Tạo lập, bảo hộ và phát triển tài sản trí tuệ địa phương tại Gia Lai

46 KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tạo lập, bảo hộ và phát triển tài sản<br /> trí tuệ địa phương tại Gia Lai<br /> ThS. PHẠM ANH VĂN<br /> Sở Khoa học và Công nghệ Gia Lai<br /> <br /> <br /> 1. Tiếp cận thuật ngữ tài Gia Lai là tỉnh có vị trí rất quan trọng trong chiến<br /> sản trí tuệ và tài sản trí tuệ lược phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển du<br /> địa phương lịch nói riêng của vùng Tây Nguyên. Nguồn tài nguyên<br /> du lịch của tỉnh phong phú, đa dạng; có nhiều cảnh quan<br /> 1.1. Tài sản trí tuệ<br /> thiên nhiên hùng vỹ, nhiều thắng cảnh đẹp; khí hậu mát<br /> Cùng với sự phát triển của<br /> mẻ, trong lành và có nền văn hóa bản địa đặc sắc với<br /> chế định sở hữu trí tuệ (SHTT),<br /> “Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên”... Các<br /> thuật ngữ “tài sản trí tuệ” ngày<br /> tài sản trí tuệ địa phương đóng vai trò quan trọng trong<br /> càng được sử dụng phổ biến<br /> việc tạo ra điểm khác biệt của Gia Lai, đồng thời là cách<br /> và hiện diện trong các văn bản<br /> thức bảo tồn và khai thác nguồn tài sản vô hình này một<br /> pháp luật của Việt Nam, kể cả<br /> cách hợp lý. Tuy nhiên, trên thực tế, chỉ một số ít các tài<br /> các văn bản quy phạm pháp<br /> sản trí tuệ địa phương đó mới được đăng ký và khai thác<br /> luật. Điển hình như quy định<br /> về khái niệm “quyền SHTT” hiệu quả trong kinh tế cũng như phát triển du lịch. Bài<br /> trong Luật SHTT với việc lần viết phân tích thực trạng đăng ký và khai thác tài sản<br /> đầu tiên sử dụng thuật ngữ trí tuệ địa phương đồng thời gợi mở một số hướng đi để<br /> “tài sản trí tuệ”một cách có chủ gắn kết chiến lược khai thác tài sản trí tuệ địa phương và<br /> định: “Quyền SHTT là quyền chiến lược phát triển kinh tế - xã hội - du lịch ở Gia Lai.<br /> của tổ chức, cá nhân đối với<br /> tài sản trí tuệ, bao gồm quyền<br /> tác giả và quyền liên quan đến liên quan mật thiết đến nhau chung như các dạng tài sản vô<br /> quyền tác giả, quyền sở hữu nhưng không phải là sự đồng hình khác, các tài sản trí tuệ lại<br /> công nghiệp và quyền đối với nhất, tài sản trí tuệ là khái niệm có các đặc tính riêng, đó là tính<br /> giống cây trồng” (Điều 4.1 Luật tổng quát và bao trùm quyền sáng tạo và đổi mới (là một đối<br /> Sở hữu trí tuệ năm 2009). Tuy SHTT [6]. tượng mới được tạo ra hoặc là<br /> nhiên, Luật SHTT lại không làm Tài sản trí tuệ (intellectual một đối tượng đã có nhưng<br /> rõ khái niệm “tài sản trí tuệ” asset) thường được hiểu là được bổ sung cái mới).<br /> để làm cơ sở cho việc hiểu về tất cả các sản phẩm của hoạt Đồng thời, tài sản trí tuệ<br /> quyền SHTT và có vẻ như đây động trí tuệ: các ý tưởng, các cũng là khái niệm được sử<br /> là một khái niệm được thừa tác phẩm sáng tạo văn học/ dụng trong nhiều lĩnh vực<br /> nhận chung. Thực tế không nghệ thuật, các công trình khác nhau như kế toán, đầu<br /> đơn giản như vậy vì từ khái khoa học, các sáng chế,phần tư, quản trị. Tuy cách tiếp cận<br /> niệm quyền SHTT nêu trên có mềm máy tính,... Có thể nói, khác nhau nhưng tài sản trí<br /> thể nhận thấy quyền SHTT và tài sản trí tuệ là một dạng tài tuệ được hiểu một cách chung<br /> tài sản trí