tâm lý trẻ con tuổi chập chững (phần 1)

TÂM LÝ TRẺ CON TUỔI CHẬP CHỮNG<br /> (PHẦN I)<br /> LỜI NÓI ĐẦU<br /> <br /> Tôi từng nghĩ mình là chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục trẻ em, vậy nhưng khi chính<br /> tôi có con thì suy nghĩ của tôi hoàn toàn thay đổi! Khi những cậu nhóc quậy phá của<br /> chúng tôi ra đời tôi mới nhận thấy hiểu biết của mình thật ít ỏi, và những lời khuyên<br /> về giáo dục trẻ em trong các sách hiện có lại cũ rích và không thực tế.<br /> Đó là thời gian cách đây 15 năm và kể từ đó tôi tâm niệm phải tìm ra những phương<br /> cách đúng đắn hơn nữa để nuôi dạy và tận hưởng niềm vui với con trẻ. Tôi khởi đầu<br /> bằng cách cổ động những bậc phụ huynh mà tôi tiếp xúc trong công việc áp dụng<br /> những ý tưởng mới được hun đúc của tôi. Một số họ quay lại gặp tôi sau vài tuần và<br /> nói rằng họ rất ngạc nhiên khi áp dụng thành công những thành công của tôi. Một số<br /> người nói tôi khuyên bậy.<br /> Thời gian trôi qua, hàng trăm phụ huynh tôi biết đã loại bỏ những kỹ thuật không mang<br /> lại hiệu quả và bắt đầu thu thập, chắt lọc, thử nghiệm những kinh nghiệm thích hợp.<br /> Nhờ những phụ huynh đã cho tôi thấy thực tế của công việc nuôi dạy trẻ con, sau tám<br /> năm, tôi nhận ra mình hiểu biết khá nhiều về công việc này đến nỗi không thể không<br /> chia sẻ với những người khác.<br /> Ngay sau lần đầu tiên xuất bản cuốn “Tâm lý trẻ con tuổi chập chững - những lời<br /> khuyên hữu ích nhất” này, tôi và vợ tôi rất ngạc nhiên về sự thành công đến rất<br /> nhanh của cuốn sách. Quyển sách bán chạy không chỉ vì những ý tưởng thực tế<br /> trong sách mà còn vì mang lại sự hiểu biết mới và niềm vui đối với việc nuôi dạy con<br /> trẻ, củng cố sự tự tin và động viên phụ huynh rằng không phải chỉ họ gặp phải<br /> những khó khăn này.<br /> Chúng ta đang bước vào thế kỷ 21 và những ý tưởng của tôi trở nên mạnh mẽ, rõ<br /> ràng và hiệu quả hơn. Tuy nhiên, nghệ thuật giáo dục trẻ em cũng phải tiến bộ theo<br /> thời gian. Phương thức tiếp cận mới đánh giá cao vai trò của quan hệ và bảo vệ trẻ<br /> con khỏi những biến động và căng thẳng trong môi trường gia đình. Nói đến kỷ luật<br /> thì tôi cho là phải lấy tình yêu thương làm cơ sở và phụ huynh phải vạch ra những<br /> giới hạn rõ ràng mà trẻ phải tuân thủ.<br /> Phụ huynh ngày nay phải chịu áp lực tài chính lớn hơn, nhiều bà mẹ sinh xong phải<br /> đi làm vì lý do kinh tế. Chất lượng nuôi dạy trẻ vì thế phải được quan tâm hơn. Các<br /> ông bố phải chia sẻ trách nhiệm nhiều hơn vì chính họ đóng vai trò ngang hàng như<br /> những người vợ trong quyết định có con. Nếu tỷ lệ ly dị cứ theo đà tăng lên như ở<br /> TÂM LÝ TRẺ CON TUỔI CHẬP CHỮNG- (PHẦN I)<br /> <br /> 1<br /> <br /> Mỹ thì trẻ em càng có nguy cơ bị tổn thương cao hơn. Trong bối cảnh đó, những vấn<br /> đề như trẻ vị thành niên có thai và quyền của trẻ em khi có phụ huynh nghiện rượu<br /> và ma tuý cũng cần phải được đặt ra.