt động học tập. Cụ thể như sau:
Hoạt động khởi động (HĐ1), GV vận dụng kỹ thuật động não.
Hoạt động tìm hiểu khái niệm hô hấp ở động vật (HĐ2) và hoạt động tìm
hiểu bề mặt trao đổi khí (HĐ3), GV vận dụng PPDH trực quan và thảo luận cặp
đôi.
Hoạt động tìm hiểu các hình thức hô hấp ở động vật (HĐ4), GV vận dụng
PPDH thảo luận nhóm, dạy học giải quyết vấn đề, phương pháp trực quan và kỹ
thuật mảnh ghép, sử dụng phiếu học tập số 1 đến số 5.
Hoạt động luyện tập (HĐ5), GV vận dụng phương pháp trực quan, thảo
luận cặp đôi.
Hoạt động vận dụng, tìm tòi, mở rộng (HĐ6), GV vận dụng PPDH giải
quyết vấn đề, dạy học theo dự án và kỹ thuật phòng tranh.
Thông qua các chuỗi hoạt động học tập giúp HS phát triển được các năng
lực: Năng lực đặc thù ( gồm năng lực nhận thức sinh học, tìm hiểu thế giới sống,
biết vận dụng các kiến thức, kỹ năng để giải thích được một số hiện tượng trong
thực tế), năng lực chung (gồm năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực tự học và
tự chủ, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo). Ngoài ra còn hình thành và phát
triển các phẩm chất cho HS như chăm chỉ, có trách nhiệm và trung thực, đồng
thời giúp cho HS có hứng thú hơn, tự tin hơn trong học tập và trong cuộc sống.
7.1.1.3. Các bước tiến hành thực hiện giải pháp:
Bước 1: Thiết kế kế hoạch bài dạy chủ đề Hô hấp ở động vật theo Mô
đun 2. Gồm các bước sau:
- Xác định mục tiêu của bài dạy hướng tới phát triển các năng lực và
phẩm chất HS.
5
- Lựa chọn PPDH, KTDH và phương tiện dạy học phù hợp với mục tiêu
của bài học hướng tới phát triển các năng lực và phẩm chất cho HS.
- Thiết kế các chuỗi hoạt động học tập theo hướng tiếp cận năng lực và
lấy người học làm trung tâm.
Bước 2: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập cho HS.
Về phía GV:
- Gới thiệu chủ đề cần nghiên cứu và tìm hiểu.
- Chia nhóm: 6HS/nhóm, mỗi nhóm có 1 nhóm trưởng, 1 thư kí.
+ Chia nhóm để thực hiện kỹ thuật mảnh ghép ở hoạt động tìm hiểu các
hình thức hô hấp ở động vật.
Nhóm chuyên gia: Phân công và đánh số thứ tự các thành viên.
Nhóm mảnh ghép: Phân công theo số thứ tự và vị trí di chuyển khi thực
hiện hoạt động học tập.
GV hướng dẫn HS các bước thực hiện hoạt động học tập theo kỹ thuật
mảnh ghép.
+ Chia nhóm để thực hiện kỹ thuật phòng tranh ở hoạt động tìm hiểu bệnh
viêm đường hô hấp cấp Covid – 19.
- GV giao nhiệm vụ đến từng HS và nhóm HS nghiên cứu trước nội dung
bài mới ở nhà, giúp đỡ hướng dẫn HS, nhóm HS trong quá trình thực hiện nhiệm
vụ. (Chi tiết được thể hiện trong kế hoạch bài dạy ở phụ lục).
- GV kiểm tra kết quả hoạt động cá nhân và nhóm HS nội dung nghiên
cứu ở nhà trước giờ dạy.
Về phía HS:
- Tiếp nhận nhiệm vụ được giao, lên kế hoạch thực hiện nhiệm vụ, phân
công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
- Mỗi cá nhân hoàn thành các phiếu học tập từ số 1 đến số 4, mỗi nhóm
hoàn thành sản phẩm theo yêu cầu trước giờ học.
Bước 3: Dạy thể nghiệm trên đối tượng HS các lớp 11 (Bản thân tôi đã áp
dụng dạy thể nghiệm ở lớp 11A5 trường THPT Yên Dũng số 2 trong buổi sinh
hoạt chuyên môn cụm Yên Dũng ngày 28/01/2021).
