sinh thái và dinh dưỡng kháng của cây bắp

Chia sẻ: Nguyễn Thị Giỏi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

432
lượt xem 168
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mặc dầu có nguồn gốc từ nhiệt đới, cây bắp có thể trồng khắp mọi nơi trên thế giới, từ nhiệt đới đến bán hàn đới, ở vĩ độ 0 đến 40

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: sinh thái và dinh dưỡng kháng của cây bắp

®¹i häc cÇn th¬ - khoa n«ng nghiÖp gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y trùc tuyÕn §−êng 3/2, Tp. CÇn Th¬. Tel: 84 71 831005, Fax: 84 71 830814 Website: http://www.ctu.edu.vn/knn email: dminh@ctu.edu.vn, vtanh@ctu.edu.vn Chæång 3 ÂÀÛC ÂIÃØM SINH THAÏI VAÌ DINH DÆÅÎNG KHOAÏNG A. NHU CÁÖU SINH THAÏI 1. Khê háûu Màûc dáöu coï nguäön gäúc tæì nhiãût âåïi, cáy bàõp coï thãø träöngkhàõp moüi nåi trãn thãú giåïi, tæì nhiãût âåïi âãún baïn haìn âåïi, åí vé âäü 0 âãún 40 - 50o Bàõc baïn cáöu vaì 0 - 30o Nam baïn cáöu. Bàõp cuîng coï thãø träöng åí vé âäü 56 - 58o Bàõc (nhæ åí Nga, Ba Lan vaì Canada), nhæng chuí yãúu chè âãø láúy thán laï chàn nuäi. ÅÍ vuìng nhiãût âåïi, bàõp coïthãø träöng âãún âäü cao 3000 m. Täøng quaït cáy bàõp cáön âiãöu kiãûn sinh thaïi nhæ sau: 1.1. Nhiãût âä ü Cáy bàõp cáön nhiãût âäü áúm aïp âãø phaït triãøn. - Náøy máöm: Nhiãût âäü trong khoaíng tæì 9 - 10oC âãún 40 - 44oC. Nhiãût âäü náøy máöm täúi haío laì 30 - 32oC. - Tàng træåíng: Cáön nhiãût âäü > 10oC. Täúi haío 18 - 23oC. Nhiãût âäü < 15oC cuîng aính hæåíng âãún sæû phaït triãøn cuía traïi. Cáy con chëu laûnh khoíe hån. ÅÍ nhiãût âäü > 25oC, cáy bàõp cuîng bë aính hæåíng âãún sæû phaït triãøn thán laï nhiãöu hån laì hoa (Kuperman, 1969). Theo Runge, E.A. (1968), cáy bàõp váùn coï thãø phaït triãøn täút åí nhiãût âä ü32 - 38oC, nãúu áøm âäü âáút âæåüc baío âaím. Âãø hoaìn táút chu kyì sinh træåíng, cáy bàõp cáön täøng säú nhiãût âäü laì 1700-2000oC åí giäúng bàõp såïm, 2.200 - 2.500oC åí giäúng låî vaì 2.600 - 3.100oC åí giäúng muäün (Stepanov, 1948). ÅÍ vé âäü caìng cao, täøng nhiãût âäü cáön thiãút cho mäüt giäúng caìng låïn. Nhiãût âäü caìng cao thç caìng ruït ngàõn thåìi gian sinh træåíng. Thê nghiãûm cuía viãûn Näng Lám Haì Näüi (1959) cho tháúy cuìng mäüt giäúng bàõp, åí 19oC cáön 160 ngaìy âãø hoaìn táút chu kyì sinh træåíng trong luïc åí 28oC chè cáön 105 ngaìy. Nhiãût âäü khäng phaíi laì yãúu täú giåïi haûn cho bàõp åí ÂBSCL. 1.2. Næåïc Nhåì hãû thäúng rãù phaït triãøn maûnh, cáy bàõp cáön tæång âäúi êt næåïc. Âãø kãút thuïc chu kyì sinh træåíng, mäüt cáy bàõp cáön khoaíng 100 lêt næåïc. Bàõp laì loaûi cáy tæång âäúi khaïng haûn nhåì sæí duûng næåïc mäüt caïch hiãûu quaí. Âãø saín xuáút âæåüc 1 kg cháút khä, bàõp cáön khoaíng 370 lêt næåïc, trong luïc Sorghum cáön 270 lêt, âáûu naình 600 lêt vaì luïa 680 lêt. 25 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.
