D y h c đnh h ng phát tri n m t s năng l c cho h c sinh trong ch ng III – Sinh h c 10ạ ọ ị ướ ể ộ ố ự ọ ươ ọ
PH N M ĐUẦ Ở Ầ
I. Lí do ch đ tàiọ ề
Trong m i con ng i đu có nh ng ph m ch t và năng l c ti m n,ỗ ườ ề ữ ẩ ấ ự ề ẩ
nhi m v c a ng i giáo là ph i kh i d y và phát tri n nh ng ti m năng đó.ệ ụ ủ ườ ả ơ ậ ể ữ ề
Chi n l c phát tri n giáo d c trong giai đo n 2010-2020 làế ượ ể ụ ạ giáo d c toànụ
di n cho HS v đo đc, v trí tu , v th ch t và v th m mĩ. Trú tr ngệ ề ạ ứ ề ệ ề ể ấ ề ẩ ọ
phát tri n năng l c t h c, t nghiên c u, sáng t o nh m b i d ng nhân l c,ể ự ự ọ ự ứ ạ ằ ồ ưỡ ự
phát tri n nhân tài, nh m đy m nh quá trình công nghi p hóa, hi n đi hóaể ằ ẩ ạ ệ ệ ạ
đt n c.ấ ướ
Đt n c hi n nay đang đi m t v i r t nhi u th thách to l n nh : Sấ ướ ệ ố ặ ớ ấ ề ử ớ ư ự
phát tri n kinh t , khoa h c công ngh còn l c h u, nh ng v n đ v xã h i,ể ế ọ ệ ạ ậ ữ ấ ề ề ộ
suy thoái đo đc, hi n t ng ô nhi m môi tr ng, thiên tai, d ch b nh …ạ ứ ệ ượ ễ ườ ị ệ
T t c các v n đ đó c n s chung s c c a c ng đng và xã h i. V n đấ ả ấ ề ầ ự ứ ủ ộ ồ ộ ấ ề
giáo d c c n đt lên hàng đu đó chính là ng i GV c n d y HS nh ng gì vàụ ầ ặ ầ ườ ầ ạ ữ
d y nh th nào đ t o ra nh ng “s n ph m” đó là nh ng công dân th c s ,ạ ư ế ể ạ ữ ả ẩ ữ ự ự
nh ng ch nhân t ng lai c a đt n c… S n ph m c a ng i th y t o raữ ủ ươ ủ ấ ướ ả ẩ ủ ườ ầ ạ
nh ng con ng i bi t suy nghĩ, có nh ng hành đng đúng đn góp ph n xâyữ ườ ế ữ ộ ắ ầ
d ng trong công cu c đi m i đt n c th i m c a.ự ộ ổ ớ ấ ướ ờ ở ử
Xu t phát t th c ti n d y và h c hi n nay đa ph ng ph n l n GVấ ừ ự ễ ạ ọ ệ ở ị ươ ầ ớ
các môn sinh h c ch truy n t i n i dung SGK, ít m r ng ki n th c, h u nhọ ỉ ề ả ộ ở ộ ế ứ ầ ư
không có các ho t đng ngo i khóa ngoài gi lên l p, ít đc tìm hi u th cạ ộ ạ ờ ớ ượ ể ự
t , ho t đng d y h c đn đi u ch đn thu n là truy n đt ki n th c.... H nế ạ ộ ạ ọ ơ ệ ỉ ơ ầ ề ạ ế ứ ơ
n a theo nh ng bu i h c t p hu n đánh giá chu n qu c t PISA thì vi c đánhữ ữ ổ ọ ậ ấ ẩ ố ế ệ
giá HS không ch đánh giá nh ng ki n th c mà HS ti p thu đc trong tr ngỉ ữ ế ứ ế ượ ườ
h c mà trú tr ng đánh giá trong cách suy nghĩ c a ng i h c, nh ng v n d ngọ ọ ủ ườ ọ ữ ậ ụ
ki n th c đc h c vào gi i quy t nh ng tình hu ng c th … “D y và h cế ứ ượ ọ ả ế ữ ố ụ ể ạ ọ
