zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Giải Trí - Thư Giãn

Sinh kế của cộng đồng địa phương dựa vào điểm du lịch: Những vấn đề đặt ra hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Báo xấu

48
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Du lịch được coi là ngành công nghiệp không khói, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi cơ cấu kinh tế, cung cấp việc làm và đóng góp vào ngân sách quốc gia, địa phương. Ở một số nơi có điểm du lịch, một bộ phận dân cư của cộng đồng địa phương đã dựa vào sự phát triển du lịch để thay đổi các chiến lược mưu sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sinh kế của cộng đồng địa phương dựa vào điểm du lịch: Những vấn đề đặt ra hiện nay

VĂN HÓA DU LỊCH SINH KẾ CỦA CỘNG ĐỒNG ĐỊA PHƯƠNG DỰA VÀO ĐIỂM DU LỊCH: NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA HIỆN NAY ĐOÀN VĂN THẮNG Tóm tắt Du lịch được coi là ngành công nghiệp không khói, ngày càng đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi cơ cấu kinh tế, cung cấp việc làm và đóng góp vào ngân sách quốc gia, địa phương. Ở một số nơi có điểm du lịch, một bộ phận dân cư của cộng đồng địa phương đã dựa vào sự phát triển du lịch để thay đổi các chiến lược mưu sinh. Quá trình thích ứng với sinh kế mới đưa đến nhiều thay đổi tại cộng đồng trên các phương diện thu nhập, diện mạo vật chất, lối sống và các thực hành văn hóa. Cộng đồng được gì và mất gì trong quá trình thay đổi sinh kế, đưa đến những thay đổi về mặt văn hóa là vấn đề cần được quan tâm. Từ khóa: Cộng đồng, sinh kế, điểm du lịch Abstract Tourism is considered a smokeless industry, which plays an important role in changing the economic structure, providing jobs and contributing to national and local budgets. In some places where there are tourist sites, a part of the local community has relied on tourism development to change their livelihood strategies. The process of adapting to new ways of livelihood leads to many changes in the community in terms of income, appearance of material, lifestyle and cultural practices. What the community can gain and lose in the process of changing the ways of livelihood, resulting changes in cultural aspects is concerned matter. Keywords: Community, livelihoods, tourism site 1. Bối cảnh dân nông thôn - đô thị… trong việc tìm ra con T rong những năm qua, diện mạo nông đường giải quyết vấn đề kinh tế hộ gia đình. Ở thôn Việt Nam trên các phương diện cấp độ có tính vĩ mô, các học giả và nhà quản kinh tế, văn hóa, xã hội có nhiều thay lý quan tâm đến các nghiên cứu, hỗ trợ việc đổi dưới tác động của phát triển kinh tế. Công hoạch định chính sách nhằm tìm ra con đường nghiệp hóa, đô thị hóa và kinh tế thị trường “cải tạo” nông thôn với hy vọng “thủ tiêu” cơ như một lực tác động tạo ra những biến đổi từ chế làng xã cũ và các mặt hạn chế của nó để các thực hành văn hóa, lối sống đến các mối đưa các làng xã này trở thành “nông thôn mới” quan tâm về vấn đề quyền lực, sự sở hữu, sử với kỳ vọng mang lại cho cộng đồng nông dụng tài nguyên và việc lựa chọn, quyết định thôn những yếu tố tích cực trong đời sống vật các phương thức mưu sinh… Trong bối cảnh chất và tinh thần. đó, xuất hiện tình trạng “nhạt” nông nghiệp Trong mục tiêu phát triển nông thôn đã diễn ra tại nhiều cộng đồng nông thôn khi và giảm nghèo, sinh kế trở thành mục tiêu đứng trước quá trình thu hồi quyền sử dụng nghiên cứu và phân tích nhằm tìm ra những đất nông nghiệp để xây dựng hạ tầng các khu chiến lược hiệu quả, góp phần cải thiện cuộc công nghiệp, khu đô thị; trước sức hút từ các sống của cộng đồng bởi nó là phương tiện để khu công nghiệp, các chiến lược sinh kế mới đảm bảo đời sống. Theo định nghĩa của DFID và các cơ hội thu nhập tốt hơn từ quá trình di (Department for International Development - Số 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 79
