Sự đan xen khuôn mẫu và biểu cảm trong ngôn ngữ báo chí

Chia sẻ: Nguyenhoang Phuonguyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

356
lượt xem 129
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Việc trình bày hay lập mã thông tin được thực hiện khác nhau trong các lĩnh vực giao tiếp khác nhau. Chẳng hạn, trong lĩnh vực sản xuất - công nghệ người ta thường dùng lối miêu tả kê khai: Tên gọi ... Đặc điểm... Trọng lượng .... Chức năng ... Người sản xuất... Dưới đây là những dòng chữ được ghi trong một giấy chứng nhận sáng chế: " Chiếc đèn nháy điện tử có tên gọi là " Electron " do nhà máy điện quang Washington sản xuất là một dụng cụ có trọng lượng 250 g, có khả năng...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sự đan xen khuôn mẫu và biểu cảm trong ngôn ngữ báo chí

S AN XEN KHUÔN M U VÀ BI U C M TRONG NGÔN NG BÁO CHÍ Vi c trình bày hay l p mã thông tin ư c th c hi n khác nhau trong các lĩnh v c giao ti p khác nhau. Ch ng h n, trong lĩnh v c s n xu t - công ngh ngư i ta thư ng dùng l i miêu t kê khai: Tên g i ... c i m... Tr ng lư ng .... Ch c năng ... Ngư i s n xu t... Dư i ây là nh ng dòng ch ư c ghi trong m t gi y ch ng nh n sáng ch : " Chi c èn nháy i n t có tên g i là " Electron " do nhà máy i n quang Washington s n xu t là m t d ng c có tr ng lư ng 250 g, có kh năng phát sáng v i công su t 20 j và làm vi c nh h th ng c qui ". Song, v n thông tin nói trên, khi ư c ưa trên m t t báo, l i có d ng th c như sau: " M t trong nh ng nhà máy i n quang c a Washington ã t o nên m t s b t ng thú v cho nh ng ngư i yêu thích ch p nh. Ng n èn nháy i n t " Electron " n ng ch v n v n có 250 g. Tia ch p xinh x n này làm vi c nh h th ng c qui có th n p ư c i n t nh ng c m thông thư ng ". D dàng nh n th y là thông tin trên báo sinh ng và h p d n hơn nhi u so v i nh ng gì ư c ghi trên gi y ch ng nh n sáng ch . Nguyên nhân th t ơn gi n: Trong ngôn ng báo chí, ngư i ta ã an xen m t cách hài hoà các thành t khuôn m u v i các thành t bi u c m; còn trong ngôn ng có tính ch t kê khai c a m t gi y ch ng nh n sáng ch , ngư i ta ch dùng thu n nh t các thành t khuôn m u mà thôi. N u so sánh các phong cách ch c năng trong ngôn ng v phương di n quan h gi a khuôn m u và bi u c m, chúng ta nh n th y: Trong phong cách
hành chính - công v và phong cách khoa h c, tính khuôn m u c a cách th c di n t t t i m c t i a, nghĩa là không còn ch cho các thành t bi u c m. Trong phong cách văn h c ngh thu t, tính bi u c m chi m ưu th so v i tính khuôn m u; c bi t, trong m t s tác ph m thơ, tính bi u c m có th t t i m c t i a. Riêng trong phong cách báo chí - chính lu n, tính khuôn m u và tính bi u c m c a ngôn t n m trong quan h tương i hài hoà, cân b ng. Các trư ng h p an xen khuôn m u và bi u c m trong ngôn ng báo chí, nhìn chung, có th chia thành 3 ki u chính như sau: 1. an xen trong ph m vi câu ây là s an xen ( ch y u là gi a các t ) trong n i t i câu. Ví d : "Không gi ng như nhi u t p oàn khác b hàng núi ti n giành m t su t qu ng cáo trên