Sự cần thiết phải khôi phục lại chợ nổi Ngã Bảy và vấn đề khai thác trong du lịch

96 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SÖÏ CAÀN THIEÁT PHAÛI KHOÂI PHUÏC LAÏI CHÔÏ NOÅI NGAÕ BAÛY<br /> VAØ VAÁN ÑEÀ KHAI THAÙC TRONG DU LÒCH<br /> Nguyễn Trọng Nhân*<br /> 1. Lòch söû hình thaønh, phaùt trieån ñòa danh Ngaõ Baûy vaø chôï noåi<br /> Ngaõ Baûy<br /> Caùnh ñoàng Phuïng Hieäp phía höõu ngaïn soâng Haäu maø tröôùc kia ngöôøi<br /> Phaùp goïi laø Plaine des Roseaux, tuy ñaát toát nhöng hoang vu ñaày lau saäy, vôùi<br /> ñòa theá töông toái cao (so vôùi Chaâu Ñoác vaø Raïch Giaù), vôùi ñaát phuø sa ngoït deã<br /> troàng hoa maøu laïi gaàn ñöôøng giao thoâng veà Saøi Goøn, luùa baùn coù giaù(1) neân<br /> ngöôøi Phaùp raát quan taâm trong vieäc naïo veùt, môû roäng caùc keânh raïch nhoû,<br /> duøng xaùng muùc taïo ra caùc keânh xaùng môùi ñeå noái lieàn vôùi caùc keânh raïch vuøng<br /> laân caän. Vieäc phaùt trieån heä thoáng thuûy lôïi coù taùc duïng to lôùn trong vieäc taïo<br /> laäp ñöôøng giao thoâng ñeå chuyeân chôû haøng hoùa, xaû luõ, choáng uùng ngaäp, thau<br /> pheøn, ñeå daân ñònh cö khai hoang vaø saûn xuaát nhaèm thu thueá, ñoàng thôøi coøn<br /> vì muïc ñích quaân söï.<br /> Coâng taùc khai thoâng, naïo veùt nhöõng keânh raïch saün coù vaø ñaøo theâm<br /> nhöõng keânh môùi ôû caùnh ñoàng Phuïng Hieäp ñöôïc thöïc hieän chuû yeáu vaøo thaäp<br /> nieân ñaàu (keânh Möông Loä ñöôïc ñaøo trong thôøi gian 1901-1905, keânh Laùi<br /> Hieáu 1906-1908) vaø keùo daøi ñeán gaàn nöûa thaäp nieân thöù hai (keânh Xeûo Voâng<br /> 1908-1912) cuûa theá kyû XX, taïo thaønh baûy nhaùnh soâng quy tuï veà moät trung<br /> taâm goïi laø Ngaõ Baûy. Neáu laáy quoác loä 1A höôùng veà phía Soùc Traêng laøm muïc<br /> tieâu roài ñeám thöù töï theo chieàu kim ñoàng hoà thì baûy nhaùnh soâng coù teân nhö<br /> sau: keânh Möông Loä doïc theo quoác loä 1A xuoáng Soùc Traêng, keânh Buùn Taøu ñi<br /> veà Ngaõ Naêm (Soùc Traêng) roài xuoáng Baïc Lieâu-Caø Mau, keânh Laùi Hieáu xuoáng<br /> Long Myõ, keânh Xeûo Moân voâ caùnh ñoàng Saäy Nieáu, keânh Xeûo Voâng doïc theo<br /> quoác loä 1A leân thò traán Caùi Taéc, keânh Caùi Coân (keânh Xaùng) noái lieàn Ngaõ Baûy<br /> vôùi soâng Haäu, keânh Mang Caù xuoáng Keá Saùch (Soùc Traêng).<br /> Naêm 1915 taïi Ngaõ Baûy hình thaønh neân trung taâm quaän lî Phuïng Hieäp<br /> treân cô sôû di dôøi töø quaän lî Raïch Goøi.(2) Luùc baáy giôø vuøng ñaát xung quanh<br /> trung taâm quaän lî vaãn coøn lau saäy hoang vu. Ngöôøi daân töø caùc nôi nhö Soùc<br /> Traêng, Myõ Tho, Taân An... tuï hoäi veà vaø tranh nhau töøng taác ñaát ôû maët tieàn<br /> doïc theo caùc bôø keânh xaùng. Ngöôøi daân chuû yeáu laøm ruoäng, coù ngöôøi laøm ngheà<br /> hôùt toùc, thôï moäc, mua baùn haøng xeùn, baùn quaùn caø pheâ, huû tieáu... Taïi quaän<br /> lî Ngaõ Baûy luùc baáy giôø, haàu heát ngöôøi Vieät laø daân ngheøo neân gaëp nhieàu khoù<br /> khaên trong vieäc taïo döïng cô nghieäp. Cuøng vôùi ñoù laø söï caïnh tranh vaø cheøn<br /> eùp cuûa caùc nhaø buoân baùn lôùn ngöôøi Hoa trong caùc hoaït ñoäng thöông maïi, saûn<br /> xuaát tieåu thuû coâng nghieäp, dòch vuï... Vì ngay luùc ñaàu laäp chôï Ngaõ Baûy, coù<br /> nhieàu Hoa Kieàu ñeán cö truù vaø hoaït ñoäng thöông maïi. Hoï trôû thaønh chuû caùc<br /> chaønh luùa, chuû traïi cöa lôùn neân ñoäc quyeàn trong caùc lónh vöïc luùa gaïo vaø goã.