VĂN HÓA NGHIÊN CỨU Bộ Phát triển Quốc tế Anh), “sinh kế bao gồm sinh kế mới, thay đổi cách làm ăn kinh tế, từ đó các khả năng, các tài sản (bao gồm cả các đưa đến sự thay đổi trong đời sống văn hóa nguồn lực vật chất và xã hội) và các hoạt động của người dân. cần thiết để kiếm sống” (5, tr.5). Trong khung Du lịch đang trở thành một ngành công phân tích sinh kế bền vững của DFID, vốn sinh nghiệp được khai thác có hiệu quả tại Việt kế được chia thành 4 loại: Vốn nhân lực, vốn vật Nam. Điều này được chứng minh qua các con chất, vốn xã hội, vốn tự nhiên và vốn tài chính. số thống kê về số lượng khách nội địa, khách Sinh kế bền vững có thể được hiểu như sau: quốc tế và doanh thu tăng qua các năm. Nhiều “Một sinh kế sẽ phải tùy thuộc vào khả năng điểm du lịch được hình thành, thu hút vốn và của cải (cả nguồn lực vật chất và xã hội) đầu tư, kéo theo kinh doanh du lịch làm lợi và những hoạt động mà tất cả là cần thiết để cho các doanh nghiệp và cho cả cộng đồng mưu sinh. Sinh kế của một người hoặc của địa phương. Cộng đồng địa phương một mặt một gia đình chỉ có thể là bền vững khi họ có được hưởng lợi, mặt khác đóng góp một phần thể đương đầu và phục hồi trước những căng vào phát triển các dịch vụ cung cấp cho khách thẳng và biến động, và tồn tục được hoặc nâng du lịch, tham gia bảo vệ tài nguyên du lịch và cao thêm các khả năng và của cải của mình được nhìn nhận như một bên tham gia, một hiện nay và của cả trong tương lai mà không đối tác của ngành du lịch nhằm đảm bảo lợi làm tổn hại đến các nguồn lực môi trường” (2, ích trong trong mô hình có sự tham gia của tr.104). Sinh kế của con người rất đa dạng, tùy Chính quyền - Doanh nghiệp du lịch - Cộng từng điều kiện tự nhiên, trình độ kinh tế, văn đồng - Du khách. hóa, xã hội mà có các chiến lược sinh kế khác Nghiên cứu sinh kế dựa vào điểm du lịch là nhau với các nhóm khác nhau thực hiện sinh một hướng tiếp cận để thấy được cộng đồng kế. Gần biển, bám biển; gần rừng, bám rừng,… đã tận dụng và chịu tác động như thế nào từ với các hình thức khai thác đơn giản nhất của một yếu tố mới xuất hiện trong cuộc sống, đặc cộng đồng đến những công việc có tính chất biệt là với những người nông dân nhiều thế hệ phức tạp như làm nghiên cứu khoa học hay các quen với kinh tế nông nghiệp và văn hóa từ nghề nghiệp đòi hỏi kỹ năng và chất xám cao nền kinh tế nông nghiệp sản sinh ra. Nghiên như công nghệ điện tử, vũ trụ… Sinh kế không cứu như vậy sẽ chỉ ra được cộng đồng được gì phải là thứ bất biến đối với bất cứ cá nhân, và mất gì, cụ thể hơn là tìm hiểu những biến cộng đồng nào. Một tác động từ bên ngoài hay đổi về kinh tế, đời sống văn hóa xã hội của tính chủ động của con người sẽ làm thay đổi cộng đồng địa phương do tác động của điểm chiến lược sinh kế và từ đó dẫn tới những biến du lịch đem lại. Ngoài ra, nghiên cứu sinh kế đổi về mức sống cùng các vấn đề kéo theo nó dựa vào điểm du lịch cũng chỉ ra loại hình nào khi kinh tế thay đổi. Có những ví dụ về vấn đề ảnh hưởng đến hình ảnh điểm du lịch và cần thay đổi sinh kế do tác động từ bên ngoài, điển có cách xử lý ra sao. Do đó, đây là một công hình là việc “xâm lăng” của công nghiệp hóa, việc vừa có ý nghĩa khoa học, vừa có ý nghĩa