tuệ là hai phạm trù sản vô hình. Ngoài các đặc tính nhất, “là tài sản vô hình của<br />  KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ 47<br /> doanh nghiệp, có khả năng biết rộng rãi trên phạm vi quốc các yếu tố đặc trưng khác của<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 06 NĂM 2019<br /> tạo ra giá trị cho doanh nghiệp tế khi được chứng nhận bởi địa phương như sản phẩm đặc<br /> được tạo ra bởi hoạt động đổi các tổ chức quốc tế như di sản sản và văn hóa truyền thống,<br /> mới sáng tạo, sáng chế, những văn hóa thế giới của UNESCO. tạo thành dấu hiệu nhận biết<br /> thiết kế độc đáo của tổ chức - Các đặc sản địa phương: tổng thể về địa phương đó,<br /> hoặc những hoạt động khác Đặc sản địa phương là cách hay còn gọi là thương hiệu địa<br /> của nhân viên” [3, trang 7]. gọi chung dành cho những phương.<br /> 1.2. Tài sản trí tuệ địa sản phẩm, mặt hàng mang 2. Công tác quản lý về<br /> phương tính chất đặc thù, có những tài sản trí tuệ ở Gia Lai những<br /> Từ khái niệm về tài sản trí đặc điểm riêng do điều kiện năm qua<br /> tuệ của UNESCO, Lê Thị Thu Hà tự nhiên, con người và truyền 2.1. Kết quả thực hiện về<br /> đã phát triển thêm khái niệm thống nơi xuất xứ. Các đặc sở hữu trí tuệ<br /> tài sản trí tuệ địa phương, “là sản địa phương thường được<br /> Từ năm 2008 đến 2019,<br /> tri thức do con người tạo ra quản lý tập thể dưới dạng các<br /> Sở Khoa học và Công nghệ<br /> thông qua hoạt động sáng nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu<br /> tỉnh Gia Lai đã tổ chức 12 lớp<br /> tạo có mối liên hệ chặt chẽ với chứng nhận hoặc chỉ dẫn địa<br /> lý, có vai trò quan trọng đối với tập huấn về Sở hữu trí tuệ cho<br /> điều kiện tự nhiên, văn hóa, xã<br /> sự phát triển của địa phương các đơn vị doanh nghiệp trên<br /> hội và con người của một vùng<br /> và trong phát triển du lịch. địa bàn tỉnh với các chuyên<br /> đất hoặc khu vực địa lý, có khả<br /> đề: “Xây dựng và bảo hộ nhãn<br /> năng ứng dụng và tạo ra giá trị - Tri thức truyền thống và<br /> hiệu trong doanh nghiệp trên<br /> từ việc sử dụng tri thức đó” [4]. văn hóa dân gian: Là sản phẩm<br /> địa bàn tỉnh tại TP. Pleiku”;<br /> Từ tiếp cận về TSTT gắn với tài sáng tạo của nhiều thế hệ và<br /> “Bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ<br /> nguyên tự nhiên và tài nguyên cộng đồng xã hội phản ánh<br /> cho các đặc sản mang tên địa<br /> nhân văn của địa phương, Lê và xác định lịch sử, văn hóa,<br /> danh địa phương”; “Bảo hộ và<br /> Thị Thu Hà đã phân chia TSTT bản sắc và các giá trị xã hội<br /> khai thác nhãn hiệu”; “Thực<br /> thành các nhóm sau: của cộng đồng đó. Sau nhiều<br /> thi quyền SHTT”... với số lượng<br /> - Thương hiệu (Brand): thế kỷ phát triển, các tri thức<br /> khoảng 80 học viên/lớp.