Tái cấu trúc các công ty cho thuê tài chính Việt Nam

Tái cấu trúc . . .<br /> <br /> Kinh tế<br /> <br /> TÁI CẤU TRÚC CÁC CÔNG TY CHO THUÊ TÀI CHÍNH<br /> VIỆT NAM<br /> <br /> Đoàn Thanh Hà*, Trần Thanh Vũ**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Cho thuê tài chính (CTTC) đã ra đời và phát triển trên thế giới cách đây từ rất lâu và đã<br /> trở thành kênh tài trợ vốn trung và dài hạn cho các doanh nghiệp nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa<br /> (DNNVV) ở nhiều quốc gia trên thế giới. Tuy nhiên, hoạt động của các công ty CTTC Việt Nam<br /> còn nhiều bất cập, hạn chế nhất là đối với các công ty CTTC trực thuộc các ngân hàng thương mại<br /> (NHTM) và tập đoàn kinh tế. Bài viết này chúng tôi tập trung phân tích đánh giá thực trạng hoạt<br /> động của các công ty CTTC thuộc Hiệp hội công ty CTTC Việt Nam, qua đó có cái nhìn toàn diện<br /> về các công ty này và đề xuất một số giải pháp nhằm tái cấu trúc các công ty CTTC Việt Nam.<br /> Từ khóa: cho thuê tài chính, tái cấu trúc<br /> <br /> RESTRUCTURING OF FINANCIAL LEASING COMPANY VIETNAM<br /> ABSTRACT<br /> Leasing has developed in the world for long time and has become a channel which<br /> sponsors medium and long term capital for businesses, especially for small and medium enterprises<br /> (SMEs) in many countries in the world. However, the activity of leasing companies Vietnam has<br /> many shortcomings, especially for leasing companies under the banks and corporations. This<br /> article focuses on analyzing and assessing the operation situation of leasing companies under<br /> Association Leasing Vietnam, whereby has a comprehensive overview of the company, which has<br /> proposed solutions to restructure the leasing companies Vietnam.<br /> Keywords: leasing, restructuring<br /> <br /> *<br /> **<br /> <br /> PGS. TS. Trường Đại học Ngân hàng Tp. Hồ Chí Minh<br /> TS. Giảng viên Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Bình Dương<br /> <br /> 1<br /> <br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> 1. Giới thiệu<br /> Khi nợ xấu trong các công ty CTTC tăng<br /> cao, nguy cơ mất vốn của ngân hàng ngày<br /> càng lớn. Là trung gian tín dụng, nên khi nợ<br /> xấu gia tăng các công ty CTTC có nguy cơ<br /> mất thanh khoản, rủi ro vỡ nợ ngày càng lớn,<br /> hệ thống các định chế tài chính suy yếu, đe<br /> dọa sự bất ổn cho cả nền kinh tế, xã hội của<br /> một quốc gia, thậm chí cả khu vực. Trong<br /> bối cảnh đó niềm tin của các chủ thể trong<br /> nền kinh tế xã hội và hệ thống các định chế<br /> tài chính giảm sút và ảnh hưởng ngược lại<br /> cho chính các công ty CTTC và vòng xoáy<br /> đó ngày càng lan rộng, hướng giải quyết duy<br /> nhất là tái cấu trúc các công ty CTTC.