đô thị hóa đến các vùng nông thôn. Một mặt, thực tiễn. cộng đồng cư dân phải thay đổi chiến lược sống, thích nghi với các sinh kế mới, mặt khác 2. Điểm du lịch và cơ hội thay đổi chiến lược là những thay đổi về văn hóa xã hội. Có một sinh kế của cộng đồng địa phương loại tác động thường không được chú ý nhiều 2.1. Khái niệm điểm du lịch như đối với vấn đề công nghiệp hóa, đô thị Theo Quyết định phê duyệt “Chiến lược hóa nhưng cũng mang lại những tác động rất phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, lớn tới việc lựa chọn chiến lược sinh kế, tới đời tầm nhìn đến năm 2030” của Thủ tướng Chính sống kinh tế, văn hóa xã hội của cộng đồng, phủ, mục tiêu chiến lược của du lịch Việt Nam đó chính là tác động của các điểm du lịch, đặc là phát triển ngành du lịch thành ngành kinh biệt là các điểm du lịch lớn, nổi tiếng, giàu tiềm tế mũi nhọn, có tính chuyên nghiệp, hiện đại, năng. Việc xuất hiện điểm du lịch đã cung cấp mang đến những sản phẩm du lịch chất lượng, 80 Số 26 - Tháng 12 - 2018
VĂN HÓA DU LỊCH Bảng 1. Tổng thu từ khách du lịch giai đoạn 2009 - 2017 Năm Chỉ tiêu 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Tổng thu từ khách du lịch 68,00 96,00 130,00 160,00 200,00 230,00 337,83 400,00 510,90 (Nghìn tỉ đồng) Tốc độ tăng 13,3 41,2 35,4 26,1 25,0 15,0 * 18,4 27,5 trưởng (%) Chú thích: * Theo phương pháp thống kê mới (Nguồn: Tổng cục Du lịch) đa dạng, có thương hiệu, mang đậm bản sắc Điểm du lịch có thể chia thành điểm du lịch văn hóa dân tộc, cạnh tranh được với các nước tự nhiên và điểm du lịch văn hóa nếu đặt cách trong khu vực và thế giới. Trong bối cảnh như phân chia theo quan điểm nhị nguyên: chia tài vậy, ngành du lịch phải ra sức khai thác các nguyên du lịch thành hai thực thể tự nhiên và tiềm năng du lịch từ nguồn vốn du lịch nhân văn hóa. Trong đó, điểm du lịch tự nhiên được văn, du lịch tự nhiên để đạt chỉ tiêu đề ra. Cùng hiểu là điểm du lịch mà các hoạt động của nó với đó là lợi nhuận khiến các doanh nghiệp du chủ yếu dựa vào khai thác giá trị các tài nguyên du lịch tự nhiên. Thường thì các loại hình du lịch sẵn sàng chi một khoản lớn trong chiến lịch nghỉ dưỡng, du lịch thể thao, du lịch núi, lược kinh doanh của mình. Do đó, các điểm tài du lịch biển… sẽ gắn với điểm du lịch loại này. nguyên du lịch được rót vốn đầu tư, khai thác, Đối với điểm du lịch văn hóa, các giá trị khai biến thành các điểm du lịch và trong chiến thác sẽ tập trung vào các trung tâm lịch sử, văn lược kinh doanh sẽ được quảng bá rộng để trở hóa, giáo dục. Đặc biệt là việc khai thác các sinh nên nổi tiếng, có sức hút, hay tạo ra “lực hấp hoạt văn hóa của các cộng đồng còn tồn tại dẫn du lịch”. Vậy điểm du lịch là gì? nhiều nét văn hóa truyền thống như các làng “Theo nghĩa chung nhất, điểm du lịch là điển hình ở đồng bằng châu thổ sông Hồng, những chỗ hoặc cơ sở mà khách du lịch hướng nơi diễn ra nhiều lễ hội lớn. Các doanh nghiệp đến và lưu trú, điểm du lịch có thể là những du lịch cũng thường kinh doanh tại những chỗ không có dân cư. Đó là nghĩa rộng của cộng đồng xa trung tâm đô thị, đặc biệt như ở điểm du lịch. Tuy nhiên, trong kinh tế du lịch, Việt Nam là các cộng đồng tộc người thiểu số điểm du lịch là một nơi, một vùng hay một đất có văn hóa được mô tả là khác lạ, kỳ bí, do đó có sức hút đặc biệt với du khách, cả khách nội nước có sức hấp dẫn đặc biệt với người dân địa và khách quốc tế. Các trung tâm tôn giáo ngoài địa phương và có những thay đổi nhất cũng là một nguồn tài nguyên lớn cho du lịch định trong kinh tế do hoạt động