Tài liệu ôn tập Chẩn đoán hình ảnh

Chia sẻ: Lê Hùng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:194

Thêm vào BST

Báo xấu

1.214
lượt xem 491
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu gồm 78 câu hỏi hướng dẫn ôn tập về chẩn đoán hình ảnh dành cho sinh viên ngành Y - chuyên ngành X quang tham khảo ôn tập và củng cố lại kiến thức , giúp các sinh viên chuyên ngành làm bài tốt nhất trong các kỳ thi.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu ôn tập Chẩn đoán hình ảnh

Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh Hµ néi 2008
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh Môclôc C©u 1: C¸c ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n h×nh ¶nh gan mËt........................................................... 4 C©u 2: Gi¶i phÉu siªu ©m gan qua c¸c mÆt c¾t. ...................................................................... 5 C©u 3: ChÈn ®o¸n siªu ©m t¾c mËt c¬ giíi ngoµi gan............................................................. 7 C©u 4: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh sái tói mËt................................................................................... 9 C©u 5: ChÈn ®o¸n siªu ©m c¸c khèi u gan lµnh tÝnh........................................................... 12 C©u 6: ChÈn ®o¸n siªu ©m bÖnh lý u gan ¸c tÝnh.................................................................. 16 C©u 7: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh ¸p xe gan. ................................................................................. 21 C©u 8: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh viªm tuþ cÊp. ............................................................................ 23 C©u 9: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh u tuþ.......................................................................................... 25 C©u10: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh t¾c ruét cÊp. ............................................................................. 28 C©u 11: ChÈn ®o¸n siªu ©m héi chøng t¨ng ¸p lùc TMC. .................................................... 31 C©u 12: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh thñng t¹ng rçng. ..................................................................... 33 C©u 13: TriÖu chøng x quang cña hÑp thùc qu¶n do báng, do ung th− vµ do co th¾t. .......... 35 C©u 14: ChÈn ®o¸n x quang hÑp t©m vÞ do K vµ do co th¾t.................................................. 37 C©u 15: ChÈn ®o¸n x quang loÐt d¹ dµy. .............................................................................. 39 C©u 16: ChÈn ®o¸n x quang loÐt t¸ trµng.............................................................................. 43 C©u 17: ChÈn ®o¸n x quang K d¹ dµy thÓ loÐt. .................................................................... 46 C©u 18: ChÈn ®o¸n x quang K d¹ dµy thÓ th©m nhiÔm. ....................................................... 49 C©u 19: ChÈn ®o¸n x quang ung th− d¹ dµy thÓ sïi.............................................................. 51 C©u 20: TriÖu chøng c¬ b¶n cña x−¬ng khíp trªn XQ vµ ý nghÜa chÈn ®o¸n. ..................... 54 C©u 21: ChÈn ®o¸n x quang g·y x−¬ng chi trªn vµ cét sèng................................................ 58 C©u 22: ChÈn ®o¸n x quang g·y x−¬ng chi d−íi . ................................................................ 