<br /> 2. Cơ sở lý thuyết của tái cấu trúc<br /> Tái cấu trúc công ty CTTC là biện pháp<br /> hướng tới mục tiêu nâng cao hiệu suất hoạt<br /> động của công ty, bao gồm phục hồi khả năng<br /> sinh lời, cải thiện năng lực hoạt động để làm<br /> tròn trách nhiệm của một trung gian tài chính<br /> và khôi phục lòng tin của công chúng. Theo<br /> quan điểm này thì tái cấu trúc công ty CTTC<br /> bao gồm tái cấu trúc tài chính, tái cấu trúc<br /> hoạt động và giám sát an toàn. Trong đó, tái<br /> cấu trúc tài chính hướng đến việc phục hồi<br /> khả năng thanh khoản bằng cách cải thiện<br /> bảng cân đối của các công ty CTTC thông qua<br /> các biện pháp như tăng vốn, giảm nợ, hoặc<br /> nâng giá trị tài sản. Tái cấu trúc hoạt động<br /> hướng đến mục tiêu nâng mức lợi nhuận bằng<br /> cách chú trọng hơn đến chiến lược hoạt động,<br /> cải thiện hiệu quả, năng lực quản lý và hệ<br /> thống kế toán, nâng cao năng lực thẩm định<br /> tín dụng. Việc giám sát và các quy tắc an toàn<br /> được đặt ra nhằm mục tiêu cải thiện năng lực<br /> hoạt động của toàn bộ hệ thống dưới vai trò<br /> là trung gian tài chính. Nói cách khác, tái cấu<br /> trúc các công ty CTTC là các biện pháp<br /> nhằm khắc phục các khiếm khuyết của các<br /> <br /> công ty CTTC nhằm mục đích duy trì sự<br /> phát triển ổn định và hiệu quả chức năng<br /> trung gian tài chính của các công ty CTTC<br /> trong nền kinh tế, đặc biệt là chức năng trung<br /> gian tín dụng, đồng thời nâng cao hiệu quả<br /> hoạt động của các công ty CTTC. Nội dung<br /> của tái cấu trúc công ty CTTC bao gồm: Tái<br /> cấu trúc tài chính; Tái cấu trúc hoạt động kinh<br /> doanh; Tái cấu trúc hoạt động quản trị và Tái<br /> cấu trúc sở hữu.<br /> 2.1. Tái cấu trúc tài chính<br /> Nội dung trọng tâm của tái cấu trúc tài<br /> chính của công ty CTTC là tăng quy mô, chất<br /> lượng vốn tự có và xử lý nợ xấu cho các công<br /> ty CTTC.<br /> - Tăng quy mô, chất lượng vốn tự có của<br /> các công ty CTTC. Vốn tự có có ý nghĩa rất<br /> lớn đối với sự tồn tại và phát triển của công ty<br /> CTTC vì nó không chỉ là yếu tố tạo nền tảng<br /> cho hoạt động của các định chế tài chính, bảo<br /> bảo đảm sự an toàn cho công ty trước những<br /> rủi ro không lường trước mà còn duy trì niềm<br /> tin với khách hàng và điều chỉnh hoạt động<br /> của công ty. Để tăng quy mô vốn tự có của<br /> các công ty CTTC có thể áp dụng các biện<br /> pháp như: tăng vốn điều lệ, mua lại sáp nhập,<br /> chuyển nợ thành vốn góp. Các biện pháp tăng<br /> quy mô vốn tự có phụ thuộc nhiều vào những<br /> yếu tố từ bên ngoài, bản thân từng công ty khó<br /> có thể chủ động quyết định. Chẳng hạn việc<br /> tăng vốn điều lệ đối với công ty cổ phần CTTC<br /> phụ thuộc nhiều vào xu hướng của thị trường<br /> chứng khoán. Các công ty CTTC cũng có thể<br /> tăng vốn tự có về lượng và chất khi tăng tỷ lệ<br /> lợi nhuận giữ lại. Phần vốn tự có tăng thêm<br /> do trích từ lợi nhuận, công ty không phải trả<br /> phí, vì vậy đây là nguồn vốn có chi phí thấp và<br /> được coi là có chất lượng. Các công ty CTTC<br /> có thể chủ động hoàn toàn khi tăng vốn tự có<br /> bằng cách tăng tỷ lệ lợi nhuận giữ lại.