du lịch gây để tạo nên các điểm du lịch tôn giáo. Ngoài ra, nên” (6, tr.112). Điểm du lịch có thể là một điểm các trung tâm kinh tế, chính trị cũng là nơi thu lớn hay nhỏ có tài nguyên du lịch. Trong đó, hút được hoạt động du lịch. Trên thực tế, hiếm theo cách phân loại đơn giản nhất, tài nguyên có điểm du lịch nào chỉ bao gồm một nhân tố du lịch bao gồm: tài nguyên du lịch văn hóa, tự nhiên hoặc văn hóa mà chủ yếu là các điểm tài nguyên du lịch tự nhiên. Do đó, ngoài khái du lịch có sự kết hợp nhiều yếu tố. niệm điểm du lịch, cũng cần làm rõ khái niệm Ngoài ra, cũng có thể chia điểm du lịch điểm tài nguyên. Có thể định nghĩa điểm tài thành điểm du lịch có ý nghĩa địa phương, nguyên là nơi có một hay nhiều tài nguyên du vùng, quốc gia, quốc tế, hay chia thành hai loại lịch hấp dẫn du khách nhưng chưa được khai điểm: điểm du lịch có ý nghĩa hạn chế và điểm thác. Như vậy, cũng có thể hiểu điểm du lịch là du lịch có ý nghĩa tuyệt đối. Điểm du lịch có điểm đã khai thác tài nguyên du lịch. ý nghĩa hạn chế khi chỉ thu hút được một số Số 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 81
VĂN HÓA NGHIÊN CỨU du khách hạn chế ở một vài địa phương, vùng, Cũng cần thống nhất một cách tương đối rằng hay đất nước. Điểm du lịch có ý nghĩa tuyệt đây là các cộng đồng thuộc khu vực nông đối là điểm du lịch thu hút không hạn chế số thôn hoặc các khu vực hẻo lánh, văn hóa còn lượng du khách. khá thuần nhất bởi sự khu biệt tương đối với 2.2. Điểm du lịch - cơ hội sinh kế của cộng cuộc sống bên ngoài. Các đặc điểm về yếu tố đồng địa phương địa vực, kinh tế và văn hóa trong trường hợp Cộng đồng là một khái niệm có độ co giãn này dễ dàng nhận biết để phản ánh các đặc về nội hàm và ngoại diên nên khó có một trưng của cộng đồng. Bởi sinh sống gắn với định nghĩa thống nhất. Theo nhà nghiên cứu các điểm tài nguyên du lịch, cho nên các tài Lương Hồng Quang, khái niệm cộng đồng nguyên du lịch tự nhiên cũng là một nguồn (community) được sử dụng để chỉ các đối khai thác sinh kế của cộng đồng qua các hoạt tượng có những đặc điểm khác nhau về quy động như săn bắn, khai thác tài nguyên rừng mô, đặc tính xã hội. Rộng nhất có thể kể đến (đặc biệt là tại các khu vườn quốc gia, khu các khối tập hợp người, các liên minh rộng lớn bảo tồn thiên nhiên...). Bên cạnh đó, với các như cộng đồng thế giới, cộng đồng châu Âu… tài nguyên nhân văn, cộng đồng địa phương Nhỏ hơn có thể áp dụng cho một kiểu/ hạng thường được xem như là chủ thể sáng tạo, gìn xã hội, căn cứ vào các đặc tính tương đồng giữ và phát huy giá trị. Do đó, cộng đồng địa như tôn giáo, sắc tộc như cộng đồng người phương cần nhận được sự quan tâm và chia Do Thái, cộng đồng người Thanh giáo… Ở cấp sẻ quyền lợi trong quá trình phát triển du lịch, độ nhỏ hơn, cộng đồng được sử dụng để chỉ cũng như cần được nâng cao nhận thức và mối các đơn vị cơ bản như cộng đồng làng hay quan tâm của họ trong việc bảo vệ cảnh quan một nhóm xã hội có những đặc tính chung về môi trường tự nhiên và các giá trị văn hóa gắn giới, nghề nghiệp, thân phận xã hội… (3, tr.5). với cộng đồng. Cũng theo ông, cộng đồng là một tập hợp Một tính chất phổ biến của điểm du lịch là người được nhận diện dựa trên yếu tố địa vực, sự đan xen, hay tính xen ghép với điểm sinh nghề nghiệp và văn hóa. Trong đó, yếu tố địa sống và hoạt động kinh tế của cộng đồng địa vực thường gắn chặt với đất đai, là đặc điểm phương. Điều này thể hiện rõ nhất tại các điểm để khu biệt một cộng đồng. Những cộng đồng du lịch làng quê, du lịch phố cổ, du lịch văn hóa làng