Đ tài : Giúp H c sinh l p 6 b c đu làm quen và hình thành cách h c b môn V t lí 6 ướ
I. PH N M ĐU
1. Lý do ch n đ tài
- V t lý là m t môn khoa h c k thu t, ng d ng r ng rãi trong đi s ng th c
ti n. Nên trong xã h i luôn c n có m t đi ngũ tr am hi u v n d ng và phát
huy các ki n th c đó m t cách sâu r ng, nh m k th a l p ng i đi tr c gópế ế ườ ướ
ph n xây d ng và phát tri n n n văn minh nhân lo i .
- Nh chúng ta đã bi t ch ng trình h c c a H c sinh ti u h c đã b c đuư ế ươ ư
phân hóa các nhóm KHTN và KHXH. Tuy nhiên khi lên khi lên b c THCS s
phân hóa đó bi u hi n c th và rõ ràng h n. Các em đc h c nh ng b môn ơ ượ
nh : Toán, Ng Văn, L ch S , Đa Lý, Giáo D c Công Dân....Và trong s cácư
môn h c đó có môn V t Lý. M t môn h c mà ngay t cái tên có l nhi u h c
sinh r t ít l n nghe đn nó gi l i l i là m t môn h c chính th c c a các ế
tr ng ph thông. Trong nhi u năm gi ng d y b môn này, đc bi t đi v iườ
ch ng trình v t lý l p 6, tôi nh n th y m t đi u là: H c sinh l p 6 khi b tươ
đu ti p c n v i b môn này đã g p khá nhi u khó khăn nh : các em không ế ư
bi t V t lý là môn h c nghiên c u nh ng v n đ gì? Các em th ng lúng túngế ườ
khi đa ra c s đ gi i thích m t hi n t ng, r t nhi u em c m th y r t khóư ơ ượ
khăn khi trình bày m t bài toán đnh l ng và đa ph n các em ch a có nhi u k ượ ư
năng làm thí nghi m, x lí k t qu thí nghi m đ rút ra n i dung bài h c ... ế
- H n n a do cu c s ng xã h i ngày nay có r t nhi u trò ch i quy n rũ tr cơ ơ ế ướ
m t làm cho h c sinh mê ch i l i h c. Do s quan tâm ch a đúng m c c a ơ ườ ư
m t s ph huynh đn vi c h c t p c a con em mình làm cho h c sinh có thói ế
quen không t duy trong h c t p. Nên khi b c đu làm quen và h c t p mônư ướ
V t lý , h c sinh t ra thái đ lúng túng khi ti p c n. Do v t lý là m t b môn ế
khoa h c k thu t. Áp d ng ngay trong th c ti n nên có tính tr u t ng. Đa s ượ
là nh ng hi n t ng th c t trong cu c s ng, đòi h i h c sinh ph i có đu óc ượ ế
t ng t ng, d đoán r i m i th c hi n m t bài th c hành chính xác đc.ưở ượ ượ
Hay nói cách khác h n h c sinh ph i n l c suy nghĩ m i th c hành t t nh t . ơ
Nh n th c đc vai trò c a b môn và nh ng khó khăn c n đc gi i ượ ượ
quy t khi gi ng d y b môn, qua th c t gi ng d y, b n thân tôi cũng đúc rútế ế
đc m t s kinh nghi m, nh m giúp các em b c đu làm quen và hình thànhượ ướ
cách h c b môn này xin cùng chia s v i b n bè đng nghi p.
2. M c tiêu, nhi m v c a đ tài
a. M c tiêu
- Giúp H c sinh bi t đc m t cách khái quát : V t lý nghiên c u nh ng v n ế ượ
đ gì? Nh ng yêu c u c n có khi h c b môn.
- B c đu giúp các em hình thành và phát tri n kĩ năng làm thí nghi m, x líướ
k t qu thí nghi m theo nhóm. ế
- Giúp các em bi t v n d ng lý thuy t làm m t s bài t p đnh tính và đnhế ế
l ng.ượ
- Giúp các em hình thành kĩ năng trình bày m t bài t p đnh l ng. ượ
- 1 -
Đ tài : Giúp H c sinh l p 6 b c đu làm quen và hình thành cách h c b môn V t lí 6 ướ
b. Nhi m v
- Đ th c hi n đc các m c tiêu trên, b n thân tôi trong quá trình gi ng d y ượ
đã tìm hi u đc đi m l a tu i h c sinh, tìm hi u m t cách khái quát nh ng
ki n th c mà các em đã có khi h c môn khoa h c t nhiên các l p ti u h c,ế
tìm hi u các ph ng pháp d y h c kh i g i s thích thú cũng nh t o thói ươ ơ ư
quen mu n đc khám phá, chinh ph c ki n th c c a các em, tìm hi u các ượ ế
ph ng pháp h ng d n h c sinh làm thí nghi m và các ph ng pháp gi i cácươ ướ ươ
bài t p đnh tính, đnh l ng c a V t lí. Bên c nh đó, nh công ngh thông tin, ượ
nh nh ng đi u đc quan sát và tìm hi u trong th c t b n thân tôi cũng tích ượ ế
lũy cho mình m t s ki n th c b ích đ giúp bài gi ng c a mình g n li n v i ế
đi s ng th c ti n h n, giúp các em có c m giác v a m i l v a quen thu c ơ
khi ti p nh n bài h c. H n n a c n ph i xác đnh : trong quá trình giúp đ cácế ơ
em lĩnh h i ki n th c c n ph i ph i th t s kiên nh n và khéo léo tr c các ế ướ
tình hu ng, không nên t o cho các em có c m giác quá khó khăn khi h c t p b
môn này.