Tuìy giai âoaûn sinh træåíng, nhu cáöu næåïc cuía bàõp cuîng khaïc nhau. Cáy bàõp cáön êt næåïc nháút trong giai âoaûn cáy con (tæì sau náøy máöm âãún khi cáy 5 - 7 laï) vaì luïc gáön thu hoaûch, læåüng næåïc chè cáön âaût âãún 50 - 60% âäü thuíy dung laì âuí. ÅÍ giai âoaûn cáy con, nãúu áøn âäü âáút håi tháúp (khoaíng 50 - 60% âäü thuíy dung) seî kêch thêch hãû thäúng rãù phaït triãøn maûnh vaì àn sáu xuäúng âáút, coï låüi hån laì khi áøm âäü âáút quaï cao. Bàõp cáön nhiãöu næåïc nháút åí giai âoaûn träø vaì taûo häüt, tæì 10 ngaìy træåïc khi träø âãún 20 ngaìy sau khi träø (vaì khäng cáön næåïc næîa khi cáy bàõp âaî qua thåìi kyì chên saïp), luïc naìy mäùi ngaìy cáy bàõp coï thãø háúp thuû âãún 2 lêt næåïc. Täøng læåüng næåïc trong giai âoaûn naìy coï thãø âãún 50% nhu cáöu toaìn vuû. Thiãúu næåïc luïc träø coï thãø laìm nàng suáút giaím 30 - 50%. Cáön cung cáúp næåïc cho cáy âãø âáút luän âaût áøm âäü thêch håüp laì 75 - 85%. Trong muìa mæa, vuî læåüng thêch håüp âãø cáy âuí sæïc phaït triãøn laì 200 - 600 mm trong toaìn vuû (täúi haío 460 - 600 mm). 1.3. AÏnh saïng Cáy bàõp cáön nhiãöu aïnh saïng nháút tæì luïc träø cåì âãún chên saïp. Thiãúu aïnh saïng vaì dæ N seî laìm giaím nàng suáút. Bàõp cuîng cáön aïnh saïng åí cæåìng âäü ráút cao, nháút laì giai âoaûn cáy con. Theo Moss (1965), hiãûu suáút quang håüp cuía laï âaût cao nháút 60 mg CO2/dm2/g khi cæåìng âäü bæïc xaû âaût 2 calories/cm2/phuït. Bàõp laì cáy ngaìy ngàõn. ÅÍ quang kyì < 12 giåì/ngaìy seî ruït ngàõn thåìi gian sinh træåíng cuía cáy (nháút laì nhæîng giäúng coï nguäön gäúc nhiãût âåïi âem träöng åí än âåïi). Quang kyì cuîng aính hæåíng âãún sæû träø cåì vaì phun ráu. Ruït ngàõn quang kyì seî giuïp quaï trçnh taûo phaït hoa caïi thæûc hiãûn nhanh hån. Trong quang phäø, nhæîng loaûi aïnh saïng coï âäü daìi soïng ngàõn (maìu lam, têm, tia cæûc têm) åí vuìng nhiãût âåïi seî giuïp cáy träø såïm vaì nhæîng loaûi aïnh saïng coï soïng daìi (maìu âoí, cam) åí vuìng än âåïi seî laìm cáy phun ráu cháûm, trong luïc cåì êt bë aính hæåíng. Aïnh saïng luûc cuîng laìm giaím sæû hçnh thaình vaì phaït triãøn cuía traïi. 2. Âáút âai Cáy bàõp moüc âæåüc trãn nhiãöu loaûi âáút, täút nháút laì âáút thët hay thët pha caït, xäúp, giaìu hæîu cå, thoaïng sáu vaì giæî næåïc täút. ÅÍ miãön Nam, loaûi âáút ræìng måïi khai phaï, Latosol vaì phuì sa ven säng, âáút cäön laì loaûi âáút thêch håüp nháút âãø träöng bàõp. Âáút träöng bàõp cáön phaíi xäúp, coï tyí troüng biãøu kiãún d < 1,3 vaì phaíi thoaïng âãø rãù dãù hä háúp. Nhæîng thê nghiãûm cho tháúy ràòng khoaíng 15 - 20% læåüng CO2 maì cáy duìng trong quang håüp laì do rãù cung cáúp. Ngoaìi ra âãø hä háúp, 1 g rãù khä cáön khoaíng 1,35 - 1,43 mg O2/ngaìy. Caïc loaûi âáút seït nàûng, keïm phç nhiãu, coï mæûc næåïc ngáöm cao vaì âáút quaï nhiãöu caït âãöu khäng thêch håüp vç cáy bàõp dãù cho nàng suáút khäng äøn âënh (Schnubbe, W., 1964). Bàõp coï thãø träöng âæåüc trãn âáút coï pH tæì 5 - 8, nhæng täút nháút laì åí pH = 5,5 - 7,0. ÅÍ âáút chua (pH < 5) cáy bë luìn, laï chaïy thaình vãût daìi giæîa caïc gán, sau âoï coï maìu têm âoí vaì cáy bë chãút.Træåìng håüp nheû, chè bë aính hæåíng åí cáy con (cáy < 50 - 60 cm). Thê nghiãûm cuía Schnubbe, W. (1964) cho tháúy åí pH < 5,5 nàng suáút bàõp giaím 30% vaì åí pH = 5,5 - 6,5 nàng 26 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.
