PH N I - M ĐUẦ Ở Ầ
1.Lí do ch n đ tài ọ ề
H i ngh Trung ng 8 khóa XI v độ ị ươ ề i m i căn b n, toànổ ớ ả di n giáoệ
d c và đào t o xác đnh m c tiêu t ng quát c a đi m i làụ ạ ị ụ ổ ủ ổ ớ “Giáo d c conụ
ng i Vi t Nam phát tri n toàn di n và phát huy t t nh t ti m năng c a m iườ ệ ể ệ ố ấ ề ủ ỗ
cá nhân; yêu gia đình; yêu T qu c, h t lòng ph c v nhân dân và đt n c;ổ ố ế ụ ụ ấ ướ
có hi u bi t và k năng c b n, kh năng sáng t o đ làm ch b n thân,ể ế ỹ ơ ả ả ạ ể ủ ả
s ng t t và làm vi c có hi u qu …” ố ố ệ ệ ả Đ th c hi n đc m c tiêu đó giáo d cể ự ệ ượ ụ ụ
ph thông đang th c hi n b c chuy n t ch ng trình giáo d c ti p c n n iổ ự ệ ướ ể ừ ươ ụ ế ậ ộ
dung sang ti p c n năng l c c a ng i h c. Vì v y c n ph i thay đi ph ngế ậ ự ủ ườ ọ ậ ầ ả ổ ươ
pháp d y h c theo l i “truy n th m t chi u” sang d y cách h c, cách v nạ ọ ố ề ụ ộ ề ạ ọ ậ
d ng ki n th c, rèn luy n k năng, hình thành năng l c và ph m ch t cho h cụ ế ứ ệ ỹ ự ẩ ấ ọ
sinh.
Tuy nhiên trong nh ng năm qua, vi c gi ng d y môn Đa lý nói riêng,ữ ệ ả ạ ị
các môn xã h i nói chung g p r t nhi u khó khăn, đa s h c sinh và phộ ặ ấ ề ố ọ ụ
huynh không quan tâm nhi u đn vi c h c b môn, trên các ti t h c các emề ế ệ ọ ộ ế ọ
h u nh không đ ý gì v n i dung bài h c, ho c n u có h c thì r t h i h t,ầ ư ể ề ộ ọ ặ ế ọ ấ ờ ợ
mang tính đi phó, t o tâm lý không t t cho giáo viên khi th c hi n vi c điố ạ ố ự ệ ệ ổ
m i ph ng pháp tích c c, nhi u giáo viên v n th c hi n ph ng pháp d yớ ươ ự ề ẫ ự ệ ươ ạ
h c theo l i truy n th m t chi u và ti t h c tr nên nhàm chán, ít hi u qu .ọ ố ề ụ ộ ề ế ọ ở ệ ả
Vì v y đ kh c ph c nh ng khó khăn trên ph ng pháp d y h c c a giáoậ ể ắ ụ ữ ươ ạ ọ ủ
viên c n ph i luôn đc đi m i, đ nh m t o h ng thú h c t p cho h cầ ả ượ ổ ớ ể ằ ạ ứ ọ ậ ọ
sinh, nâng cao hi u qu gi ng d y, m t trong nh ng ph ng pháp đó làệ ả ả ạ ộ ữ ươ
ph ng pháp d y h c liên môn.ươ ạ ọ
Qua th c t gi ng d y m t s l p,ự ế ả ạ ở ộ ố ớ tôi nh n th y ậ ấ vi c s d ng ki nệ ử ụ ế
th c các môn h c khác vào gi i quy t m t v n đ nào đó trong h c Đa lý làứ ọ ả ế ộ ấ ề ọ ị
vi c làm h t s c c n thi t, làm cho bài h c tr nên sinh đng h n,ệ ế ứ ầ ế ọ ở ộ ơ h c sinhọ
say mê, h ng thú v i bài h c h n, không c m th y Đa lí là m t môn h c khôứ ớ ọ ơ ả ấ ị ộ ọ
khan, khó h c, các em đã ch đng tìm tòi, khám phá ki n th c, có s sángọ ủ ồ ế ứ ự
t o trong gi i quy t các v n đ đa lý và v n d ng vào th c t t t h n. Đi uạ ả ế ấ ề ị ậ ụ ự ế ố ơ ề
đó đt ra m t v n đ quan tr ng trong ph ng pháp d y h c c a giáo viên làặ ộ ấ ề ọ ươ ạ ọ ủ
không ch n m b t nhu n nhuy n ki n th c b môn mình gi ng d y mà cònỉ ắ ắ ầ ễ ế ứ ộ ả ạ
ph i không ng ng h c h i, trau d i ki n th c c a nh ng b môn h c khácả ừ ọ ỏ ồ ế ứ ủ ữ ộ ọ ,
1
đ giúp các em gi i quy t các tình hu ng, các v n đ đt ra trong môn h cể ả ế ố ấ ề ặ ọ
nhanh chóng và hi u qu nh tệ ả ấ .