61 C©u 23: ChÈn ®o¸n x quang viªm x−¬ng tuû........................................................................ 66 C©u 24: ChÈn ®o¸n x quang lao cét sèng vµ lao khíp h¸ng. ................................................ 69 C©u 25: ChÈn ®o¸n x quang ph©n biÖt u x−¬ng lµnh tÝnh vµ ¸c tÝnh. ................................... 73 C©u 26: ChÈn ®o¸n x quang mét sè u x−¬ng ¸c tÝnh. ........................................................... 73 C©u 27: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh mét sè u x−¬ng lµnh tÝnh........................................................ 78 C©u 28: C¸c thµnh phÇn Bãng tim trªn 4 t− thÕ chôp ngùc. ................................................. 82 C©u 29: TriÖu chøng x quang ph× ®¹i c¸c buång tim............................................................ 84 C©u 30: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh hÑp van hai l¸ ®¬n thuÇn......................................................... 86 §.D.V (1998-2004) 1
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh C©u 31: ChÈn ®o¸n hë van hai l¸ vµ hÑp - hë van hai l¸. ...................................................... 88 C©u 32: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh hÑp vµ hë van ®éng m¹ch chñ. ............................................... 89 C©u 33: ChÈn ®o¸n th«ng liªn nhÜ vµ th«ng liªn thÊt............................................................ 91 C©u 34: chÈn ®o¸n h×nh ¶nh cßn èng ®éng m¹ch vµ Fallot 4. .............................................. 92 C©u 35: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh hÑp eo ®éng m¹ch chñ............................................................ 94 C©u 36: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh ph©n biÖt TDMT vµ suy tim. .................................................. 95 C©u 37: Thuèc c¶n quang trong chôp niÖu ®å tÜnh m¹ch (UIV)........................................... 97 C©u 38: ChØ ®Þnh, chèng chØ ®Þnh vµ kü thuËt chôp UIV...................................................... 99 C©u 39: C¸c kü thuËt c¶n quang ng−îc dßng trong chÈn ®o¸n h×nh ¶nh hÖ tiÕt niÖu ......... 103 C©u 40: DÊu hiÖu c¬ b¶n trªn phim x quang hÖ tiÕt niÖu KCB.......................................... 105 C©u 41: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh sái niÖu qu¶n. ....................................................................... 107 C©u 42: ChÈn ®o¸n ph©n biÖt thËn ø n−íc vµ nang thËn..................................................... 109 C©u 43: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh ung th− thËn.......................................................................... 110 C©u 44: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh lao hÖ tiÕt niÖu. ..................................................................... 113 C©u 45: ChÈn ®o¸n nhiÔm trïng tiÕt niÖu cao kh«ng do lao............................................... 115 C©u 46: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh chÊn th−¬ng thËn. ................................................................. 116 C©u 47: ChÈn ®o¸n chÊn th−¬ng t¹ng ®Æc trong æ bông. .................................................... 118 C©u 48: Kü thuËt th¨m kh¸m x quang phæi vµ lång ngùc ................................................. 120 C©u 49: Gi¶i phÉu x quang phæi vµ mµng phæi................................................................... 122 C©u 50: C¸c h×nh mê nhu m« phæi – mµng phæi trªn x quang. .......................................... 124 C©u 51: C¸c h×nh qu¸ s¸ng trªn phim x quang phæi quy −íc. ............................................ 