suáút giaím khoaíng 20% so våïi pH > 6,5. ÅÍ pH = 4, diãûn têch laï, troüng læåüng cáy vaì khaí nàng hä háúp cuía cáy cuîng bë giaím tæì 20 - 80%. B. DINH DÆÅÎNG KHOAÏNG CUÍA CÁY BÀÕP Sæû têch luîy vaì phán bäú caïc cháút dinh dæåîng trong cáy bàõp laì tuìy thuäüc vaìo giäúng vaì mäi sinh. Do âoï nhæîng kãút quaí thê nghiãûm vãö dinh dæåîng khoaïng åí bàõp coï thãø khäng giäúng nhau. Duì sao, viãûc tçm hiãøu cå chãú vaì vai troì seî giuïp ta taïc âäüng phán boïn âuïng luïc âãø náng cao nàng suáút vaì giaï trë dinh dæåîng cuía bàõp. Cáy bàõp cáön ráút nhiãöu caïc âaûi dæåîng täú nhæ N, P, K, Mg, Ca vaì êt nguyãn täú vi læåüng nhæ Bo, Cu, Zn, Mn, Fe, Mo... 1. Âaûm (N) Laì nguyãn täú aính hæåíng quan troüng âãún caïc quaï trçnh sinh træåíng, phaït triãøn vaì nàng suáút bàõp. Âáöy âuí N, cáy bàõp seî moüc nhanh, thán laï phaït triãøn täút, cåì to nhiãöu pháún, traïi nhiãöu häüt. Thiãúu N, cáy tàng træåíng cháûm, traïi nhoí, nhiãöu häüt leïp, nháút laì åí choïp traïi, laï coï tuäøi thoü ngàõn, diãûn têch laï giaím laìm giaím khaí nàng quang håüp cuía cáúy. Vç laì nguyãn täú di âäüng, khi thiãúu N, protein trong cáy seî Hçnh 7: Nhu cáöu N, P, K trãn chuyãøn sang daûng âån giaín vaì di chuyãøn sang caïc mä caïc bäü pháûn cuía cáy bàõp phán sinh âãø âæåüc taïi sæí duûng trong viãûc täøng håüp nguyãn sinh cháút. Do âoï, khi thiãúu N, caïc laï giaì cuía cáy bàõp seî bë vaìng træåïc vaì chaïy theo vãût hçnh chæî V tæì choïp laï vaìo. Thiãúu N tráöm troüng, cáy phaït triãøn ráút cháûm, caïc laï gáön ngoün coï maìu xanh låüt vaì laï giaì bë chaïy khä. Ngæåüc laûi, nãúu dæ N, læåüng carbohydrates coï âæåüc do quang håüp seî âæåüc sæí duûng âãø täøng håüp nguyãn sinh cháút hån laì thaình láûp vaïch tãú baìo. Do âoï, màûc dáöu cáy phaït triãøn nhanh, nhæng vaïch tãú baìo moîng seî laìm cáy yãúu åït. Ngoaìi ra âæåìng kênh loïng vaì bãö daìy cuía voí thán giaím seî laìm cáy âäø ngaî vaì dãù bë sáu bãûnh táún cäng (Moryta & Taya, 1957). Dæ N luïc cáy bàõp åí giai âoaûn 3 vaì 4 cuía quaï trçnh hçnh thaình cåì cuîng coï thãø laìm kãöm haîm Hçnh 8: Caïc mæïc âäü thiãúu N åí laï quaï trçnh naìy (Kuperman, 1969). bàõp Trong cáy bàõp, N hiãûn diãûn dæåïi nhiãöu daûng håüp cháút: Protid vaì caïc daûng cuía Protid, diãûp luûc täú, caïc cháút sinh træåíng, caïc phosphatides, caïc vitamins vaì enzymes. Læåüng N trãn laï chiãúm khoaíng 1/3 täøng säú N vaì coï nhiãöu nháút laì åí laï äm traïi. Nhu cáöu N trong cáy thay âäøi theo tæìng giai âoaûn sinh træåíng.Theo Schnubbe, W. (1969), cho âãún luïc gáön träø, cáy bàõp chè måïi sæí duûng 1/4 læåüng nhu cáöu N. Theo Sayre (1948), bàõp háúp thuû nhiãöu N nháút tæì 10 ngaìy træåïc khi träø âãún 25 ngaìy sau khi träø, luïc naìy 27 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.
