Tập 3 - Đất, phân bón

Chia sẻ: Le Thuy Duong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:414

Thêm vào BST

Báo xấu

495
lượt xem 218
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tập 3 - Đất, phân bón được biên soạn nhằm hệ thống, giới thiệu những thành tựu khoa học công nghệ nông nghiệp và phát triển nông thôn trong 20 năm đổi mới và phương hướng nghiên cứu ứng dụng đến năm 2010, tầm nhìn đến năm 2020 về đất và phân bón.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tập 3 - Đất, phân bón

khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n 20 n¨m ®æi míi TËp 3 §Êt - Ph©n bãn 1
Héi ®ång chØ §¹O BI£N SO¹N 1. PGS. TS. Bïi B¸ Bæng Chñ tÞch 2. PGS. TS. NguyÔn V¨n Bé Uû viªn 3. PGS. TS. Vò N¨ng Dòng Uû viªn Ban Biªn so¹n 1. PGS. TS. Vò N¨ng Dòng Tr−ëng ban 2. GS. TS. §ç ¸nh Uû viªn 3. KS. Chu Hoμi H¹nh Uû viªn 4. TS. Bïi Huy HiÒn Uû viªn 5. PGS. TS. NguyÔn Khang Uû viªn 6. PGS. TS. Ng« §×nh QuÕ Uû viªn 7. TS. NguyÔn V¨n Toμn Uû viªn 2
Bé N«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n 20 n¨m ®æi míi TËp 3 §Êt - Ph©n bãn Nhμ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia Hμ Néi - 2005 3
4
Lêi nhμ xuÊt b¶n §¹i héi VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (n¨m 1986) ®· ®Ò ra nh÷ng quan ®iÓm, chñ tr−¬ng, gi¶i ph¸p lín thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn ®Êt n−íc ta. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, qu¸ tr×nh ®æi míi trong n«ng nghiÖp ViÖt Nam diÔn ra t−¬ng ®èi sím. Dùa trªn c¬ së nghiªn cøu, tæng kÕt s¸ng kiÕn cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng, ngµy 13-1-1981, Ban BÝ th− Trung −¬ng §¶ng ®· ban hµnh ChØ thÞ 100-CT/TW vÒ c«ng t¸c kho¸n trong n«ng nghiÖp. TiÕp ®ã, th¸ng 4-1988, Bé ChÝnh trÞ ®· ra NghÞ quyÕt 10 vÒ ®æi míi qu¶n lý kinh tÕ n«ng nghiÖp. H¬n 20 n¨m qua, n«ng nghiÖp n−íc ta ®· cã b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, cã sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh theo h−íng hiÖn ®¹i, tõng b−íc chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ g¾n víi ph¸t triÓn bÒn v÷ng. N«ng nghiÖp ViÖt Nam ®· gi¶i quyÕt ®−îc mét c¸ch c¬ b¶n vÊn ®Ò l−¬ng thùc vµ xuÊt khÈu g¹o ®øng hµng thø hai trªn thÕ giíi; gãp phÇn quan träng trong c«ng cuéc xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm tµi nguyªn, quan t©m cã hiÖu qu¶ h¬n vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr−êng... N«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam ®· cã sù thay ®æi to lín, s©u s¾c vµ ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu quan träng, ®ã lµ nhê cã ®−êng lèi ®æi míi do §¶ng ta khëi x−íng vµ l·nh ®¹o, sù nç lùc vµ s¸ng t¹o cña toµn ngµnh n«ng nghiÖp, cña hµng triÖu hé n«ng d©n vµ sù ®ãng gãp cña ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp trong nghiªn cøu, tiÕp thu, truyÒn b¸ vµ øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tuy