<br /> Moät soá Hoa Kieàu khaùc laïi kinh doanh taïp hoùa, ghe haøng, khaùch saïn, quaùn<br /> <br /> * Khoa Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên, Tröôøng Ñaïi hoïc Caàn Thô.<br /> Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 97<br /> <br /> <br /> côm, quaùn huû tíu, moå heo... Ñoái vôùi moät soá ngöôøi Vieät coù chuùt ít voán thì môû<br /> caùc tieäm caàm ñoà, thôï baïc, tieäm vaøng....(3)<br /> Töø naêm 1975, thò traán Phuïng Hieäp laø huyeän lî cuûa huyeän Phuïng Hieäp,<br /> tröïc thuoäc tænh Haäu Giang.<br /> Naêm 2005, thò xaõ Taân Hieäp ñöôïc thaønh laäp treân cô sôû naâng caáp töø thò<br /> traán Phuïng Hieäp vaø theo ñoù huyeän Phuïng Hieäp ñöôïc chia taùch thaønh hai<br /> ñôn vò haønh chính: thò xaõ Taân Hieäp vaø huyeän Phuïng Hieäp môùi. Tuy nhieân,<br /> do söï khoâng ñoàng tình cuûa ngöôøi daân veà teân Taân Hieäp neân ñeán naêm 2006,<br /> thò xaõ Taân Hieäp laïi ñöôïc ñoåi teân thaønh thò xaõ Ngaõ Baûy cho ñeán ngaøy nay.<br /> Hieän nay chöa thaáy taøi lieäu naøo xaùc ñònh thôøi ñieåm ra ñôøi chính xaùc<br /> cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy. Tuy nhieân, caên cöù theo lôøi keå cuûa moät soá vò cao nieân<br /> ôû ñòa phöông, ñoàng thôøi so saùnh vôùi nguyeân nhaân ra ñôøi cuûa caùc chôï noåi<br /> khaùc ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, coù theå khaúng ñònh chôï noåi Ngaõ Baûy<br /> ra ñôøi sau khi quaän lî Phuïng Hieäp ñöôïc thaønh laäp (1915), töùc khoaûng nöûa<br /> cuoái thaäp nieân 20 vaø phaùt trieån cöïc thònh vaøo nhöõng thaäp nieân 80, 90 cuûa<br /> theá kyû XX.<br /> Chôï noåi Ngaõ Baûy hay coøn goïi laø chôï noåi Phuïng Hieäp naèm beân caïnh thò<br /> traán Phuïng Hieäp tröôùc ñaây, chôï caùch thaønh phoá Caàn Thô khoaûng 30km theo<br /> quoác loä 1A. Do naèm ôû vò trí trung taâm cuûa moät vuøng saûn xuaát noâng nghieäp,<br /> thuû coâng nghieäp roäng lôùn vaø naèm treân truïc loä giao thoâng thuûy chieán löôïc<br /> neân chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ töøng moät thôøi laø chôï ñaàu moái, vôùi caùc hoaït ñoäng<br /> mua baùn raát saàm uaát.<br /> Luùc ban ñaàu chôï noåi Ngaõ Baûy ra ñôøi nhaèm ñaùp öùng nhu caàu tieâu thuï<br /> haøng noâng saûn trong vuøng vaø sau ñoù caùc maët haøng thuû coâng truyeàn thoáng,<br /> ñoà gia duïng, nhu yeáu phaåm, ñoà aên thöùc uoáng cuõng ra ñôøi treân chôï noåi naøy.<br /> Nhaø vaên Sôn Nam, trong taäp hoài kyù Töø U Minh ñeán Caàn Thô, nhaän xeùt veà<br /> chôï noåi Ngaõ Baûy nhö sau: “...taïi Ngaõ Baûy naøy ghe, thuyeàn, taøu thuûy ngaøy<br /> ñeâm roän ròp. Coù baùn thöùc aên, thöùc uoáng cho ghe thuyeàn. Baùn khoâng sôï eá,<br /> vì giôùi tieåu thöông daùm aên xaøi, töông lai ñang môû roäng tröôùc maét...”.(4) Coù<br /> theå noùi, trong quaù khöù, chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ thöïc hieän ñöôïc chöùc naêng trung<br /> chuyeån keát noái giöõa caùc ngaønh noâng nghieäp, coâng nghieäp, thöông maïi, dòch<br /> vuï, tieåu thuû coâng; ñoàng thôøi coøn goùp phaàn gaén keát giöõa ñoâ thò vôùi noâng thoân.<br /> Theo Nhaâm Huøng, tröôùc ñaây chôï noåi Ngaõ Baûy laø moät ñieåm trung chuyeån<br /> haøng hoùa coù hieäu quaû nhaát vaø coù quy moâ lôùn nhaát Vieät Nam.