mäùi ngaìy cáy coï thãø háúp thuû 4,5 kgN/ha. Theo Craptsenko (1966), trong giai âoaûn naìy, cáy bàõp coï thãø sæí duûng âãún 55 - 60% täøng nhu cáöu N. Cáy bàõp cáön N nhiãöu nháút trong thåìi kyì tàng træåíng têch cæûc. Thiãúu N luïc âoï seî laìm sæû phaït triãøn caïc cå quan sinh saín bë trç trãû vaì laìm giaím nàng suáút. Cáy bàõp cáön N trong suáút thåìi gian sinh træåíng. Nhæng åí 100 træåïc giai âoaûn chên sæîa thç læåüng % N háúp thuû 90 N háúp thuû âæåüc têch luîy åí laï, thán, 80 cåì, laï bi vaì loîi. Sau âoï thç noï Häüt 70 chuyãøn vë vãö häüt âãø dæû træî Loíi +ráu 60 (khoaíng 2/3 täøng læåüng N). Do âoï Voí traïi 50 boïn N cho cáy cuîng seî giuïp gia Thán+cåì 40 tàng læåüng protein trong häüt (theo Be û l aï 30 Krantz vaì Chandler, 1954). 20 Laï Âãø cháøn âoaïn nhu cáöu vãö 10 N vaì âënh liãöu læåüng N cho bàõp, 0 ngæåìi ta duìng nhiãöu phæång 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 phaïp: thê nghiãûm âäöng ruäüng våïi Thåìi gian (ngaìy) Hçnh 9: Mæïc âäü háúp thuc N cuía cáy bàõp theo thåìi caïc liãöu læåüng N, quan saït maìu sàõc Hçnh 2: Mæïc âäü háúp thuû N cuía cáy bàõp theo thåìi gian gian (Hanway, J.J. 1966) cuía laï, phán têch haìm læåüng N (Hanway,J.J.1966) trong âáút vaì phán têch cáy (nháút laì laï, åí gán giæîa laï giaì). ÅÍ laï, näöng âäü N âæåüc coi laì tháúp khi chè chæïa 1,1% troüng læåüng laï khä vaì âæåüc coi laì trung bçnh khi chæïa tæì 2,9 - 3,5%. Caïc giäúng bàõp träöng åí ÂBSCL thæåìng coï haìm læåüng N åí laï xanh chiãúm khoaíng 1,8% troüng læåüng khä. 2. Lán (P) Sæû háúp thuû P cuía bàõp tàng theo sæû phaït triãøn cuía cáy. Thåìi kyì taûo häüt laì thåìi kyì cáy bàõp cáön nhiãöu P nháút. Täøng læåüng P cáy háúp thuû trong thåìi kyì naìy laì khoaíng 1/2 täøng P toaìn vuû. Cáy bàõp ráút dãù bë phaín æïng khi thiãúu P trong giai âoaûn cáy con, nháút laì khi cáy âæåüc 4 - 6 laï. Khi thiãúu P, cáy bàõp con phaït triãøn cháûm, thán laï coï maìu xanh tháøm, luìn vaì nãúu thiãúu tráöm troüng, laï bë nhoí laûi vaì hiãûn thãm maìu têm âoí åí bça vaì choïp laï. Maìu têm naìy laì do sàõc täú anthocyanin, mäüt daûng carbohydrates, vç thiãúu P nãn khäng chuyãøn vë âæåüc trong nhæîng phaín æïng täøng håüp acid nhán âaî xuáút hiãûn ra. Mäi træåìng coï pH caìng tháúp thç sàõc täú naìy caìng coï maìu têm âoí. Kãút quaí phán laï cho tháúy: bàõp thiãúu P khi læåüng P åí mæïc âäü 0,11%, åí 0,17% laì tháúp vaì åí mæïc 0,20 - 0,46% laì trung bçnh. Triãûu chæïng thiãúu P bë che khuáút khi cáy træåíng thaình, chè coìn thãø hiãûn qua hiãûn tæåüng cáy phun ráu trãù, haìng häüt khäng âãöu, xoàõn laûi, häüt nhoí. Trong cáy bàõp, P hiãûn diãûn dæåïi daûng acide nhán, caïc cháút chuyãøn hoïa nàng læåüng (ADP, ATP) cuía vuìng sinh mä vaì nhán tãú baìo. 28 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.
