SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI
TỔ CHỨC CHO HỌC SINH TỰ HỌC MỘT SỐ
KIẾN THỨC ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM – VẬT LÍ 10
THÔNG QUA THÍ NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC TÌM HIỂU THẾ GIỚI TỰ NHIÊN DƯỚI
GÓC ĐỘ VẬT LÍ
Lĩnh vực: Phương pháp dạy học vật lí
MÔN: VẬT LÍ
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT CON CUÔNG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI
TỔ CHỨC CHO HỌC SINH TỰ HỌC MỘT SỐ
KIẾN THỨC ĐỘNG HỌC CHẤT ĐIỂM – VẬT LÍ 10
THÔNG QUA THÍ NGHIỆM NHẰM PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC TÌM HIỂU THẾ GIỚI TỰ NHIÊN DƯỚI
GÓC ĐỘ VẬT LÍ
MÔN: VẬT LÍ
Lĩnh vực: Phương pháp dạy học Vật lí
Đồng tác giả: Trần Thanh Hùng – THPT Con Cuông
Nguyễn Công Tú – THPT Anh Sơn 3
Tổ chuyên môn: Tự nhiên
Năm thực hiện: 2021 - 2022
Điện thoại: 0914547108; 0916525225
Nghệ An, tháng 3/2022
MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài. ......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu. ................................................................................... 2
3. Đối tượng nghiên cứu. .................................................................................. 2
4. Phạm vi nghiên cứu. ..................................................................................... 2
5. Phương pháp nghiên cứu. ........................................................................... 2
6. Kế hoạch thực hiện....................................................................................... 2
7. Đóng góp của đề tài ...................................................................................... 3
PHẦN II: NỘI DUNG ......................................................................................... 3
I. Cơ sở khoa học ................................................................................................. 3
1. Cơ sở lý luận ................................................................................................. 3
1.1. Năng lực tự học ........................................................................................ 3
1.2. Yêu cầu cần đạt theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018 môn Vật lí
......................................................................................................................... 4
1.3. Hướng dẫn thực hiện nội dung chương “Động học chất điểm” theo công
văn 4040 BGD&ĐT ........................................................................................ 6
2. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................. 7
2.1. Thực trạng dạy và học phát triển năng lực ở môn vật lí. ......................... 7
2.2. Đánh giá về thực trạng dạy và học phát triển năng lực môn vật lí. ......... 8
II. Biện pháp giải quyết ................................................................................... 10
1. Tổ chức cho học sinh tự nghiên cứu chuyển động của các vật dựa vào
đồ thị tọa độ - thời gian thông qua bộ thí nghiệm addestation: ................ 10
1.1. Yêu cầu cần đạt: ..................................................................................... 10
1.2. Năng lực dự kiến được góp phần phát triển qua dạy học: .................... 10
1.3. Tổ chức hoạt động ................................................................................. 11
2. Tổ chức cho học sinh tự nghiên cứu sự rơi tự do của các vật thông qua
thí nghiệm thu thập số liệu về quãng đường và thời gian rơi bằng vật liệu
sẵn có và smartphone: ................................................................................... 20
2.1. Yêu cầu cần đạt trong chương trình vật lí: ............................................ 20
2.2. Năng lực dự kiến được góp phần phát triển qua dạy học: .................... 21
2.3. Tổ chức hoạt động ................................................................................. 22
3. Tổ chức cho học sinh tự kiểm chứng công thức gia tốc hướng tâm thông
qua thí nghiệm bằng vật liệu sẵn có và ứng dụng Phyphox trên
smartphone: .................................................................................................... 34
3.1. Yêu cầu cần đạt trong chương trình vật lí: ............................................ 34
3.2. Năng lực dự kiến được góp phần phát triển qua dạy học: .................... 34
2.3. Tổ chức hoạt động ................................................................................. 35
III. Thực nghiệm sư phạm ................................................................................ 43
1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ............................................................... 43
2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm ........................................................... 43
3.Thời gian thực nghiệm ................................................................................ 43
4. Phương pháp thực nghiệm ........................................................................ 43
5. Kết quả thực nghiệm .................................................................................. 43
6. Phân tích kết quả khảo sát thực nghiệm .................................................. 47
6.1.Về phía học sinh ...................................................................................... 47
6.2.Về phía giáo viên .................................................................................... 47
PHẦN III: KẾT LUẬN ..................................................................................... 47
1.Kết luận chung............................................................................................. 47
2. Ý nghĩa của đề tài. ...................................................................................... 48
3. Một số kiến nghị ......................................................................................... 48
1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài.