<br /> Tôi tin rằng đã đến lúc phải rũ bỏ hết những lý thuyết trống rỗng và thiếu thực tế<br /> (thường chỉ là người đọc bối rối) và tập trung vào những giá trị quan trọng hơn.<br /> Phỏng có ích gì khi cho thai nhi nghe nhạc cổ điển để kích thích tế bào thần kinh mà<br /> không tạo ra được môi trường ấm áp và hạnh phúc cho trẻ phát triển sau khi ra đời.<br /> Việc nuôi dạy trẻ là một việc làm tự nhiên, không nên xem là một khoa học phức tạp.<br /> Các bậc phụ huynh đã thực hiện được vai trò của mình trong nhiều thập niên qua<br /> mà không cần đến các chuyên gia. Đã đến lúc không nên quá nghiêm khắc với bản<br /> thân và đánh giá quá cao vai trò của bác sỹ, nhà tâm lý. Thời gian với con trẻ trôi<br /> qua rất nhanh – hãy tận hưởng niềm vui với chúng!<br /> <br /> 1<br /> Tự tin là bí quyết quan trọng nhất<br /> <br /> Nhìn lại 20 năm làm việc của tôi trong lĩnh vực giáo dục trẻ em, tôi thường tự hỏi<br /> không biết có những mốt thời thượng và xảo thuật trong việc nuôi dạy con có ích gì<br /> không. Tôi không có ý phê phán việc phải ép trẻ con ăn, bỏ bú đúng lúc, cho bú mẹ<br /> thay cho bú bình, giáo dục trẻ từ nhỏ và bài trừ đánh đập trẻ em.<br /> Đằng sau những hô phong hoán vũ phù phiếm về việc nuôi dạy trẻ là những ý tưởng<br /> rất quan trọng và kiên định làm nền tảng cho sự phát triển an toàn và mạnh mẽ của<br /> trẻ.<br /> Tôi nhận ra năm thành tố trong công thức quan trọng sau đây đúng cho cả quá khứ<br /> lẫn tương lai. Chắc chắn là trẻ con sẽ phát triển tốt nhất nếu chúng:<br /> được yêu thương và quan tâm;<br /> được sống trong môi trường hạnh phúc và an bình;<br /> được theo gương tốt của người lớn;<br /> được chăm sóc chu đáo và nhất quán;<br /> được nuôi dạy bởi những ông bố bà mẹ tự tin.<br /> Sách này không viết cho những người “viển vông”. Sách dành cho những ông bố bà<br /> mẹ kiên định muốn có những lời khuyên thực tế để nuôi dạy trẻ một cách thành công<br /> và vui thú. Với mục tiêu này, tôi nghĩ nên bắt đầu bằng điểm mấu chốt giúp bạn làm tốt<br /> vài trò bố mẹ của mình - sự tự tin.<br /> Những ông bố bà mẹ tự tin.<br /> Sự tự tin sẽ làm cho những người làm cha làm mẹ có suy nghĩ tích cực, có sức<br /> mạnh và sự cam kết thực sự với trách nhiệm này. Nếu bạn tự tin, những trục trặc trong<br /> đời sống hàng ngày giống như những hòn sỏi trên đường đi. Nhưng nếu không có<br /> TÂM LÝ TRẺ CON TUỔI CHẬP CHỮNG- (PHẦN I)<br /> <br /> 2<br /> <br /> lòng tự tin, chúng ta sẽ dễ mất phương hướng và những việc vặt vãnh có thể trở<br /> thành đại sự. Lòng tự tin có ích trong mọi mặt của cuộc sống. Nó giúp những người<br /> làm cha làm mẹ áp dụng kỷ luật một cách có hiệu quả, cải thiện ứng xử của con trẻ<br /> và về lâu về dài, nó hình thành cơ sở cho lòng tự tin của chính đứa trẻ.<br /> Cách đây vài năm khi tôi nói chuyện với một tập thể thính giả gồm rất nhiều phụ<br /> huynh ưu tú, tôi hỏi họ 1 câu đơn giản: “các ông bà tự tin đến mức nào về khả năng<br /> làm cha mẹ của mình?” 77% trả lời rằng họ không chắc chắn lắm về những kỹ thuật<br /> họ đang áp dụng.