Tác động của hoạt động khai thác đá vôi tại mỏ đá Tà Lài, tỉnh Lạng Sơn đến môi trường khu vực

Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường<br /> <br /> TÁC ĐỘNG CỦA HOẠT ĐỘNG KHAI THÁC ĐÁ VÔI TẠI MỎ ĐÁ TÀ LÀI,<br /> TỈNH LẠNG SƠN ĐẾN MÔI TRƯỜNG KHU VỰC<br /> Ngô Duy Bách1, Đinh Hoàng Nguyên2<br /> 2<br /> Trường Đại học Lâm nghiệp<br /> 1<br /> Sở Tài nguyên Môi trường Lạng Sơn<br /> TÓM TẮT<br /> Khai thác đá vôi trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn đã có những đóng góp rất quan trọng vào phát triển kinh tế của<br /> tỉnh, nhưng hoạt động khai thác khoáng sản đá vôi đã và đang gây nhiều tác động xấu đến môi trường xung<br /> quanh. Những hoạt động này đang phá vỡ cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm môi trường, trở thành vấn đề cấp<br /> bách mang tính xã hội của cộng đồng một cách sâu sắc. Kết quả nghiên cứu tại mỏ đá Tà Lài cho thấy, chất<br /> lượng nước mặt và nước thải tại vực khu mỏ các chỉ tiêu pH, DO, TSS, COD, BOD5 đều có hàm lượng nhỏ<br /> hơn giới hạn cho phép so với QCVN 14:2008/BTNMT. Tuy nhiên, hàm lượng các chất ô nhiễm đang có xu<br /> hướng tăng theo thời gian; chất lượng không khí tại mỏ đá vôi Tà Lài cho thấy các chỉ tiêu NOx, CO, SO2 đều<br /> nhỏ hơn quy chuẩn; hàm lượng bụi tại khu vực nghiền sàng, văn phòng và tuyến đường vận chuyển đều cao<br /> hơn giới hạn cho phép. Hàm lượng bụi tại khu vực nghiền sàng đều vượt ngưỡng cho phép từ là 0,3 lần đến 3<br /> lần (so sánh với QCVN 05:2013/BTNMT). Đối với khu vực văn phòng hàm lượng bụi vượt 1,03 lần. Đồng<br /> thời nghiên cứu cũng đã đề xuất được các biện pháp giảm thiểu ảnh hưởng của hoạt động khai thác đá vôi đến<br /> môi trường nước và không khí tại Mỏ đá vôi Tà Lài.<br /> Từ khóa: Đá vôi, khai thác khoáng sản, ô nhiễm môi trường, Tà Lài, tác động môi trường.<br /> <br /> 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Lạng Sơn là một tỉnh miền núi phía Bắc, có 2.1. Điều tra, thu thập số liệu ngoại nghiệp<br /> vị trí địa lý hết sức thuận lợi và là điểm đầu a) Điều tra, khảo sát thực địa<br /> của Việt Nam trên tuyến hành lang kinh tế Nghiên cứu đã tiến hành khảo sát thực địa<br /> Nam Ninh (Trung Quốc) - Lạng Sơn - Hà Nội tại khu vực mỏ đá Tà Lài từ ngày 28/8/2018<br /> - Hải Phòng - Quảng Ninh (hành lang kinh tế đến ngày 30/8/2018, nhằm tìm hiểu và đánh<br /> được đánh giá là có tiềm năng phát triển nhất). giá về công nghệ khai thác, chế biến cũng như<br /> Bên cạnh đó Lạng Sơn cũng là tỉnh được xem công tác bảo vệ môi trường tại mỏ. Trên cơ sở<br /> là có tiềm năng khoáng sản, đặc biệt là đá vôi. đó, nhận dạng các nguồn gây ô nhiễm môi<br /> Mỏ đá vôi Tà Lài được phê duyệt theo trường trong quá trình khai thác và chế biến,<br /> Quyết định số 37/2016/QĐ-UBND ngày từ đó xác định vị trí lấy mẫu nghiên cứu để<br /> 30/8/2016, trên địa bàn xã Tân Mỹ, huyện Văn phân tích các thông số môi trường phục vụ<br /> Lãng, tỉnh Lạng Sơn cấp giấy phép khai thác công tác đánh giá<br /> đá vôi làm vật liệu xây dựng thông thường. b) Điều tra xã hội học<br /> Bên cạnh những lợi ích về mặt kinh tế, xã hội Nghiên cứu đã tiến hành phỏng vấn 50<br /> như tạo công ăn việc làm, cung cấp vật liệu người gồm cán bộ quản lý; người dân địa<br /> cho việc xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng, phương và các bên liên quan khác.