127 C©u 52: TriÖu chøng x quang cña héi chøng phÕ nang....................................................... 129 C©u 53: TriÖu chøng x quang cña héi chøng kÏ ë phæi. ..................................................... 131 C©u 54: TriÖu chøng x quang cña héi chøng phÕ qu¶n....................................................... 133 C©u 55: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh x quang viªm phæi kh«ng do lao. ......................................... 135 C©u 56: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh c¸c thÓ lao phæi..................................................................... 137 C©u 57: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh K phæi nguyªn ph¸t vµ thø ph¸t........................................... 139 C©u 58: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh u trung thÊt. .......................................................................... 141 C©u 59: ChÈn ®o¸n x quang trµn dÞch mµng phæi............................................................... 143 C©u 60: ChÈn ®o¸n x quang trµn khÝ mµng phæi vµ trµn dÞch - trµn khÝ mµng phæi. .......... 145 C©u 61: C¸c ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n h×nh ¶nh hÖ thÇn kinh.............................................. 147 C©u 62: Nguyªn t¾c ph©n tÝch h×nh ¶nh chôp CT scanner sä n·o....................................... 151 §.D.V (1998-2004) 2
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh C©u 63: §Æc ®iÓm h×nh ¶nh tæn th−¬ng trªn CT scanner trong chÊn th−¬ng sä n·o .......... 153 C©u 64 : §Æc ®iÓm h×nh ¶nh nhåi m¸u n·o ®éng m¹ch trªn CT scanner ........................... 157 C©u 65: §Æc ®iÓm h×nh ¶nh CT scanner nhåi m¸u n·o tÜnh m¹ch...................................... 159 C©u 66: §Æc ®iÓm h×nh ¶nh ch¶y m¸u mµng n·o vµ ch¶y m¸u n·o trªn CT scanner. ........ 161 C©u 67: Mét sè bÊt th−êng bÈm sinh hÖ thÇn kinh trung −¬ng........................................... 163 C©u 68: Mét sè bÖnh lý viªm vµ nhiÔm trïng sä n·o. ........................................................ 164 C©u 69. BÖnh lý nhiÔm trïng thÇn kinh do suy gi¶m miÔn dÞch......................................... 170 C©u 70: Ph©n lo¹i u n·o theo WHO 1979 vµ t¹i ViÖt nam ................................................ 172 C©u 71: Nguyªn t¾c ph©n tÝch h×nh ¶nh u n·o trªn CT scanner.......................................... 174 C©u 72. §Æc ®iÓm h×nh ¶nh cña mét sè u thÇn kinh ®Öm .................................................. 176 C©u 73: H×nh ¶nh CT scanner cña mét sè u bao d©y thÇn kinh.......................................... 182 C©u 74 : §Æc ®iÓm h×nh ¶nh CT scanner cña u cña mµng n·o. .......................................... 183 C©u 75: §Æc ®iÓm h×nh ¶nh CT scanner cña Hemangioblastome vµ u di c¨n n·o.............. 185 C©u 76: §Æc ®iÓm h×nh ¶nh CT scanner cña c¸c khèi u vïng yªn...................................... 186 C©u 77: §Æc ®iÓm h×nh ¶nh CT scanner mét sè u n·o nguyªn ph¸t vïng hè sau hay gÆp . 187 C©u 78: ¢m tÝnh gi¶ vµ d−¬ng tÝnh gi¶ cña CT scanner trong chÈn ®o¸n u n·o................. 193 §.D.V (1998-2004) 3