Vi c s d ng r ng rãi các môn h c nh v y đ b i d ng cho h c sinhệ ử ụ ộ ọ ư ậ ể ồ ưỡ ọ
các th thu t và ph ng pháp t duy lôgic s góp ph n th c hi n m t trongủ ậ ươ ư ẽ ầ ự ệ ộ
nh ng yêu c u quan tr ng nh t c a lí lu n d y h c là xác l p các m i liên hữ ầ ọ ấ ủ ậ ạ ọ ậ ố ệ
ch t ch gi a các b môn trong d y h c. Xu t phát t nh ng lí do trên tôi đãặ ẽ ữ ộ ạ ọ ấ ừ ữ
ch n đ tài “ S d ng ki n th c liên môn trong d y ch đ thiên nhiên nhi tọ ề ử ụ ế ứ ạ ủ ề ệ
đi m gió mùa SGK đa lý 12” v i mong mu n làm rõ h n c s khoa h c,ớ ẩ ị ớ ố ơ ơ ở ọ
th c ti n c a v n đ này.ự ễ ủ ấ ề
2. M c đích, đi t ng và ph ng pháp nghiên c u.ụ ố ượ ươ ứ
2.1 M c đích nghiên c u ụ ứ
Góp ph n đi m i ph ng pháp d y h c, nâng cao hi u qu gi ng d yầ ổ ớ ươ ạ ọ ệ ả ả ạ
và rèn luy n thêm ki n th c, k năng cho giáo viên, cũng nh góp ph n t oệ ế ứ ỹ ư ầ ạ
h ng thú môn h c, kh c sâu ki n th c, phát huy tính t giác, đc l p và sángướ ọ ắ ế ứ ự ộ ậ
t o c a h c sinh. ạ ủ ọ
2.2 Đi t ng và ph ng pháp nghiên c u ố ượ ươ ứ
Đi t ng nghiên c u là các ki n th c hóa h c, văn h c có liên quanố ượ ứ ế ứ ọ ọ
đn đa lý áp d ng c th vào d y ch đ thiên nhiên nhi t đi m gió mùa ế ị ụ ụ ể ạ ủ ề ệ ớ ẩ ở
l p 12.ớ
Nghiên c u đ tài tôi s d ng các ph ng pháp nh : nghiên c u tàiứ ề ử ụ ươ ư ứ
li u; ph ng pháp phân tích, t ng h p, khái quát hóa, h th ng hóa; ph ngệ ươ ổ ợ ệ ố ươ
pháp th c nghi m đ xây d ng h th ng các v n đ lý lu n, th c ti n c a đự ệ ể ự ệ ố ấ ề ậ ự ễ ủ ề
tài.