(5)<br /> 2. Söï caàn thieát phaûi khoâi phuïc laïi chôï noåi Ngaõ Baûy nhaèm muïc<br /> ñích phaùt trieån du lòch<br /> 2.1. Vai troø cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy ñoái vôùi hoaït ñoäng du lòch trong<br /> quaù khöù<br /> Tröôùc ñaây, chôï noåi Ngaõ Baûy laø moät trong nhöõng chôï noåi coù chieàu saâu veà<br /> vaên hoùa vaø ñaây thaät söï laø moät trong nhöõng yeáu toá ñoùng vai troø quan troïng<br /> trong vieäc thu huùt du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc ñeán vôùi tænh Haäu Giang<br /> noùi rieâng vaø vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung. Caùc daáu aán vaên hoùa<br /> theå hieän ôû hai khía caïnh noäi sinh vaø ngoaïi sinh.<br /> 98 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012<br /> <br /> <br /> ÔÛ khía caïnh vaên hoùa noäi sinh, chôï noåi Ngaõ Baûy chöùa ñöïng nhöõng yeáu<br /> toá vaên hoùa vaät theå vaø phi vaät theå ñöôïc keát tinh töø hoaït ñoäng mua baùn treân<br /> soâng nöôùc cuûa cö daân trong maáy traêm naêm lòch söû. ÔÛ chôï noåi coù nhieàu chieác<br /> ghe gioáng nhö ngoâi nhaø di ñoäng vôùi nhieàu theá heä cuøng chung soáng. Treân ghe<br /> coù caû hoa kieång, vaät nuoâi (choù, meøo), xe gaén maùy, phöông tieän giaûi trí (tivi,<br /> radio). Thöông buoân duøng loái tieáp thò haøng hoùa baèng caây beïo (caây saøo daøi<br /> caém treân ghe ñeå maéc caùc loaïi haøng caàn baùn). Beân caïnh ñoù, caùc hoaït ñoäng<br /> buoân baùn thöùc aên, ñoà uoáng, ñoà gia duïng, nhu yeáu phaåm cuõng xuaát hieän nhaèm<br /> ñaùp öùng nhu caàu cho khaùch thöông hoà vaø cho caû du khaùch. Nhöõng luùc raûnh<br /> roãi, ngöôøi ñi ghe coøn tuï taäp ñaùnh côø töôùng, uoáng traø noùi chuyeän ñôøi, ñaøn ca<br /> taøi töû... nhaèm ñeå giaûi saàu, trao ñoåi ngheä thuaät hay so taøi thaáp cao. Xöa kia,<br /> nhieàu ñoâi trai gaùi muoán laøm quen vôùi nhau thì duøng ñieäu hoø. Theo Sôn Nam,<br /> khi “chôï Ngaõ Baûy trôû thaønh huyeän lî, khaùch thöông hoà töø baûy ngaû kinh<br /> xaùng gaëp nhau, un ñuùc neân ñieäu hoø Ngaõ Baûy ñoäc ñaùo”.(6) Naêm 2002, moät nhaø<br /> nghieân cöùu vaên hoùa ngöôøi Australia cuøng vôùi ñoaøn laøm phim VTV ñeán thaêm<br /> chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ thoát leân: “Ñoù laø thöông tröôøng loä thieân kyø dieäu, laø söï<br /> buøng noå cuûa saéc maøu, aâm thanh, höông vò thieân nhieân, con ngöôøi mang ñaäm<br /> saéc thaùi Vieät. Moät thöù vaên hoùa coäng ñoàng chöùa ñaày tính duy caûm”.(7)<br /> ÔÛ khía caïnh vaên hoùa ngoaïi sinh, chôï noåi Ngaõ Baûy laø noãi nieàm caûm höùng<br /> saùng taùc cuûa nhieàu nhaïc só, ca só, ngheä só, nhaø vaên, nhaø thô... Ñoái vôùi lónh<br /> vöïc aâm nhaïc, thô ca, chôï noåi Ngaõ Baûy gaén lieàn vôùi baøi voïng coå “Tình anh baùn<br /> chieáu” cuûa coá soaïn giaû Vieãn Chaâu trong dòp oâng töø Baïc Lieâu veà Thaønh phoá Hoà<br /> Chí Minh (1963). Noäi dung cuûa baøi haùt theå hieän chuyeän tình ñôn phöông cuûa<br /> ngöôøi trai thöông hoà Caø Mau vôùi coâ gaùi Ngaõ Baûy-Phuïng Hieäp.(8) Nhaïc só Sôn<br /> Haø, queâ ôû Phuïng Hieäp, gaén boù moät ñôøi vôùi soâng nöôùc Ngaõ Baûy ñaõ saùng taùc baøi<br /> haùt “Baûy doøng soâng nhôù”. Soaïn giaû Ngoâ Hoàng Khanh vôùi baøi haùt “Khoùm ngoït”,<br /> naêm 2005; taùc giaû Döông Thò Thu Vaân queâ ôû Beán Tre vôùi taùc phaåm “Khuùc tình<br /> gaïo traéng nöôùc trong”, naêm 2008, ñeàu coù mieâu taû veà ñòa danh chôï noåi Ngaõ Baûy.