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh C©u 1: C¸c ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n h×nh ¶nh gan mËt. I. Siªu ©m: 1. §Æc ®iÓm: − Lµ xÐt nghiÖm h×nh ¶nh ®Çu tiªn ®−îc chØ ®Þnh trong chÈn ®o¸n bÖnh lý gan mËt. − TriÖu chøng häc siªu ©m dùa trªn sù thay ®æi vÒ c−êng ®é ph¶n håi ©m cña gan vµ ®−êng mËt: t¨ng ©m, gi¶m ©m, ®ång ©m, trèng ©m. − Cho phÐp ®ång thêi th¨m kh¸m h×nh ¶nh cña thËn, l¸ch, tuþ. − H−íng dÉn c¸c thñ thuËt chäc dß, sinh thiÕt, ®iÒu trÞ mét sè bÖnh lý gan mËt. − Phèi hîp siªu ©m Doppler ®¸nh gi¸ hÖ thèng m¹ch m¸u trong gan. − Siªu ©m néi soi ®−îc ¸p dông trong chÈn ®o¸n bÖnh lý ®−êng mËt, tuþ. − BÖnh nh©n cÇn ®−îc nhÞn ¨n tõ 6 – 8 tiÕng tr−íc khi kh¸m siªu ©m. 2. H¹n chÕ: − Phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é cña ng−êi lµm siªu ©m. − Mét sè khã kh¨n: thµnh bông dµy, sÑo thµnh bông, h¬i trong èng tiªu ho¸… II. Chôp X quang: 1. Chôp bông kh«ng chuÈn bÞ: − H¹n chÕ trong chÈn ®o¸n bÖnh lý gan mËt. − Chôp gan xa (bãng chiÕu c¸ch phim 1,5 – 2 m): kÝch th−íc thùc cña gan. − §−êng kÝnh hoµnh - ®Ønh 14 - 16,5 cm. §−êng kÝnh hoµnh – cét sèng 9 – 12 cm. − Mét sè tr−êng hîp cã thÓ thÊy ®−îc h×nh c¶n quang cña sái tói mËt, v«i ho¸ tói mËt, h¬i trong ®−êng mËt…. 2. Chôp ®−êng mËt qua da: − Dïng kim nhá (kim Chiba) chäc tõ thµnh bông, qua nhu m« gan vµo ®−êng mËt. − Cã thÓ d−íi h−íng dÉn cña siªu ©m. − B¬m thuèc c¶n quang vµo ®−êng mËt sau ®ã chôp vïng gan mËt. − HiÖn nay chØ cßn sö dông trong ®iÖn quang can thiÖp (dÉn l−u ®−êng mËt). 3. Chôp ®−êng mËt qua Kehr: − Thùc hiÖn trong khi mæ hoÆc sau khi mæ ®Æt dÉn l−u Kehr. − B¬m thuèc c¶n quang vµo ®−êng mËt qua Kehr sau ®ã chôp ®−êng mËt. − §¸nh gi¸ c¸c tæn th−¬ng trong khi mæ, kiÓm tra ®−êng mËt sau khi mæ. §.D.V (1998-2004) 4
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh 4. Chôp mËt tôy ng−îc dßng qua néi soi (ERCP): − Dïng néi soi èng mÒm cã camera qua ®−êng miÖng. − §Æt sonde qua nhó t¸ trµng. − B¬m thuèc c¶n quang qua sonde sau ®ã chôp ®−êng mËt, tuþ. − Yªu cÇu ng−êi lµm ph¶i cã kinh nghiÖm. 5. Chôp m¹ch m¸u: − HiÖn nay Ýt ®−îc sö dông trong chÈn ®o¸n do sù ph¸t triÓn cña siªu ©m vµ c¸c ph−¬ng tiÖn chÈn ®o¸n kh¸c. − Chñ yÕu sö dông trong ®iÖn quang can thiÖp (nót m¹ch). III. Chôp c¾t líp vi tÝnh (CTscanner): − Chôp c¾t líp vi tÝnh cho ®é chÝnh x¸c cao, kh¸ch quan. − TriÖu chøng häc cña chôp c¾t líp vi tÝnh dùa vµo sù thay ®æi vÒ tû träng cña gan vµ ®−êng mËt (®¬n vÞ Housefiel). − −u thÕ trong chÈn ®o¸n c¸c tæn th−¬ng nhá, khu tró mµ siªu ©m cã thÓ bá sãt. − §¸nh gi¸ tæng thÓ vÒ tæn th−¬ng so víi gan mËt vµ c¸c c¬ quan l©n cËn. − Tiªm thuèc c¶n quang ®¸nh gi¸ huyÕt ®éng cña c¸c khèi u. − HiÖn nay chôp c¾t líp vi tÝnh cã nhiÒu tiÕn bé râ rÖt vµ kh¸ phæ biÕn. IV. Chôp céng h−ëng tõ (MRI): − Cho h×nh ¶nh ph©n lo¹i tæ chøc rÊt tèt. − TriÖu chøng häc dùa theo sù thay ®æi tÝn hiÖu tõ tr−êng: t¨ng, gi¶m, ®ång tÝn hiÖu. − Cho phÐp nghiªn cøu gi¶i phÉu vµ cÊu tróc cña gan mËt. − Cã thÓ ®−îc c¾t líp theo 3 chiÒu kh«ng gian. C©u 2: Gi¶i phÉu siªu ©m gan qua c¸c mÆt c¾t. I. MÆt c¾t däc §MC bông: − ThÊy ph©n thuú bªn: cã Hpt II vµ III c¸ch nhau bëi nh¸nh tr¸i TMC. − Hpt II ë trªn, s¸t vßm hoµnh. Hpt III ë d−íi, s¸t mám gan. − KÝch th−íc: däc 8cm, dµy 5cm, gãc d−íi gan (T) ≤ 42o. − Liªn quan: th©n tuþ, ®m th©n t¹ng, ®m m¹c treo trµng trªn. II. MÆt c¾t däc qua TM chñ d−íi: − Hpt I vµ IV c¸ch nhau bëi nh¸nh tr¸i TM cöa. §.D.V (1998-2004) 5