<br /> Thật lạ là ngày nay có vô số chuyên gia về giáo dục trẻ em,các quầy sách thì có đầy<br /> rẫy sách về phương pháp giáo dục trẻ, đức tính tự tin lại giảm sút hơn là phát triển<br /> lên. Có thể tìm hiểu một vài nguyên nhân cho hiện tượng này.<br /> Điều gì huỷ hoại lòng tự tin<br /> Đã qua rồi những gia đình nhiều thế hệ, nhiều bố mẹ trẻ bây giờ thường có cảm giác<br /> cô độc và hoang mang. Có người chưa bao giờ phải đối mặt với vấn đề tâm lý, chưa<br /> hề tiếp xúc hoặc chăm sóc trẻ con. Ngoài ra, lý thuyết về chăm sóc trẻ con ngày<br /> càng trở nên phức tạp, làm cho chúng ta ít tin vào bản năng tự nhiên của mình hơn.<br /> Chính vì thế, chúng ta dễ bị những yếu tố sau đây làm cho mất lòng tự tin hơn vào<br /> bản thân trong việc nuôi dạy con:<br /> Không biết những vấn đề nào đó có bình thường hay không<br /> Con chúng ta ra đời mà ít ai trong chúng ta lại được chuẩn bị để đối phó với những<br /> khó khăn tiếp theo sau đó. Đa số các gia đình trẻ sống xa gia đình bố mẹ nên phải<br /> chịu thiệt thòi, không thể gặp ngay bố mẹ mình để xin những lời khuyên về những<br /> vấn đề thông thường trong cư xử và quản lý gia đình. Chúng ta cứ tưởng rằng chỉ có<br /> chúng ta mới gặp phải vấn đề nào đó trong khi rất nhiều người cũng ở trong tình<br /> cảnh như vậy.<br /> Đối với trẻ chập chững thì phải xem những vấn đề về cư xử là tất yếu mà những<br /> người làm cha làm mẹ sẽ gặp. Trẻ chập chững thường táy máy chân tay, chưa biết<br /> phân biệt đúng sai trong những việc mình làm. muốn trở thành trung tâm của sự chú ý<br /> và không lắng nghe lời phụ huynh nói. Trẻ 2 tuổi thường đánh nhau với anh chị hoặc<br /> em nhỏ, ăn ít, không chịu đi ngủ, khóc nhè, không vâng lời và nhất là hiếu động.<br /> Một số trẻ em thể hiện những tính cách trên ở mức độ ít còn một số thì lên đến tột<br /> đỉnh.<br /> Sự ganh đua<br /> Chúng ta sống trong một thế giới cạnh tranh và chúng ta không ngăn được sự dòm<br /> ngó xem những ông bố bà mẹ khác quản lý gia đình, chăm lo cho các quan hệ và nuôi<br /> dạy trẻ con của họ như thế nào. Rồi chúng ta cứ phải so sánh mình xem có thua<br /> kém người khác không.<br /> Các phương tiện truyền thông cũng tỏ ra giúp đỡ 1 tay bằng cách thiên vị trong thực<br /> tế. NHiều tạp chí tâng bốc những cố gắng đạt đến sự hoàn thiện. “Cuộc hôn nhân<br /> hoàn hảo”, “Đời sống tình dục như ý” “kinh doanh hoàn toàn sạch sẽ” “Chế độ ăn sáng<br /> tuyệt đối cân bằng”, “Phương pháp nuôi dạy con hoàn hảo”. Chẳng cần nói cũng<br /> TÂM LÝ TRẺ CON TUỔI CHẬP CHỮNG- (PHẦN I)<br /> 3<br /> <br /> biết không có cái gì là hoàn hảo, và hầu hết những cái chúng ta muốn đạt đến là<br /> những mục tiêu hoang đường không bao giờ đạt được.