Trong giai âoaûn taûo häüt, % P háúp thuû 100 ngoaìi læåüng P háúp thuû thãm (1/2 90 täøng P), mäüt säú låïn P åí laï, thán cåì, 80 laï bi, vaì loîi âãöu âæåüc chuyãøn vë vãö Häüt 70 häüt laìm täøng P åí häüt chiãúm 3/4 60 täøng P cuía cáy (0,42 - 0,81% P2O5). Loíi +ráu 50 Læåüng P háúp thuû khi cáy phaït Voí traïi 40 triãøn giuïp gia tàng rãù trong âáút, Thán+cåì 30 tàng säú gieï hoa caïi, diãûn têch laï, Beûû laï 20 tuäøi thoü laï (Afendulov, KP.,1966). Laï 10 Ngoaìi ra P coìn giuïp ruït 0 ngàõn chu kyì sinh træåíng, laìm 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 giaím áøm âäü häüt khi thu hoaûch, gia Thåìi gian (ngaìy) tàng khaí nàng khaïng sáu bãûnh vaì Hçnh 3: Mæïc âäü háúp thuû P cuía cáy bàõp theo thåìi gian Hçnh 10: Mæïc âäü háúp thuc P cuía cáy bàõp theo chäúng chëu mäi sinh cuía cáy. Duì P (Hanway,J.J.1966) thåìi gian (Hanway, J.J. 1966) khäng bë træûc di nhæng dãù bë cäú âënh, ngæåìi ta thæåìng boïn P khi boïn loït theo haìng åí vuìng rãù cáy. P trong âáút coìn caíi thiãûn cå cáúu âáút, tàng læåüng viãn âáút laìm âáút xäúp vaì thoaïng giuïp rãù bàõp phaït triãøn täút. 3. Kalium (K) Tuy cáy bàõp cáön mäüt læåüng 120 låïn vaì K hiãûn diãûn trong táút caí caïc mä, % K háúp thuû nhæng vai troì cuía K âäúi våïi bàõp váùn 100 chæa âæåüc biãút roî. Ngæåìi ta chè nháûn Häüt 80 tháúy K goïp pháön vaìo quaï trçnh täøng Loíi +ráu håüp vaì váûn chuyãøn glucide trong cáy, Voí traïi 60 giuïp cáy giaím thoaït håi næåïc vaì chëu Thán+cåì laûnh gioíi hån. 40 Be û l aï Cáy bàõp cáön nhiãöu K nháút 20 Laï trong thåìi kyì tàng træåíng têch cæûc, mäùi 0 ngaìy coï thãø háúp thuû 0,67 g/cáy. Cho 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 âãún khi träø, cáy âaî háúp thuû âæåüc Thåìi gian (ngaìy) khoaíng 60% täøng säú K. Trong giai Hçnh 11Mæïc âäü âäü p thuû thuca K cuíap cáy bàõp gian thåìi Hçnh 4: : Mæïc háú háúp K cuí cáy bàõ theo thåìi theo âoaûn taûo häüt, chè coï K åí thán laì âæåüc (Hanway,J.J.1966) gian (Hanway, J.J. 1966) chuyãøn vë vãö häüt. Læåüng K trong häüt (0,36 - 0,50% K2O) cuîng chè chæïa khoaíng 35% täøng K. Haìm læåüng K trong laï chiãúm khoaíng 25% täøng säú, vaì coï nhiãöu åí laï äm traïi. Phán têch laï cho tháúy cáy bàõp thiãúu K khi laï chè chæïa 0,58 - 0,78% K. Læåüng K trung bçnh åí laï chiãúm khoaíng 0,74 - 5,80% Thiãúu K, cáy bàõp seî phaït triãøn cháûm, do âàûc tênh chuyãøn vë âæåüc, laï giaï seî bë vaìng, heïo khä tæì bça laï vaìo, rãù phaït triãøn keïm, traïi vaì häüt nhoí, dãù bë leïp, cáy dãù bë âäø ngaî vaì nhiãùm sáu bãûnh, quaï trçnh quang håüp vaì váûn chuyãøn glucide cuîng bë giaím. 29 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.