vËy, xÐt vÒ tæng thÓ, n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶ n«ng nghiÖp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ n«ng s¶n cßn thÊp, ®êi sèng cña n«ng d©n tuy ®−îc c¶i thiÖn nh−ng vÉn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. ViÖc øng dông tiÕn bé khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt cßn chËm; tr×nh ®é khoa häc, c«ng nghÖ cña s¶n xuÊt cã mÆt cßn l¹c hËu. Trong nh÷ng n¨m tíi, §¶ng ta cho r»ng khoa häc, c«ng nghÖ lµ kh©u ®ét ph¸ quan träng nhÊt ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ kinh tÕ n«ng th«n. §Ó t¹o ra nÒn n«ng nghiÖp hµng ho¸ lín vµ thùc hiÖn tõng b−íc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, §¹i héi IX cña §¶ng ®· chØ râ, cÇn tËp trung søc ®Ó t¨ng n¨ng suÊt s¶n phÈm g¾n víi t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch canh t¸c; võa tiÕp tôc b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc quèc gia võa ®a d¹ng ho¸ vµ chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, vËt nu«i ®Ó lµm t¨ng gi¸ trÞ thu ®−îc trªn mét hecta ®Êt n«ng, l©m nghiÖp, ®¸p øng tèt c¸c nhu cÇu trong n−íc vµ xuÊt khÈu. CÇn ®iÒu chØnh quy ho¹ch, hoµn thiÖn vµ n©ng cÊp hÖ thèng thuû lîi; chó träng ®iÖn khÝ ho¸, c¬ giíi ho¸ ë n«ng th«n, ¸p dông nhanh c¸c tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, thu ho¹ch, b¶o qu¶n, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm n«ng, l©m, ng− nghiÖp, ®Æc biÖt lµ vÒ kh©u gièng vµ ¸p dông c«ng nghÖ, sinh häc; n©ng cao chÊt l−îng n«ng s¶n, tiÕn dÇn tíi mét nÒn n«ng nghiÖp an toµn theo tiªu chuÈn quèc tÕ. X©y dùng mét sè khu n«ng nghiÖp cã c«ng nghÖ cao ®Ó cã s¶n phÈm chÊt l−îng cao vµ còng ®Ó lµm mÉu nh©n réng ra ®¹i trµ. Ph¸t huy lîi thÕ vÒ thuû s¶n t¹o thµnh ngµnh kinh tÕ mòi nhän v−¬n lªn hµng ®Çu trong khu vùc. B¶o vÖ vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn rõng, n©ng cao ®é che phñ cña rõng, n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm rõng... Nh»m hÖ thèng, giíi thiÖu nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng 5
th«n trong 20 n¨m ®æi míi, vµ ph−¬ng h−íng nghiªn cøu øng dông ®Õn n¨m 2010, tÇm nh×n 2020, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia phèi hîp víi Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n tæ chøc biªn so¹n vµ xuÊt b¶n bé s¸ch: Khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n 20 n¨m ®æi míi, gåm 7 tËp: TËp 1: Trång trät - B¶o vÖ thùc vËt TËp 2: Ch¨n nu«i - Thó y TËp 3: §Êt - Ph©n bãn TËp 4: C¬ ®iÖn n«ng nghiÖp vµ C«ng nghÖ sau thu ho¹ch TËp 5: L©m nghiÖp TËp 6: Thuû lîi TËp 7: Kinh tÕ - ChÝnh s¸ch n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n Nhµ xuÊt b¶n xin giíi thiÖu TËp 3: §Êt - Ph©n bãn cña bé s¸ch víi b¹n ®äc. Th¸ng 5 n¨m 2005 nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia 6
Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu 11 PhÇn thø nhÊt Ph©n lo¹i ®Êt, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, tÝnh chÊt lý, ho¸ häc, sö dông vμ c¶i t¹o ®Êt 13 - KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®Êt-ph©n bãn trong 20 n¨m ®æi míi PGS. TS. Vò N¨ng Dòng 15 - Nh÷ng kÕt qu¶ chÝnh vÒ nghiªn cøu ®Êt ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi Hå Quang §øc 26 - KÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông mét sè hÖ ph©n lo¹i ®Êt trªn thÕ giíi ë ViÖt Nam TrÇn Minh TiÕn Hå Quang §øc Tr−¬ng Xu©n C−êng Bïi T©n Yªn 34 - Nh÷ng thµnh tùu trong ®iÒu tra, chØnh lý b¶n ®å ®Êt cÊp tØnh vµ ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long TS. NguyÔn V¨n Nh©n 47 - Mét sè ®Æc ®iÓm chÝnh vÒ vi h×nh th¸i ®Êt cña mét sè lo¹i ®Êt miÒn B¾c ViÖt Nam Hå Quang §øc Tr−¬ng Xu©n C−êng NguyÔn Quang H¶i Hoµng Träng Quý 59 - KÕt qu¶ nghiªn cøu ph©n lo¹i vµ lËp b¶n ®å ®Êt ph¸t triÓn trªn s¶n phÈm phong ho¸ cña ®¸ bazan T©y Nguyªn theo ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng FAO-UNESCO-WRB TS. NguyÔn V¨n Toµn ThS. TrÇn MËu T©n ThS. §ç §×nh §µi ThS. Vò Xu©n Thanh ThS. NguyÔn Vâ Kiªn 70 7
- KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Êt rõng th«ng ba l¸ (Pinus Kesiya) vµ ¶nh h−ëng cña rõng th«ng ba l¸ ®Õn ®é ph× ®Êt ë L©m §ång PGS. TS. Ng« §×nh QuÕ 89 - Nghiªn cøu ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng duyªn h¶i miÒn Trung TS. NguyÔn Vâ Linh 98 - ¶nh h−ëng cña canh t¸c n−¬ng rÉy ®Õn ®é ph× ®Êt ë vïng nói phÝa b¾c ViÖt Nam-tr−êng hîp nghiªn cøu ë Ba BÓ - B¾c K¹n §ç ThÞ Lan NguyÔn Ngäc N«ng 125 - ¶nh h−ëng cña mét sè lo¹i h×nh canh t¸c vµ chÕ ®é bãn ph©n ®Õn tÝnh chÊt lý, ho¸ häc ®Êt bazan T©y Nguyªn TS. T«n N÷ TuÊn Nam 139 - §Êt ®åi nói ViÖt Nam - HiÖn tr¹ng vµ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn c¸c c©y trång l©u n¨m vµ c©y ®Æc s¶n TS. NguyÔn V¨n Toµn 153 - VÊn ®Ò an ninh l−¬ng thùc vµ sö dông hîp lý quü ®Êt lóa ë ViÖt Nam ThS. §ç §×nh §µi ThS. NguyÔn ThÞ Hµ ThS. Vò Xu©n Thanh 167 - KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ®Êt c¸t ven biÓn vµ ®Ò xuÊt chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång ®Õn n¨m 2010 ThS. NguyÔn TuÊn Anh 188 - C¬ së khoa häc ®Þnh h−íng n«ng nghiÖp ViÖt Nam n¨m 2010 vµ tÇm nh×n 2020 PGS. TS. Vò N¨ng Dòng TS. NguyÔn Vâ Linh 202 - Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng PGS. TS. §µo Ch©u Thu 222 PhÇn thø hai Ph©n bãn vμ dinh d−ìng c©y trång 243 - KÕt qu¶ nghiªn cøu dinh d−ìng c©y trång, sö dông cã hiÖu qu¶ ph©n bãn trong thêi kú ®æi míi vµ kÕ ho¹ch ho¹t ®éng giai ®o¹n 2006-2010 TS. Bïi Huy HiÒn 245 - Nghiªn cøu øng dông vi sinh vËt lµm ph©n bãn TS. Ph¹m V¨n To¶n 267 - HiÖu lùc cña ®¹m ë n¨m thø 14 ®èi víi s¾n trong tæ hîp ph©n kho¸ng NPK bãn liªn tôc trªn ®Êt x¸m b¹c mµu Acrisol t¹i Th¸i Nguyªn PGS. TS. NguyÔn ThÕ §Æng 280 8