<br /> Những người xuất hiện thường xuyên trên các chương trình gương thành công, các<br /> vở kịch trong nhà ngoài phố là các diễn viên gây ấn tượng với công chúng với vẻ tự<br /> chủ và có trách nhiệm nhưng thực chất trong đời tư thì cũng mất thăng bằng, mệt<br /> mỏi và bất hạnh như chính chúng ta. Một phóng viên châm biếm nhân dịp kỷ niệm<br /> 10 năm hoạt động của một tạp chí phụ nữ của Úc đã nhận xét…”Chân dung một<br /> người phụ nữ mà họ vẽ nên cần - một nghề nghiệp, một ông chồng, những đứa con,<br /> một cái nhà, trang sức, áo quần, sự sôi động và du lịch” Kết quả là nhiều phụ nữ<br /> cảm thấy họ đã bị lừa. Đối với đa số “siêu” phụ nữ mà tôi tiếp xúc, họ chỉ được<br /> hưởng cảm giác hồi hộp và được đi lại chỉ với chuyến xe đi bệnh viện để điều trị cho<br /> đứa con còn lâu mới được coi là “hoàn hảo” của họ,<br /> Trước kia trẻ con không đi nhà trẻ hoặc mẫu giáo cho đến 6 tuổi, giờ thì ngay từ bé nó<br /> được tiếp xúc với người ngoài và như thế trẻ em phải cạnh tranh và chuẩn bị<br /> ganh đua rất nhiều.<br /> Nếu ngồi trong một bệnh viện nhi đồng, bạn sẽ thắc mắc không hiểu vì sao tất cả<br /> các đứa trẻ khác đều mập mạnh, nhiều răng và lanh lẹ hơn con bạn. Bạn thích tham<br /> gia nhóm những người có con nhỏ nhưng ngại người ta nhìn con mình “Hãy nhìn<br /> đứa bé kia, đã 13 tháng mà vẫn chưa biết đi, chắc nó bị làm sao đấy?” “Hãy nhìn<br /> thằng bé chỉ mới 1 tuổi đã cắn đứa khác, chắc nó sẽ thành dân bặm trợn sau này”. Khi<br /> trẻ sắp đến tuổi đi học, bạn cảm thấy căng thẳng nếu trẻ không biết cắt hình và nô<br /> đùa với bạn trong khi những đứa khác biết làm thủ công và kể chuyện.<br /> Bố mẹ có thể rất dễ bị tổn thương nếu con cái học hành không giỏi ở trường. Một số<br /> người mắc bệnh khoác lác về năng lực của con họ. Nếu bạn tham gia một buổi sinh<br /> hoạt phụ huynh hoặc giáo viên, có thể có 1 ông bố hăng hái tuyên bố “Con tôi mới 5<br /> tuổi nhưng có thể đọc thuộc làu thơ của Shakespeare”, rồi 1 phụ huynh ảo tưởng khác<br /> “con gái tôi 4 tuổi nhưng chơi violon tuyệt vời”, còn bạn nhủ thầm “con tôi 5 tuổi và<br /> đêm nào cũng đái dầm”<br /> Đái dầm là việc phổ biến đối với trẻ em chưa đến tuổi đi học. Thật ra trong lớp có thể<br /> vẫn có vài đứa giữ thói quen này nhưng phụ huynh của bé sẽ không bao giờ nói ra<br /> điều đáng xấu hổ này.<br /> Động một cái là gọi bác sỹ<br /> Trong những giờ phút ảm đạm nhất của đời mình, tôi tự hỏi nếu các bác sỹ bị quét<br /> sạch khỏi mặt đất thì các phụ huynh có khổ sở hơn không. Tôi muốn định nghĩa lại<br /> việc nuôi dạy trẻ và nhấn mạnh tầm quan trọng của sự tự tin, dường như hàng trăm<br /> người khác muốn làm cho việc này khó khăn hơn. Lòng tự tin rất mỏng manh và dễ vỡ<br /> và những ý tưởng sai lệch và lỗi thời sau đây đã góp phần phá hoại lòng tự tin:<br /> Những bà mẹ phải đi làm thì sẽ gây hại rất nhiều cho con: không đúng<br /> Người mẹ nào cũng muốn ở nhà cả ngày để chăm con, nếu phụ nữ nào không muốn<br /> như vậy thì họ đáng xấu hổ. Lầm. Một số ông bố muốn chăm con cả ngày và nhiều<br /> khi biết dành thời gian cho bản thân cũng là điều có lợi cho cả con lẫn bố mẹ<br /> TÂM LÝ TRẺ CON TUỔI CHẬP CHỮNG- (PHẦN I)<br /> 4<br /> <br /> Trẻ con phải ngồi trong sẽ giang chân quá nhiều và chân sẽ bị vòng kiềng: Tất cả trẻ<br /> con một tuổi đều bị chân vòng kiềng, không cần biết chúng có ngồi xe hay không vì<br /> Chúa sinh ra chúng như thế.