<br /> hoạt động khai thác đá vôi cũng tạo ra những c) Phương pháp quan trắc và lấy mẫu tại<br /> ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường như mất an hiện trường<br /> ninh trật tự xã hội, gia tăng lưu lượng các - Đối với mẫu môi trường không khí xung<br /> phương tiện giao thông, sức khỏe của người quanh và tiếng ồn được lấy vào buổi sáng từ 8-<br /> dân... chất lượng môi trường, hệ sinh thái tại 9h ngày 6/9/2018: Phương pháp quan trắc và<br /> khu vực và xung quanh khu vực khai thác, chế lấy mẫu bụi và khí được thực hiện theo TCVN<br /> biến đá vôi. Xuất phát từ một số vấn đề thực 5067:1995, TCVN5971:1995 và TCVN<br /> tiễn trên, nghiên cứu ảnh hưởng của hoạt động 6137:2009 (ISO 6768: 1998); tiếng ồn thực hiện<br /> khai thác, chế biến đá vôi đến môi trường tại theo tiêu chuẩn TCVN 7878 - Âm học - Mô tả,<br /> mỏ đá vôi Tà Lài, xã Tân Mỹ, huyện Văn đo và đánh giá tiếng ồn môi trường.<br /> Lãng, tỉnh Lạng Sơn là thực sự cần thiết. - Đối với mẫu môi trường nước mặt: Các<br /> <br /> 82 TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 4 - 2019<br />  Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường<br /> thông số được lựa chọn quan trắc và phân tích thông số được lựa chọn quan trắc và phân tích<br /> bao gồm: pH, DO, TSS, COD, BOD5 (200C), bao gồm: pH, BOD5 (200C), TSS, Sunfua,<br /> Nitrit (NO2-), As, Cd, Pb, Cu, Zn, Fe, Dầu mỡ Nitrat (NO3-), Phosphat (PO43-), tổng<br /> khoáng. Quá trình quan trắc lấy mẫu được lấy coliforms. Được thực hiện theo quy định tại<br /> vào buổi sáng từ 9 - 11h, ngày 6/9/2018 và thực QCVN 14:2008/BTNMT được ban hành theo<br /> hiện theo quy định tại Thông tư số 29/2011/TT- Quyết định số 16/2008/QĐ-BTNMT ngày 31<br /> BTNMT ngày 01/8/2011 của Bộ trưởng Bộ Tài tháng 12 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Tài<br /> nguyên và Môi trường quy định kỹ thuật quan nguyên và Môi trường.<br /> trắc môi trường nước mặt lục địa. Nghiên cứu * Lựa chọn vị trí lấy mẫu:<br /> thực hiện lấy mẫu nước mặt theo TCVN 6663 - Trên cơ sở khảo sát thực tế tại khu vực mỏ<br /> 6:2008 (ISO 5667 - 6:2005); APHA 1060 B, đá vôi Tà Lài, nghiên cứu đã xác định và thực<br /> Ban hành kèm theo Thông tư số 65/2015/TT- hiện quan trắc đối với 01 mẫu nước mặt; 01<br /> BTNMT ngày 21/12/2015 của Bộ trưởng Bộ mẫu nước thải sinh hoạt sau xử lý của mỏ và<br /> Tài nguyên và Môi trường. 05 mẫu nước không khí. Các vị trí được quan<br /> - Đối với mẫu môi trường nước thải: Các trắc cụ thể được mô tả ở bảng 1, hình 1.