<br /> (9)<br /> Trong lónh vöïc vaên hoïc vaø ñieän aûnh vôùi boä phim “Vaùn baøi laät ngöûa” chuyeån<br /> theå töø tieåu thuyeát cuûa nhaø vaên Traàn Baïch Ñaèng, hình aûnh chôï noåi Ngaõ Baûy<br /> hieän ra khi nhaân vaät chính Nguyeãn Thaønh Luaân rôøi vuøng giaûi phoùng Khu 9 ra<br /> chôï Phuïng Hieäp ñeå leân xe veà Saøi Goøn, baét ñaàu cuoäc ñôøi hoaït ñoäng ñieäp baùo sau<br /> hieäp ñònh Geneøve 1954. Naêm 1995, nhaø vaên Möôøng Maùn vieát kòch baûn phim<br /> “Chuyeän Ngaõ Baûy” keå veà cuoäc ñôøi noåi troâi cuûa ba chò em gaùi soáng baèng ngheà<br /> thöông hoà, treân chieác ghe nhoû, sau ñoù coâ em chaïy theo tieáng goïi cuûa moät anh<br /> chaøng löøa ñaûo, roài caû hai chò em bò gaït baùn vaøo ñoäng maïi daâm. Boä phim ñöôïc<br /> Ñaøi truyeàn hình TP Hoà Chí Minh (HTV) saûn xuaát vaø ñaït giaûi nhaát veà phim<br /> truyeän truyeàn hình taïi Lieân hoan phim truyeàn hình toaøn quoác naêm 1996.(10)<br /> Nhôø nhöõng giaù trò vaên hoùa treân ñaõ goùp phaàn laøm neân teân tuoåi hay<br /> thöông hieäu cuûa Ngaõ Baûy trong moät thôøi gian daøi trong quaù khöù. Beân caïnh<br /> ñoù, chôï noåi Ngaõ Baûy coøn gaén lieàn vôùi ngheà ñoùng ghe xuoàng, ngheà ñan caàn<br /> xeù, ngheà loø than; chôï chim, chôï ruøa, chôï raén... laø caùc saûn phaåm du lòch ñaëc<br /> tröng cuûa vuøng ñöôïc nhieàu du khaùch keát hôïp tham quan khi ñeán du lòch chôï<br /> noåi Ngaõ Baûy.<br /> Hoaït ñoäng du lòch ôû chôï noåi Ngaõ Baûy coù töø cuoái thaäp nieân 80 cuûa theá<br /> kyû XX.(11) Theo Nguyeãn Khaéc Vieän moâ taû: “Soâng Haäu meânh moâng, ñoâi bôø nôi<br /> Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 99<br /> <br /> <br /> beán phaø caùch nhau 2km. Ngoài thuyeàn löôùt treân soâng maø xem phong caûnh<br /> hai beân möôït maø maøu xanh caây traùi thaät laø thuù vò. Ñeán choã gaëp nhau cuûa 7<br /> con keânh, laïi coù chôï noåi hoïp treân soâng, ghe thuyeàn ñaäu san saùt, ngöôøi mua<br /> keû baùn ñeàu ngoài treân thuyeàn”(12). Döïa vaøo nhöõng cöù lieäu treân coù theå khaúng<br /> ñònh du lòch chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ coù töø thaäp nieân 80 cuûa theá kyû XX. Tröôùc<br /> ñaây, chôï noåi Ngaõ Baûy ñöôïc xem laø chôï noåi lôùn nhaát vaø ñoäc ñaùo nhaát ôû vuøng<br /> ñoàng baèng soâng Cöûu Long vaø moät thôøi gian daøi ñaõ trôû thaønh bieåu töôïng cuûa<br /> thò traán Phuïng Hieäp. Thôøi aáy, chôï noåi Ngaõ Baûy ñöôïc giôùi thieäu treân nhieàu<br /> trang web du lòch trong nöôùc vaø trôû neân phoå bieán trong caùc chöông trình du<br /> lòch ôû mieàn Taây Nam Boä. Theo Phaïm Coân Sôn,(13) chôï noåi Ngaõ Baûy laø moät<br /> trong ba chôï noåi laâu ñôøi, noåi tieáng ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán taïi vuøng ñoàng<br /> baèng soâng Cöûu Long; ñaây laø ñieåm tham quan ñoäc ñaùo trong caùc chöông trình<br /> du lòch ñeán soâng nöôùc mieàn Taây ñang ñöôïc phaùt trieån. Noùi chung, Ngaõ Baûy<br /> ñaõ töøng laø ñieåm ñeán lyù töôûng khoâng chæ ñoái vôùi khaùch noäi ñòa maø coøn caû ñoái<br /> vôùi khaùch quoác teá. Theo Nhaâm Huøng, nhöõng naêm 1992-2000, moãi ngaøy coù töø<br /> 100-200 du khaùch nöôùc ngoaøi ñeán tham quan chôï noåi naøy.(14) Thôøi gian qua,<br /> neáu khu chôï naøy khoâng bò di dôøi aét haún seõ coù khaù nhieàu du khaùch quoác teá<br /> ñeán Ngaõ Baûy vì ít ra nôi ñaây ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi treân theá giôùi bieát ñeán qua<br /> caùc aán phaåm giôùi thieäu veà du lòch Vieät Nam, qua Website, qua phim aûnh...<br /> Vaø cuõng chính ñieàu naøy giuùp tieát kieäm ñöôïc moät khoaûng chi phí ñaùng keå cho<br /> hoaït ñoäng tieáp thò trong du lòch. Theo keát quaû nghieân cöùu veà du lòch, truyeàn<br /> mieäng laø nguoàn thoâng tin quan troïng nhaát ñeå du khaùch löïa choïn moät ñieåm<br /> ñeán trong chuyeán du lòch cuûa mình.