<br /> 2<br /> <br /> Tái cấu trúc . . .<br /> <br /> - Xử lý nợ xấu. Một trong những nội dung<br /> cần thiết trong tiến trình tái cấu trúc tài chính<br /> công ty CTTC là phải xác định, nắm chính<br /> xác con số nợ tồn đọng của các công ty được<br /> tái cấu trúc là bao nhiêu, trên cơ sở đó để có<br /> các bước xử lý có hiệu quả. Để xử lý nợ xấu<br /> có thể áp dụng các biện pháp như: cấu trúc<br /> lại nợ, xử lý tài sản đảm bảo, bán cho công ty<br /> mua bán nợ, chuyển nợ thành vốn góp, ...<br /> 2.2. Tái cấu trúc hoạt động kinh doanh<br /> Cùng với việc làm sạch và tái cấu trúc<br /> bảng cân đối kế toán theo hướng lành mạnh,<br /> các công ty CTTC cần phải triển khai các giải<br /> pháp củng cố, chấn chỉnh lại hoạt động nhằm<br /> nâng cao hiệu quả hoạt động của công ty và<br /> đáp ứng các chuẩn mực theo thông lệ quốc tế.<br /> Tái cấu trúc hoạt động của các công ty CTTC<br /> bao gồm các nội dung chính:<br /> Thứ nhất, tái cấu trúc về sản phẩm, dịch<br /> vụ. Sản phẩm dịch vụ của công ty bao hàm<br /> toàn bộ các hoạt động mà công ty CTTC<br /> cung ứng cho khách hàng liên quan đến hoạt<br /> động tài chính, cho thuê, tư vấn,… thông qua<br /> các kênh phân phối khác nhau nhằm thỏa<br /> mãn mọi nhu cầu dịch vụ tài chính của khách<br /> hàng mà pháp luật cho phép. Danh mục sản<br /> phẩm dịch vụ của công ty càng đa dạng, càng<br /> thỏa mãn nhiều nhu cầu của khách hàng, dễ<br /> dàng thu hút khách hàng, tăng doanh thu,<br /> giúp công ty phát triển ổn định, bền vững.<br /> Chính vì vậy, các công ty CTTC cần phải:<br /> Tập trung củng cố, phát triển các hoạt động<br /> kinh doanh chính, loại bỏ các lĩnh vực kinh<br /> doanh rủi ro, kém hiệu quả và từng bước<br /> chuyển dịch mô hình kinh doanh của các<br /> công ty CTTC theo hướng giảm bớt sự phụ<br /> thuộc vào hoạt động cho thuê tài chính và<br /> tăng nguồn thu nhập từ hoạt động dịch vụ tư<br /> vấn; Mở rộng phạm vi và quy mô hoạt động<br /> ở khu vực có tiềm năng phát triển và giảm<br /> <br /> các chi nhánh, điểm giao dịch hoạt động kém<br /> hiệu quả.<br /> Thứ hai, tái cấu trúc về nhân sự. Nguồn<br /> nhân lực ở bất cứ công ty CTTC nào là lợi thế<br /> so sánh quan trọng vì chính con người là yếu<br /> tố “động nhất” trong mọi quá trình sản xuất.<br /> Nguồn nhân lực của công ty CTTC được đánh<br /> giá thông qua hai chỉ tiêu cơ bản là số lượng<br /> lao động và chất lượng nguồn nhân lực. Số<br /> lượng lao động: là chỉ tiêu tuyệt đối phản ánh<br /> nguồn nhân lực của một công ty CTTC. Nếu<br /> số lượng lao động hợp lý ở mỗi chi nhánh, mỗi<br /> điểm giao dịch thì sẽ tạo điều kiện thuận lợi<br /> để mở rộng các hoạt động kinh doanh cho các<br /> chi nhánh và toàn bộ hệ thống công ty CTTC;<br /> Chất lượng nguồn nhân lực: chất lượng nguồn<br /> nhân lực của một công ty CTTC được đánh<br /> giá qua các chỉ tiêu: trình độ học vấn; trình<br /> độ ngoại ngữ; trình độ tin học; các kỹ năng<br /> mềm như giao tiếp, thuyết trình, năng lực