<br /> Thuật ngữ thương hiệu được truyền thống này có những<br /> hình thức thể hiện mới và Tính tới thời điểm hiện<br /> hiểu theo nghĩa hẹp nhất là các<br /> được chuyển thành hàng hóa, nay, Sở đã hướng dẫn hơn 800<br /> tên gọi gắn liền với điểm du<br /> phục vụ mục tiêu phát triển cơ sở kinh doanh và doanh<br /> lịch một địa phương nhưng lại<br /> kinh tế nói chung và phát triển nghiệp đăng ký nhãn hiệu<br /> là yếu tố quan trọng nhất đối<br /> du lịch nói riêng. Cũng giống hàng hoá; 20 cơ sở đăng ký<br /> với thương hiệu địa phương<br /> trong phát triển du lịch hay như các sản phẩm đặc sản địa kiểu dáng công nghiệp; 02<br /> là yếu tố cấu thành năng lực phương, các tri thức truyền sáng kiến kỹ thuật; 01 nhãn<br /> cạnh tranh của du lịch địa thống này dù được gọi dưới hiệu tập thể và 02 nhãn hiệu<br /> phương đó. Các thương hiệu nhiều tên khác nhau nhưng chứng nhận. Đồng thời, đã có<br /> này thường được bảo hộ dưới thường vẫn gắn với thương 350 nhãn hiệu được Cục Sở<br /> dạng nhãn hiệu tập thể để tạo hiệu địa phương, như Không hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo<br /> ra công cụ quản trị hữu hiệu gian văn hóa Cồng chiêng Tây hộ và 700 nhãn hiệu được<br /> đối với các thương hiệu địa Nguyên, chợ tình Sapa... chấp nhận đơn hợp lệ.<br /> phương và thúc đẩy sự phát Có thể thấy, trong ba Về công tác tuyên truyền,<br /> triển của các sản phẩm dựa nhóm đối tượng trên, thương Sở đã phát hành 2.000 cuốn Sổ<br /> vào văn hóa. Các thương hiệu hiệu gắn với điểm đến thường tay hướng dẫn đăng ký sáng<br /> du lịch sẽ đạt được sự nhận là yếu tố trung tâm, kết hợp với chế/ giải pháp hữu ích; 2.000<br /> 48 KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ<br /> quyền Sổ tay hướng dẫn đăng còn hạn chế dẫn tới việc chưa việc. Trong 04 hình thức trên,<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> ký kiểu dáng công nghiệp; tạo ra được liên kết bền vững thì làm việc tại địa phương và<br /> 2.000 quyển Sổ tay hướng dẫn giữa nhà sản xuất và doanh thông qua kênh tập huấn cho<br /> đăng ký nhãn hiệu; 350 cuốn nghiệp, theo đó hiệu quả bảo thấy hiệu quả hơn những cách<br /> Đăng bạ Nhãn hiệu trên địa hộ sở hữu trí tuệ chưa cao. thức khác.<br /> bàn tỉnh Gia Lai; phát hành Về phía các doanh nghiệp, 3. Đăng ký và khai thác<br /> Cẩm nang hướng dẫn đăng trong những năm gần đây các tài sản trí tuệ địa phương<br /> ký nhãn hiệu, kiểu dáng công doanh nghiệp trên địa bàn TSTT địa phương mang<br /> nghiệp, sáng chế/giải pháp tỉnh Gia Lai đã có nhận thức bản chất là sáng tạo trí tuệ,<br /> hữu ích với số lượng 3.000 đúng đắn hơn về vai trò của được quản trị theo quy trình<br /> cuốn. Trong giai đoạn 2010- tài sản trí tuệ, vai trò của việc quản trị tài sản trí tuệ, theo<br /> 2019, tuyên truyền và phát đăng ký xác lập và bảo vệ đó TSTT được tạo ra, xác lập<br /> sóng truyền hình về “Nâng cao quyền SHTT đối với chiến lược quyền, khai thác và bảo vệ<br /> nhận thức xây dựng thương kinh doanh dài hạn, vươn ra (WIPO, 2014): Thương hiệu gắn<br /> hiệu cho nông sản Gia Lai”. thị trường khu vực và quốc tế. với địa danh, các sản phẩm đặc<br /> Sở cũng phối hợp với Từ đó, các doanh nghiệp đã sản và tri thức truyền thống và<br /> Liên hiệp Các hội Khoa học và chủ động tiến hành đăng ký văn hóa.<br /> Kỹ thuật tỉnh vận động tuyên bảo hộ tài sản trí tuệ của mình<br /> 3.1. Việc đăng ký bảo hộ<br /> truyền các cơ sở kinh doanh, tạo ra. Số lượng đơn đăng ký<br /> các thương hiệu gắn liền với<br /> các doanh nghiệp tham gia và văn bằng bảo hộ được cấp<br /> địa danh<br /> Hội thi Sáng tạo kỹ thuật. của tỉnh năm sau luôn cao<br /> 2.2. Những thuận lợi và luôn hơn năm trước, trung Các tên gọi trở thành<br /> khó khăn bình tăng 2 - 3 %/năm. Theo thương hiệu du lịch khi gắn<br /> thống kê của Cục SHTT, từ năm với thắng cảnh tự nhiên hoặc<br /> Các chương trình hỗ trợ<br /> 2012-2019, trung bình mỗi công trình kiến trúc của điểm<br /> sở hữu trí tuệ đã có tác động<br /> năm tỉnh Gia Lai có khoảng đến như Vịnh Hạ Long, phố cổ<br /> rất lớn trong việc nâng cao<br /> 120 đơn đăng ký bảo hộ sở Hội An, chùa Một Cột... và các<br /> nhận thức của xã hội và cộng<br /> hữu công nghiệp, trong đó: ½ biểu tượng, hình ảnh đi kèm.