- 0 -
SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 2
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên đề tài:
THIẾT KẾ CHỦ ĐỀ DẠY HỌC “VIRUT VÀ BỆNH TRUYỀN
NHIỄM” – SINH HỌC 10 THEO HÌNH THỨC TỔ CHỨC
HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC GIAO TIẾP CHO HỌC SINH THPT
Lĩnh vực: PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC SINH HỌC
Tác giả: Nguyễn Hồng Lĩnh
Tổ bộ môn: Khoa học Tự nhiên
Nghệ An, tháng 3 năm 2021
- 1 -
MỤC LỤC
Mục lục ………………………………………………………………………..
1
Danh mục các từ viết tắt ……………………………………………………..
2
Phần I. Đặt vấn đề …………………………………………………………....
3
1. Lí do chọn đề tài …………………………………………………….….
3
2. Mục đích nghiên cứu ………………………………………………..….
4
3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ……………………………………
4
4. Phương pháp nghiên cứu ……………………………………………….
4
5. Thời gian nghiên cứu và thực nghiệm …………………………………
5
6. Những đóng góp của đề tài …………………………………………….
5
Phần II. Nội dung đề tài …………………………………………...…………
6
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn ………………………………..………
6
1.1. Sơ lược lược sử nghiên cứu ……………………………………………
6
1.2. Cơ sở lí luận của đề tài …………………………………………………
6
1.2.1. Dạy học chủ đề …………………………………………………………
6
1.2.2. Hoạt động trải nghiệm ………………………………………………….
9
1.2.3. Năng lực giao tiếp ……………………………………………………
11
1.3. Cơ sở thực tiễn của đề tài ………………………………………………
14
Chương 2. Thiết kế chủ đề dạy học “Virus và bệnh truyền nhiễm” theo
hình thức hoạt động trải nghiệm nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho
học sinh ……………………………………………………………………….
17
2.1. Phân tích nội dung kiến thức chương III ………………………………….
17
2.2. Thiết kế hoạt động trải nghiệm để phát triển năng lực giao tiếp ………….
19
2.3. Thiết kế chủ đề dạy học “Virus và bệnh truyền nhiễm” theo hình thức
hoạt động trải nghiệm nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh ………
21
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm …………………………………………..
40
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm …………………………………………..
40
3.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm …………………………………………..
40
3.3. Thời gian, địa điểm, phạm vi thực nghiệm sư phạm ……………………..
40
3.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm …………………………………………….
41
Phần III. Kết luận và kiến nghị ……………………………………………..
48
Tài liệu tham khảo………………………………………………….......
49
Phụ lục …………………………………………………………………..
50
- 2 -
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Từ đầy đủ
HĐTN
:
Hoạt động trải nghiệm
HS
:
Học sinh
GV
:
Giáo viên
NL
:
Năng lực
NLGT
:
Năng lực giao tiếp
THPT
:
Trung học phổ thông
HĐGD
:
Hoạt động giáo dục
PPDH
:
Phương pháp dạy học
KTDH
:
Kĩ thuật dạy học
VĐ
:
Vấn đề
CLB
:
Câu lạc bộ
TN
:
Thực nghiệm
ĐC
:
Đối chứng
- 3 -
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI.
Xu thế đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển phẩm
chất và năng lực.
Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến nhiều sự thay đổi chóng mặt, đặc
biệt là khoa học và công nghệ đang phát triển như vũ bão với cuộc cách mạng công
nghệ 4.0, tạo ra những thay đổi vượt bậc trong mọi lĩnh vực. Xu thế toàn cầu hóa
đã tác động mạnh mẽ đến việc đào tạo nguồn nhân lực. Trong bối cảnh đó, nền
giáo dục Việt Nam đang có sự chuyển đổi căn bản, toàn diện theo hướng phát triển
phẩm chất và NL người học, giúp người học vận dụng kiến thức vào giải quyết các
vấn đề thực tiễn đang được triển khai theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Để thực hiện nội dung mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và
Đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngành giáo dục đã chỉ đạo mạnh mẽ đổi
mới phương pháp tổ chức dạy học nhằm phát triển toàn diện năng lực và có ý thức
bảo vệ sự sống chung của nhân loại. Kết quả của công cuộc đổi mới là chúng ta đã
hoàn thiện chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, xây dựng nội dung chương
trình cụ thể và bắt đầu triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 theo hướng
giáo dục phát triển phẩm chất và năng lực.