- V i nh ng v n hi u bi t trên, tôi đã trãi nghi m qua th c t gi ng d y và ế ế
th y r ng: Đa ph n h c sinh đã bi t đc m t cách khái quát môn V t lý ế ượ
nghiên c u nh ng v n đ gì, đã t o đc s h ng thú cho các em khi lĩnh h i ượ
ki n th c b môn. Bên c nh đó b c đu hình thành cách h c b môn nh :ế ướ ư
tr c khi làm Thí nghi m các em c n ph i xác đnh m c đích TN, d ng c TNướ
và các b c làm TN và cách x lí thông tin đ rút ra n i dung c a bài h c, cácướ
em bi t đa ra c s ế ư ơ
( đnh nghĩa, khái ni m, công th c) đ gi i thích các hi n t ng v t lí ho c ượ
làm các bài t p đnh l ng, đng th i cũng nâng cao đc vai trò ho t đng ượ ượ
nhóm và ý th c kĩ lu t cho H c sinh.
3. Đi t ng nghiên c u ượ
- Đi t ng nghiên c u : Các ph ng pháp gi ng d y nh m giúp h c sinh l p ư ươ
6 b c đu làm quen và hình thành cách h c b môn V t lý. ướ
4. Gi i h n ph m vi nghiên c u
- Ph m vi nghiên c u v n i dung đc đ c p trong đ tài là m t ph n ki n ượ ế
th c v môn khoa h c t nhiên l p 4,5 và toàn b ki n th c v t lý l p 6. ế
- Đi t ng kh o sát khi th c hi n đ tài là h c sinh kh i 6 tr ng THCS ượ ườ
Nguy n Trãi huy n Krông Ana.
- Th i gian nghiên c u: 3 năm ( năm h c 2012 - 2013, 2013 - 2014, 2014 -
2015 )
5. Ph ng pháp nghiên c u ươ
- Đ vi t đ tài này tôi đã th c hi n m t s ph ng pháp sau: ế ươ
+ Ph ng pháp đi u tra : phát phi u h c t p đ tìm hi u nh ng khó khăn trongươ ế
quá trình h c t p b môn v t lí c a h c sinh kh i 6.
- 2 -
Đ tài : Giúp H c sinh l p 6 b c đu làm quen và hình thành cách h c b môn V t lí 6 ướ
+ Ph ng pháp t ng k t kinh nghi m giáo d c: qua th c ti n trãi nghi m cácươ ế
ph ng pháp d y h c v t lý 6 trong nhi u năm h c v i nhi u đi t ng h cươ ượ
sinh đ l a chon ph ng pháp d y h c mang l i hi u qu cao nh t. ươ
+ Ph ng pháp nghiên c u các s n ph m ho t đng: thông qua k t qu lĩnhươ ế
h i ki n th c ( m c đ hoàn thành các bài t p đnh tính, đnh l ng) đ có s ế ượ
đi u ch nh ph ng pháp d y h c. ươ
- Ngoài ra tôi cũng áp d ng m t s ph ng pháp n a nh : ph ng pháp nghiên ươ ư ươ
c u lý lu n ( tìm hi u đc đi m l a tu i h c sinh THCS), ph ng pháp th ươ
nghi m ( k t h p m t s bài có ki n th c liên quan thành chuyên đ) ... ế ế
II. PH N N I DUNG
1. C s lí lu nơ
Môn v t lí có vai trò quan tr ng trong vi c th c hi n m c tiêu đào t o c a
tr ng THCS, có nhi m v cung c p cho h c sinh m t h th ng ki n th c v tườ ế
lí c b n, b c đu hình thành h c sinh nh ng k năng c b n và thói quenơ ướ ơ
làm vi c khoa h c, góp ph n hình thành các năng l c nh n th c và các ph m
ch t, nhân cách mà m c tiêu giáo d c đã đ ra. Môn v t lí THCS có v trí c u
n i quan tr ng, nó v a phát tri n, h th ng hóa các ki n th c, k năng mà h c ế
sinh đã đc h c Ti u h c v a góp ph n góp ph n chu n b cho các emượ
nh ng ki n th c, k năng và thái đ c n thi t đ ti p t c con đng h c v n ế ế ế ư
ho c đi vào lao đng s n xu t đòi h i nh ng hi u bi t nh t đnh v v t lí. ế
Nh m giúp cho b n thân có đc nh ng phu ng pháp gi ng d y phù h p, tôi ượ ơ