<br /> đồng về sở hữu trí tuệ. Các<br /> tin, bài tuyên truyền, phổ biến tổng số đơn được hướng dẫn Tuy nhiên, qua tra cứu<br /> kiến thức về sở hữu trí tuệ đã xác lập quyền tại Sở KH&CN, trên dữ liệu điện tử tại Cục Sở<br /> được triển khai, duy trì thường số đơn còn lại được tư vấn thủ hữu trí tuệ (SHTT), hiện nay<br /> xuyên, liên tục và có chiều sâu tục tại Văn phòng đại diện Cục phần lớn tên địa danh ở Gia<br /> trên các phương tiện thông Sở hữu trí tuệ tại hoặc các tổ Lai đều chưa được đăng ký<br /> tin đại chúng đã góp phần chức dịch vụ SHTT. bảo hộ cho các sản phẩm hay<br /> tạo chuyển biến tích cực nhận Việc triển khai chương dịch vụ du lịch. Ngay cả các<br /> thức của các cấp, ngành, địa trình phát triển tài sản trí tuệ địa danh nổi tiếng như Biển<br /> phương và toàn xã hội về sở của tỉnh Gia Lai được tiến Hồ, Chư Đăng Ya, Chùa Minh<br /> hữu trí tuệ. hành chủ yếu dưới 04 hình Thành, hồ Ayun Hạ, thác Phú<br /> Tuy nhiên, bên cạnh thức: Hướng dẫn trực tiếp các Cường, Phở khô Gia Lai..., các<br /> những hiệu ứng tích cực mà đối tượng có nhu cầu đăng ký tên gọi này đang sử dụng rộng<br /> các chương trình SHTT mang thương hiệu, nhãn hiệu đến rãi trong hoạt động du lịch<br /> lại, trong quá trình triển khai liên hệ tại Sở KH&CN Gia Lai; mà không có kèm theo bất kỳ<br /> cũng còn những tồn tại, ở tuyên truyền qua báo đài và thông điệp hay chứng nhận<br /> cả yếu tố chủ quan và khách tập huấn, đến tận địa bàn các nào. Vì vậy, việc khai thác các<br /> quan, như: Sự tham gia, vào huyện thị xã, thành phố trong dấu hiệu đó là không quản lý<br /> cuộc của các doanh nghiệp tỉnh doanh nghiệp để làm và kiểm soát được.<br />  KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ 49<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 06 NĂM 2019<br /> 3.2. Việc đăng ký bảo hộ phê Gia Lai, Hoàng Anh Gia 12/2015, Việt Nam có 6 di<br /> các đặc sản địa phương Lai, Quốc Cường Gia Lai, Quốc sản văn hóa thế giới và 10 di<br /> Tí n h đ ế n h ế t t h á n g Duy Gia Lai, Bò Gia Lai, Vĩnh sản văn hóa phi vật thể được<br /> 12/2017, theo thống kê của Hiệp Gia Lai... 04 nhãn hiệu UNESCO công nhận, trong<br /> Cục Sở hữu trí tuệ, Việt Nam thông thường được cấp văn đó có di sản văn hóa phi vật<br /> có tổng cộng 971 nhãn hiệu bằng bảo hộ liên quan đến thể Không gian văn hóa cồng<br /> tập thể, 253 nhãn hiệu chứng địa danh Pleiku như: Pleiku chiêng Tây Nguyên. Có thể<br /> nhận, 60 chỉ dẫn địa lý của các Lifter, Hoàng Anh Pleiku, Một thấy, các chứng nhận di sản<br /> sản phẩm, dịch vụ gắn liền với thoáng Pleiku, một chút cà văn hóa thế giới và di sản văn<br /> địa danh. phê Thu Hà... hóa phi vật thể luôn gắn liền<br /> 3.3. Việc đăng ký bảo hộ với các địa danh, vì vậy là yếu<br /> Tính đến thời điểm tháng<br /> các tài sản trí tuệ địa phương tố quan trọng gắn với thương<br /> 2/2019, trên địa bàn tỉnh Gia<br /> về văn hóa và tri thức truyền hiệu du lịch.