thường gắn với yếu tố này. Tuy nhiên có - lễ hội,… Không những vậy, ngay cả các điểm những kiểu cộng đồng ít gắn với yếu tố địa vực du lịch tự nhiên như Cát Bà, Đồ Sơn, Hạ Long, mà sự phân định cộng đồng được dựa trên sự Bãi Cháy,… cũng là các khu vực dân cư có hoạt chia sẻ chung tính chất nào đó. Nhìn chung, động kinh tế sôi động (1, tr. 31). Do đó, một khi yếu tố địa vực là đặc điểm khu biệt cộng đồng. điểm du lịch xuất hiện sẽ tạo ra những cơ hội Yếu tố kinh tế vừa (hay nghề nghiệp) vừa tạo thay đổi chiến lược sinh kế cho cộng đồng địa ra sự đảm bảo về mặt vật chất, vừa tạo ra một phương nơi đó vì những nhu cầu của du khách sự chia sẻ chung về địa vị kinh tế, cách thức và chính bản thân ngành du lịch. làm ăn, về tổ nghề,... Yếu tố văn hóa rõ ràng Trước hết, du khách khi đến với điểm du có vai trò quan trọng trong xác định đặc điểm lịch thường có nhu cầu khám phá văn hóa, nhận dạng một cộng đồng, là một biểu thị có phong tục tập quán của địa phương và sử tính tổng hợp khi nhận biết các cộng đồng, dụng các dịch vụ ăn, nghỉ, hỗ trợ đi lại, nghỉ trong đó đặc biệt chú ý đến các khía cạnh như ngơi… Đặc biệt, những sự khác biệt, lạ lẫm truyền thống - lịch sử, tộc người, tôn giáo - tín thường trở thành điều thích thú đối với họ. Đó ngưỡng, hệ thống giá trị - chuẩn mực, phong là cơ sở để cộng đồng địa phương nắm bắt cơ tục tập quán... (3, tr.16-18) hội, thực hiện những dịch vụ phục vụ du khách Trong trường hợp nghiên cứu sinh kế của từ loại hình đơn giản nhất cho đến các hình cộng đồng địa phương dựa vào điểm du lịch, thức phức tạp. Các loại hình dịch vụ du lịch, có thể hiểu rằng đây là tập hợp cư dân sinh trong đó có kinh doanh lưu trú, kinh doanh sống trong hoặc liền kề với với điểm du lịch. ăn uống, thậm chí các hoạt động bán rong 82 Số 26 - Tháng 12 - 2018
VĂN HÓA DU LỊCH cũng đem lại một nguồn thu nhập lớn trong giải quyết nạn thất nghiệp và tạo ra nguồn cơ cấu kinh tế của các hộ gia đình. Các thứ vải thu nhập mới. Chính những điều này “sẽ làm thổ cẩm - một sản phẩm quá quen thuộc với giảm tình trạng di cư về các khu đô thị, làm người dân, trở thành món hàng đắt tiền tại Sa ảnh hưởng đến các cân đối vĩ mô và chương Pa khi du khách, đặc biệt là người nước ngoài, trình dịch chuyển cơ cấu của một số quốc gia” thấy cuốn hút trước những sản phẩm như (7, tr.50). Ngoài ra, địa phương nơi có điểm du vậy. Một món bánh quen thuộc, đơn giản của lịch sẽ được nhận những lợi ích nhất định về cộng đồng địa phương nhưng lại được khách cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống giao thông. du lịch mua nhiều làm quà cho bạn bè, người Để phục vụ du lịch, các tuyến đường sẽ được thân như bánh củ mài ở chùa Hương cũng tạo mở rộng và hiện đại hóa giúp cho việc đi lại ra cơ hội việc làm cho không ít người sản xuất của người dân dễ dàng, thuận hiện hơn, tạo sản phẩm này,… Dịch vụ ẩm thực cũng có cơ điều kiện thúc đẩy giao lưu kinh tế và văn hóa. hội thu lợi nhuận lớn, giá cả của chúng thường Do vậy, có thể thấy rằng, điểm du lịch không cao hơn nhiều so với mặt bằng chung… Và những tạo ra sinh kế mới, đem lại hiệu quả về cũng bởi cộng đồng địa phương thường quan mặt kinh tế cho cộng đồng mà còn góp phần niệm khách du lịch là những người nhiều tiền giải quyết một số vấn đề văn hóa - xã hội. và sẵn sàng chi cho những dịch vụ cần thiết Một số tổ chức như DFID, WTO (World nên những cảnh “chặt chém” thường xảy ra. Tourism Organization - Tổ chức Du lịch thế Nói chung, điểm du lịch đã mang đến cho giới) hay SNV (Netherlands Development cộng đồng địa