<br /> Trẻ con thức dậy nửa đêm bố mẹ phải dỗ dành: Một lý thuyết không thực tế, lỗi thời.<br /> Đây là vấn đề giấc ngủ cần phải khắc phục sớm. Sự thiếu ngủ là một hình thức tra<br /> tấn, và bố mẹ thiếu ngủ thường hơi cáu gắt, gây tâm lý không tốt cho trẻ<br /> Nếu trẻ con không bú mẹ thì rất bất lợi: Ai cũng khuyến khích trẻ bú mẹ nhưng điều<br /> này không bắt buộc Phụ huynh đánh con sẽ gây tổn thương về tình cảm: Hiểu sự việc<br /> như thế là hoàn toàn sai<br /> Trẻ ở tuổi chập chững thỉnh thoảng nghịch chỗ kín của nó là sự bất thuờng về tình<br /> dục: Vô lý, trẻ con làm thế là vì nó thích hoặc vì nó chán, không có gì để chơi.<br /> Nhiều sách đưa ra những lời khuyên không thực tế, những ý kiến lỗi thời và đặt ra<br /> những mục tiêu quá cao dẫn đến những lo sợ và tạo ra cảm giác thiếu năng lực cho<br /> những người làm bố làm mẹ. Nên dùng làm giấy vụn hoặc tái chế những sách đó<br /> cho việc gì có ích hơn. Cuộc sống đã đủ những lo toan rồi, chẳng cần những nhà<br /> triết học thông thái sản sinh ra mớ tài liệu làm cho chúng ta cảm thấy mình chỉ là<br /> công dân hạng hai.<br /> Không nhận biết cá tính<br /> Mỗi đứa trẻ được sinh ra với những tài năng và tính cách riêng biệt chỉ có thể điều<br /> chỉnh chứ không thể thay đổi hoàn toàn bởi nhiệt tâm và kỹ năng của bố mẹ. Cách<br /> nhanh nhất để huỷ hoại sự tự tin của trẻ là bắt buộc chúng làm những gì không<br /> muốn và không có khả năng thực hiện. Một đứa trẻ 3 tuổi có tính cách hoạt bát sẽ<br /> không chịu ngồi yên học bài, bất kỳ trẻ con nào không có tính cách hiền lành như<br /> thánh Francis đều không thích hợp khi đứng ở hàng trước của đội bóng Bang Origin<br /> Dù cho tôi có nói gì thì vẫn có quan điểm lạc hậu cho rằng trẻ con được sinh ra bản<br /> tính giống nhau hoàn toàn, nếu có bất kỳ sự khác nhau, sự hư hỏng hoặc sai trái gì<br /> cũng đều do hành động của bố mẹ gây ra.<br /> Tất cả chúng ta phải học cách chấp nhận đứa trẻ mình sinh ra và rồi nỗ lực hết sức<br /> mình. Hãy nhớ rằng là cha mẹ, chúng ta là những cá nhân có tính cách và phong<br /> cách làm phụ huynh khác nhau. Chúng ta phải có niềm tin của riêng mình và không<br /> được để người khác kiểm soát mình.<br /> Những cản trở từ nhà chuyên môn<br /> Một số nhà chuyên môn chúng ta có thể làm cho các ông bố bà mẹ cảm thấy bất tài.<br /> Thật dễ làm lung lay sự tự tin của các ông bố bằng cách cho rằng chúng ta nuôi dạy<br /> con mình đúng cách và rằng những vấn đề về hành vi chỉ có ở con cái họ. Tệ hơn,<br /> một số trong chúng ta ngập đầu trong những ý tưởng của những năm 1950 và không<br /> thể đưa ra những lời khuyên thực tế về hành vi mà không thực hiện phân tích tâm lý<br /> bố mẹ.<br /> Tôi gọi phương thức tiếp cận tâm lý - động học này là “kỹ thuật dự báo thời tiết của<br /> Irắc”. Kỹ thuật này có thể nói cho bạn biết tất cả những gì có thể xảy ra hôm qua,<br /> TÂM LÝ TRẺ CON TUỔI CHẬP CHỮNG- (PHẦN I)<br /> 5<br /> <br />