1
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Đất nước phát triển, xã hội đi lên kéo theo vô vàn sự thay đổi trong đó
việc thường thức cái hay, cái đẹp cũng không nằm ngoài vòng xoáy ấy trong các
thế hệ có cả học sinh tiểu học. Vậy tìm cái đẹp ở đâu và ai là người cung cấp cho
các em những yêu cầu ấy? Đó là chúng ta, những con người làm công tác giáo dục
được cả xã hội tin tưởng giao phó giáo dục bồi dưỡng những chủ nhân tương lai
của đất nước. Cảm thụ cái đẹp để sống đẹp là mục tiêu của giáo dục hiện nay, lấy
những cái đẹp để giáo dục con người, như vậy “cái đẹp là cái đức”. Bồi bưỡng cái
đức cho các em có nhiều phương tiện trong đó môn Mĩ thuật cũng góp phần không
nhỏ. Môn mĩ thuật sẽ tạo điều kiện cho học sinh học khả năng quan sát, nhận xét,
cách suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo, tư duy hình tượng và phương pháp làm việc khoa
học, nó sẽ góp phần hình thành phẩm chất của con người lao động trong thời kì
hiện đại hoá đất nước.
Như chúng ta đã biết, trong mục tiêu giáo dục, chúng ta đã xác định giáo
dục thẩm mĩ có vai trò rất quan trọng. Nếu con người được giáo dục về thẩm mĩ
đến nơi đến chốn thì sẽ ngày càng hoàn thiện bản thân mình hơn và tiến đến chân
thiện mỹ. Môn học Mĩ thuật là một trong những môn học góp phần giáo dục thẩm
mỹ cho học sinh một cách tốt nhất, hiệu quả nhất. Đặc biệt là đối với trường tiểu
học, môn Mĩ thuật giúp cho học sinh được giáo dục thẩm mĩ từ rất sớm, được trải
nghiệm phát triển sự sáng tạo và khả năng biểu đạt. Có thể nói, dạy học Mĩ thuật
trong nhà trường không nhằm đào tạo các em trở thành hoạ sỹ mà thông qua các
hoạt động tạo hình để khơi gợi và phát huy khiếu thẩm mỹ vốn có ở học sinh, gây
hứng thú cho học sinh trước cái đẹp tiến tới hình thành thị hiếu thẩm mỹ của
riêng mình trong cuộc sống hằng ngày.
Khi xem các tác phẩm tranh dân gian hay hội hoạ hoặc công trình kiến
trúc đẹp chúng ta không thể không thắc mắc tác phẩm nghệ thuật này có ý nghĩa gì
? … ai là người đã sáng tạo nó? nhất là đối với học sinh tiểu học, những câu hỏi
đó luôn xuất hiện trong đầu các em. Chính vì vậy tôi thấy tìm hiểu tranh dân gian
là một chủ đề hay nhằm trang bị, cung cấp cho các em một số hiểu biết về nghệ
2
thuật tạo hình thể hiện qua đường nét, hình mảng, hình khối, đậm nhạt, không gian
ánh sáng, màu sắc thông qua một số tác phẩm tranh ảnh tranh dân gian. Qua đó
góp phần hình thành ở học sinh khả năng cảm nhận cái đẹp.
Đối với học sinh tiểu học các em đã được làm quen với môn học này từ
lớp đầu cấp, các em có thể tìm hiểu, sưu tầm trên báo chí, sách....để phục vụ cho
việc học tập. Từ đó, các em học sinh biết rõ hơn tầm quan trọng của tìm hiểu tranh
đối với cuộc sống và phục vụ các môn học khác. Các em biết quý trọng các giá trị
truyền thống của dân tộc. Để làm được điều này đòi hỏi giáo viên phải có phương
pháp dạy học tốt nhất và phối hợp với học sinh một cách nhịp nhàng trong khi
đứng lớp nhằm giúp học sinh từng bước nâng cao nhận thức làm cho tâm hồn các
em trở nên phong phú, phát triển toàn diện nhân cách.
Nhà trường ngày nay ngoài việc truyền thụ kiến thức Toán, Tiếng Việt,...
còn phải chú ý đến giáo dục thẩm mĩ, nhằm đào tạo học sinh trở thành những học
sinh phát triển toàn diện để xây dựng đất nước. Với thực tế hiện nay, do đồ dùng
dạy học hạn chế khiến các em thiếu tập trung, tư duy, không chịu tìm tòi, suy nghĩ.