nh th nào đ t o ra nh ng con ng i bi t hành đng nh nh ng công dânư ế ể ạ ữ ườ ế ộ ư ữ
th c s ”. Chính vì nh ng lí do trên tôi đã ch n đ tài ự ự ữ ọ ề “ D y h c đnh h ngạ ọ ị ướ
phát tri n m t s năng l c cho h c sinh trong ch ng III- Sinh h c 10”ể ộ ố ự ọ ươ ọ làm
đ tài sáng ki n kinh nghi m năm h c 2014-2015.ề ế ệ ọ
II. M c đích nghiên c uụ ứ
Đi v i HS hi n nay ki n th c h c sách v không ph i là t t c ,ố ớ ệ ế ứ ọ ở ở ả ấ ả
ki n th c c a HS lĩnh h i đc sau m i ti t h c không ch đn thu n làế ứ ủ ộ ượ ỗ ế ọ ỉ ơ ầ
nh ng con s , hay nh ng ph ng trình hay đn gi n là h c thu c bài cũ… Màữ ố ữ ươ ơ ả ọ ộ
1/28
D y h c đnh h ng phát tri n m t s năng l c cho h c sinh trong ch ng III – Sinh h c 10ạ ọ ị ướ ể ộ ố ự ọ ươ ọ
k t qu sau m i gi h c thì ng i h c có ti p thu đc nh ng v n đ gì vàế ả ỗ ờ ọ ườ ọ ế ượ ữ ấ ề
v n d ng nó vào th c ti n cu c s ng nh th nào cho phù h p v i nhân cáchậ ụ ự ễ ộ ố ư ế ợ ớ
xã h i, đo đc HS. Đi v i b môn Sinh h c là nh ng ki n th c khoa h cộ ạ ứ ố ớ ộ ọ ữ ế ứ ọ
th c nghi m, nh ng v n đ vi sinh v t và ng d ng, v d ch b nh, ô nhi mự ệ ữ ấ ề ậ ứ ụ ề ị ệ ễ
môi tr ng, sinh đ có k ho ch… nh ng v n đ c p thi t trong giai đo nườ ẻ ế ạ ữ ấ ề ấ ế ạ
hi n nay. ệ
M c đích chính c a đ tài là phát tri n m t s năng l c c b n cho HSụ ủ ề ể ộ ố ự ơ ả
nh năng l c t h c, t nhiên c u, năng l c gi i quy t v n đ, năng l c sángư ự ự ọ ự ứ ự ả ế ấ ề ự
t o, năng l c giao ti p, năng l c h p tác, năng l c khai thác công ngh thôngạ ự ế ự ợ ự ệ
tin… qua đó hình thành tri th c và hình thành nhân cách cho HS. Giúp các emứ
có bi n pháp gi i quy t v n đ trong nh ng hoàn c nh nh t đnh…Nh ýệ ả ế ấ ề ữ ả ấ ị ư
th c b o v môi tr ng tr c các v n đ thiên tai, d ch b nh, suy thoái đoứ ả ệ ườ ướ ấ ề ị ệ ạ
đc, ý th c cá nhân, trách nhi m c ng đng.ứ ứ ệ ộ ồ
III. Nhi m v nghiên c u ệ ụ ứ
1. Nghiên c u c s lí lu n và th c ti n c a đ tài.ứ ơ ở ậ ự ễ ủ ề
2. Các nguyên t c và các bi n pháp th c hi n phát tri n năng l c choắ ệ ự ệ ể ự
h c sinh trong ch ng III- Sinh h c 10.ọ ươ ọ
3. Th c nghi m s ph m.ự ệ ư ạ
IV. Đi t ng, khách th , ph m vi nghiên c uố ượ ể ạ ứ
- Đi t ng nghiên c u: H th ng các bi n pháp và bài t p phát tri n m tố ượ ứ ệ ố ệ ậ ể ộ
s năng l c c b n cho HS.ố ự ơ ả
- Khách th nghiên c u: H c sinh l p 10 tr ng THPT ể ứ ọ ớ ườ