Tự học có vai trò và ý nghĩa rất lớn, không chỉ trong giáo dục nhà trường mà
cả trong cuộc sống. Ở trường phổ thông, bản chất của quá trình học tập là quá trình
tự học, một trong những mục tiêu dạy học là dạy cách tự học, kết quả của người học
tỉ lệ thuận với năng lực tự học của người học. Ngoài việc nâng cao kết quả học tập,
tự học còn tạo điều kiện phát triển và rèn luyện khả năng hoạt động độc lập, sáng
tạo, trên cơ sở đó tạo điều kiện và cơ hội cho người học tự học suốt đời. Hai năm gần
đây do tình hình dịch bệnh COVID diễn biến phức tạp, việc học sinh đến trường
tham gia học tập trực tiếp bị hạn chế mà chủ yếu chuyển qua học trực tuyến vì vậy
BGD đã ban hành hai công văn 3280 và 4040 hướng dẫn việc thực hiện chương trình
giáo dục trong đó vai trò tự học của học sinh được đề cao nhiều hơn với rất nhiều nội
dung được chuyển sang hình thức tự học có hướng dẫn.
Trong chương trình Giáo dục phổ thông môn Vật lí ban hành tháng 12 năm
2018 của Bộ giáo dục và đào tạo đã nêu rõ môn Vật lí hình thành và phát triển ở học
sinh ba năng lực đặc thù: nhận thức vật lí; tìm hiểu thế giới tự nhiên dưới góc độ vật
lí; vận dụng kiến thức và kĩ năng đã học. Để phát triển các năng lực trên cho người
học, giáo viên có thể sử dụng nhiều phương pháp dạy học tích cực như dạy học dự
án, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo trạm…và các kĩ thuật dạy học như khăn
trải bàn, công não, sơ đồ tư duy…trong đó học sinh được đặt vào trung tâm của quá
trình dạy học và vai trò tự học của học sinh đóng vai trò quan trọng trong quá trình
hình thành và phát triển các năng lực chung cũng như các năng lực đặc thù của quá
trình dạy học.
Qua thực tế dạy học trong những năm gần đây, chúng tôi nhận thấy việc phát
huy khả năng tự học (năng lực chung) cho học sinh trong các trường còn hạn chế,
đặc biệt là việc phát triển năng lực đặc thù môn vật lí cho học sinh chưa được nhiều
giáo viên quan tâm bởi vì hạn chế về thiết bị dạy học, sĩ số lớp đông khó phân chia
nhóm nhỏ để triển khai các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực theo định hướng
chương trình giáo dục phổ thông mới. Về phía học sinh vẫn còn tâm lí ỷ lại, lên lớp
học tập một cách khá thụ động theo sự truyền thụ của giáo viên, chưa tích cực chủ
động tự học để tạo lập kiến thức mới, các nội dung thí nghiệm thực hành chủ yếu là
làm theo mà không tự tìm cho bản thân một con đường xây dựng kiến thức qua thực
nghiệm một cách logic và sáng tạo. Từ các yêu cầu đó mà chúng tôi mạnh dạn lựa
chọn nội dung: “Tổ chức cho học sinh tự học một số kiến thức chương động học
chất điểm – Vật lí 10 thông qua thí nghiệm nhằm phát triển năng lực tìm hiểu thế
giới tự nhiên dưới góc độ vật lí” làm đề tài nghiên cứu.