Vì vậy việc dạy mĩ thuật nói chung và việc dạy tìm hiểu tranh dân gian ở trường
tiểu học nói riêng chưa thực sự đạt chất lượng cao. Chính vì thế tôi chọn đề tài:
“Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tìm hiểu tranh dân gian lớp
4 Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi ”.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
Để giúp cho giáo viên dạy tốt hơn nữa các giờ học về tranh dân gian thì nhiệm
vụ của giáo viên đầu tiên là phải tìm hiểu thực trạng tại trường, dự một số giờ để
rút ra cho mình một số kinh nghiệm bổ ích qua tìm hiểu một số tài liệu trên sách
báo, tranh ảnh, các tài liệu về chuyên đề dạy mĩ thuật nói chung và các bài tìm hiểu
tranh dân gian nói riêng nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy, giúp học sinh hứng thú
với giờ học hơn.
Mục đích của sáng kiến là giúp cho bản thân tôi hiểu rõ thêm và đưa ra một
số phương pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
Vận dụng các phương pháp giúp học sinh phát triển khả năng vẽ tranh.
Làm tài liệu cần thiết cho các giáo viên trường bạn tham khảo để dạy tốt phân
3
môn thường thức mĩ thuật- tìm hiểu tranh dân gian ở khối lớp 4.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu:
Chủ thể: “Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tìm hiểu tranh
dân gian lớp 4 ”.
Học sinh khối 4 của Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi.
4. Giới hạn của đề tài:
Phạm vi nghiên cứu tập trung chủ yếu là:
Tìm hiểu quá trình dạy và học phân môn thường thức mĩ thuật- tìm hiểu tranh dân
gian ở lớp 4
Tìm hiểu những vấn đề cơ bản thường gặp, những tình huống, ưu điểm,
hạn chế qua quá trình dạy và học bài tìm hiểu tranh dân gian ở trường Tiểu học
Nguyễn Văn Trỗi.
Phân loại học lực của tất cả các học sinh khối lớp 4.
Tìm hiểu thái độ học tập của học sinh.
5. Phương pháp nghiên cứu:
Các phương pháp cơ bản được sử dụng để nghiên cứu đề tài bao gồm:
a. Sưu tầm tài liệu có liên quan: Trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài,
không thể phủ nhận vai trò quan trọng của công tác tham khảo tài liệu. Tài liệu có
từ nhiều nguồn khác nhau như: sách, báo, tạp chí, kinh nghiệm từ đồng nghiệp…
Đặc biệt là sử dụng Internet: đây là một công cụ thuận tiện để tiếp cận nhanh và dễ
dàng đến một lượng thông tin khổng lồ và phong phú. Nhưng khi tham khảo cần
phải có kiến thức và kinh nghiệm để sàng lọc những thông tin (vì không phải thông
tin nào cũng là đúng) thì mới tìm được nguồn thông tin phù hợp, chính xác với nhu
cầu một cách nhanh chóng, hiệu quả.
b. Phương pháp vấn đáp: Là phương pháp mà giáo viên sẽ dùng một hệ thống
câu hỏi để học sinh trả lời bằng miệng nhằm thu được những thông tin nói lên
nhận thức hoặc thái độ của cá nhân đối với vấn đề nội dung bài học.
c. Phương pháp quan sát: Quan sát là phương pháp thu thập thông tin về quá
trình giáo dục trên cơ sở tri giác trực tiếp các hoạt động dạy – học cho ta những tài
liệu về thực tiễn để có thể nắm bắt một cách hiệu quả và chính xác. Thông qua quá
4
trình quan sát, giáo viên ghi nhận lại tình hình học tập của học sinh, những vấn đề
nảy sinh trong quá trình giảng dạy nhằm tìm ra biện pháp giải quyết thích hợp nhất.
d. Phương pháp thực nghiệm: Giáo viên thực hiện giảng dạy ở các khối lớp.
e. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phân tích nguyên nhân dẫn đến thực trạng
và tổng hợp các kết quả thu được qua quá trình nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả
của giải pháp.
f. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra phỏng vấn tình hình học sinh, dự
dự giờ, rút kinh nghiệm về phương pháp giảng dạy phân môn thường thức mĩ
thuật- bài tìm hiểu tranh dân gian.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận.
Việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục đặc biệt là nâng cao chất lượng
các giờ Mĩ thuật trong trường học đồng thời phát huy hiệu quả các năng lực phẩm
chất của người học. Môn Mĩ Thuật là bộ môn mà Nhà nước - Bộ GD & ĐT có chủ
trương đi đầu trong việc cải cách đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục Việt
Nam.
Đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy Mĩ thuật, gắn giáo dục mĩ
thuật với giáo dục thưởng thức cái đẹp và kĩ năng sống cho học sinh. Công tác
giảng dạy môn mĩ thuật trong trường học góp phần vào sự phát triển cảm thụ cái
hay cái đẹp trong các tác phẩm tranh dân gian cho thế hệ học sinh tương lai của đất
nước. Ở lớp 2, lớp 3 các em cũng đã được làm quen với tranh dân gian Việt Nam,
các em đã được hình thành khả năng quan sát, tư duy, hình tượng,
sáng tạo ra những bài vẽ theo ý chủ quan của mình. Trong đó mảng tranh dân
gian trong phân môn “thường thức mĩ thuật” là phân môn quan trọng đóng góp
một phần không nhỏ vào việc cung cấp cho các em học sinh về văn hoá dân tộc
,tìm hiểu về phong tục tập quán hay phong cách nghệ thuật của dân tộc mình và
trên thế giới.
Tranh dân gian Việt Nam là kho tàng độc đáo, mang đậm đà bản sắc dân tộc
và có lịch sử từ rất lâu đời. Những dòng tranh tiêu biểu như Tranh Đông Hồ (Bắc
Ninh), tranh Hàng Trống (Hà Nội), tranh đỏ Kim Hoàng (Hà Tây cuu), tranh Lavng
5
Sivnh (Huêx)... Tranh Đông Hồ mang giax triy nghêy thuâyt tạo hình độc đáo như: Màu
sắc, mảng, nét, bố cục...Nội dung phản ánh về hiện thực cuộc sống, ước mong của
con người, có ý nghĩa sâu sắc trong giáo dục, nâng cao nhận thức cũng như nhân
cách con người.
Có nhiều khái niệm khác nhau về tranh dân gian. Nhưng điểm chung đều ghi
nhận “ Tranh dân gian Việt Nam có lịch sử từ lâu đời, do các nghệ nhân dân gian
sáng tạo nên, được lưu truyền qua nhiều thế hệ đến ngày nay. Đã có những thời
gian hưng thịnh phát triển rất mạnh, với ngày nay vẫn còn được giữ gìn và bảo tồn
trong bảo tàng, một số làng nghề, một số nghệ nhân truyền thừa cho đời sau , gia
đình nghệ nhân làm tranh”.
Cũng có khái niệm cho rằng “ Tranh dân gian Việt Nam là một trong những
loại hình nghệ thuật xa xưa, là sản phẩm của quá trình sáng tạo nghệ thuật của
những nghệ nhân dân gian.Những sản phẩm nghệ thuật ấy thể hiện khát vọng,
mong ước của con người về cuộc sống. Tranh thường được dùng trong những dịp
lễ tết hay những sinh hoạt tín ngưỡng, nên còn gọi là tranh tết.” Thông qua học tập
phát triển năng lực thẩm mĩ cho học sinh, hiểu và vận dụng sáng tạo, có ý thức gìn
giữ bảo tồn di sản quý báu dân tộc, vận dụng phát huy từ vốn tinh hoa độc đáo, nét
đẹp thể loại tranh Tết, lễ hội ở tranh dân gian Việt Nam trong dạy và học tạo tiền
đề căn bản để học sinh có ý thức giữ gìn và phát huy các di sản văn hóa của dân
tộc. Từ đó, các em thêm yêu quê hương đất nước, phấn đấu để học tập ngày càng
tốt hơn.
2. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu.
Nhìn chung về tình hình cơ sở vật chất của nhà trường đảm bảo đầy đủ, đáp
ứng được mục tiêu giáo dục cũng như đáp ứng được nhu cầu giảng dạy nghiên cứu
của giáo viên và nhu cầu học tập của học sinh theo chương trình đổi mới hiện nay.
Ban giám hiệu nhà trường luôn làm tốt công tác tập trung mọi điều kiện để
nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Chú trọng xây dựng và bồi
dưỡng đội ngũ, làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục, tham mưu xây dựng cơ sở vật
chất cho nhà trường, đổi mới, sáng tạo trong công tác quản lí, chỉ đạo chuyên môn
và nhà trường. Thực hiện tốt qui chế dân chủ cơ sở, đảm bảo dân chủ, kỉ cương,