phương những cơ hội việc làm Organisation - Tổ chức Phát triển Hà Lan) đã tại chỗ, tạo điều kiện cho họ sinh sống và tiến có những chương trình về tác động của du hành các chiến lược sinh kế thường nhật, tận lịch đối với cộng đồng, đặc biệt họ nhắm tới dụng cơ hội từ điểm du lịch để có chiến lược du lịch vì cộng đồng nghèo. Trong đó, SNV đã sinh kế mới, góp phần tăng thu nhập kinh tế. phân tích những tác động tích cực của du lịch Điểm du lịch xuất hiện cũng là một cơ đến cộng đồng, một trong số đó có liên quan hội kinh doanh đem lại lợi nhuận lớn cho các đến vấn đề sinh kế, có thể khái quát một vài doanh nghiệp du lịch. Sau những sáng kiến vấn đề như sau: của địa phương nhằm đáp ứng nhu cầu của du Trước hết, trong du lịch - một ngành công khách và quảng bá du lịch, các doanh nghiệp nghiệp mang khách hàng đến với sản phẩm, du lịch tiến hành đầu tư xây dựng cơ sở hạ các sản phẩm du lịch được sản xuất và tiêu tầng, cung cấp dịch vụ. Cùng với việc đầu tư thụ gần như đồng thời. Do vậy, cộng đồng địa kinh doanh du lịch, chính quyền và các doanh phương với các sản phẩm của mình không cần nghiệp du lịch phải giải quyết hài hòa sao cho phải qua khâu trung gian mà trực tiếp đến tay cộng đồng địa phương cũng được chia sẻ du khách, do vậy sẽ đem lại nguồn thu nhập quyền lợi. Các lý thuyết về du lịch bền vững cao hơn, đặc biệt có lợi cho người nghèo. hay du lịch cộng đồng đều nhắc tới vấn đề Thứ hai, có thể thấy rằng các tài nguyên du này. Đặc biệt, khái niệm du lịch cộng đồng còn lịch có tính cạnh tranh cao thường chủ yếu tập khẳng định: du lịch cộng đồng là du lịch mang trung ở các vùng xa trung tâm công nghiệp, lại lợi ích cho cộng đồng. Nói chung, một yếu đô thị bởi những nơi này còn giữ được những tố quan trọng trong du lịch là có thể cải thiện điều kiện thuần nhất về tự nhiên cũng như chất lượng cuộc sống của cộng đồng bản địa, lối sống, phong tục, tập quán… Do đó sẽ có cải thiện tính công bằng xã hội trong phát sức thu hút du khách và có lợi thế trong kinh triển (1, tr.63). Do vậy, chính quyền thường doanh du lịch. Bởi vậy, cộng đồng địa phương tạo điều kiện để người dân đăng ký các điểm ở những nơi này có nhiều cơ hội dựa vào các kinh doanh và các doanh nghiệp du lịch ngoài điểm du lịch để cải thiện cuộc sống của mình việc tập trung cho chiến lược kinh doanh của bằng việc thực hiện các chiến lược sinh kế dựa mình thường có chính sách thu hút lao động vào điểm du lịch và làm nhân công cho các địa phương. Đây cũng là một yếu tố góp phần doanh nghiệp du lịch bằng các loại công việc Số 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 83
VĂN HÓA NGHIÊN CỨU thường xuyên hoặc bán thời gian. Đặc biệt, đồng. Thêm một hiện tượng khác, đó là việc điểm du lịch sẽ tạo ra cơ hội việc làm lớn cho cạnh tranh giữa doanh nghiệp du lịch với cộng phụ nữ và những người trẻ, do đó góp phần đồng địa phương có thể gây ra những mâu phá vỡ vòng luẩn quẩn đói nghèo. thuẫn nhất định. Lợi nhuận thu được từ du lịch Thứ ba, điểm du lịch tạo lợi ích phi vật chất có thể tập trung phần lớn vào tay các doanh cho cộng đồng trong việc nâng cao nhận thức nghiệp du lịch từ bên ngoài. Cộng đồng địa về các giá trị văn hóa, giá trị tự nhiên của điểm phương có thể mất lợi thế kinh tế, xã hội và du lịch mà không gian sinh hoạt, không gian chính trị khi bị gạt ra ngoài di sản của chính sống của cộng đồng đan xen hoặc liền kề bởi họ. Các doanh nghiệp du lịch đẩy cộng đồng cộng đồng sẽ hiểu được lợi ích của các giá trị ra khỏi di sản được cho là của chính họ và biến đó trong việc