giải<br /> quyết các vấn đề phát sinh, tinh thần trách<br /> nhiệm, sự nhiệt tình, đạo đức nghề nghiệp,<br /> kinh nghiệm chuyên môn. Chất lượng nguồn<br /> nhân lực là yếu tố quan trọng góp phần trong<br /> quá trình chực hiện việc nâng cao năng lực<br /> tài chính của công ty CTTC. Nguồn nhân lực<br /> đồng đều và chất lượng sẽ giúp triển khai các<br /> hoạt động kinh doanh nhanh chóng và hiệu<br /> quả, ngăn ngừa, hạn chế được các rủi ro trong<br /> hoạt động về quy trình, nghiệp vụ và pháp lý.<br /> Vì vậy, không những trong lĩnh vực tài chính<br /> mà hầu hết các lĩnh vực trong nền kinh tế đều<br /> xem chất lượng nhân sự là yếu tố quyết định.<br /> Đặc biệt, bộ máy quản trị ngân hàng cấp cao<br /> lại càng phải có chất lượng vì đây là bộ phận<br /> “đầu não” trong việc xây dựng, hoạch định và<br /> giám sát thực thi các chiến lược ở cả hệ thống<br /> công ty CTTC.<br /> Thứ ba, tái cấu trúc về công nghệ. Công<br /> nghệ đóng vai trò rất quan trọng trong giai<br /> 3<br /> <br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> đoạn hiện nay. Đặc biệt là trong thời kỳ hội<br /> nhập, sự cạnh tranh khốc liệt của các định chế<br /> tài chính. Theo quy luật, định chế tài chính<br /> yếu sẽ bị thất bại, định chế tài chính mạnh<br /> sẽ giành thế chủ động trên thị trường. Hiện<br /> đại hoá công nghệ ngân hàng bao gồm: Hiện<br /> đại về trang thiết bị, máy móc - Đây là những<br /> yếu tố cốt lõi để tạo ra các sản phẩm, dịch<br /> vụ tài chính tiện ích và an toàn; Hiện đại hoá<br /> công nghệ còn thể hiện ở các quy trình làm<br /> việc. Giao dịch một cửa; bộ máy làm việc<br /> tách rời nhưng cùng hệ thống, … Tạo ra sự<br /> phối hợp nhịp nhàng, giảm chi phí nhân lực<br /> cho ngân hàng; Hệ thống kiểm tra, giám sát,<br /> theo dõi thông tin về khách hàng, hệ thống kế<br /> toán, … của công ty CTTC đòi hỏi phải có<br /> sự chuẩn xác và hợp lý. Giúp cho các công<br /> ty CTTC chủ động trong việc dự báo, phòng<br /> ngừa và hạn chế rủi ro. Công ty CTTC thuộc<br /> lĩnh vực cung ứng dịch vụ tài chính, hầu hết<br /> các mảng hoạt động của khu vực tài chính đều<br /> gắn liền với việc tiếp nhận và xử lý thông tin.<br /> Việc ứng dụng công nghệ thông tin có ý nghĩa<br /> quan trọng đối với sự phát triển bền vững và<br /> có hiệu quả của từng công ty nói riêng và hệ<br /> thống công ty CTTC nói chung. Do đó, hiện<br /> đại hoá công nghệ là một nội dung tất yếu<br /> trong lộ trình tái cấu trúc các công ty CTTC.<br /> Thứ tư, hoàn thiện mô hình tổ chức hoạt<br /> động. Thông thường cơ cấu tổ chức hoạt động<br /> của các công ty CTTC trước khi tái cấu trúc<br /> thường mang tính chồng chéo và thiếu khoa<br /> học dẫn đến việc điều hành không có hiệu<br /> quả. Bởi vậy, khi tái cấu trúc công ty CTTC,<br /> nội dung về hoàn thiện mô hình tổ chức hoạt<br /> động công ty CTTC được xem như một tất<br /> yếu. Các nội dung cơ bản khi tiến hành tái<br /> cấu trúc tổ chức và quản lý công ty CTTC:<br /> Rà soát và tái cấu trúc bộ máy tổ chức sao<br /> cho vừa tinh gọn vừa đảm bảo thực hiện hoạt<br /> <br /> động của công ty được tiến hành thông suốt,<br /> hiệu quả, phòng ngừa rủi ro hữu hiệu; Phân<br /> tách giữa chức năng điều hành và chức năng<br /> giám sát để đảm bảo sự kiểm tra toàn diện và<br /> cân bằng về nguồn lực.