- Ph m vi nghiên c u: Ch ng III -Sinh h c 10.ạ ứ ươ ọ
V. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
1. Nghiên c u lý thuy t: các lí lu n c b n, m t s khí ni m c b n có liênứ ế ậ ơ ả ộ ố ệ ơ ả
quan đn đ tài.ế ề
2. Nghiên c u th c ti n d y và h c: thông qua d gi , thăm dò ý ki n giáoứ ự ễ ạ ọ ự ờ ế
viên b môn.ộ
3.Quan sát s ph m: thông qua s đi m, v ghi c a HS, các ho t đng ngoàiư ạ ổ ể ở ủ ạ ộ
gi lên l p, ý th c b o v môi tr ng, gi gìn v sinh chung, tinh th n t pờ ớ ứ ả ệ ườ ữ ệ ầ ậ
th , ý th c c ng đng .ể ứ ộ ồ
4. Ph ng pháp th c nghi m s ph m.ươ ự ệ ư ạ
5. Ph ng pháp th ng kê toán h c.ươ ố ọ
2/28
D y h c đnh h ng phát tri n m t s năng l c cho h c sinh trong ch ng III – Sinh h c 10ạ ọ ị ướ ể ộ ố ự ọ ươ ọ
PH N N I DUNGẦ Ộ
CH NG I: C S LÍ LU N VÀ TH C TI N C A Đ TÀIƯƠ Ơ Ở Ậ Ự Ễ Ủ Ề
I.C s lí lu nơ ở ậ
1. Nhi m v d y h c sinh h c tr ng ph thông ệ ụ ạ ọ ọ ở ườ ổ
Ki n th c sinh h c vô cùng sâu, r ng. V y trong tr ng ph thông c nế ứ ọ ộ ậ ườ ổ ầ
d y cái gì? Đt đn m c nào đ hình thành nhân cách cho h c sinh có th gópạ ạ ế ứ ể ọ ể
ph n hinh thành con ng i đó là nhi m v chính c a d y h c môn Sinh trongầ ườ ệ ụ ủ ạ ọ
tr ng ph thông.ườ ổ
1.1 Nhi m v trí d c ph thôngệ ụ ụ ổ
Trong th i gian ng i h c tr ng ph thông giáo viên c n trang b choờ ồ ọ ở ườ ổ ầ ị
h c sinh nh ng tri th c c b n, hi n đi, g n v i th c ti n Vi t Nam. Ngoàiọ ữ ứ ơ ả ệ ạ ắ ớ ự ễ ệ
nh ng ki n th c c b n làm c s cho HS v n d ng vào s n xu t, đi s ng,ữ ế ứ ơ ả ơ ở ậ ụ ả ấ ờ ố
b o v môi tr ng, b o v tài nguyên thiên nhiên c a đt n c.ả ệ ườ ả ệ ủ ấ ướ
1.2 Nhi m v phát tri n năng l c nh n th c cho HS.ệ ụ ể ự ậ ứ
D y h c sinh h c tr ng ph thông có đi u ki n hình thành nh ngạ ọ ọ ở ườ ổ ề ệ ữ
năng l c nh n th c, b i vì sinh h c là khoa h c nghiên c u đi t ng s ng,ự ậ ứ ở ọ ọ ứ ố ượ ố
m t d ng v t ch t có s v n đng cao nh t. Hai ho t đng lĩnh h i ki n th cộ ạ ậ ấ ự ậ ộ ấ ạ ộ ộ ế ứ
và năng l c nh n th c có tác đng qua l i, vì lĩnh h i là ho t đng nh n th cự ậ ứ ộ ạ ộ ạ ộ ậ ứ
và ho t đng nh n th c l i ch có th th c hi n trên c s các tài li u lĩnhạ ộ ậ ứ ạ ỉ ể ự ệ ơ ở ệ
h i đc.ộ ượ
* Kĩ năng quan sát
* Kĩ năng làm thí nghi mệ
* Phát tri n các ph ng pháp, bi n pháp lôgicể ươ ệ
1.3. Hình thành nhân cách cho h c sinh.ọ