tạo nguồn thu nhập và nâng cao họ trở thành những người làm thuê cho doanh mức sống của mình. nghiệp, thậm chí với mức lương rẻ mạt, tạm Cuối cùng, cộng đồng sẽ được hưởng bợ theo mùa. Ngoài ra, “các dòng chuyển cư những lợi ích khác từ việc cơ sở hạ tầng được và di cư trong các khu vực phát triển du lịch cải thiện về giao thông, thông tin liên lạc, cung cũng làm nảy sinh những va chạm và xung cấp nước, điều kiện vệ sinh, an sinh xã hội, an đột văn hóa giữa nhóm người bản địa và du ninh công cộng, các dịch vụ y tế. khách, giữa họ với các nhóm di cư đến làm ăn Thông qua những phân tích trên có thể tại khu du lịch” (4, tr.7). Thêm vào đó, sự khai thấy rằng, điểm du lịch xuất hiện sẽ đem lại lợi thác quá mức tài nguyên du lịch, đặc biệt các ích cho chính địa phương có điểm bằng việc tài nguyên tự nhiên để phục vụ phát triển kinh thu hút được các nguồn vốn đầu tư từ chính tế du lịch cũng là nguyên nhân gây ra suy thoái quyền và doanh nghiệp du lịch để từ đó tăng môi trường, suy thoái văn hóa. được nguồn vốn vật chất, bao gồm hệ thống Về văn hóa, xã hội: Khi việc tập trung quá điện, đường, trường, trạm. Mặt khác, việc tạo đông khách du lịch đến điểm du lịch sẽ gây ra những công việc mới sẽ đem đến những ra những ảnh hưởng đến cuộc sống của cộng nguồn lợi trực tiếp cho những nhóm thực hiện đồng địa phương, cho dù đây là một cơ hội chiến lược sinh kế “bám” vào điểm du lịch trong tốt để kiếm tiền. Người dân địa phương còn nỗ lực nâng cao nguồn vốn tài chính của mình. có thể bị tác động bởi những kiểu văn hóa 2.3. Một số xu hướng tiêu cực từ vấn đề ngoại lai mà du khách đem đến, gây ra sự sinh kế dựa vào điểm du lịch vọng ngoại, đặc biệt là giới trẻ, những người dễ bị cuốn hút bới phong cách của du khách. Khẳng định những tác động tích cực của Khi kinh tế phát triển, có điều kiện hơn, giới điểm du lịch đến cộng đồng địa phương nhưng trẻ thường thay đổi cách sống như vốn có của điều đó cũng không thể phủ định những mặt cộng đồng mình. Việc đua đòi, tham gia các tệ tiêu cực mang lại. Có thể coi điểm du lịch là nạn xã hội có thể sẽ diễn ra. Do đó, lối sống “liều thuốc” chữa căn bệnh đói nghèo của và văn hóa của cộng đồng địa phương có thể cộng đồng địa phương và làm cho “cơ thể kinh bị biến dạng. Như đã phân tích, sự cạnh tranh, tế” của cộng đồng mạnh lên. Tuy vậy, giống giành khách hàng có thể sẽ biến những người như thuốc, ngoài tác dụng chữa bệnh cũng có dân địa phương sống quần tụ với nhau trong thể có tác dụng phụ. Điểm du lịch cũng mang không gian của cộng đồng từ lâu trở thành lại những vấn đề mà về một khía cạnh nào đó, những đối thủ của nhau. Bởi vậy, truyền thống không ai muốn nó xảy đến. duy tình, trọng tình, cố kết cộng đồng sẽ giảm Trước tiên, về kinh tế: Cạnh tranh trong đi. Một số vấn đề khác cũng sẽ được bàn đến kinh doanh du lịch sẽ có thể biến những người như việc tham gia vào hoạt động kinh doanh dân địa phương trước đây sống cố kết bằng du lịch sẽ khiến học sinh là con em của cộng truyền thống cộng đồng nay trở thành những đồng địa phương sao nhãng học hành, gây đối thủ kinh doanh, do đó có thể đưa đến ảnh hưởng trực tiếp lên kết quả học tập. Hay những mâu thuẫn, giảm tính cố kết trong cộng nói cách khác, vốn con người không được quan 84 Số 26 - Tháng 12 - 2018