<br /> Lai có 320 nhãn hiệu hàng<br /> hóa/dịch vụ của các tổ chức, thống - Đối với văn hóa vật thể:<br /> doanh nghiệp, cá nhân đã Hiện nay, trên cả nước Nhóm này có thể bao<br /> được cấp văn bằng bảo hộ nói chung và trên địa bàn tỉnh gồm các di tích khảo cổ, các<br /> độc quyền. Tỉnh Gia Lai hiện Gia Lai nói riêng chưa có một di tích lịch sử, các di tích văn<br /> có 01 nhãn hiệu chứng nhận thống kê đầy đủ và toàn diện hóa, kiến trúc nghệ thuật, các<br /> gắn với tên địa danh là Hồ tiêu liên quan đến các tài sản trí danh lam thắng cảnh gắn liền<br /> Chư Sê. Hiện có 04 nhãn hiệu tuệ địa phương tồn tại dưới với truyền thống văn hóa, các<br /> chứng nhận đang được tỉnh dạng các tài sản văn hóa và tri công trình văn hóa, xây dựng<br /> xúc tiến bảo hộ là Rau an toàn thức truyền thống. Do đó, các và thành tựu quan trọng.<br /> An Khê, Gạo Phú Thiện, Rau số liệu được công bố chủ yếu Trên địa bàn tỉnh Gia Lai<br /> An Sơn - Đak Pơ và Hồ tiêu Lệ liên quan đến một số loại tài hiện nay có 21 di tích lịch sử<br /> Chí - Đăk Đoa. sản văn hóa và tri thức truyền được xếp hạng là di tích lịch<br /> thống vật thể và phi vật thể<br /> Ngoài ra, hiện nay đã có sử, văn hóa. Trong đó có 13 di<br /> dưới đây:<br /> 20 nhãn hiệu thông thường tích đã được xếp hạng là di tích<br /> được cấp văn bằng bảo hộ liên - Các tài sản trí tuệ địa cấp quốc gia. Ngoài ra trên địa<br /> quan đến tên địa danh Gia Lai phương đã được UNESCO công bàn tỉnh có 8 di tích đã được<br /> như: Xi Măng Pooclăng hỗn nhận là di sản thế giới: xếp hạng là di tích cấp tỉnh<br /> hợp Gia Lai, Café Gia Lai, Cà Tính đến cuối tháng [8, tr 10]<br /> 50 KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ<br /> Có thể thấy, 21 di tích kể phi vật thể quốc gia 4-2015) góp phần hình thành những<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> trên đều là các tài sản trí tuệ có và Lễ cầu mưa Yang Pơtao tài sản trí tuệ địa phương gắn<br /> khả năng được khai thác nhằm Apui (Bộ Văn hóa-Thể thao và liền với các lễ hội đó: Lễ Giáng<br /> phục vụ nhu cầu phát triển Du lịch công nhận là di sản sinh, Lễ Phật đản...<br /> kinh tế hay du lịch [8, tr 11]. văn hóa phi vật thể quốc gia Về các loại hình văn hóa,<br /> - Đối với nhóm văn hóa 6-2015). văn nghệ dân gian, ngoài<br /> phi vật thể: Đây là 3 loại hình trong những loại hình đã được công<br /> Nhóm này có thể được nhiều những di sản văn hóa nhận là di sản văn hóa phi<br /> chia thành nhiều loại như: các phi vật thể ở đây đã được công vật thể đã được liệt kê ở trên,<br /> lễ hội; các loại hình văn hóa, nhận, bên cạnh đó còn những nhiều loại hình văn hóa, văn<br /> văn nghệ dân gian, các phong di sản độc đáo khác như các nghệ dân gian của Gia Lai<br /> tục tập quán truyền thống; tôn lễ hội truyền thống liên quan cũng có thể tạo ra những tài<br /> giáo; ẩm thực... đến vòng đời và nông nghiệp, sản trí tuệ địa phương. Có thể<br /> câu đố, dân ca, truyện cổ, kể đến các loại hình văn hóa,<br /> Ở Gia Lai hiện có 3 loại<br /> múa... Nhiều lễ hội kể trên có văn nghệ dân gian như: Các<br /> hình văn hóa dân gian đã<br /> khả năng tạo ra cơ hội cho loại hình ca múa nhạc dân tộc<br /> được các cấp công nhận là di<br /> phát