2
PH N II - GI I QUY T V N ĐẦ Ả Ế Ấ Ề
I. C s lý lu n c a d y h c liên mônơ ở ậ ủ ạ ọ
1. C s lý lu nơ ở ậ
Theo các quan ni m hi n đi, Đa lý h c là m t h th ng các khoa h cệ ệ ạ ị ọ ộ ệ ố ọ
t nhiên và xã h i, nghiên c u các th t ng h p lãnh th t nhiên, s n xu t vàự ộ ứ ể ổ ợ ổ ự ả ấ
các thành ph n c a chúng. Đa lý h c có nh ng m i quan h r t m t thi t v iầ ủ ị ọ ữ ố ệ ấ ậ ế ớ
các môn khoa h c khác nh : Có m i quan h v i toán h c, v t lý h c, hóaọ ư ố ệ ớ ọ ậ ọ
h c, sinh h c, s h c, kinh t chính tr h c, văn h c và v i nhi u môn kọ ọ ử ọ ế ị ọ ọ ớ ề ỹ
thu t khác. Do v y trong d y h c đa lý c n thi t ph i có s k t h p ki nậ ậ ạ ọ ị ầ ế ả ự ế ợ ế
th c c a các môn h c khác và ng c l i d y h c môn khác cũng c n ph i cóứ ủ ọ ượ ạ ạ ọ ầ ả
s k t h p ki n th c c a môn đa lý. ự ế ợ ế ứ ủ ị
D y h c liên môn là m t nguyên t c quan tr ng trong d y h c tr ngạ ọ ộ ắ ọ ạ ọ ở ườ
ph thông nói chung và môn Đa lí nói riêng. Đây đc coi là m t quan ni mổ ị ượ ộ ệ
d y h c hi n đi, nh m phát huy tính tích c c c a h c sinh, đng th i nângạ ọ ệ ạ ằ ự ủ ọ ồ ờ
cao ch t l ng giáo d c trong các nhà tr ng.ấ ượ ụ ườ
D y h c liên môn là hình th c tìm tòi nh ng n i dung giao thoa gi a cácạ ọ ứ ữ ộ ữ
môn h c v i nhau, nh ng khái ni m, t t ng chung gi a các môn h c, t c làọ ớ ữ ệ ư ưở ữ ọ ứ
con đng tích h p nh ng n i dung t m t s môn h c có liên h v i nhau.ườ ợ ữ ộ ừ ộ ố ọ ệ ớ
T nh ng năm 60 c a th k XX, ng i ta đã đa vào giáo d c ý t ng tíchừ ữ ủ ế ỉ ườ ư ụ ưở
h p trong vi c xây d ng ch ng trình d y h c. Tích h p là m t khái ni mợ ệ ự ươ ạ ọ ợ ộ ệ
c a lí thuy t h th ng, nó ch tr ng thái liên k t các ph n t riêng r thành cáiủ ế ệ ố ỉ ạ ế ầ ử ẽ
toàn th , cũng nh quá trình d n đn tr ng thái này.ể ư ẫ ế ạ
Tùy theo khoa h c c th mà có th tích h p các môn khoa h c khác l iọ ụ ể ể ợ ọ ạ
v i nhau nh : Lí- Hóa- Sinh, Văn- S - Đa. Ho c có th tích h p đc c cácớ ư ử ị ặ ể ợ ượ ả
môn t nhiên v i các môn xã h i nh : văn, toán, hóa, sinh, GDCD… m cự ớ ộ ư Ở ứ
3
đ cao, s tích h p này s hình thành nh ng môn h c m i, ch không ph i làộ ự ợ ẽ ữ ọ ớ ứ ả
m t s l p ghép thông th ng các môn riêng r l i v i nhau. Tuy nhiên, cácộ ự ắ ườ ẽ ạ ớ
môn v n gi v trí đc l p v i nhau, ch tích h p nh ng ph n g n nhau. ẫ ữ ị ộ ậ ớ ỉ ợ ữ ầ ầ Ở
m c đ th p thì vi c tích h p đc th c hi n trong m i quan h liên môn.ứ ộ ấ ệ ợ ượ ự ệ ố ệ
