SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG:THPT NGUYỄN KHUYẾN
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
An Giang, ngày 28 tháng 1 năm 2020
BÁO CÁO
Kết quả thực hiện sáng kiến
I- Sơ lược lý lịch tác giả:
- Họ và tên: ĐẶNG THỊ NGỌC HÂN. Nam, nữ: Nữ
- Ngày tháng năm sinh: 18/06/1984
- Nơi thường trú: tổ 22, ấp Đông Bình I, Vĩnh Thành, Châu Thành, An Giang.
- Đơn vị công tác: Trường THPT Nguyễn Khuyến.
- Chức vụ hiện nay: Giáo viên.
- Trình độ chuyên môn: Thạc sĩ Sinh học.
- Lĩnh vực công tác: dạy lớp và chủ nhiệm 12a2.
II. Sơ lược đặc điểm tình hình đơn vị: Nêu tóm tắt tình hình đơn vị, những
thuận lợi, khó khăn của đơn vị trong việc thực hiện nhiệm vụ
1. Tóm tắt tình hình đơn vị
+ Trường đạt kiểm định chất lượng giáo dục Cấp độ 2 và đạt chuẩn quốc
gia mức độ 1, dựa trên đề nghị đánh giá ngoài cơ sở giáo dục theo kế hoạch của
trường để công nhận trường chuẩn quốc gia trong năm học 2019 – 2020.
+ Cơ sở vật chất của trường cơ bản đã đáp ứng đủ điều kiện cho nhà
trường giảng dạy: Có đầy đủ các phòng làm việc, phòng học bộ môn, phòng học
theo yêu cầu và trang thiết bị .
+ Đội ngũ giáo viên có phẩm chất chính trị tốt, tích cực bồi dưỡng và tự
bồi dưỡng chuyên môn. Đa số học sinh chăm ngoan, có ý thức tự học tốt.
2. Những thuận lợi, khó khăn của đơn vị trong việc thực hiện nhiệm vụ
* Thuận lợi:
+ Được sự quan tâm của chính quyền địa phương, sự hướng dẫn chỉ đạo
sâu sắc của Sở Giáo dục và Đào tạo, sự nhiệt tình giúp đỡ của Ban giám hiệu và
hỗ trợ kịp thời của đồng nghiệp.
+ Cơ sở vật chất của trường khang trang, trang thiết bị hiện đại, đa số các
phòng học đều có tivi màn hình rộng phục vụ cho việc có giảng dạy ứng dụng
công nghệ thông tin của giáo viên.
+ Phòng học bộ môn được trang bị đầy đủ kính hiển vi và dụng cụ thí
nghiệm nên có thể cho học sinh tiến hành trải nghiệm (thực hành) trong tiết học.
+ Chất lượng học sinh: Học tập chăm chỉ, mức độ trung bình khá. Đạo
đức tốt, tích cực tham gia các phong trào.
+ Đa số phụ huynh sống bằng nghề nông nên học sinh có nhiều kiến thức
về thực tế, có nhiều điều kiện để trải nghiệm.
* Khó khăn:
+ Phần lớn học sinh chưa quen với hoạt động trải nghiệm sáng tạo, chủ
yếu là học lý thuyết suông, chưa có kỹ năng sử dụng thành thạo kính hiển vi.
+ Một số giáo viên cũng chưa áp dụng thường xuyên phương pháp giảng
dạy bằng hoạt động trải nghiệm sáng tạo nên đa số các em sẽ thấy áp lực khi tiếp
xúc với phương pháp mới.
+ Bản thân tôi chưa được đào tạo chính qui về phương pháp trải nghiệm
sáng tạo mà chủ yếu là tự học, tự nghiên cứu và thông qua các đợt tập huấn.
- Tên sáng kiến: "Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học phần
Sinh học Vi sinh vật, Sinh học 10".
- Lĩnh vực: Sư phạm ứng dụng.
III. Mục đích yêu cầu của đề tài, sáng kiến:
1. Thực trạng ban đầu trước khi áp dụng sáng kiến
1.1. Về phía nội dung sách giáo khoa
Nội dung phần Sinh học vi sinh vật, Sinh học 10 nghiên cứu chủ yếu là các
kiến thức đại cương như khái niệm, đặc điểm, môi trường sống của vi sinh vật;
các quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng ở vi sinh vật, quá trình sinh
trưởng và sinh sản của chúng cũng như về cấu trúc, đặc điểm, ứng dụng của virut
và các bệnh truyền nhiễm do virut gây ra. Và để phát huy tính chủ động sáng tạo
của học sinh trong học tập, nội dung phần này trong sách giáo khoa đã biên soạn
theo cách tiếp cận mới, đó là nhiều câu lệnh để học sinh hoạt động, sau chương 1
và chương 2 đều có bài thực hành để học sinh hoạt động. Tuy nhiên, các hoạt
động học tập này còn đơn giản, mang nặng về lý thuyết gò bó chưa phát huy
được sự hứng thú học tập của học sinh, đồng thời cũng chưa đánh giá chính xác
là sản phẩm do học sinh tự làm hay không? Do đó, việc nghiên cứu thiết kế và tổ
chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo là vấn đề thiết thực, đáp ứng được chủ
trương đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh của Bộ
giáo dục và đào tạo.