VĂN HÓA DU LỊCH tâm đúng mức vì những lợi ích kinh tế trước Chính vì lý do đó, nghiên cứu sinh kế dựa mắt. Ngoài ra, điểm du lịch còn kéo theo một vào điểm du lịch một mặt sẽ thấy được cộng số hiện tượng xã hội như nạn tội phạm (nhất đồng đã thực hiện sinh kế như thế nào, với là nạn lừa đảo, móc túi du khách), ma túy, mại mức độ ra sao và thu lại được những gì. Bên dâm,… đặc biệt ảnh hưởng xấu đến hình ảnh cạnh đó, nghiên cứu này cũng chỉ ra cộng du lịch. đồng thực hiện sinh kế mất gì, mà chủ yếu là Những phân tích trên cho thấy tác động về mặt văn hóa, xã hội. Ngoài ra, việc chỉ ra của du lịch nói chung và các điểm du lịch nói tác động ngược trở lại của các chiến lược sinh riêng tới cộng đồng. Rõ ràng, khi nhìn nhận kế đến điểm du lịch, đặc biệt là hình ảnh du một vấn đề cần phải thấy được tính hai mặt lịch, cũng là một việc quan trọng để tìm ra các của nó. Sự xuất hiện và phát triển điểm du lịch giải pháp vừa đảm bảo lợi ích cho cộng đồng cũng như vậy. Đối với cộng đồng địa phương, trong mối quan hệ với tài nguyên du lịch, với điểm du lịch tạo ra những tác động có hướng chính quyền địa phương, với doanh nghiệp và tích cực trong việc thay đổi hiện trạng kinh tế, du khách, vừa đảm bảo tốt nhất cho hình ảnh điểm du lịch. văn hóa, xã hội. Bên cạnh đó, những tác động tiêu cực cũng gây ra những ảnh hưởng lớn tới Đ.V.T cộng đồng. (ThS., Trường Đại học Văn hóa Hà Nội) 3. Kết luận Tài liệu tham khảo Sinh kế là điều kiện để con người có thể thỏa mãn các nhu cầu cơ bản của mình. Sinh 1. Nguyễn Đình Hòe (2001), Du lịch bền vững, kế càng quan trọng hơn đối với các cộng đồng Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. nghèo, dễ bị tổn thương và với các mục tiêu 2. Kooes Nefies (2003), Môi trường và sinh kế - thiên niên kỷ, việc xóa nghèo, giảm nghèo Các chiến lược phát triển bền vững, Nxb. Chính trị là một mục tiêu đặc biệt quan trọng. Do đó, Quốc gia, Hà Nội. nghiên cứu sinh kế được chú ý quan tâm để 3. Lương Hồng Quang (2018), Phát triển văn giúp cộng đồng nghèo có được chiến lược hóa dựa vào cộng đồng - Các tranh luận lý thuyết sinh kế tốt nhất dựa trên việc sử dụng nguồn và thực tiễn, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. vốn sinh kế, cùng với đó là những chính sách hiệu quả để đạt được kết quả sinh kế có lợi 4. Võ Quế (2006), Du lịch cộng đồng - Lý thuyết nhất cho cộng đồng, để cộng đồng có thể thực và vận dụng, Nxb. Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội. hiện được sinh kế bền vững, có khả năng phục 5. Nguyễn Văn Sửu (2010), Khung sinh kế bền hồi trước những tổn thương trong cuộc sống. vững: Một cách phân tích toàn diện về phát triển và giảm nghèo, Tạp chí Dân tộc học, số 2, tr.3-12. Điểm du lịch xuất hiện có vai trò như một 6. Trần Đức Thanh (1999), Nhập môn khoa học “đầu tàu” kéo nền kinh tế của địa phương đi du lịch, Nxb. Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội. lên. Trong bối cảnh đó, cộng đồng địa phương 7. Phạm Ngọc Thắng (2009), Điều kiện để phát có cơ hội để thực hiện chiến lược sinh kế mới. triển du lịch gắn với xóa đói giảm nghèo, Tạp chí Đó là các loại hình sinh kế dựa vào điểm du Du lịch Việt Nam, số 10, tr.50-52. lịch, đặc biệt là kinh doanh dịch vụ du lịch. “Cơ thể kinh tế” địa phương mạnh lên cũng Ngày nhận bài: 17 - 10 - 2017 như cộng đồng địa phương thu được những Ngày phản biện, đánh giá: 5 - 12- 2018 lợi nhuận mà điểm du lịch mang lại. Tác động Ngày chấp nhận đăng: 25 - 12 - 2018 rõ rệt nhất tới cộng đồng của điểm du lịch thể hiện qua những đổi thay diện mạo vật chất và mức sống cư dân. Bên cạnh đó, điểm du lịch cũng đặt ra nhiều vấn đề, đặc biệt là những tác động tiêu cực đến văn hóa, xã hội. Số 26 - Tháng 12 - 2018 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 85

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.