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh − Hpt I ë sau nh¸nh tr¸i tm cöa vµ tr−ícTM chñ d−íi. − KÝch th−íc: Hpt I / gan tr¸i ≤ 0,35. III. MÆt c¾t däc ®−êng gi÷a ®ßn ph¶i: − Tõ tr−íc ra sau lµ gan ph¶i - tói mËt - thËn ph¶i. − Gan ph¶i: PT tr−íc vµ PT sau c¸ch nhau bëi TM gan ph¶i. − PT tr−íc: Hpt V gÇn tói mËt vµ Hpt VIII s¸t vßm hoµnh. − PT sau: Hpt VI gÇn thËn ph¶i vµ Hpt VII s¸t vßm hoµnh. − KÝch th−íc: däc 10,5, dµy 8,5, gãc d−íi gan (P) ≤ 75o IV. MÆt c¾t d−íi s−ên quÆt ng−îc (mÆt ph¼ng TM gan): − C¸c Hpt tõ II ®Õn VIII. − Khi c¾t quÆt ng−îc thÊp h¬n sÏ thÊy Hpt I c¸ch Hpt II bëi r·nh Arantius, vµ c¸ch Hpt IV ë phÝa tr−íc bëi nh¸nh tr¸i tm cöa. − VÞ trÝ: Hpt II, IV, VII, VIII ë gÇn TM chñ d−íi. III, V, VI ë xa TM chñ d−íi. V. MÆt c¾t däc trôc cuèng gan: − ThÊy vïng rèn gan, n¬i ph©n chia nh¸nh TMC ph¶i vµ tr¸i. − TMC n»m sau ®−êng mËt ngoµi gan. − Khi xuèng s©u h¬n th× thÊy OMC n»m b¾t chÐo tr−íc TMC ®Ó ®æ vµo t¸ trµng. Ph©n chia gi¶i phÉu gan C¾t däc §MC bông C¾t däc TMC d−íi C¾t däc gan ph¶i C¾t d−íi s−ên quÆt ng−îc C¾t däc trôc cuèng gan §.D.V (1998-2004) 6
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh VI. C¸c mÆt c¾t kh¸c: − MÆt c¾t däc, ngang tói mËt. − MÆt c¾t ngang gan T (theo trôc nh¸nh tr¸i TMC). − MÆt c¾t ngang gan P (theo trôc nh¸nh ph¶I TMC). − MÆt c¾t vu«ng gãc TMC: h×nh ¶nh tai chuét Mickey. − MÆt c¾t däc qua ®−êng n¸ch tr−íc theo mÆt ph¼ng chÝnh diÖn (coronal): thÊy TM gan ph¶i, mèi t−¬ng quan gi÷a gan (P) vµ thËn (P), khoang Morrison. C©u 3: ChÈn ®o¸n siªu ©m t¾c mËt c¬ giíi ngoµi gan. I. DÊu hiÖu gi¸n tiÕp: − Gan to: toµn bé. KÝch th−íc däc gan ph¶I > 15cm, däc gan tr¸I > 10cm. − Tói mËt to: kÝch th−íc ngang tói mËt > 4cm. − Gi·n ®−êng mËt trong gan (> 7 mm), gi·n ®−êng mËt ngoµi gan (> 10 mm). II. DÊu hiÖu trùc tiÕp: 1. Sái ®−êng mËt ngoµi gan: − Sái mËt: t¨ng ©m kÌm bãng c¶n. Sái
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh 3. U ®−êng mËt ngoµi gan: − Th−êng ¸c tÝnh: Ýt ©m, h×nh cung lâm, bê x©m lÊn ®−êng mËt, t¹ng xung quanh. − HiÕm khi lµnh tÝnh: ®ång ©m, kh«ng bãng c¶n, ranh giíi râ. 4. U ®Çu tuþ: − Tuþ to khu tró vïng ®Çu tuy. Hay gÆp vïng mãc tôy − Gi·n èng wirsung. − Khèi u: gi¶m ©m hoÆc ®ång ©m, ranh giíi kh«ng râ. − Gi·n ®−êng mËt trong vµ ngoµi gan. − X©m lÊn TMC, TM chñ. Cholangioma èng mËt chñ U ®Çu tôy. 5. Héi chøng Mirizzi: • §Æc ®iÓm chung − §−îc m« t¶ lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1948 bëi Pablo Mirizzi, phÉu thuËt viªn ng−êi Argentina. − ChiÕm kho¶ng 2,7% c¸c tr−êng hîp cã sái tói mËt. − Sái trong èng cæ tói mËt g©y viªm tói mËt m¹n, x¬ hãa, ho¹i tö thµnh èng gan chung xung quanh vÞ trÝ ®æ cña èng cæ tói mËt. HËu qu¶ lµ hÑp èng gan chung, cã thÓ kÌm theo dß tói mËt - èng gan chung (cholecystocholedochal fistula). • TriÖu chøng: − Gi·n ®−êng mËt trong gan, rèn gan do hÑp èng gan chung. − Sái èng cæ tói mËt. − Viªm tói mËt m¹n: teo, thµnh dµy, t¨ng ©m, th©m nhiÔm mì xung quanh. • Trong chiÕn l−îc phÉu thuËt èng gan chung, theo Csendes, cã 4 typ trong héi chøng nµy: − Typ 1 (11%): Kh«ng cã dß tói mËt - èng gan chung. HÑp èng gan chung do sái chÌn Ðp tõ èng cæ tói mËt. §.D.V (1998-2004) 8
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh − Typ 2 (41%): Dß tói mËt - èng gan chung < 1/3 chu vi thµnh èng gan chung. − Typ 3 (44%): Dß tói mËt - èng gan chung > 2/3 chu vi thµnh èng gan chung. − Typ 4 (4%): Dß tói mËt - èng gan chung toµn bé thµnh èng gan chung. 6. Nguyªn nh©n kh¸c: − U bãng Vater. − Viªm chÝt c¬ Oddi sau néi soi, phÉu thuËt. − H¹ch rèn gan. C©u 4: ChÈn ®o¸n h×nh ¶nh sái tói mËt. I. Chôp bông kh«ng chuÈn bÞ: 1. Chôp gan xa (chôp TÐlÐ - gan): − X¸c ®Þnh kÝch th−íc thùc cña gan. − §−êng kÝnh hoµnh - ®Ønh: 14 – 16,5 cm − §−êng kÝnh hoµnh - cét sèng: 9 – 12 cm 2. Chôp c¸c phim th¼ng vµ nghiªng: − §¸nh gi¸ sái tói mËt c¶n quang (30%) − Sái c¶n quang nhiÒu vßng trßn ®ång t©m. − Phim nghiªng: h×nh c¶n quang n»m tr−íc cét sèng (ph©n biÖt sái thËn P). §.D.V (1998-2004) 9