Ngæåüc laûi, dæ K trong giai âoaûn 4-6 cuía taûo cåì seî laìm gia tàng âäü chãnh lãûch cuía quaï trçnh taûo cåì, traïi. Cæåìng âäü aïnh saïng yãúu, nhu cáöu K cuía bàõp tàng. Ngoaìi viãûc cung cáúp dæåîng liãûu cho cáy, K coìn giuïp quán bçnh læåüng N vaì P boïn cho cáy. Noï giuïp giåïi haûn sæû dæ N laìm cáy dãù bë bãûnh vaì cuîng ngàn caín triãûu chæïng dæ P laìm bàõp chên quaï såïm. 4. Magnesium (Mg) Hçnh 12: Caïc mæïc âäü thiãúu K åí laï bàõp Laì thaình pháön quan troüng nháút cuía diãûp luûc täú trong cáy, Mg giuïp chuyãøn hoïa C, O vaì H thaình carbohydrates. Ngoaìi ra, Mg coìn xuïc taïc cho viãûc hoaût âäüng cuía nhiãöu enzymes giuïp tàng sæû âäöng hoïa vaì váûn chuyãøn P trong cáy. Do âoï noï giæî nhiãûm vuû giaïn tiãúp trong cå nguyãn hä háúp. Trong cáy bàõp Mg chiãúm khoaíng 0,1 - 0,3% (åí daûng MgO), coï nhiãöu trong laï, thán vaì häüt. Trong laï bàõp, nháút laì laï ngoün, kãút quaí cho tháúy coï sæû tæång quan thuáûn chàût cheî giæîa näöng âäü N vaì Mg bãn trong. Âiãöu naìy chæïng toí caí N vaì Mg âãöu goïp pháön trong viãûc trao âäøi cháút cuía tãú baìo. Theo Mandaev, M.M. (1967), näöng âäü Mg cuîng tæång quan thuáûn våïi protein trong laï bàõp. Theo Boynton, D. vaì Compton, O.C. (1945), boïn N cuîng giuïp tàng sæû háúp thu haìm læåüng Mg trong cáy. Ngæåüc laûi thiãúu Mg seî aính hæåíng xáúu âãún quaï trçnh trao âäøi N. Duìng phæång phaïp phán têch laï, ngæåìi ta tháúy cáy bàõp thiãúu Mg khi trong laï chè chæïa 0,07% MgO. Læåüng MgO trung bçnh trong laï chiãúm khoaíng 0,1 - 0,3%. Thiãúu Mg seî laìm laï bàõp phaït triãøn keïm, phiãún laï coï nhæîng soüc maìu vaìng nhaût hay vaìng cam giæîa caïc gán laï, âäi khi coï nhæîng âäúm troìn bë Hçnh 13: Laï giaì bë chaïy khä. ÅÍ laï giaì, khi thãúu Mg coï thãø coï maìu âoí têm, ngoün vaì bça laï vaìng do thiãúu Mg coï thãø chaïy khä. Thiãúu Mg cuîng laìm cáy giaím sæïc chäúng chëu. Hiãûn tæåüng thiãúu Mg thæåìng gàûp trãn âáút coï pH tháúp vaì mæa nhiãöu, âáút caït (vç Mg dãù bë træûc di), nháút laì khi boïn quaï nhiãöu K (vç K vaì Mg âäúi khaïng nhau). 5. Calcium (Ca) Giuïp thaình láûp vaïch tãú baìo vaì trung hoìa caïc acide hæîu cå, Ca cáön cho sæû hoaût âäüng cuía nhæîng phaín æïng biãún dæåîng. Trong cáy bàõp Ca coï nhiãöu åí thán laï hån laì åí häüt, nháút laì åí caïc laï giaì (vç khäng chuyãøn vë). Kãút quaí phán têch thæåìng åí laï ngoün vaì cho tháúy cáy bàõp thiãúu Ca khi laï chè chæïa 0,30% Ca. Læåüng Ca trung bçnh åí laï thæåìng laì 0,76 - 0,80% Triãûu chæïng thiãúu Ca laìm laï bàõp bë xoìe ngang Hçnh 14: Âoüt laïì bë hay ruî xuäúng, âäi khi hai laï dênh laûi våïi nhau. Choïp laï ngoün bë næït, xoàõn do thiãúu Ca 30 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.