triển kinh tế nói chung (Múa Xoang, kể chuyện sử thi);<br /> sản văn hóa phi vật thể gồm:<br /> và du lịch nói riêng, như Lễ hội các làn điệu dân ca cổ, các điệu<br /> Không gian văn hóa cồng<br /> Hoa Dã quỳ Chư Đăng Ya, Lễ múa dân gian, múa cung đình,<br /> chiêng Tây Nguyên (Unesco<br /> hội Plơi Ơi, Lễ hội Chiến thắng các bản nhạc được chơi bằng<br /> công nhận là di sản văn hóa<br /> Ngọc Hồi - Đống Đa... Ngoài ra, các nhạc cụ truyền thống như<br /> phi vật thể của nhân loại năm<br /> nhiều lễ hội đi kèm với yếu tố đàn goong, đàn tơ-rưng,...<br /> 2005), Sử thi Bahnar (Bộ Văn<br /> hóa-Thể thao và Du lịch đưa tôn giáo, được tổ chức trong Về các TSTT địa phương<br /> vào danh mục di sản văn hóa thời gian dài cũng có khả năng gắn liền với tôn giáo, đây cũng<br />  KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ 51<br /> là nguồn có thể tạo ra nhiều sản: đây là việc quản lý tập phát huy giá trị của chính TSTT<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 06 NĂM 2019<br /> loại TSTT địa phương. Các cuộc trung được áp dụng đối với địa phương mà mình sở hữu.<br /> hành hương về Hương Sơn, di sản đã được xếp hạng. Tuy Mô hình này thường được áp<br /> Yên Tử, điện Hòn Chén, Núi nhiên, để tạo thuận lợi cho dụng cho các làng nghề, các<br /> Bà - Tây Ninh,... đều là những quá trình quản lý, các cơ quan đặc sản địa phương cũng như<br /> cuộc hành hương lớn, gắn liền này có thể thành lập nên các một số nhãn hiệu tập thể đã<br /> với một loại hình tôn giáo, tín ban quản lý di tích, di sản ở được đăng ký bảo hộ dưới<br /> ngưỡng nhất định là gợi ý cần các cấp độ khác nhau, như dạng đối tượng của quyền sở<br /> thiết để Gia Lai có thể phát ban quản lý di tích, di sản cấp hữu công nghiệp.<br /> triển loại hình tài sản trí tuệ tỉnh; cấp huyện hay cấp xã. Trên toàn quốc, nhiều<br /> này. Chính quyền địa phương Sau khi được thành lập, ban làng nghề đã được khai thác<br /> những nơi có các công trình quản lý di tích/di sản là cơ cho phát triển du lịch. Các sản<br /> tôn giáo đó đều có thể đề ra quan chịu trách nhiệm trong phẩm đặc trưng của làng nghề<br /> các chiến lược, chính sách để việc khai thác các giá trị của đều được khai thác một cách<br /> tạo ra những sản phẩm trí tuệ di tích/di sản. tập thể bởi chính các thành<br /> phù hợp phục vụ du khách, - Ủy ban nhân dân các viên của làng nghề. Một trong<br /> từ đó tạo công ăn việc làm và cấp: Ngoài các TST T địa những trường hợp điển hình<br /> phát triển kinh tế địa phương. là làng gốm Bát Tràng của Hà<br /> phương tồn tại dưới dạng là<br /> 4. Giải pháp bảo tồn và các di sản văn hóa vật thể và Nội. Các làng nghệ nổi tiếng ở<br /> phát triển tài sản trí tuệ địa phi vật thể thường được quản Gia Lai như dệt thổ cẩm làng<br /> phương tại Gia Lai lý, khai thác bởi ban quản lý di Nghe Lớn (thị trấn Kông Chro),<br /> Việc khai thác các tài sản/di tích, Ủy ban nhân dân Hợp tác xã (HTX) mây tre đan<br /> nguyên TSTT địa phương tại các cấp có thể tham gia vào ở 2 làng Hà Tiên, Nhang Lớn<br /> Gia Lai có thể được thực hiện (xã Đak Kơ Ning, huyện Kông<br /> quản lý và khai thác một số<br /> thông qua một trong ba mô Chro), làng nghề dệt thổ cẩm<br /> TSTT địa phương khác, nhất là<br /> hình: mô hình quản lý tập kết hợp với du lịch ở làng Đê<br /> trong việc đăng ký bảo hộ cho<br /> trung; mô hình khai thác tập Ktu (huyện Mang Yang) hay<br /> một số nhãn hiệu chứng nhận<br /> thể và mô hình xã hội hóa [8]. HTX sản xuất nhạc cụ dân tộc<br /> và chỉ dẫn địa lý. Sự tham gia<br /> ở làng Choét (phường Thắng<br /> 4.1. Mô hình quản lý tập này tạo điều kiện thuận lợi cho<br /> Lợi , TP. Pleiku)... có thể xây<br /> trung việc khai thác, quản lý, bảo tồn<br /> dựng và bảo hộ nhãn hiệu<br /> Mô hình quản lý tập trung cũng như phát huy giá trị của<br /> chứng nhận, nhãn hiệu tập thể<br /> được áp dụng tại nhiều địa TSTT địa phương nhờ vào khả<br /> và nhãn hiệu thông thường để<br /> phương của Việt Nam đối năng kết hợp với các cơ quan<br /> phát triển tốt mô hình này. Mô<br /> với việc khai thác TSTT địa nhà nước có liên quan khác<br /> hình khai thác tập thể TSTT địa<br /> phương cho phát triển kinh để thực hiện các công việc đó.<br /> phương cho phát triển du lịch<br /> tế nói chung và cho phát triển 4.2. Mô hình khai thác là sẽ huy động được trí tuệ và<br /> du lịch nói riêng. Theo mô hình tập thể công sức của tập thể vào khai<br /> này, một cơ quan nhà nước sẽ Đây là mô hình thứ hai có thác, bảo tồn và phát huy giá<br /> được giao trách nhiệm quản thể sử dụng để khai thác các trị của TSTT địa phương cho<br /> lý, khai thác, bảo tồn và phát TSTT địa phương để phát triển phát triển kinh tế nói chung<br /> huy giá trị của các TSTT địa du lịch. Theo mô hình này, tập và cho phát triển du lịch nói<br /> phương. Cơ quan nhà nước thể các chủ sở hữu TSTT địa riêng. Tuy vậy, cần lưu ý mô<br /> này có thể là: phương là chủ thể đứng ra hình này dễ dẫn đến xung đột<br /> - Ban quản lý di tích/di quản lý, khai thác, bảo tồn và về quyền lợi giữa các thành<br /> 52 KHOA HOÏC QUAÛN LYÙ<br /> viên trong tập thể khai thác tạo ra hay nắm loại tài sản này tuệ địa phương sẽ được tiến<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TSTT địa phương. nhằm sử dụng một cách hiệu hành sâu rộng hơn nhằm<br /> 4.3. Mô hình xã hội hóa quả nhất vào công cuộc phát góp phần mang lại những tác<br /> triển đất nước. động tích cực đối với sự phát<br /> Xã hội hóa phát triển du<br /> Nhìn chung, hoạt động triển kinh tế - xã hội của địa<br /> lịch là một chủ trương, chính<br /> quản lý nhà nước về SHTT phương, tạo ra giá trị gia tăng<br /> sách lớn của Việt Nam trong<br /> nói chung và việc tạo lập, cho các sản phẩm, dịch vụ, du<br /> việc kêu gọi và thu hút mọi<br /> bảo hộ, phát triển tài sản trí lịch, nâng cao thu nhập của<br /> nguồn lực cho phát triển du<br /> tuệ, nhất là tài sản trí tuệ địa doanh nghiệp và người dân<br /> lịch. Cụ thể hóa định hướng<br /> phương trên địa bàn tỉnh Gia Gia Lai./.<br /> này, Quy hoạch tổng thể phát<br /> triển du lịch Việt Nam đến năm Lai những năm gần đây được<br /> 2020, tầm nhìn đến năm 2030 duy trì ổn định và có những TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> xác định rõ chính sách xã hội bước chuyển biến tích cực. Sở 1. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du<br /> lịch - Tổng cục Du lịch (2013), Quy<br /> hóa du lịch bao gồm hai nội Khoa học và Công nghệ Gia hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt<br /> dung quan trọng: Lai đã phối hợp với Cục SHTT Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm<br /> 2030, Hà Nội.