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh − Ph©n biÖt: h×nh c¶n quang bÊt th−êng vïng gan mËt, sái thËn ph¶i, v«i ho¸ nhu m« gan (nang s¸n, u gan, v«i ho¸ m¹ch m¸u), tói mËt sø. − ChiÕu XQ: di ®éng theo t− thÕ, nhÞp thë cña bÖnh nh©n II. Siªu ©m: 1. DÊu hiÖu trùc tiÕp: Sái mËt: − CÊu tróc t¨ng ©m kÌm bãng c¶n, h×nh trßn hoÆc bÇu dôc trong tói mËt. − Thay ®æi vÞ trÝ theo t− thÕ bÖnh nh©n. − Khi nhiÒu sái tËp trung thµnh ®¸m n»m s¸t nhau hoÆc sái qu¸ lín th× kh«ng thÊy toµn bé h×nh viªn sái mµ chØ thÊy mét vßng cung t¨ng ©m kÌm bãng c¶n. − Khi tói mËt viªm teo nhá th× sái kh«ng di ®éng theo t− thÕ bÖnh nh©n. Sái bïn: − §Ëm ®é ©m thay ®æi, gi¶m ©m h¬n sái mËt. − Kh«ng kÌm bãng c¶n. − Di ®éng theo t− thÕ. Bïn mËt: − T¨ng ©m (so víi dÞch mËt), kh«ng kÌm bãng c¶n − Thay ®æi theo t− thÕ bÖnh nh©n, lu«n l¾ng ®äng ë phÇn thÊp, chiÕm 1 phÇn hay toµn bé tói mËt. − C¸c sái cã thÓ riªng rÏ hoÆc phèi hîp víi nhau trªn cïng mét bÖnh nh©n. Sái mËt Sái bïn ®Çy tói mËt Bïn mËt. DÞch quanh tói mËt 2. DÊu hiÖu gi¸n tiÕp: − Gi·n tói mËt: kÝch th−íc ngang tói mËt > 4 cm. − Viªm tói mËt m¹n: teo, thµnh dµy, t¨ng ©m, th©m nhiÔm mì xung quanh. − DÞch mËt cã thÓ kh«ng trong do viªm nhiÔm, mñ, ch¶y m¸u. §.D.V (1998-2004) 10
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh − §−êng mËt phÝa trªn kh«ng gi·n. 3. ChÈn ®o¸n biÕn chøng: ø n−íc tói mËt: − Tói mËt c¨ng to > 4 cm, thµnh máng, xung quanh kh«ng cã dÞch. − Cã thÓ cã sái trong lßng tói mËt. − DÊu hiÖu Murphy SA(+). Viªm tói mËt cÊp tÝnh: − Tói mËt c¨ng to, thµnh dµy, 2 bê. − Cã sái trong lßng tói mËt. − Cã dÞch quanh tói mËt. − DÊu hiÖu Murphy SA (+) Viªm tói mËt cÊp do sái. Thµnh dµy 2 bê, cã dÞch máng gi−êng Viªm tói mËt m¹n tói mËt (vïng cæ TM). Viªm tói mËt m¹n: − Tói mËt teo − Thµnh dµy kh«ng ®Òu, t¨ng ©m, v«i hãa. K tói mËt: − Thµnh tói mËt dµy khu tró thµnh m¶ng, khèi, bê nham nhë − X©m lÊn gan vµ rèn gan. Héi chøng Mirizzi: − Sái cæ tói mËt − Viªm tói mËt m¹n − T¾c mËt do hÑp èng gan chung. §.D.V (1998-2004) 11
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh Dß mËt ruét: − H¬i trong ®−êng mËt − Cã thÓ thÊy sái trªn phim XQ nÕu sái c¶n quang − T¾c ruét do sái. Ch¶y m¸u tói mËt: − DÞch mËt ®ôc − §«i khi thÊy côc m¸u ®«ng t¨ng ©m kh«ng kÌm bãng c¶n, di ®éng trong tói mËt. 4. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt: − H¬i trong èng tiªu ho¸, trong tói mËt. − U tói mËt: H×nh t¨ng ©m kh«ng bãng c¶n. thµnh tói mËt dµy khu tró thµnh m¶ng, khèi, bê nham nhë, x©m lÊn gan vµ rèn gan. − Polyp tói mËt: H×nh t¨ng ©m nhÑ, kh«ng bãng c¶n dÝnh vµo thµnh tói mËt. Cã thÓ cã cuèng. Kh«ng thay ®æi theo t− thÕ bÖnh nh©n. − NÕp gÊp tói mËt: t¨ng ©m t−¬ng ®−¬ng thµnh tói mËt, kh«ng bãng c¶n. XuÊt hiÖn trªn 1 l¸t c¾t nhÊt ®Þnh, ë mét vÞ trÝ nhÊt ®Þnh. − V«i ho¸ tói mËt. KÑp phÉu thuËt. C©u 5: ChÈn ®o¸n siªu ©m c¸c khèi u gan lµnh tÝnh. I. U gan d¹ng nang: 1. Nang gan: − Khèi trèng ©m kÌm t¨ng ©m phÝa sau. DÞch trong, ®ång nhÊt − KÝch th−íc thay ®æi, cã thÓ tõ vµi mm ®Õn vµi cm, hoÆc h¬n. − Thµnh máng, nh½n, ®Òu. Kh«ng g©y hiÖu øng khèi hay ®Ì ®Èy c¸c cÊu tróc èng m¹ch xung quanh. Mét sè cã thÓ cã v¸ch, v«i hãa thµnh nang. − Th−êng n»m s©u trong nhu m«. CÇn dïng mÆt c¾t khoang liªn s−ên. − §¬n ®éc hoÆc cã mét vµi nang, khi c¸c nang gÇn nhau dÔ nhÇm lµ nang cã v¸ch. − TiÕn triÓn rÊt chËm, cã thÓ t¨ng kÝch th−íc theo tuæi. §.D.V (1998-2004) 12