truy n hình hay các phương ti n thông tin i chúng, Piaggio chơi ki u khác " c " hơn và " cao tay " hơn: ti n vào s n xu t các b phim hay và khéo léo l ng thương hi u c a mình vào. Sau khi b phim " Kỳ ngh thành Rôma " ư c trình chi u ( 1954 ) v i hai ngôi sao Gregorg và Herburrn lu n lách ngang d c trên các ư ng ph Rôma cùng con ong xinh x n ( Vespa - ti ng ý có nghĩa là con ong ), thì Vespa tr thành bi u tư ng c a nư c ý ". ( Tu i tr Thành ph H Chí Minh, 10 / 7 /2001 ); " Nhưng “ch o d u sôi " trên sân Vinh v i g n 3 v n khán gi cu i cùng cũng "n u chín " i Công an Hà N i ". ( Lao ng, 31 / 3 /2000 ); " Công - coóc t trư c n nay v n ư c coi là phi cơ quý t c vì nh ng ti n nghi và các ưu th k thu t " c nh t vô nh " c a nó. ( Quân i nhân dân, 3 / 9 / 2000 ); " Faustino asprila, " mũi tên en " hay gây tranh cãi c a Clombia m i ây th l r ng... anh s n sàng t ch i m t b n h p ng hàng tri u ô la t i m t vương qu c d u l a và mu n k t thúc s nghi p c a mình t i i " thư ng
thư ng b c trung " Tutu c a thành ph quê hương ". ( Th thao và Văn hoá, 12 / 9 / 2000 ); " Lành m nh " nh t trong các chiêu lôi kéo khách c a nh ng quán cà phê ki u " t c " là cho ti p viên ... khoe " c a ". ( Ngư i lao ng, 16 / 8 /2000 ). 2. an xen trong ph m vi o n văn ay là s an xen gi a các câu v i nhau. Ví d : " Trư c h t, n c a Chính ph Nh t B n r t cao, kho ng 9,3 % GDP hàng năm. ây là m t qu bom n ch m ang n trong n n kinh t Nh t ". ( Hà N i m i cu i tu n, 21 / 12 / 1998 ); " o èn Long Châu ã dư c phong danh hi u anh hùng năm 1972. Ngư i ta g i nó là " con m t ng c " c a bi n ông ". ( Lao ng, 11 / 4 /1998 ); " H u h t các thành viên H i ng qu n tr , T ng và các Phó Giám c, Trư ng và các Phó ban u làm vi c chính t i Hà N i. u tu n, t t c u xu ng Qu ng Ninh h p giao ban v i m t xe tuy n và g n hai ch c xe con dành riêng cho các " s p ". ( Văn ngh tr , 20 / 8 /2000 ); " Tuy nhiên, theo các nhà quan sát, m i s nói v y mà không h n ã là v y. Trong chương trình làm vi c m i ư c ưa ra kèm theo kho n vi n tr c gói cho k ho ch " Cô - lum - bi - a ", Oa - sinh -tơn th c ch t ã thay i m t cách căn b n nguyên t c ph i thu c cùng Bô - gô - ta trong cu c u tranh ch ng l i n n buôn bán ma tuý. T nay tr i, ngư i M không ch ng ng sau quân i Cô - lum - bi -a, mà v i vai trò c v n hu n luy n, s th c s và tr c ti p nhúng tay vào công vi c n i b c a Cô - lum - bi -a ". ( Quân i nhân dân , 10 / 9 /2000 )... 3. an xen trong ph m vi k t c u toàn văn b n ây, các thành t bi u c m ư c s d ng xây d ng nh ng m ng màu il p b c ki n trúc c a toàn bài. ó có th là:
a, i l p gi a tiêu v i n i dung, ví d : N m ngư i có tóc Trong vòng vài ngày qua, à N ng g n như ch m d t h n n n ùn t c giao thông vào các gi tan h c, tan t m. Hi u l c ch th nghiêm c m h c sinh không ư c i h c b ng xe g n máy, mô tô c a chính quy n, nh m vãn h i tr t t giao thông trên ư ng ph có tác d ng th y rõ. G n ch c ngàn h c sinh c a 7 trư ng ph thông trung h c ã t giác n trư ng b ng xe p thay vì xe máy như trư c ây. Có th nói ây là hi n tư ng tích c c mà mà à N ng là m t trong s r t ít ô th trong c nư c hi n nay làm ư c nh m gi m thi u tai n n giao thông ang có chi u hư ng gia tăng m nh m trên kh p các a phương trong c nư c... ( Lao ng, 13 / 1 / 2003 ). Khôn ngoan ch ng l th t thà Hai v ch ng giàu có vào b c nh t ph tôi, d o này bu n rư i rư i, r t năng i chùa l Ph t. Hàng xóm th o tin kháo nhau: Nhà y ph t nh ánh hàng l u biên gi i, v a b i qu l n, may mà không ph i vào tù. Tr i có m t c , ư c cái này m t cái kia, l m ti n " en ' nên th ng con u i xe máy ngã, cưa m t m t chân, th ng th hai, nghi n hút ang i cai... ( Hà N i ngày nay, s 8 / 1999 ). b, i l p gi a ph n m u và ph n tri n khai, ví d : " L i nói Tôn Sách là con Tôn Kiên mu n n i chí cha xưng hùng xưng bá Giang ông, nhưng hi m m t n i là không có binh mã. Th h c a Sách hi n k r ng: " Tư ng quan nên em ng c t c a Tôn Ph l i, th ch p cho Viên Thu t, l y quân mà thu ph c Giang ông ". Sách nghe theo. Viên Thu t giao cho Sách 3000 quân và 500 ng a chi n i l y ng c t truy n qu c. Có quân mã trong tay, l i ư c Chu Du giúp m o m c, ch ng bao lâu Tôn Sách ã làm ch c m t vùng Giang ông r ng l n ".
Nay tr l i quy ch lên bán chuyên nghi p do L B VN ra cho các i bóng mu n tham d .." ( Lao ng, 21 / 7 /2000 ). c, i l p gi a ph n tri n khai và ph n k t thúc, ví d : " Thi t nghĩ, Kodak là m t công ty l n, vi c kinh doanh ã có uy tín, thương hi u s n ph m n i ti ng trên toàn th gi i, nhưng qua ki u làm ăn " ánh tr ng r i... c t luôn dùi v i VAFACO như v a nêu gây thi t h i cho i tác hàng ch c t ng, ã t h uy tín c a mình và ch ng t " ông ch l n " ôi khi ch vì mu n thu l i cho nhi u mà tính toán r t " nh "... Rõ là: " kinh doanh có ba, b y ư ng Anh chơi ki u y khó lư ng v sau Nên l y ch tín làm u Gi a ư ng ph n phé thì mau... s p h m ". ( Công an Thành ph H Chí Minh, 26 / 8 / 2000 ). Th c t kh o sát cho th y, h u h t các tác ph m báo chí ( cho dù chúng có thu c v b t c th lo i nào ) u s d ng s an xen khuôn m u và bi u c m như là nguyên t c c u t o v ngôn ng , song, t t nhiên là v i m c và cách th c không gi ng nhau. Ch trong m t s d ng tin th i s ph n ánh các s ki n chính tr - xã h i quan tr ng ( ho t ng c a các nhà lãnh o, các cơ quan quy n l c cao c p c a t nư c ) là có v thi u v ng các thành t bi u c m. Tuy nhiên, theo chúng tôi thì ngay các tin ki u này cũng không nên ph nh n hoàn toàn vai trò c a vi c an xen khuôn m u và bi u c m, mà ngư c l i, ph i bi t hư ng t i nó, bi t v n d ng nó m t cách m m m i, sao cho v a không làm phương h i n tính khách quan c a thông tin, v a giúp cho c gi ph n nào b t ư c c m giác là mình ang ph i c m t thông báo khô khan. Chúng ta có th th y rõ i u ó khi c các t báo l n, thu hút ư c m t lư ng c gi ông o, c a nư c ngoài.
V y ph i làm th nào cho ngôn ng báo chí có tính bi u c m? Hay nói c th hơn, là làm th nào tăng cư ng giá tr bi u c m cho các thành t ngôn ng ư c dùng trong tác ph m c a anh? Bài vi t ti p sau c a chúng tôi s ph n nào gi i áp cho câu h i không d dàng này.