Nh ng môn đc h c riêng r nh ng c n chú ý đn nh ng n i dung có liênữ ượ ọ ẽ ư ầ ế ữ ộ
quan đn các b môn khác, trong quá trình d y h c ch c n khai thác, v nế ộ ạ ọ ỉ ầ ậ
d ng các ki n th c có liên quan đn bài gi ng mình đang th c hi n.ụ ế ứ ế ả ự ệ
D y h c theo quan đi m liên môn có ba m c đ: m c đ th p, giáoạ ọ ể ứ ộ ở ứ ộ ấ
viên nh c l i tài li u, s ki n, kĩ năng các môn có liên quan, cao h n đòi h iắ ạ ệ ự ệ ơ ỏ
h c sinh nh l i và v n d ng ki n th c đã h c c a các môn h c khác, và caoọ ớ ạ ậ ụ ế ứ ọ ủ ọ
nh t đòi h i h c sinh ph i đc l p gi i quy t các bài toán nh n th c b ngấ ỏ ọ ả ộ ậ ả ế ậ ứ ằ
v n ki n th c đã bi t, huy đng các môn có liên quan theo ph ng phápố ế ứ ế ộ ươ
nghiên c u.ứ
D y h c v n d ng ki n th c liên môn giúp cho gi h c s tr nên sinhạ ọ ậ ụ ế ứ ờ ọ ẽ ở
đng h n, vì không ch có giáo viên là ng i trình bày mà h c sinh cũng thamộ ơ ỉ ườ ọ
gia vào quá trình ti p nh n ki n th c, t đó phát huy tính tích c c c a h cế ậ ế ứ ừ ự ủ ọ
sinh. Ki n th c liên môn còn giúp h c sinh tránh đc nh ng l h ng ki nế ứ ọ ượ ữ ỗ ổ ế
th c khi h c tách r i các môn h c. Nh đó, các em hi u đc sâu s c ki nứ ọ ờ ọ ờ ể ượ ắ ế
th c Đa lý và gây đc h ng thú h c t p cho h c sinh, thúc đy quá trìnhứ ị ượ ứ ọ ậ ọ ẩ
nh n th c c a h c sinh đt k t qu cao.ậ ứ ủ ọ ạ ế ả
D y h c liên môn cũng góp ph n phát tri n t duy liên h , liên t ngạ ọ ầ ể ư ệ ưở
c a h c sinh, t o cho h c sinh m t thói quen trong t duy, l p lu n t c là khiủ ọ ạ ọ ộ ư ậ ậ ứ
xem xét m t v n đ ph i đt chúng trong m t h qui chi u, t đó m i có thộ ấ ề ả ặ ộ ệ ế ừ ớ ể
nh n th c v n đ m t cách th u đáo, hình thành đc các kĩ năng nh : phânậ ứ ấ ề ộ ấ ựợ ư
tích, so sánh, nh n đnh, đánh giá và bi t liên h ki n th c đã h c vào cu cậ ị ế ệ ế ứ ọ ộ
s ng. ố
2.M t s yêu c u khi s d ng ki n th c liên môn trong d y h c Đa líộ ố ầ ử ụ ế ứ ạ ọ ị
- S d ng ki n th c liên môn ph i đáp ng đc m c tiêu môn h c.ử ụ ế ứ ả ứ ượ ụ ọ
- S d ng ki n th c liên môn ph i giúp h c sinh lĩnh h i đc ki n th c cử ụ ế ứ ả ọ ộ ượ ế ứ ơ
b n c a bài h c. ả ủ ọ
- S d ng ki n th c liên môn đ gây h ng thú h c t p cho h c sinh và gópử ụ ế ứ ể ứ ọ ậ ọ
ph n phát tri n năng l c t duy và kĩ năng th c hành b môn cho h c sinh.ầ ể ự ư ự ộ ọ
- S d ng ki n th c liên môn ph i đm b o tính v a s c đi v i h c sinh.ử ụ ế ứ ả ả ả ừ ứ ố ớ ọ
4
- S d ng ki n th c liên môn ph i linh ho t, sáng t o, tùy thu c vào yêu c uử ụ ế ứ ả ạ ạ ộ ầ