Nhân cách con ng i đc hình thành trong xã h i bao g m: có trí th c,ườ ượ ộ ồ ứ
có năng l c nh n th c, có năng l c, có hành đng có th gi i quan khoa h c,ự ậ ứ ự ộ ế ớ ọ
có thái đ đúng đn v i thiên nhiên, v i con ng i, v i c ng đng. Các y uộ ắ ớ ớ ườ ớ ộ ồ ế
t nhân cách nói trên không th hình thành b ng m t môn h c riêng mà ph iố ể ằ ộ ọ ả
3/28
D y h c đnh h ng phát tri n m t s năng l c cho h c sinh trong ch ng III – Sinh h c 10ạ ọ ị ướ ể ộ ố ự ọ ươ ọ
là s t ng h p m i tri th c c a các môn khoa h c khác nhau. Có th nói khoaự ổ ợ ọ ứ ủ ọ ể
h c v a là m c đích, v a là ph ng ti n quan tr ng đ hình thành nhân cáchọ ừ ụ ừ ươ ệ ọ ể
con ng i h c sinh.ườ ọ
1.4 Hình thành năng l c cho HSự
* Năng l c: là s k t h p m t cách linh ho t và có t ch c ki n th c, k năngự ự ế ợ ộ ạ ổ ứ ế ứ ỹ
v i thái đ, tình c m, giá tr , đng c , cá nhân nh m đáp ng hi u qu m tớ ộ ả ị ộ ơ ằ ứ ệ ả ộ
yêu c u ph c t p c a ho t đng trong b i c nh nh t đnh.ầ ứ ạ ủ ạ ộ ố ả ấ ị
Theo d th o Ch ng trình giáo d c ph thông sau năm 2015, đi v iự ả ươ ụ ổ ố ớ
HS THPT có 9 năng l c chung chia làm 3 nhóm:ự
* Năng l c làm ch và phát tri n b n thân:ự ủ ể ả
- Năng l c t h cự ự ọ
- Năng l c gi i quy t v n đự ả ế ấ ề
- Năng l c sáng t oự ạ
- Năng l c t qu n lýự ự ả
*Nhóm năng l c v quan h xã h iự ề ệ ộ
- Năng l c giao ti pự ế
- Năng l c h p tácự ợ
* Nhóm năng l c công cự ụ
- Năng l c s d ng công ngh thông tinự ử ụ ệ
- Năng l c s d ng ngôn ngự ử ụ ữ
- Năng l c tính toánự
2. Nhi m v c a giáo viên ệ ụ ủ
N m v ng ki n th c, c u trúc n i dung ch ng trình, hi u rõ tâm líắ ữ ế ứ ấ ộ ươ ể
l a tu i HS. Th c hi n n i dung ch ng trình d y h c THPT theo đúng phânứ ổ ự ệ ộ ươ ạ ọ
ph i c a B giáo d c và đào t o, bám sát chu n ki n th c k năng. So nố ủ ộ ụ ạ ẩ ế ứ ỹ ạ
gi ng theo h ng đi m i ph ng pháp d y h c phát huy tính tích c c chả ướ ổ ớ ươ ạ ọ ự ủ
đng c a HS, l y HS làm trung tâm. ng d ng nh ng công ngh hi n điộ ủ ấ Ứ ụ ữ ệ ệ ạ
trong d y và h c, luôn tìm tòi, c p nh t nh ng thông tin m i vào t ng bàiạ ọ ậ ậ ữ ớ ừ
gi ng.ả
II. C s th c ti n c a đ tàiơ ở ự ễ ủ ề
1.Đc đi m tình hình chung n i nghiên c u.ặ ể ơ ứ
Sinh h c là m t trong các môn khoa h c th c nghi m, theo nhi m vọ ộ ọ ự ệ ệ ụ
ch ng trình THPT thì c n rèn luy n cho h c sinh m t s kĩ năng c th .ươ ầ ệ ọ ộ ố ụ ể