<br /> 2.2. Moät soá ñieåm lôïi vaø baát lôïi khi di dôøi chôï noåi Ngaõ Baûy<br /> Trong nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI, nhieàu chôï noåi ôû vuøng ñoàng baèng<br /> soâng Cöûu Long bò di dôøi ñeán vò trí khaùc (nhö caùc chôï Caùi Raêng, Traø OÂn, Caùi<br /> Beø) nhaèm khaéc phuïc tình traïng aùch taéc vaø tai naïn giao thoâng. Rieâng chôï<br /> noåi Ngaõ Baûy ñöôïc chính quyeàn tænh Caàn Thô cuõ di dôøi vaøo naêm 2000 do taïi<br /> khu chôï noåi naøy ñaõ xaûy ra moät soá vuï tai naïn giao thoâng ñöôøng thuûy daãn ñeán<br /> cheát ngöôøi. Hôn nöõa, vì yù thöùc cuûa baø con tieåu thöông chöa cao, gaây neân tình<br /> traïng oâ nhieãm moâi tröôøng soâng nöôùc. Chôï noåi Ngaõ Baûy ñöôïc di dôøi veà höôùng<br /> keânh xaùng Caùi Coân ôû vaøm kinh Ba Ngaøn gaàn trung taâm xaõ Ñaïi Thaønh, caùch<br /> thò xaõ Ngaõ Baûy 3km vaø ñöôïc goïi laø chôï noåi Ba Ngaøn. Sau khi di dôøi chôï ñaõ<br /> ñaûm baûo ñöôïc vaán ñeà an toaøn giao thoâng ñöôøng thuûy vaø vaán ñeà moâi tröôøng<br /> soâng nöôùc taïi thò xaõ Ngaõ Baûy. Tuy nhieân, do vò trí ñòa lyù khoâng thuaän lôïi<br /> (chæ naèm ôû ngaõ tö soâng, xa chôï phoá, daân cö thöa thôùt) neân khu chôï môùi naøy<br /> khoù loøng thu huùt ñöôïc giôùi thöông hoà ñeán mua baùn. Sau khi chôï bò di dôøi,<br /> khaùch thöông hoà phaàn lôùn xuoáng Ngaõ Naêm (Soùc Traêng), ngöôïc leân Traø OÂn<br /> (Vónh Long) hoaëc leân taän Caùi Beø (Tieàn Giang) ñeå neo ñaäu, buoân baùn laøm cho<br /> chôï Ba Ngaøn ngaøy caøng thöa vaéng ghe xuoàng. Ñieàu naøy khoâng nhöõng laøm<br /> maát ñi moät ñieåm chôï ñaàu moái trong vieäc phaân phoái, tieâu thuï haøng hoùa trong<br /> vuøng maø coøn ñaùnh maát luoân cô hoäi phaùt trieån du lòch ôû tænh Haäu Giang vaø<br /> ñoàng thôøi cuõng ñaùnh maát ñi bieåu töôïng cuûa moät ñòa danh voán raát noåi tieáng<br /> tröôùc ñaây khoâng chæ ñoái vôùi khaùch trong nöôùc maø coøn caû ñoái vôùi khaùch quoác<br /> teá. Theo ngöôøi daân mua baùn taïi chôï noåi Ba Ngaøn, töø khi di dôøi chôï ñeán nay<br /> hoaït ñoäng mua baùn taïi khu chôï môùi trôû neân vaéng veû, soá löôïng ghe xuoàng<br /> 100 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012<br /> <br /> <br /> giaûm 50% so vôùi tröôùc ñaây; caû thaùng môùi thaáy laùc ñaùc vaøi du khaùch quoác teá<br /> thay vì 100-200 khaùch/ngaøy nhö tröôùc ôû chôï Ngaõ Baûy; ñoø ngang chæ coøn treân<br /> 20 chieác thay vì 200-300 chieác nhö tröôùc ñaây. Raát nhieàu ngöôøi cheøo ñoø ôû chôï<br /> noåi Ngaõ Baûy phaûi chuyeån sang ngheà chaïy xe oâm, baùn haøng xaùo... Moät höôùng<br /> daãn vieân cuûa Coâng ty Coå phaàn Du lòch Caàn Thô cho bieát khi khaùch mua tour<br /> ñi Ngaõ Baûy nhöng laïi ñöa qua Ba Ngaøn, khaùch khoâng ñoàng yù nhöng chôï noåi<br /> Ngaõ Baûy khoâng coøn ñeå maø ñi.(15)<br /> Chæ döïa vaøo tình traïng aùch taéc vaø tai naïn giao thoâng ñeå laøm cô sôû cho<br /> vieäc di dôøi chôï noåi thì chöa thaät söï thoûa ñaùng vì vaán ñeà naøy hoaøn toaøn coù<br /> khaû naêng khaéc phuïc ñöôïc. Rieâng vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng khoâng phaûi<br /> xuaát phaùt töø ñòa ñieåm maø chính töø baûn thaân cuûa moãi ngöôøi daân mua baùn vaø<br /> khoâng theå noùi vieäc di dôøi ñi nôi khaùc thì töï döng ngöôøi daân seõ khoâng vöùt<br /> raùc böøa baõi xuoáng soâng. Caàn nhaém ñeán caùc hieäu quaû maø chôï noåi mang laïi<br /> hôn laø chæ nhìn thaáy moät soá haïn cheá roài di dôøi tuøy yù. Thieát nghó khi nhìn<br /> nhaän ñöôïc nhöõng haïn cheá cuûa chôï noåi vaø tìm ra caùc giaûi phaùp ñeå khaéc phuïc<br /> chaéc chaén seõ toát hôn.