ki n th c c a bài. ế ứ ủ
3.Ti n trình th c hi n bài h c s d ng ki n th c liên mônế ự ệ ọ ử ụ ế ứ
Cách s d ng ki n th c liên môn trong d y h c Đa lý tùy vào bài cử ụ ế ứ ạ ọ ị ụ
th , giáo viên có th huy đng nhi u ki n th c khác nhau c a các b mônể ể ộ ề ế ứ ủ ộ
khác nhau vào d y h c nh ng ph i làm sao đáp ng đc yêu c u, m c đíchạ ọ ư ả ứ ượ ầ ụ
đ ra. Tuy nhiên đ vi c v n d ng ki n th c liên môn vào bài h c đt đcề ể ệ ậ ụ ế ứ ọ ạ ượ
k t qu nh mong mu n, trong quá trình so n gi ng, giáo viên c n ph i th cế ả ư ố ạ ả ầ ả ự
hi n các b c sau đâyệ ướ
3.1. Xác đnh m c tiêu bài h c d a trên chu n ki n th c k năngị ụ ọ ự ẩ ế ứ ỹ
3.2. Xác đnh ki n th c liên môn c n s d ng trong bài( Ki n th c môn gì?;ị ế ứ ầ ử ụ ế ứ
S d ng m c nào?...) ử ụ ở ụ
3.3. Xác đnh m c đích s d ng ki n th c liên môn trong bài h cị ụ ử ụ ế ứ ọ
Vi c s d ng ki n th c liên môn k t h p v i các ph ng ti n kĩ thu tệ ử ụ ế ứ ế ợ ớ ươ ệ ậ
đ gây h ng thú h c t p Đa lí cho h c sinh, đng th i đ c ng c , ki m tra,ể ứ ọ ậ ị ọ ồ ờ ể ủ ố ể
đánh giá ki n th c c a h c sinh và kh năng v n d ng c a h c sinh vào cácế ứ ủ ọ ả ậ ụ ủ ọ
tình hu ng c th . Nh v y, ki n th c liên môn v a có ch c năng minh h aố ụ ể ư ậ ế ứ ừ ứ ọ
v a có ch c năng ngu n tri th c, nên trong d y h c Đa lí giáo viên c n phátừ ứ ồ ứ ạ ọ ị ầ
huy t t các ch c năng này. V n đ đt ra là khi nào s d ng ki n th c liênố ứ ấ ề ặ ử ụ ế ứ
môn, s d ng vào nh ng m c đích gì ? Theo tôi, giáo viên có th s d ngử ụ ữ ụ ể ử ụ
ki n th c liên môn theo 3 m c đích sau:ế ứ ụ
+ Th nh t, s d ng ki n th c liên môn đ vào bài, gây h ng thú h c t p choứ ấ ử ụ ế ứ ể ứ ọ ậ
h c sinh.ọ
+ Th hai, s d ng ki n th c liên môn đ minh h a ho c gi ng gi i n i dungứ ử ụ ế ứ ể ọ ặ ả ả ộ
bài h cọ
+ Th ba, giáo viên s d ng ki n th c liên môn nh m t c s đ h c sinhứ ử ụ ế ứ ư ộ ơ ở ể ọ
tìm tòi, khám phá ki n th c Đa lý d i s h ng d n c a giáo viên. B ngế ứ ị ướ ự ướ ẫ ủ ằ
cách đó, giáo viên hình thành và rèn luy n cho h c sinh ph ng pháp h c t pệ ọ ươ ọ ậ
t duy, k năng v n d ng ki n th c vào th c ti n.ư ỹ ậ ụ ế ứ ự ễ
3.4. Chu n b t t ph ng ti n, tài li u ph c v cho bài h cẩ ị ố ươ ệ ệ ụ ụ ọ
Mu n v y giáo viên c n ph i lên k ho ch, c th hóa các ph ng ti n, h cố ậ ầ ả ế ạ ụ ể ươ ệ ọ
li u c n chu n b đi v i giáo viên và h c sinh.ệ ầ ẩ ị ố ớ ọ
3.5. Thi t k giáo án và t ch c các ho t đng d y h cế ế ổ ứ ạ ộ ạ ọ
5