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh Nang gan ®¬n thuÇn NhiÒu nang gan Nang gan nhiÔm trïng 2. Gan ®a nang: − NhiÒu nang r¶i r¸c trong nhu m« gan. − Mçi nang gièng nh− nang ®iÓn h×nh. − KÝch th−íc, h×nh d¹ng thay ®æi − KÌm bÖnh c¶nh thËn ®a nang. Gan ®a nang kÌm bÖnh c¶nh thËn ®a nang. 3. BiÕn chøng: − Ch¶y m¸u, nhiÔm trïng trong nang. − Khi ®ã nang cã thµnh dµy, dÞch kh«ng trèng ©m. 4. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt: − Abcess gan. − U ®Æc lµnh tÝnh gi¶m ©m. − Nang ký sinh trïng (s¸n l¸ gan lín). − U di c¨n d¹ng nang. − BÖnh Caroli (gi·n ®−êng mËt trong gan bÈm sinh): ph©n biÖt gan ®a nang. − §Ó ph©n biÖt ®−îc nang gan hoÆc gan ®a nang víi nh÷ng bÖnh lý trªn ®«i khi kh«ng dÔ dµng, cÇn th¨m kh¸m nhiÒu lÇn vµ kÕt hîp víi nh÷ng biÖn ph¸p kh¸c. §.D.V (1998-2004) 13
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh II. U gan kh«ng ph¶i nang: 1. U m¸u: §iÓn h×nh: − B¶n chÊt lµ c¸c hå m¸u mao m¹ch, gåm hai thÓ lµ u mao m¹ch vµ u m¸u d¹ng hang − PhÇn lín t¨ng ©m ®ång nhÊt hoÆc lÊm chÊm, kÌm theo t¨ng ©m phÝa sau. Mét sè Ýt tr−êng hîp gi¶m ©m hoÆc hçn hîp ©m. − Cã thÓ cã d¶i gi¶m ©m tiÕp tuyÕn víi khèi u nh−ng kh«ng cã viÒn gi¶m ©m xung quanh khèi. − Ranh giíi râ, bê ®Òu. Cã thÓ nhiÒu thïy mói nÕu khèi lín. − KÝch th−íc th−êng < 4 cm, cã thÓ > 10cm. − Sè l−îng th−êng ®¬n ®éc hoÆc mét vµi khèi. − Th−êng ë ngo¹i vi d−íi bao gan hoÆc tiÕp gi¸p víi mét tÜnh m¹ch gan. Kh«ng ®iÓn h×nh: − CÊu tróc ©m kh«ng ®ång nhÊt: u m¸u d¹ng hang, hoÆc ho¹i tö, ch¶y m¸u, v«i ho¸. − U m¸u thÓ nang: cã vá, thµnh dµy, t¨ng ©m, trong lßng cã nhiÒu hå dÞch. U m¸u gan ph¶i. U m¸u gan tr¸i (CLVT) 2. T¨ng s¶n thÓ nèt khu tró: DÊu hiÖu trùc tiÕp: − Th−êng ®ång ©m víi nhu m« gan hoÆc t¨ng ©m nhÑ. Cã c¸c d¶i sÑo x¬ hãa gi¶m ©m h×nh sao ë trung t©m. − H×nh trßn hoÆc bÇu dôc, cã c¸c ph©n thïy. − Ranh giíi kh«ng râ rµng, kh«ng cã vá bao quanh. − KÝch th−íc thay ®æi, th−êng < 5 cm. − Sè l−îng th−êng ®¬n ®éc. §.D.V (1998-2004) 14
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh − Doppler mµu: cã thÓ thÊy tÝn hiÖu ®éng m¹ch ë trung t©m khèi. Kh«ng cã shunt ®éng tÜnh m¹ch. DÊu hiÖu gi¸n tiÕp: − §Ì ®Èy cÊu tróc èng m¹ch trong gan − Khèi u lín lµm biÕn d¹ng bê gan. T¨ng s¶n thÓ nèt khu tró Sau tiªm chÊt c¶n ©m, t¨ng Cã gi·n m¹ch nu«i. SÑo x¬ gan ph¶i. §ång ©m. sinh m¹ch. trung t©m khèi. 3. U tuyÕn tÕ bµo gan: DÊu hiÖu trùc tiÕp: − HiÕm gÆp, th−êng ë phô n÷ trÎ, dïng thuèc tr¸nh thai ®−êng uèng kÐo dµi − CÊu tróc ©m thay ®æi. Víi khèi 3 cm, th−êng kh«ng ®ång nhÊt do ho¹i tö, ch¶y m¸u. − H×nh trßn hoÆc bÇu dôc, ranh giíi râ. − Cã vá bäc, bê ®Òu. − Th−êng ®¬n ®éc. DÊu hiÖu gi¸n tiÕp: − §Ì ®Èy cÊu tróc èng m¹ch xung quanh − Kh«ng x©m lÊn. Ph©n biÖt: u m¸u, t¨ng s¶n thÓ nèt khu tró, K gan, di c¨n gan. U tuyÕn gan tr¸i 5cm, gi¶m ©m, ranh giíi râ, trung t©m t¨ng U tuyÕn 6cm. CÊu tróc ©m do ch¶y m¸u. CLVT kh«ng ®ång nhÊt. §.D.V (1998-2004) 15
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh 4. U lo¹n s¶n trung m«: hiÕm gÆp − Khèi t¨ng ©m nhÑ. − Giíi h¹n râ rµng, cã nhiÒu thïy ph©n c¸ch nhau bëi c¸c v¸ch. − KÝch th−íc th−êng lín, cã thÓ tíi 30 cm. 5. U tæ chøc liªn kÕt: hiÕm gÆp U mì: − Khèi t¨ng ©m, th−êng ®ång ®Òu, nhiÒu thïy mói. − Kh«ng t¨ng ©m nhÑ phÝa sau nh− u m¸u. − Kh«ng thÊy tÝn hiÖu m¹ch trong khèi. U c¬ - mì - m¹ch: − C¸c khèi t¨ng ©m cã ®k 2-3 cm, kh«ng ®ång nhÊt. − Ranh gíi râ, bê ®Òu. − Cã thÓ thÊy t¨ng sinh m¹ch trong khèi. U m¹ch néi m«: − Th−êng ë trÎ em < 6 th¸ng tuæi. − Gan to, cÊu tróc ©m kh«ng ®Òu, nhiÒu nèt lan to¶. − Trªn Doppler