1.2. Về phía giáo viên giảng dạy
Ở một số trường trung học phổ thông (THPT) cho thấy đa số giáo viên
đều nhận thấy được tầm quan trọng của việc rèn luyện kỹ năng tự học trong dạy
học, đều mong muốn học sinh yêu thích môn học của mình nhưng việc thiết kế
giáo án để phù hợp với mong ước đó chưa thật sự được hiệu quả, đa phần chỉ
mang tính chất hình thức và đối phó. Do đó, việc xây dựng quy trình thiết kế và
tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học phần Sinh học vi sinh
vật, Sinh học 10 là rất cần thiết.
1.3. Về phía học sinh
Phần lớn học sinh đều cảm thấy áp lực khi học sinh học, đặc biệt là Sinh
10 vì nội dung kiến thức trừu tượng, không thấy được ngoài thực tế mà phải
quan sát dưới kính hiển vi, hoặc thông qua phim ảnh. Nhưng đôi khi xem cũng
chưa hiểu nó như thế nào, có ứng dụng vào cuộc sống được hay không?... Bên
cạnh đó, cũng có 1 số học sinh rất ham học nhưng không biết phải học như thế
nào để có hiệu quả cao vì thời gian ràng buộc trên lớp rất ít, không có các hoạt
động để các em thể hiện sự tư duy sáng tạo của mình. Vì thế vấn đề thiết kế tổ
chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong giáo án dạy theo chủ đề cho các
em hiện nay là thật sự cần thiết.
2. Sự cần thiết phải áp dụng sáng kiến
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục, trong đó học sinh
dựa trên sự tổng hợp kiến thức của nhiều lĩnh vực giáo dục và nhóm kỹ năng
khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình và tham gia
hoạt động phục vụ cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục,
qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và một số năng lực
thành phần đặc thù như: năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động; năng lực thích
ứng với sự biến động của nghề nghiệp và cuộc sống.
Nếu giáo viên thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo có chất lượng
và tổ chức sử dụng theo một quy trình hợp lý thì sẽ giúp học sinh đam mê yêu
thích môn học hơn, tích cực chủ động hơn trong các môn học, từ đó góp phần
nâng cao chất lượng dạy học sinh trong phần Sinh học 10 và các khối khác.
3. Nội dung sáng kiến
3.1. Tiến trình thực hiện:
- Trong quá trình thực nghiệm tôi kết hợp với các giáo viên bộ môn ở
trường thảo luận thống nhất nội dung, phương pháp giảng dạy, kiểm tra đánh
giá.
- Sử dụng kế hoạch dạy học của 2 chủ đề thực nghiệm có các hoạt động
trải nghiệm sáng tạo nhằm gây hứng thú học tập cho các em.
- Tiến hành rèn luyện và phát triển năng lực, kỹ năng tự học của học sinh
thông qua việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo tương ứng với 3 giai
đoạn: giai đoạn trước thực nghiệm (học sinh chưa quen với các hoạt động trải
nghiệm thiết kế trong giáo án); giai đoạn trong thực nghiệm (học sinh đã và
đang làm quen với các hoạt động trải nghiệm thiết kế trong giáo án); giai đoạn
sau thực nghiệm (học sinh đã quen và thông hiểu về yêu cầu, hình thức của các
hoạt động trải nghiệm thiết kế trong giáo án).
- Tiến hành 3 lần kiểm tra nội dung kiến thức tương ứng với 3 giai đoạn.
- Chấm điểm theo các tiêu chí đánh giá và rút ra kết luận.
3.2. Thời gian thực hiện: Từ 01-2019 đến 03-2019, năm học 2018-2019.
3.3. Biện pháp tổ chức:
3.3.1. Thu thập số liệu để làm cơ sở phân tích định lượng và định tính kết quả
thực nghiệm sư phạm.
3.3.2. Thiết kế và áp dụng các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong các tiết học,
các chủ đề dạy học.