<br /> - Khuyến khích các thành và các địa phương trong tỉnh<br /> 2. Luật Sở hữu trí tuệ ngày<br /> phần kinh tế tham gia hoạt thực hiện nhiều biện pháp 29/11/2005 và Luật sửa đổi, bổ sung<br /> <br /> động du lịch dưới các hình nhằm thực hiện các mục tiêu một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ<br /> ngày 19/6/2009.<br /> thức như: Góp vốn cổ phần với phát triển trong lĩnh vực này 3. Lev B. (2001), Intangibles,<br /> doanh nghiệp nhà nước, hình và đã đạt được nhiều kết quả Brook ings Institution Press,<br /> Washington.<br /> thành công ty du lịch dựa trên đáng ghi nhận. Việc đưa vào<br /> 4. Lê Ngọc Lâm, Lê Thị Thu Hà<br /> sở hữu hỗn hợp nhà nước và sử dụng Thư viện số trực tuyến (2016), Đăng ký và khai thác tài sản trí<br /> tư nhân hoạt động kinh doanh về sở hữu công nghiệp trên tuệ địa phương trong phát triển du<br /> lịch ở Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu<br /> theo đúng pháp luật. website của Cục SHTT đã tạo và Phát triển, số 3 (129) . 2016<br /> - Khuyến khích thực hiện điều kiện thuận lợi cho các 5. Lê Thị Thu Hà (2016), Phát<br /> <br /> xã hội hóa đầu tư, bảo vệ, tôn cán bộ của Sở tư vấn chính xác triển du lịch trên cơ sở khai thác tài<br /> sản trí tuệ địa phương ở Việt Nam, Đề<br /> tạo di tích, thắng cảnh; bảo hơn và hoạt động tư vấn, xác tài NCKH cấp Bộ.<br /> tồn và phục dựng các lễ hội, lập và bảo vệ quyền SHTT đã 6. Lê Thị Thu Hà, Phạm Văn<br /> <br /> hoạt động văn hóa dân gian, phần nào đáp ứng được nhu Chiến (2016), Tác động của tài sản trí<br /> tuệ địa phương đến sự hài lòng của du<br /> các làng nghề phục vụ phát cầu của các tổ chức, doanh khách tại Việt Nam, tạp chí Kinh tế đối<br /> <br /> triển du lịch [1]. nghiệp, hộ kinh doanh cá thể ngoại, số tháng 5/2016.<br /> 7. Trần Lê Hồng, Một số vấn đề<br /> 5. Kết luận trên địa bàn tỉnh.<br /> về tài sản trí tuệ nhìn từ góc độ khoa<br /> <br /> Tài sản trí tuệ là một Tỉnh Gia Lai cũng đã triển học pháp lý và vấn đề hoàn thiện pháp<br /> luật Việt Nam, https://thegioiluat.vn/<br /> phạm trù rộng và ngày càng khai nhiều hoạt động để đưa bai-viet-hoc-thuat/mot-so-van-de-<br /> <br /> phát triển mạnh, nhất là ý SHTT đến gần người dân, các ve-tai-san-tri-tue-nhin-tu-goc-do-<br /> khoa-hoc-phap-ly-va-van-de-hoan-<br /> nghĩa của nó trong phát triển doanh nghiệp; thực hiện xã thien-phap-luat-viet-nam-6313<br /> <br /> kinh tế - xã hội của mỗi nước hội hóa công tác đầu tư cho 8. UBND tỉnh Gia Lai, Quy<br /> <br /> ngày càng tăng. Nhiều nghiên bảo hộ và phát triển tài sản trí hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh<br /> Gia Lai đến năm 2020, tầm nhìn đến<br /> cứu gần đây đã đề xuất trực tuệ, cũng như nâng cao nhận năm 2030, Gia Lai, 2015.<br /> <br /> tiếp về sự phát triển của loại thức của người dân về đổi mới 9. Viện Nghiên cứu phát triển<br /> sáng tạo và sở hữu trí tuệ. du lịch (2013), Giải pháp phát triển<br /> tài sản này[2]. Điều này đòi hỏi thương hiệu du lịch Việt Nam, Đề tài<br /> một sự tiếp cận mới đối với tài Hy vọng trong thời gian nghiên cứu khoa học cấp Bộ năm<br /> 2013, tr. 57.<br /> sản trí tuệ để ngày càng đảm tới, công tác quản lý nhà nước<br /> bảo tốt hơn lợi ích cho người về tài sản trí tuệ và tài sản trí<br />