đã tìm hi u v tâm sinh lý c a h c sinh đ tu i 11 13, tìm hi u v n hi u
bi t v th gi i t nhiên mà các em đã lĩnh h i các l p ti u h c Thông quaế ế
sách v , qua t quan sát b n thân rút ra đu c nhi u đi u b ích và c n thi t. ế
2. Th c tr ng
- Tôi v tr ng THCS Nguy n Trãi năm 2006, d i s s p x p chuyên môn ườ ướ ế
c a tr ng tôi đc phân công d y V t lí l p 6 và V t lí l p 8. N u nh ng ườ ượ ế
ti t d y v t lí l p 8 luôn cho tôi c m th y r t nh nhàng vì nh ng gì mìnhế
truy n đt đc các em ti p nh n và v n d ng t t thì nh ng ti t d y v t lí ượ ế ế
l p 6 luôn cho tôi m t c m giác không hài lòng. Tôi nh n th y:
+ V i các câu h i ho c bài t p đnh tính đa s các em ch a bi t đa ra c s ư ế ư ơ
(đc đi m, tính ch t, khái ni m, đnh nghĩa) đ tr l i mà ch tr l i theo c m
tính.
+ V i các bài t p đnh l ng đa s các em c m th y r t khó khăn khi s d ng ư
các đi l ng khi tóm t t. Và khi trình bày thì các em trình bày nh m t bài ượ ư
toán s h c và không toát lên đc "tính v t lí" trong đó. ượ
+ các em có s tò mò khi quan sát các d ng c thí nghi m nh ng l i r t ư
lúng túng khi th c hi n thí nghi m, khi thu th p thông tin và x lí thông tin.
+ Đa ph n các em ch a có nhi u kĩ năng khi h p tác nhóm và tính kĩ lu t khi ư
làm thí nghi m.
- 3 -
Đ tài : Giúp H c sinh l p 6 b c đu làm quen và hình thành cách h c b môn V t lí 6 ướ
+ Các em ch a có s t giác khi h c t p b môn, xem nh vi c làm bài t p ư
nhà và đc bài tr c khi lên l p. ướ
Tuy nhiên trong quá trình gi ng d y v t lí 6, tôi xét th y cũng có khá nhi u
thu n l i nh sau: ư
+ N i dung ki n th c môn v t lí 6 t ng đi nh . ế ươ
+ Các ki n th c truy n đt có th gây nhi u h ng thú n u bi t s d ngế ế ế
ph ng pháp d y h c h p lí.ươ
+ Đa ph n các thí nghi m t ng đi đn gi n, phù h p l a tu i các em. ươ ơ
+ V i đc đi m l a tu i hi u đng, tò mò nh ng khá d " u n". ế ư
+ H u h t các em đu đc s quan tâm t phía gia đình, nhà tr ng và các t ế ượ ườ
ch c chính quy n đa ph ng. ươ
- Nguyên nhân th c tr ng :
+ Đi v i h c sinh l p 6 thì môn v t lí th t s có nhi u đi u m i m vì đây là
môn khoa h c th c nghi m đu tiên đi v i các em. Là môn h c mà h u h t ế
m i bài các em đu ph i s d ng đ dùng thí nghi m đ tìm ra chân lí.
+ Tr ng THCS Nguy n Trãi n m đa ph n xã Eana nên có kho ng h n 30ườ ơ
% HS là đng bào ti u s v i v n hi u bi t có nhi u h n ch . Do v y m c đ ế ế
ti p nh n cùng m t n i dung bài h c c a các em ng i kinh và các em đngế ườ
bào có s chênh l ch r t l n gây khá nhi u khó khăn khi l a ch n ph ng ươ
pháp d y h c.
+ Các em đang l a tu i r t hi u đng nên trong quá trình th c hi n thí ế
nghi m theo nhóm, ho c hoàn thành bài t p theo nhóm đôi khi không tuân th
tính k lu t. Bên c nh đó m t s em l i quá nhút nhát ho c quá l i cũng đã
gây không ít khó khăn trong quá truy n th ki n th c. ế
+ Do đi u ki n kinh t cũng nh nh n th c c a m t b ph n ph huynh ch a ế ư ư
cao nên cũng có khá nhi u em ch a đc s quan v v n đ h c t p các môn ư ượ
h c nói chung và đi v i môn V t lí nói riêng.