<br /> Bảng 1. Vị trí lấy mẫu phân tích chất lượng môi trường nước<br /> và chất lượng môi trường không khí<br /> Ký Tọa độ vị trí<br /> Số lượng<br /> STT Vị trí lấy mẫu hiệu (Theo hệ VN 2000<br /> mẫu<br /> mẫu mũi chiếu 6)<br /> 1 Mẫu nước mặt<br /> X: 672 275<br /> Nước suối tại cầu Bắc Hang Chui NM 01<br /> Y: 2431 812<br /> 2 Mẫu nước thải<br /> Nước thải điểm cuối bể xử lý nước thải X: 672 620<br /> NTSH 01<br /> sinh hoạt Y: 2431 970<br /> X: 672 497<br /> 3 Mẫu khí lấy tại khu vực nghiền K1 03<br /> Y: 2432 096<br /> X: 672 645<br /> 4 Mẫu khí lấy tại khu vực bãi xúc bốc K2 02<br /> Y: 2432 193<br /> X: 672 626<br /> 5 Mẫu khí lấy tại khu vực móng máy nghiền K3 03<br /> Y: 2432 108<br /> X: 672 350<br /> 6 Mẫu khí lấy tại khu vực ngã 3 mỏ K4 02<br /> Y: 2431 802<br /> X: 672 385<br /> 7 Mẫu khí lấy tại khu vực nhà điều hành K5 03<br /> Y: 2431 890<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hình 1. Sơ đồ vị trí các điểm lấy mẫu nước mặt và không khí<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LÂM NGHIỆP SỐ 4 - 2019 83<br />  Quản lý Tài nguyên rừng & Môi trường<br /> 2.2. Phương pháp xử lý số liệu + QCVN 26:2016/BYT: Quy chuẩn quốc<br /> - Phương pháp xử lý số liệu gia về vi khí hậu- Giá trị cho phép vi khí hậu<br /> + Trên cơ sở những tài liệu thu thập được tại nơi làm việc.<br /> tiến hành phân tích, chọn lọc. + QCVN 24:2016/BYT: Quy chuẩn quốc<br /> + Xử lý số liệu trên máy tính bằng phần gia về tiếng ồn - Mức tiếp xúc cho phép tiếng<br /> mềm Word và phần mềm Exel. ồn tại nơi làm việc.<br /> + Tổng hợp nên những số liệu cần thiết, hợp 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> lý, có cơ sở khoa học. 3.1. Ảnh hưởng của hoạt động khai thác đá<br /> - Đối chiếu, so sánh với các tiêu chuẩn, quy vôi tại mỏ đá vôi Tà Lài đến môi trường<br /> chuẩn kỹ thuật quốc gia hiện hành như: 3.1.1. Ảnh hưởng của hoạt động khai thác đá<br /> + QCVN 14:2008/BTNMT: Quy chuẩn kỹ đến môi trường nước mặt<br /> thuật quốc gia về nước thải sinh hoạt. Để đánh giá ảnh hưởng của hoạt động khai<br /> + QCVN 26:2010/BTNMT: Quy chuẩn kỹ thác đá vôi đến môi trường nước mặt tại khu<br /> thuật quốc gia về tiếng ồn. vực nghiên cứu, đề tài đã tiến hành lấy mẫu<br /> + QCVN 05:2013/BTNMT: Quy chuẩn kỹ nước mặt tại suối cầu Bắc Hang Chui, là khu<br /> thuật quốc gia về chất lượng môi trường vực chịu tác động trực tiếp của hoạt động khai<br /> không khí; thác đá vôi tại khu vực nghiên cứu. Kết quả<br /> + QCVN 08-MT:2015/BTNMT: Quy chuẩn phân tích các chỉ tiêu đánh giá chất lượng nước<br /> kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt. mặt được thể hiện trong bảng 2.<br /> Bảng 2. Kết quả phân tích chất lượng môi trường nước mặt tại suối cầu Bắc Hang Chui<br /> QCVN 08-<br /> Năm Năm Năm Phương pháp MT:2015/<br /> TT Chỉ tiêu Đơn vị<br /> 2016 2017 2018 phân tích BTNMT<br /> (cột B1)<br /> 1 pH - 6,74 7,13 7,06 TCVN 6492-2011 5,5 - 9,0<br /> BOD5<br /> 2 mg/l 2,8 10,5 12,2 TCVN 6001-1:2008 15<br /> (200C)<br /> 3 COD mg/l 15,5 18,5 25,09 TCVN 6491:1999 30<br /> Ôxy hòa<br /> 4 mg/l 4,8 6,12 5,2 TCVN 7324:2004 ≥4<br /> tan (DO)<br /> 5 TSS mg/l 10 33 38,4 TCVN 6625:2000 50<br /> 6 TDS mg/l 264 453 485 SOP.QT.N.07 -<br /> 7 NH4+- N mg/l 0,08 0,38 0,173 TCVN 6179:1996 0,9<br /> 8 NO2-- N mg/l 0,006 0,025 0,034 TCVN 6178:1996 0,05<br /> 9 NO3-- N mg/l 2,1 3,05 2,358 TCVN 6180:1996 10<br /> 10 As mg/l