Hiệu quả của việc tổ chức hoạt động dạy học theo chủ đề để phát triển
năng lực giao tiếp cho học sinh trong quá trình dạy học.
Hình thức dạy học theo chủ đề là hoạt động bắt buộc của chương trình giáo
dục phổ thông 2018. Bên cạnh các môn học khác, trong dạy học bộ môn Sinh học,
dạy học theo chủ đề và hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong chương trình giáo dục
phổ thông mới làm cho nội dung giáo dục không bị bó hẹp trong sách vở, mà giáo
viên chủ động sắp xếp các mạch nội dung phù hợp để thiết kế các hoạt động học
cho học sinh được hoạt động chủ động hơn, không chỉ là các hoạt động học tập
trên lớp, mà cả các hoạt động học tập ở nhà, học tập trải nghiệm tại các cơ sở sản
xuất, có sở hoạt động chính trị xã hội, … qua đó góp phần phát triển phẩm chất, tư
tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống, niềm tin đúng đắn ở học sinh, hình
thành những năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại; là con đường để
phát triển toàn diện nhân cách học sinh, đáp ứng mục tiêu giáo dục phổ thông ở
Việt Nam.
Nội dung chương trình giáo dục phổ thông 2018 gắn liền các chủ đề dạy
học và phù hợp tổ chức hoạt động trải nghiệm.
Khi phân tích chương trình Sinh học bậc THPT cho thấy theo chương trình
giáo dục 2006 hiện hành thì kiến thức chương III. “Virut và bệnh truyền nhiễm”
thuộc phần III. Sinh học vi sinh vật cũng như chương trình giáo dục 2018,mạch nội
dung “Sinh học vi sinh vật và virus” có chủ đề“virusvà các ứng dụng” với nhiều
kiến thức khó do đối tượng virus không quan sát được bằng mắt thường, đồng thời
hiện nay các bệnh truyền nhiễm do virus gây ra cho xã hội lại rất nghiệm trọng nên
- 4 -
nhu cầu tìm hiểu về virus và bệnh truyền nhiễm đã và đang được học sinh nói
riêng, toàn xã hội nói chung rất quan tâm. Vì vậy, thiết kế chủ đề này như thế nào
để dạy học nhằm đạt được mục tiêu giáo dục phát triển phẩm chất và năng lực cho
học sinh, giúp học sinh huy động được một cách toàn diện về trí tuệ, cảm xúc, kỹ
năng và các quan hệ xã hội của bản thân trong quá trình tham gia các hoạt động
học để hình thành kiến thức, năng lực giao tiếp tốt hơn.
Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi quyết định chọn và thực hiện đề tài:
Thiết kế chủ đề dạy học “Virut và bệnh truyền nhiễm” – Sinh học 10 theo
hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm phát triển năng lực giao tiếp
cho học sinh THPT.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Thiết kế chủ đề “Virut và bệnh truyền nhiễm” – Sinh học 10 theo hình thức
tổ chức hoạt động trải nghiệm nhằm bồi dưỡng và phát triển năng lực giao tiếp cho
học sinh THPT.
Xây dựng quy trình bồi dưỡng năng lực giao tiếp cho học sinh THPT thông
qua hoạt động trải nghiệm của chủ đề dạy học.
3. ĐỐI TƯỢNG VÀ KHÁCH THỂ NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Năng lực giao tiếp đối với học sinh THPT.
- Thiết kế các chủ đề dạy học theo hướng phát triển năng lực.
- Tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học sinh học THPT.
3.2. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học sinh học 10 ở các trường THPT thuộc địa bàn nghiên cứu.
4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Trong đề tài này tôi đã sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu
thường quy gồm:
4.1. Nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu các công trình khoa học, các bài báo, các ấn phẩm liên quan đến
dạy học chủ đề; dạy học trải nghiệm; dạy học phát triển năng lực giao tiếp của học
sinh THPT.
Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến nội dung chương trình và kiến thức
chủ đề Virus và bệnh truyền nhiễm.
4.2. Phương pháp điều tra
Lập phiếu điều tra về thực trạng sử dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học
sinh học nhằm bồi dưỡng và phát triển năng lực giao tiếp học của HS cấp THPT
thông qua dạy học môn Sinh học.