chaíy nhæûa vaì âäi khi khä dênh laûi. Triãûu chæïng naìy thæåìng gàûp åí âáút pH tháúp (dæåïi 4,8), vaì khi boïn nhiãöu K vaì Mg. ÅÍ cáy bàõp con (3 - 4 laï), cáy chæïa 0,9-1,6% Ca (Jones, J.B., 1973). 6. Caïc nguyãn täú vi læåüng 6.1. Bore (B) Giæî nhiãûm vuû quan trong trong sæû phán càõt vaì phaït triãøn cuía tãú baìo, âäöng thåìi aính hæåíng trãn khaí nàng náøy máöm cuía haût pháún. Thiãúu B cáy seî thuû pháún keïm, cåì vaì traïi phaït triãøn keïm, khaí nàng khaïng haûn vaì khaïng noïng bë giaím âi, caïc loïng ngoün phaït triãøn keïm laìm ngoün cáy bë chuìn laûi, laï coï thãø bë soüc doüc theo gán, dãù bë gaîy vaì chaïy thaình tæìng âäúm nhoí vç sæû täøng håüp protein bë ngæìng trãû. Khi gàûp haûn, nãúu thiãúu B laìm bàõp dãù bë bãûnh sinh lyï Barren stalk, nháút laì åí âáút caït, thiãúu hæîu cå, coï pH cao hay khä haûn (Aldrich, R. 1969). Vç laì nguyãn täú khäng chuyãøn vë, caïc triãûu chæïng thiãúu B thæåìng biãøu hiãûn åí pháön ngoün cáy. Phán têch ngoün cáy non, ngæåìi ta tháúy cáy bë thiãúu B khi chè coï < 2,5 ppm, trung bçnh 5 - 10 ppm, cao khi > 25 ppm. Cáy bàõp chæïa nhiãöu B åí âènh sinh træåíng cuía phaït hoa. Häüt bàõp chæïa ráút êt B (4,7 ppm) so våïi laï (27 - 72 ppm). ÅÍ laï thç B coï nhiãöu åí bça laï. Cáy coï triãûu chæïng ngäü âäüc B khi trãn laï chæïa trãn 179 ppm B. Boïn quaï nhiãöu B cuîng laìm gia suïc bë ngäü âäüc khi sæí duûng thán laï bàõp âãø chàn nuäi. 6.2. Âäöng (Cu) Tham gia vaìo caïc thaình pháön cuía caïc enzymes oxyd hoïa khæí, giuïp täøng håüp protein vaì caïc vitamines thuäüc nhoïm B. 70% Cu trong cáy hiãûn diãûn trong enzyme Cytochrome oxydase åí diãûp luûc täú. Cu coìn giuïp gia tàng quaï trçnh phán hoïa hoa, tàng säú læåüng vaì troüng læåüng häüt nãn laìm tàng nàng suáút bàõp (Afendulov, 1966). Phán têch åí laï mang traïi, cáy coï triãûu chæïng thiãúu âäöng khi laï chæïa dæåïi 5 ppm, trung bçnh 5 - 30 ppm, quaï thæìa khi chæïa trãn 30 ppm Cu. Dæ Cu laìm laï bë Chlorosis, vaì cáy coï triãûu chæïng thiãúu Fe. Cáy bàõp dãù bë thiãúu Cu nháút trãn âáút nhiãöu hæîu cå, âáút caït, hoàûc âáút giaìu N, P, Zn hay coï pH tháúp. Vç khäng chuyãøn vë, triãûu chæïng thiãúu Cu laìm laï non coï maìu vaìng låüt, bça laï bë chaïy khä (giäúng nhæ thiãúu K), thán bë mãöm yãúu. Caïc triãûu chæïng naìy thæåìng gàûp åí âáút nhiãöu hæîu cå. Cu hiãûn diãûn nhiãöu åí laï (trung bçnh khoaíng 9,3 ppm). 6.3. Keîm (Zn) Laì thaình pháön cuía enzyme Carbonic anhydrase thuïc âáøy quaï trçnh hä háúp cuía cáy vaì cuîng laì cháút kêch âäüng cuía nhæîng hãû thäúng enzyme khaïc (dehydrogenases). Noï cuîng laì cháút goïp pháön vaìo viãûc täøng håüp IAA trong cáy (do âoï thiãúu Zn laìm cáy bë luìn). Katyal, J.C & N.S. Randhawa (1983) cho biãút thiãúu keîm laìm cáy giaîm täøng håüp RNA âæa âãún giaím täøng håüp protein trãn bàõp. Thiãúu Zn laìm choïp rãù coï daûng báút thæåìng, ngàn caín sæû phaït triãøn cuía cáy (cáy luìn), aính hæåíng âãún sæû cáúu taûo häüt laìm häüt bàõp nhoí âæa âãún aính hæåíng nàng suáút bàõp. Læåüng Zn coï chæïa trong laï bàõp (phán têch åí giai âoaûn træåïc 31 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.