<br /> Duø theá naøo ñi nöõa thì chôï noåi Ba Ngaøn cuõng khoâng coù khaû naêng thu<br /> huùt du khaùch maïnh nhö chôï noåi Ngaõ Baûy. Vì suy cho cuøng Ba Ngaøn vaãn coøn<br /> thieáu raát nhieàu yeáu toá maø du khaùch höôùng ñeán trong chuyeán ñi cuûa mình,<br /> ñoù laø: beà daøy lòch söû, chieàu saâu vaên hoùa, laøng ngheà thuû coâng truyeàn thoáng<br /> gaén lieàn vôùi thieân nhieân-moâi tröôøng-hoaït ñoäng sinh keá cuûa ngöôøi daân, coâng<br /> trình lòch söû-vaên hoùa-kieán truùc-ngheä thuaät, teân ngöôøi, teân ñaát vaø ngay caû<br /> caùc hoaït ñoäng mang tính daân gian. Phaùt trieån du lòch moät caùch hieäu quaû vaø<br /> beàn vöõng khoâng phaûi theo yù muoán chuû quan cuûa ngöôøi laøm du lòch maø phaûi<br /> xuaát phaùt töø sôû thích, nguyeän voïng, nhu caàu cuûa du khaùch.<br /> 3. Keát luaän vaø kieán nghò<br /> Trong quaù khöù, chôï noåi Ngaõ Baûy laø chôï coù quy moâ lôùn vaø sung tuùc nhaát<br /> so vôùi caùc chôï noåi khaùc ôû vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long. Hôn nöõa, ñaây<br /> coøn laø khu chôï coù lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån laâu ñôøi gaén lieàn vôùi quaù<br /> trình thuûy lôïi hoùa vaø khai hoang, saûn xuaát, laäp laøng cuûa cö daân ôû caùnh ñoàng<br /> Phuïng Hieäp ñaày lau saäy, hoang vu.<br /> Ngoùt moät theá kyû qua, chôï noåi Ngaõ Baûy ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp to lôùn<br /> trong vieäc thu huùt vaø tieâu thuï nhieàu loaïi haøng hoùa trong vuøng, ñaëc bieät laø<br /> caùc maët haøng noâng saûn, goùp phaàn thuùc ñaåy hoaït ñoäng saûn xuaát cuûa noâng<br /> daân vaø ñoàng thôøi giaûi quyeát ñöôïc moät soá löôïng ñaùng keå coâng aên vieäc laøm,<br /> mang laïi thu nhaäp cho thöông laùi, nhöõng ngöôøi mua baùn nhoû vaø taàng lôùp<br /> hoaït ñoäng dòch vuï ôû chôï noåi.<br /> Vôùi lòch söû hình thaønh vaø phaùt trieån laâu ñôøi, chôï noåi Ngaõ Baûy coøn laø<br /> nôi saûn sinh vaø duy trì nhöõng yeáu toá vaên hoùa thöông hoà voán chæ hieän dieän<br /> ôû vuøng ñaát phöông Nam gaén lieàn vôùi vaên minh soâng nöôùc, mieät vöôøn. Nhôø<br /> ñoù coù theå hieåu ñöôïc phaàn naøo veà thieân nhieân vaø hoaït ñoäng kinh teá cuûa con<br /> ngöôøi ôû vuøng ñaát môùi naøy trong lòch söû. Cuõng nhôø söï keát tinh caùc giaù trò vaên<br /> hoùa ñoäc ñaùo, rieâng bieät neân töø laâu Ngaõ Baûy ñaõ trôû thaønh moät ñieåm ñeán du<br /> lòch lyù töôûng cuûa nhieàu du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc.<br /> Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012 101<br /> <br /> <br /> Vôùi phöông thöùc mua baùn sinh ñoäng, khaùch thöông hoà taäp trung ñoâng<br /> ñuùc, ngöôøi daân mua baùn thaät thaø chaân chaát, khung caûnh gaàn guõi, daân daõ neân<br /> chôï noåi coøn laø nieàm caûm höùng saùng taùc cuûa nhieàu nhaø vaên, nhaø thô, nhaïc<br /> só, ca só vaø coøn ñöôïc ghi hình trong moät soá boä phim.<br /> Töø ñoù cho thaáy vieäc khoâi phuïc, gìn giöõ vaø phaùt trieån chôï noåi naøy<br /> trong töông lai laø raát caàn thieát. Coøn nhôù ngöôøi saùng laäp ra Hieäp hoäi Thaùm<br /> hieåm nhöõng doøng soâng lôùn treân theá giôùi, oâng Jacques Yves Cousteau khi ñi<br /> thuyeàn töø cöûa soâng Haäu ngöôïc leân thöôïng nguoàn ñeå khaùm phaù doøng Mekong<br /> naêm 1992, ñeán chôï noåi Ngaõ Baûy oâng nhaän xeùt: “Ñaây laø khu chôï noåi ñoäc ñaùo<br /> cuûa theá giôùi, quy moâ lôùn hôn caû chôï noåi ôû Thaùi Lan neân raát caàn giöõ gìn vaø<br /> phaùt huy”.