T th c tr ng khó khăn, thu n l i và các nguyên nhân trên, b n thân tôi đã
c g ng tìm cách tháo g , c g ng hóa gi i ph n nào nh ng b t c mà mình ế
g p ph i đ giúp các em b c đu làm quen và hình thành cách h c b môn. ướ
3. GI I PHÁP, BI N PHÁP
3.1 M c tiêu
- Giúp các em n m m t cách khái quát nh ng gì mà b môn s đ c p đn, ế
giúp các em c m nh n đc V t lí là m t môn h c thú v đng th i các em ượ
cũng bi t đc nh ng yêu c u c n ph i có khi h c b môn này.ế ượ
- B c đu hình thành k năng làm thí nghi m và rèn luy n tính trung th c, kĩướ
lu t khi làm thí nghi m.
- Bi t cách trình bày m t bài t p đnh tính, đnh l ng c a v t lý.ế ượ
- Bi t đc nh ng yêu c u c b n và các b c khi h c m t ti t th c hành ế ượ ơ ướ ế
- 4 -
Đ tài : Giúp H c sinh l p 6 b c đu làm quen và hình thành cách h c b môn V t lí 6 ướ
3.2 : N i dung và cách th c th c hi n
Trong ti t d y đu tiên, sau khi làm quen v i l p tôi b t đu d nế
d t các em qua các câu h i mà b ng nh ng ki n th c đã bi t các ế ế
em có th tr l i đc. ượ Ví d :
+ Hãy cho bi t đ đo kích th c c a m t v t em dùng d ng c gì?ế ướ
+ Hãy cho bi t hi n t ng x y ra khi đa m t que kem ra kh i t l nh?ế ượ ư
+ Hãy cho bi t m a đc t o ra nh th nào?ế ư ượ ư ế
+ Hãy cho bi t dùng m t chi c thìa và m t đng xu đ m n p c a h p s a, ế ế
dùng v t nào s m d h n? ơ
+ Khi b s t, bác sĩ th ng dùng d ng c gì đ bi t đc nhi t đ c th ? ườ ế ượ ơ
- Khi đt nh ng câu h i t ng t nh trên, tôi nh n th y các em r t hào h ng ươ ư
tr l i và c m th y r t thích thú. B c này tác đng khá l n đn kh năng chú ướ ế
ý c a các em. Lúc này ti p t c thu hút các em b ng các câu h i mà các em th a ế
nh n đúng nh ng không đa ra đc c s gi i thích. Ví d : ư ư ượ ơ
+ T i sao nhà s n xu t l i t o ra nhi u lo i th c nh v y? ướ ư
+ Hi n t ng que kem b tan ch y g i là hi n t ng gì? Đc đi m c a hi n ượ ượ
t ng đó là gì?ượ
+ T i sao n c t ao, h , sông, su i l i bay h i? Ph i có đi u ki n gì l ng ướ ơ ượ
h i n c đó m i t o thành nh ng gi t m a?ơ ướ ư
+ T i sao dùng chi c thìa cán dài m n p h p d h n so v i đng xu? ế ơ
T nh ng khúc m c mà các em ch a gi i quy t đc, tôi b t đu gi i ư ế ượ
thi u m t cách khái quát v b môn . V t lý là m t môn khoa h c t
nhiên nghiên c u v v t ch t và s chuy n đng c a v t ch t trong không
gian và th i gian. M t cách d hi u h n, khi h c v t lí các em s tìm đc các ơ ượ
câu tr l i liên quan đn th gi i t nhiên, liên quan đn nh ng hi n t t ế ế ế
nhiên ho c ng d ng c a nó trong đi s ng k thu t. Và qua ch ng trình v t ươ
lí l p 6 các em không nh ng s tr l i đc nh ng câu h i trên mà còn bi t ượ ế
thêm r t nhi u đi u thú v n a nh : T i sao khi r i m i v t đu r i theo ư ơ ơ
ph ng th ng đng và đu h ng v phía trái đt, t i sao nhà s n xu t khôngươ ướ
đ đy các lo i n c đóng chai ? T i sao trên yên xe đp l i có lò xo? Th dân ướ
Châu Úc làm gì đ xác đnh h ng gió ... ướ
Sau ph n gi i thi u đó, tôi b t đu đa ra m t s yêu c u c a mình khi h c ư
b môn này :
+ Đi v i sách h c và v ghi: C n có sách giáo khoa, sách bài t p, v ghi, v
làm bài t p và v so n bài.
+ Ph i tuân th vi c làm bài t p và so n bài ( nh ng n i dung có th ) tr c ướ
khi đn l p.ế
+ H c ph n ghi nh Sgk đng th i h c nh ng ph n quan tr ng trong v ghi
( có kí hi u riêng )
- 5 -