khi träø) tháúp: 11 - 20 ppm, trung bçnh 21 - 70 ppm, cao 71 - 150 ppm; cáy cáön tæång âäúi ráút êt vaì bë ngäü âäüc nãúu näöng âäü Zn trãn 150 ppm. Zn laì mäüt cháút khäng chuyãøn vë. Khi thiãúu Zn seî laìm phiãún laï coï maìu vaìng låüt hay baûc tæì gáön beû cho âãún khoaíng giæîa chiãöu daìi laï, trong luïc gán chênh, bça laï vaì pháön choïp laï váùn coìn xanh. Laï daìy vaì dãù bë gaîy, âäüi khi meïp laï coï maìu âoí sáûm. Sau mäüt thåìi gian caïc vuìng baûc maìu coï thãø bë chãút. Pháön laï non cuîng coï thãø chuyãøn tràõng. Thiãúu Zn cuîng laìm hoa träø cháûm, thán coï loïng ngàõn. Hiãûn tæåüng thiãúu Zn thæåìng gàûp åí âáút êt hæîu cå hay pH cao (> 6), chæïa nhiãöu P vaì sa cáúu nheû. Ruäüng bàõp thiãúu Zn coï thãø âæåüc phun Sulfate keím (0,5%) + väi (0,25%) (2 - 4 láön/2 tuáön) hoàûc boïn 3 - 20 kg/ha K2SO4, cáy seî phuûc häöi sau 10 - 14 ngaìy. 6.4. Manganese (Mn) Mn giuïp gia tàng hoaût âäüng cuía caïc enzymes, cáön thiãút cho phaín æïng Hill (láúy H+ cuía næåïc) trong quaï trçnh quang håüp. Nhu cáöu Mn cuía cáy bàõp ráút êt (5 - 10 kg/ha). Tuy nhiãn triãûu chæïng thiãúu Mn cuîng coï thãø tháúy åí âáút caït, nhiãöu hæîu cå vaì coï pH cao. Khi thiãúu Mn laï bàõp coïAÌ maìu xanh olive, laï coï soüc tràõng doüc theo gán laï, nháút laì åí laï non. Sau âoï, nhæîng soüc naìy hoïa náu vaì bë chaïy, thán äúm yãúu. Læåüng Mn trung bçnh trãn laï chæïa 19 - 84 ppm. Ngæåüc laûi, dæ Mn laìm cáy bàõp dãù bë thiãúu sàõt, vç Mn giæî nhiãûm vuû træûc tiãúp oxyd hoïa vaì khæí oxy, nháút laì åí sàõt, biãún Fe++ thaình Fe+++ nãn cáy háúp thuû khäng âæåüc. Tyí lãû Fe/Mn < 1,5 seî âäüc Mn, trung bçnh bàòng 1,5 -2 ,5 , thiãúu Mn khi > 2,5. 6.5. Sàõt (Fe) Triãûu chæïng thiãúu thæåìng khäng xaîy ra åï âáút coï pH tháúp vç Fe thæåìng åí daûng hoìa tan. Thiãúu Fe gàûp åí âáút caït, pH cao, êt hæîu cå, nhiãöu lán. Âáút coï pH cao, áøm vaì khäng thoaïng seî laìm cáy khäng háúp thuû âæåüc Fe nãn khäng täøng håüp âæåüc protein diãûp luûc täú. Vç laì cháút khäng chuyãøn vë, thiãúu Fe seî laìm laï non coï maìu xanh låüt vaì bë soüc tràõng giæîa caïc gán laï, laï bàõp thæåìng chæïa khoaíng 56- 178 ppm Fe++, triãûu chæïng thiãúu Fe xaîy ra khi laï chè chæïa khoaíng 25 - 56 ppm. Sàõt giuïp âiãöu hoìa phaín æïng oxy hoïa khæí. 6.6. Molybdeìne (Mo) Cáy cáön cuîng ráút êt, thæåìng < 100 g/ha. Mo giæî nhiãûm vuû khæí Oxy cuía nitrate. Cáy bàõp thiãúu Mo khi näöng âäü Mo trong laï dæåïi 0,09 ppm laìm bça laï bë heïo vaì chaïy. 32 Dæång Minh. 1999. Giaïo trçnh män “Hoa Maìu”. Khoa Näng nghiãûp, ÂHCT.