(16)<br /> Vaán ñeà caàn phaûi quan taâm khi khoâi phuïc laïi chôï noåi Ngaõ Baûy laø quy<br /> hoaïch beán baõi neo ñaäu, phaân luoàng giao thoâng hôïp lyù nhaèm traùnh tình<br /> traïng uøn taéc vaø tai naïn giao thoâng; caàn giaùo duïc, tuyeân truyeàn ñeå naâng cao<br /> nhaän thöùc cho ngöôøi daân, khaùch thöông hoà trong vieäc baûo veä moâi tröôøng<br /> soâng nöôùc. Beân caïnh ñoù, cuõng neân taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi mua<br /> baùn ñöôïc tieáp caän vôùi nguoàn nöôùc saïch, nhaø veä sinh coâng coäng hay nhöõng<br /> thoâng tin veà thò tröôøng mua baùn taïi chôï noåi.<br /> Caàn khoâi phuïc laïi chôï ñoäng vaät hoang daõ tröôùc ñaây nhöng caàn coù quy<br /> ñònh chæ ñöôïc buoân baùn nhöõng loaøi ñoäng vaät ñöôïc Nhaø nöôùc cho pheùp, ñoàng<br /> thôøi taêng cöôøng söï giaùm saùt, quaûn lyù cuûa chính quyeàn ñòa phöông ñeå ngöôøi<br /> buoân baùn khoâng vi phaïm phaùp luaät.<br /> Neân xaây döïng ñaøi quan saùt ñeå du khaùch coù theå nhìn ñöôïc toaøn caûnh chôï<br /> noåi, chôï phoá vaø caùc nhaùnh soâng quy tuï taïi Ngaõ Baûy.<br /> Caàn söu taàm nhöõng baøi haùt, ñieäu hoø, baøi thô, taùc phaåm vaên hoïc, lòch söû<br /> gaén lieàn vôùi ñòa danh Ngaõ Baûy nhaèm giôùi thieäu vaø phuïc vuï du khaùch thoâng<br /> qua trung taâm höôùng daãn du lòch, du thuyeàn vaên hoùa vaø caùc höôùng daãn vieân.<br /> Xaây döïng nhaø haøng noåi treân soâng ñeå phuïc vuï nhu caàu aåm thöïc cho<br /> du khaùch, ñaëc bieät chuù yù khai thaùc caùc moùn aên ñaëc tröng, daân daõ vuøng ñaát<br /> Phuïng Hieäp, Haäu Giang.<br /> Thaønh laäp ban quaûn lyù chôï noåi vaø ban quaûn lyù du lòch ñeå ñieàu tieát giao<br /> thoâng, hoaït ñoäng mua baùn, tham quan du lòch, ñoàng thôøi thoáng keâ soá löôïng<br /> ghe xuoàng mua baùn, khaùch tham quan, doanh thu haøng naêm laøm cô sôû döõ<br /> lieäu cho vieäc nghieân cöùu khi caàn thieát.<br /> Lieân keát vôùi du lòch vaên hoùa chuøa chieàn Khmer cuûa tænh Soùc Traêng, du<br /> lòch sinh thaùi ôû lung Ngoïc Hoaøng (Haäu Giang), du lòch vöôøn ôû Caàn Thô ñeå<br /> laøm thaønh moät tour du lòch troïn goùi.<br /> Gaén hoaït ñoäng thöông maïi vôùi du lòch ôû chôï noåi seõ laø giaûi phaùp höõu hieäu<br /> nhaát ñeå vöøa mang laïi lôïi ích cho khaùch thöông hoà vöøa mang laïi lôïi ích cho ngöôøi<br /> daân ñòa phöông, ñoàng thôøi caùc ñôn vò kinh doanh du lòch cuõng ñöôïc höôûng lôïi,<br /> töø ñoù môùi coù theå duy trì vaø phaùt trieån ñöôïc chôï noåi naøy trong töông lai.<br /> Caàn phaûi thaáy raèng vieäc giöõ gìn vaø phaùt huy nhöõng giaù trò vaên hoùa baûn<br /> ñòa laø raát caàn thieát. Coù nhö vaäy môùi mong laøm giaøu ñöôïc baûn saéc vaên hoùa<br /> 102 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 2 (91) . 2012<br /> <br /> <br /> cuûa daân toäc, laø cô sôû ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moät quoác gia. Vieäc khoâi<br /> phuïc vaø gìn giöõ chôï noåi Ngaõ Baûy cuõng nhaèm traû laïi cho ñòa danh naøy nhöõng<br /> giaù trò voán coù cuûa noù vaø ñeå cho caùc theá heä mai sau hieåu veà lòch söû, vaên hoùa<br /> cuûa vuøng ñaát, thieát nghó cuõng laø vieäc maø chuùng ta caàn phaûi laøm.<br /> NTN<br /> CHUÙ THÍCH<br /> (1) Sôn Nam, Lòch söû khaån hoang mieàn Nam, Nxb Treû, 2005, tr. 315.<br /> (2) Sôn Nam, Tìm hieåu ñaát Haäu Giang vaø lòch söû ñaát An Giang, Nxb Treû, 2005, tr. 318.<br /> (3) Ñaëng Hoàng, Kyù öùc moät thôøi veà Ngaõ Baûy-Phuïng Hieäp, Ban Tuyeân giaùo Thò uûy Ngaõ Baûy, 2011.