<br /> 2.3. Tái cấu trúc hệ thống quản trị<br /> Vấn đề quản trị công ty đối với hoạt<br /> động của các định chế tài chính đã được Ủy<br /> ban Basel ban hành năm 1999, sửa đổi năm<br /> 2006, bao gồm 14 nguyên tắc cơ bản và chia<br /> thành sáu nhóm: Bốn nguyên tắc đầu tiên<br /> quy định rõ trách nhiệm chung, trình độ năng<br /> lực, thông lệ và cơ cấu riêng của Hội đồng<br /> quản trị cũng như cấu trúc công ty; Nguyên<br /> tắc thứ 5 quy định ban điều hành phải đảm<br /> bảo tất cả các hoạt động của công ty phải<br /> phù hợp với chiến lược kinh doanh, mức độ<br /> chấp nhận và chính sách rủi ro đã được Hội<br /> đồng quản trị phê duyệt; Các nguyên tắc từ<br /> 6 đến 9 yêu cầu doanh nghiệp phải thiết lập<br /> các hệ thống kiểm soát nội bộ và quản trị rủi<br /> ro hiệu quả. Các rủi ro cần phải được phát<br /> hiện, theo dõi trên phạm vi toàn hệ thống, và<br /> cụ thể cho từng bộ phận kinh doanh. Doanh<br /> nghiệp cần có mạnh lưới truyền thông nội bộ<br /> đối với các rủi ro, Hội đồng quản trị và ban<br /> điều hành phải sử dụng kết quả làm việc của<br /> bộ phận kiểm toán nội bộ và kiểm toán bên<br /> ngoài một cách có hiệu quả; Nguyên tắc 10<br /> và 11 quy định về chế độ đãi ngộ. Hội đồng<br /> quản trị phải chủ động giám sát việc thiết<br /> lập và thực thi chế độ đãi ngộ, chính sách<br /> đãi ngộ phải gắn liền với quan điểm chấp<br /> nhận rủi ro một cách thận trọng; Nguyên tắc<br /> 12 và 13 quy định Hội đồng quản trị và Ban<br /> điều hành tại các công ty có cơ cấu phức tạp<br /> phải nắm vững cơ cấu hoạt động và rủi ro<br /> mà công ty phải đối mặt, phải hiểu rõ và tìm<br /> biện pháp phân tán rủi ro phát sinh; Nguyên<br /> tắc 14 quy định quản trị phải đảm bảo tính<br /> 4<br /> <br /> Tái cấu trúc . . .<br /> <br /> công khai và minh bạch đối với cổ đông và<br /> các bên liên quan.<br /> Trong điều kiện nền kinh tế thế giới luôn<br /> biến động khó lường thì quản trị công ty CTTC<br /> càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết. Chính vì vậy,<br /> một trong những trọng tâm của quá trình tái cấu<br /> trúc công ty CTTC Việt Nam là nâng cao năng<br /> lực quản trị công ty của các công ty CTTC, cải<br /> thiện và hướng tới chuẩn mực quốc tế về quản<br /> trị công ty, đảm bảo an toàn, tăng cường tính<br /> minh bạch, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh<br /> và phát triển bền vững.