thÊy giµu m¹ch, shunt ®éng tÜnh m¹ch trong khèi u. C©u 6: ChÈn ®o¸n siªu ©m bÖnh lý u gan ¸c tÝnh. I. Ung th− gan nguyªn ph¸t: 1. Ung th− biÓu m« tÕ bµo gan (HCC): §Æc ®iÓm: − TÇn suÊt m¾c: 95% K gan, nam > n÷, ¸ > ¢u. − Nguyªn nh©n: chñ yÕu trªn do gan bÖnh (viªm gan m¹n, x¬ gan sau viªm gan, x¬ gan r−îu) hoÆc mét sè Ýt tr−êng hîp trªn nÒn gan lµnh (thøc ¨n nhiÒu Aflatoxin) − Cã 3 thÓ: thÓ khèi ®¬n ®éc, thÓ nhiÒu khèi vµ thÓ th©m nhiÔm lan to¶. ThÓ khèi vµ nhiÒu khèi: • Giai ®o¹n sím: − Khèi gi¶m ©m, ®ång nhÊt, h×nh trßn hoÆc bÇu dôc, giíi h¹n kh«ng râ rµng. − KÝch th−íc nhá (< 10 mm). − CÇn kÕt hîp xÐt nghiÖm AFP vµ c¸c chÈn ®o¸n kh¸c. §.D.V (1998-2004) 16
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh HCC 1cm, gi¶m ©m HCC gan ph¶i 2cm HCC gan ph¶i 2cm • Giai ®o¹n tiÕn triÓn: − Khèi t¨ng ©m kh«ng ®ång nhÊt, cã thÓ gi¶m ©m (ho¹i tö, huyÕt khèi) hoÆc t¨ng ©m ë trung t©m (cã v«i ho¸, ch¶y m¸u). − H×nh trßn hoÆc bÇu dôc. Giíi h¹n kh«ng râ, bê kh«ng ®Òu. − Cã viÒn gi¶m ©m nhÑ xung quanh khèi u. − KÝch th−íc lín chiÕm c¶ thuú gan hoÆc c¶ gan. − Doppler: t¨ng sinh m¹ch quanh khèi u, tÝn hiÖu ®éng m¹ch ë trong khèi u, cã thÓ gÆp shunt ®éng m¹ch gan – tÜnh m¹ch cöa. − §Ì ®Èy cÊu tróc èng m¹ch xung quanh − Gi·n ®−êng mËt khu tró phÝa trªn khèi u (Ýt gÆp). − Gan to bê kh«ng ®Òu. − HuyÕt khèi TMC, TM chñ. HCC t¨ng sinh m¹ch trªn siªu ©m 2D, doppler vµ CT scanner (th× §M) ThÓ th©m nhiÔm lan táa: − C¸c bÌ gi¶m ©m kh«ng ®Òu r¶i r¸c trong nhu m« gan. − H×nh d¹ng, kÝch th−íc, giíi h¹n khã x¸c ®Þnh, kh«ng râ rµng. − §Ì ®Èy c¸c cÊu tróc èng m¹ch, cã thÓ gi·n ®−êng mËt khu tró. − Gan to bê kh«ng ®Òu. §.D.V (1998-2004) 17
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh HCC lan táa HCC gan ph¶i vµ HPT I HCC x©m lÊn TMC H×nh ¶nh lan réng cña khèi u: − HÖ TMC, TM chñ: xuÊt hiÖn nh÷ng nô sïi, huyÕt khèi. − HÖ b¹ch m¹ch: h¹ch rèn gan, h¹ch quanh c¸c t¹ng trong æ bông. − §−êng mËt: u sïi lßng ®−êng mËt, gi·n ®−êng mËt. − TuyÕn th−îng thËn. ChÈn ®o¸n ph©n biÖt: − Khèi t¸i t¹o trong x¬ gan. − T¨ng s¶n thÓ nèt khu tró, U tuyÕn tÕ bµo gan. 2. Ung th− biÓu m« tÕ bµo ®−êng mËt: §Æc ®iÓm: − XÕp thø hai sau HCC. − Liªn quan bÖnh lý ®−êng mËt: sái mËt, nhiÔm trïng ®−êng mËt, bÊt th−êng bÈm sinh. Di c¨n nhiÒu, tiªn l−îng xÊu. − AFP b×nh th−êng, C 24, CA 19-9 t¨ng. DÊu hiÖu trùc tiÕp: − C¸c khèi gi¶m ©m kh«ng ®Òu, h×nh trßn hoÆc bÇu dôc. − Giíi h¹n râ rµng hoÆc kh«ng. − Th−êng cã viÒn gi¶m ©m nhÑ xung quanh, nhiÒu vßng ®ång t©m. − Doppler: Ýt t¨ng sinh m¹ch. DÊu hiÖu gi¸n tiÕp: − Gan to, bê gå ghÒ. − Gi·n ®−êng mËt trong gan khu tró. − §Ì ®Èy cÊu tróc m¹ch trong gan. − BÖnh lý ®−êng mËt: giun, sái, bÈm sinh (nang ®−êng mËt) §.D.V (1998-2004) 18
Tµi liÖu «n tËp ChÈn ®o¸n hinh ¶nh U ®−êng mËt gan tr¸i U ®−êng mËt rèn gan Gi·n §M trªn khèi u 3. K tÕ bµo x¬ dÑt: §Æc ®iÓm: − Th−êng ë ng−êi trÎ: 90% < 20 tuæi. − Ph¸t triÓn trªn nÒn tÕ bµo gan lµnh. − TiÕn triÓn chËm, nh−ng vÉn cã di c¨n. − Cã thÓ AFP vÉn b×nh th−êng. DÊu hiÖu: − Khèi lín, cÊu tróc hçn hîp ©m. − Bê râ nÐt, nhiÒu thïy mói. − Cã thÓ t¨ng ©m ë trung t©m do v«i ho¸ hoÆc cã c¸c d¶i x¬. Khèi 15cm t¨ng ©m CT scanner GPB ®¹i thÓ. SÑo x¬ trung t©m kh«ng thÊy ®−îc trªn h×nh ¶nh SA, CT. 4. U trung m« ¸c tÝnh: hiÕm gÆp U m¸u ¸c tÝnh: − CÊu tróc hçn hîp ©m ®Æc + láng, hoÆc toµn ®Æc. − KÝch th−íc lín, kh«ng cã vá bäc. U néi m¹c m¹ch d¹ng biÓu m«: − Khèi cã kÝch th−íc lín, nhiÒu n«t v«i ho¸. − Cã thÓ cã nhiÒu khèi nhá r¶i r¸c trong nhu m« gan. Ýt m¹ch m¸u. §.D.V (1998-2004) 19