<br /> (4) Daãn theo Nhaâm Huøng, Ngaõ Baûy xöa vaø nay, Nxb Treû, 2011, tr. 48.<br /> (5) Nhaâm Huøng, 2011, Sñd, tr. 38-41.<br /> (6) Sôn Nam, Tìm hieåu ñaát Haäu Giang vaø lòch söû ñaát An Giang, Nxb Treû, 2005, tr. 121.<br /> (7) http://www.vietgle.vn/trithucviet/detail.aspx?key=th%E1%BB%8B+x%C3%A3+Ng%C3%A3+B<br /> %E1%BA%A3y&type=A0.<br /> (8) Nhaâm Huøng, Chôï noåi ñoàng baèng soâng Cöûu Long, Nxb Treû, 2009, tr. 64, 73.<br /> (9) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 77-78.<br /> (10) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 75-76.<br /> (11) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 82.<br /> (12) Nguyeãn Khaéc Vieän vaø cs, Ñaát nöôùc Vieät Nam, Coâng ty Tuyeân truyeàn vaø Quaûng caùo Du lòch<br /> (Vietnam Tourism) xuaát baûn, 1989, tr. 425-426.<br /> (13) Phaïm Coân Sôn, Non nöôùc Vieät Nam (Saéc maøu Nam Boä), Nxb Phöông Ñoâng, 2005, tr. 354.<br /> (14) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 82. <br /> (15) http://www.sggp.org.vn/daututaichinh/2007/6/105000/<br /> (16) Nhaâm Huøng, Sñd, tr. 88.<br /> TOÙM TAÉT<br /> Chôï noåi Ngaõ Baûy tröôùc ñaây naèm caïnh thò traán Ngaõ Baûy thuoäc huyeän Phuïng Hieäp, tænh Haäu<br /> Giang. Naêm 2000 chôï ñaõ bò di dôøi veà phía vaøm kinh Ba Ngaøn ôû xaõ Ñaïi Thaønh, caùch ñòa ñieåm cuõ<br /> khoaûng 3km vaø coù teân laø chôï noåi Ba Ngaøn. So vôùi caùc chôï noåi khaùc trong vuøng, chôï noåi Ngaõ Baûy<br /> coù lòch söû hình thaønh khaù laâu ñôøi; ñaõ töøng coù quy moâ mua baùn roäng lôùn; chöùa ñöïng nhieàu yeáu toá<br /> vaên hoùa baûn ñòa ñaëc saéc gaén lieàn vôùi cuoäc soáng cuûa cö daân vuøng soâng nöôùc; ñoàng thôøi laø ñòa ñieåm<br /> ñöôïc nhieàu du khaùch trong vaø ngoaøi nöôùc bieát ñeán vaø löïa choïn trong caùc chuyeán du lòch khi ñeán<br /> mieàn Taây Nam Boä. Treân cô sôû phaân tích vai troø cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy trong quaù khöù; so saùnh caùc<br /> ñieåm lôïi vaø baát lôïi cuûa chôï noåi Ngaõ Baûy so vôùi chôï noåi Ba Ngaøn cho thaáy söï caàn thieát phaûi khoâi<br /> phuïc laïi chôï noåi Ngaõ Baûy nhaèm muïc tieâu thuùc ñaåy phaùt trieån du lòch noùi rieâng vaø phaùt trieån kinh<br /> teá-xaõ hoäi, vaên hoùa cuûa vuøng noùi chung.<br /> ABSTRACT<br /> THE NECESSITY OF RESTORING “NGAÕ BAÛY” FLOATING MARKET AND<br /> THE ISSUES OF TOURIST EXPLOITATION<br /> Formerly, Ngaõ Baûy Floating Market (also called Phuïng Hieäp Floating Market) was located<br /> next to Ngaõ Baûy town, Phuïng Hieäp district, Haäu Giang province. In 2000, the market was moved<br /> to Ba Ngaøn canal in Ñaïi Thaønh commune, about 3 kilometers away from the old location and<br /> was renamed Ba Ngaøn Floating Market. Among other floating markets in the area, Ngaõ Baûy<br /> Floating Market has a long-standing history with a large-scale trading and contains many unique<br /> autochthonous cultural elements closely associated with the life of waterway local residents,<br /> and is well known and often chosen to visit in the tours to Taây Nam Boä (literally “Southwestern<br /> region”) by both domestic and foreign tourists. On the basis of analyzing the advantages and<br /> disadvantages between<br /> Ngaõ Baûy Floating Market and Ba Ngaøn Floating Market, the author thinks that it is necessary<br /> to restore Ngaõ Baûy Floating Market in order to promote tourism industry in particular and socio-<br /> cultural-economic development in general.<br />