<br /> 2.4. Tái cấu trúc sở hữu<br /> Trong lĩnh vực tài chính, sở hữu quyết<br /> định chức năng, nhiệm vụ, phạm vi hoạt động<br /> và việc tuân thủ quy định pháp luật của từng<br /> loại hình công ty. Việc thay đổi cấu trúc sở<br /> hữu sẽ hỗ trợ nguồn vốn cho hoạt động đầu<br /> tư, hoạt động kinh doanh, tạo điều kiện trao<br /> đổi kinh nghiệm, nguồn nhân lực, tài chính,<br /> công nghệ giữa các đối tác, giúp các công<br /> ty CTTC tăng vốn đáp ứng theo yêu cầu của<br /> Chính phủ từ đó góp phần nâng cao khả năng<br /> cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển hiệu quả,<br /> <br /> bền vững cho hệ thống này.<br /> 3. Phương pháp nghiên cứu<br /> Bài viết sử dụng cách tiếp cận tư duy diễn<br /> dịch và tư duy quy nạp để phân tích thực trạng<br /> các công ty CTTC Việt Nam bằng phương<br /> pháp nghiên cứu định tính với thống kê mô<br /> tả, qua đó chứng minh tính tất yếu cần tái cấu<br /> trúc và đề xuất những gợi ý chính sách để thực<br /> hiện tái cấu trúc các công ty CTTC Việt Nam.<br /> 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> 4.1. Thực trạng về tài chính<br /> Theo số liệu từ Hiệp hội CTTC tổng dư nợ<br /> CTTC đến 31/12/2014 của 8 công ty CTTC<br /> của Việt Nam là 13.688 tỷ đồng và tổng vốn<br /> điều lệ của 8 công ty là 3.097 tỷ đồng. So với<br /> các nước Châu Á, thì hoạt động CTTC của<br /> Việt Nam vẫn còn khá khiêm tốn. Tuy nhiên,<br /> hoạt động CTTC đã trở thành một trong<br /> những kênh tài trợ vốn trung và dài hạn quan<br /> trọng cho các doanh nghiệp để trang bị, đổi<br /> mới máy móc thiết bị và công nghệ sản xuất,<br /> khắc phục được những khó khăn, vướng mắc<br /> gặp phải khi các doanh nghiệp vay vốn bằng<br /> tiền ở các tổ chức tín dụng.<br /> <br /> Bảng 1. Tình hình tài chính của các công ty CTTC<br /> <br /> <br /> <br /> Đơn vị: Triệu đồng<br /> <br /> Stt<br /> <br /> Chỉ tiêu<br /> <br /> Năm 2012<br /> <br /> Năm 2013<br /> <br /> Năm 2014<br /> <br /> 1<br /> <br /> Vốn điều lệ<br /> <br /> 3.097.813<br /> <br /> 3.097.813<br /> <br /> 3.097.813<br /> <br /> 2<br /> <br /> Vốn tự có<br /> <br /> (8.201.470)<br /> <br /> (9.339.842)<br /> <br /> (9.939.984)<br /> <br /> 3<br /> <br /> Nguồn vốn huy động<br /> <br /> 13.405.507<br /> <br /> 13.152.597<br /> <br /> 13.194.039<br /> <br /> 4<br /> <br /> Dư nợ<br /> <br /> 15.540.464<br /> <br /> 14.687.559<br /> <br /> 13.688.002<br /> <br /> 5<br /> <br /> Tỷ lệ nợ xấu (%)<br /> <br /> 52<br /> <br /> 49<br /> <br /> 43<br /> <br /> 6<br /> <br /> Lợi nhuận trước thuế<br /> <br /> (1.620.038)<br /> <br /> (916.123)<br /> (389.444)<br /> Nguồn: Hiệp hội cho thuê tài chính<br /> <br /> Cũng theo số liệu từ Hiệp hội CTTC thì<br /> vốn điều lệ trung bình của một công ty CTTC<br /> ở Việt nam là 387 tỷ đồng. Điều đánh nói là<br /> qua số liệu cho thấy vốn tự có của các công<br /> ty CTTC đang ở mức âm trên 8.201 tỷ đồng<br /> năm 2012, 9.339 tỷ đồng năm 2013 và 9.939<br /> <br /> tỷ đồng năm 2014, mà điều này tập trung vào<br /> công ty CTTC trực thuộc Agribank và công ty<br /> CTTC trực thuộc tập đoàn Vinashin. Đây là tín<br /> hiệu cho thấy tính kém hiệu quả trong quản lý<br /> tài chính và kinh doanh của các công ty này.<br /> 5<br /> <br />