Phần 1. Nguyên tắc thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy
học Sinh học vi sinh vật, Sinh học 10
Việc thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học cần đảm
bảo các nguyên tắc sau:
- Đảm bảo mục tiêu giáo dục
- Đảm bảo sự trải nghiệm của học sinh: Ví dụ khi dạy bài 22 và 25 có thể
liên hệ với quy trình làm sữa chua hoặc kim chi tại nhà, hay sản xuất tương hột
tươi ngon an toàn tại nhà,….
- Đảm bảo môi trường để học sinh sáng tạo: cần phong phú, đa dạng và
chứa đựng các thách thức đối với học sinh. Chỉ giới thiệu về nguyên tắc sản xuất
và nguyên liệu sau đó đưa ra yêu cầu về sản phẩm để mỗi học sinh tự sáng tạo
theo suy nghĩ của mình.
- Phù hợp với trình độ của học sinh: không đặt ra yêu cầu mang tính tư
duy trừu tượng và vượt quá khả năng tài chính của các em.
Phần 2. Vận dụng thiết kết quy trình tổ chức các hoạt động trải nghiệm
sáng tạo trong trong dạy học Sinh học vi sinh vật, Sinh học 10 thông qua 2
chủ đề
- Chủ đề 1: Chuyển hóa vật chất và năng lượng ở vi sinh vật
Thời gian: 2 tiết
-Chủ đề 1: Sinh trưởng và sinh sản của vi sinh vật
Thời gian: 3 tiết
Cả 2 chủ đề đều tiến hành theo các bước sau
Bước 1. Xác định mục tiêu học tập, đặc biệt chú ý mục tiêu rèn luyện kỹ
năng tự học thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Bước 2: Tìm hiểu thực trạng, thông tin, địa điểm
Bước 3. Giáo viên giới thiệu hoạt động trải nghiệm sáng tạo và nêu yêu cầu
của hoạt động
Bước 4. Học sinh hoạt động nhóm thực hiện hoạt động trải nghiệm
Bước 5. Tổ chức thảo luận, hoạt động nhóm.
Bước 6. Kết luận vấn đề, đánh giá việc tham gia hoạt động trải nghiệm sáng
tạo của học sinh
Phần 3. Xây dựng giáo án chủ đề có các hoạt động trải nghiệm sáng tạo
Chủ đề: Dinh dưỡng, chuyển hóa vật chất và năng lượng ở vi sinh vật.
(Thời gian: 2 tiết)
Tiết 1: Tìm hiểu về dinh dưỡng, chuyển hóa vật chất và năng lượng ở vi
sinh vật.
Tiết 2: Báo cáo quy trình và trình bày sản phẩm lên men tại nhà.
I. Mục tiêu:
Về kiến thức: Phân tích được đặc điểm cơ bản của vi sinh vật, phân biệt
các loại môi trường nuôi cấy cũng như đặc điểm của quá trình phân giải và tổng
hợp các chất ở vi sinh vật. Vận dụng được kiến thức để giải thích các vấn đề
thực tiễn.
Về kỹ năng: Rèn luyện kỹ năng tự học như: tìm kiếm và xử lí thông tin, kỹ
năng diễn đạt trình bày thông tin, kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tế, kỹ
năng hoạt động nhóm.
Năng lực tự học hướng tới: tìm hiểu kiến thức mới theo hướng nghiên cứu
bài học, học sinh xác định được mục tiêu về kỹ năng tự học.
II. Tìm hiểu thực trạng, thông tin, địa điểm
* Giáo viên khảo sát địa điểm, tìm hiểu thông tin, thực trạng trước khi cho
học sinh tham gia trải nghiệm.
- Địa điểm trải nghiệm phải thuận lợi cho học sinh (chủ yếu là trong
phòng thí nghiệm, ở nhà).
- Đảm bảo về mặt thời gian, thời gian tham gia hoạt động không vượt quá
20 phút (các hoạt động trên lớp học).
- Đảm bảo tính an toàn khi tham gia trải nghiệm .
- Báo cáo kế hoạch với nhà trường, liên hệ với các lớp học khác để hoạt
động trải nghiệm đạt hiệu quả tốt nhất.
* Chuẩn bị:
- Giáo viên: + Các mảnh ghép 1 bức tranh về vi sinh vật, 1 sản phẩm dưa
cải ngon và dưa cải bị nhớt.
+ Chia lớp thành 6 nhóm (mỗi nhóm 6-7 học sinh).
- Học sinh: + Các hình ảnh của nhóm mình làm dưa cải ở nhà (đã phân
công sau khi dạy chương Phân bào), sản phẩm dưa cải (có thể thành công hay
thất bại), giấy A0, keo 2 mặt, bút lông.
+ Viết sẵn quy trình làm dưa cải trên giấy A0.
III. Tiến trình tổ chức bài dạy (gồm 4 bước còn lại của thiết kế quy trình tổ
chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo)