Trong đó có nh ng ti t th c hành trong phong thí nghi m là ch y u, khôngữ ế ự ệ ủ ế
có ti t dã ngo i, tham quan và tìm hi u th c t … Vì v y vi c h c sinh đcế ạ ể ự ế ậ ệ ọ ượ
4/28
D y h c đnh h ng phát tri n m t s năng l c cho h c sinh trong ch ng III – Sinh h c 10ạ ọ ị ướ ể ộ ố ự ọ ươ ọ
liên h gi a n i dung đc h c trên l p và th c t s ph n nào h n ch nh nệ ữ ộ ượ ọ ớ ự ế ẽ ầ ạ ế ậ
th c c a h c sinh. Đi v i các ho t đng t p th tr ng h u nh không cóứ ủ ọ ố ớ ạ ộ ậ ể ườ ầ ư
các ho t đng này. ạ ộ
V c s v t ch t c a tr ng có phòng b môn, phòng máy chi u vàề ơ ở ậ ấ ủ ườ ộ ế
máy tính đ đi u ki n đ th c hi n đ tài.ủ ề ệ ể ự ệ ề
Theo thăm dò ý ki n c a đng nghi p và qua các ti t d gi th c tế ủ ồ ệ ế ự ờ ự ế
cho th y: các ti t d y c a ch ng III- Sinh h c 10 h u nh GV không giaoấ ế ạ ủ ươ ọ ầ ư
thêm các bài t p ngoài SGK.ậ
2. Đc đi m h c sinh n i nghiên c u.ặ ể ọ ơ ứ
Theo thăm dò ý ki n h c sinh thì h u h t các em thích đc tham giaế ọ ầ ế ượ
các ho t đng ngo i khóa, tham quan, dã ngo i và tìm hi u th c t . Nhi u emạ ộ ạ ạ ể ự ế ề
mong mu n giáo viên b môn, nhà tr ng t ch c thêm các ho t đng ngo iố ộ ươ ổ ứ ạ ộ ạ
khóa. Đa s h c sinh có h c l c khá và gi i, ham h c, ham hi u bi t, nhi uố ọ ọ ự ỏ ọ ể ế ề
em yêu quý b môn Sinh h c… đây cũng là đi u ki n thu n l i trong quá trìnhộ ọ ề ệ ậ ợ
th c hi n đ tài .ự ệ ề
CH NG II: D Y H C ĐNH H NG PHÁT TRI NƯƠ Ạ Ọ Ị ƯỚ Ể
M T S NĂNG L C CHO H C SINHỘ Ố Ự Ọ
I. C U TRÚC CH NG TRÌNH VÀ NGUYÊN T C TH C HI NẤ ƯƠ Ắ Ự Ệ
1. C u trúc ch ng III SGK sinh h c 10ấ ươ ọ
VIRUT VÀ B NHỆ
TRUY N NHI MỀ Ễ
N I DUNGỘ
Bài 29: C u trúc các lo i virutấ ạ -C u trúc và hình thái các lo i VR ấ ạ
- Vai trò các thành ph n chính c a VRầ ủ
Bài 30: S nhân lên c a virutự ủ
trong t bào chế ủ
-Chu trình nhân lên c a VR trong TB chủ ủ
- HIV/AIDS, c n ph i nh n th c và tháiầ ả ậ ứ
đ đúng đn v vi c phòng tránh HIVộ ắ ề ệ
Bài 31: Virut gây b nh vàệ
ng d ng c a virut trong th cứ ụ ủ ự
ti nễ
-Phân bi t đc các nhóm VR gây b nhệ ượ ệ
trên VSV, th c v t và côn trùng, bi n phápự ậ ệ
tròng tránh
- ng d ng c a VR trong th c ti n s nỨ ụ ủ ự ễ ả
xu t ch ph m sinh h c và thu c tr sâuấ ế ẩ ọ ố ừ
sinh h c.ọ
Bài 32: B nh truy n nhi mệ ề ễ
và mi n d chễ ị
-Các ph ng th c lây nhi m và cáchươ ứ ễ
phòng tránh các b nh truy n nhi mệ ề ễ
5/28