- Bãn ph©n c©n ®èi cho cµ phª vèi kinh doanh ë §¨k L¨k TS. Tr×nh C«ng T− 289 - LiÒu l−îng NPK thÝch hîp cho cµ phª chÌ Catimor trång trªn ®Êt ®á bazan vïng Bu«n Ma Thuét T«n N÷ TuÊn Nam NguyÔn V¨n Hoµ 302 - KÕt qu¶ nghiªn cøu n¨ng cao hiÖu qu¶ ph©n bãn cho lóa cao s¶n ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long TS. Ph¹m SÜ T©n 315 - Sö dông ph©n bãn phï hîp víi mét sè lo¹i ®Êt vµ c©y trång chÝnh ë vïng §«ng Nam Bé vµ ®ång b»ng s«ng Cöu Long TS. NguyÔn §¨ng NghÜa 328 PhÇn thø ba M«i tr−êng ®Êt – n−íc – xãi mßn vμ tho¸i ho¸ ®Êt 347 - Nghiªn cøu m«i tr−êng ®Êt ViÖt Nam TS. Ph¹m Quang Hµ 349 - Vai trß cña s¶n xuÊt lóa g¹o ®èi víi an ninh l−¬ng thùc vµ c¶i thiÖn tµi nguyªn m«i tr−êng ë miÒn nói phÝa b¾c ViÖt Nam TS. Lª Quèc Doanh ThS. Hµ §×nh TuÊn 356 - Qu¶n lý, b¶o vÖ ®Êt dèc trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng ®Ó s¶n xuÊt n«ng nghiÖp bÒn v÷ng NguyÔn V¨n ThiÕt TrÇn §øc Toµn Ph¹m Quang Hµ 369 - Sù tho¸i ho¸ chÊt l−îng ®Êt do trång chÌ l©u n¨m TS. §Æng V¨n Minh 378 - øng dông ¶nh viÔn th¸m cho nghiªn cøu biÕn ®éng sö dông ®Êt vµ ®éng th¸i tho¸i ho¸ ®Êt vïng trung du ®åi nói miÒn B¾c ViÖt Nam Mai V¨n TrÞnh 394 - X¸c ®Þnh c¬ së d÷ liÖu mét sè kim lo¹i nÆng ®éc h¹i trong ®Êt t¹i mét sè vïng B¾c Trung Bé vµ miÒn B¾c ViÖt Nam Ph¹m Quang Hµ Hµ M¹nh Th¾ng Bïi T©n Yªn Nghiªm Thu HiÒn Gillian Cozens Mike McLaughlin Bernie Zarcinas Bïi C¸ch TuyÕn Vâ Phóc CÈm Hång 403 9
10
Lêi nãi ®Çu Trong 20 n¨m qua, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín. §ã lµ nhê ®−êng lèi ®æi míi cña §¶ng vµ Nhµ n−íc, sù ®ãng gãp cña ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp, trong ®ã cã lÜnh vùc ®Êt, ph©n bãn; sù nç lùc vµ s¸ng t¹o v−ît bËc cña hµng triÖu hé n«ng d©n trong tiÕp thu vµ øng dông c¸c tiÕn bé kü thuËt, gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i. §Ó ®−a nhanh tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, gãp phÇn ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp nãi riªng vµ kinh tÕ-x· héi nãi chung theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n, x©y dùng mét nÒn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng, nh©n dÞp tæng kÕt 20 n¨m ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ ngµnh n«ng nghiÖp (1985-2005), Ban §Êt, Ph©n bãn vµ HÖ thèng n«ng nghiÖp biªn so¹n ®Ó xuÊt b¶n TËp 3: §Êt - Ph©n bãn trong bé s¸ch Khoa häc c«ng nghÖ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n 20 n¨m ®æi míi. Cuèn s¸ch tËp hîp c¸c kÕt qu¶ chÝnh nghiªn cøu vÒ ®Êt, ph©n bãn, m«i tr−êng trong 20 n¨m do c¸c c¬ quan nghiªn cøu thuéc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n, c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c bé, ngµnh cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy thùc hiÖn. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, mong nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn ®ãng gãp cña ®«ng ®¶o b¹n ®äc ®Ó s¸ch xuÊt b¶n cã chÊt l−îng tèt h¬n. Ban §Êt, Ph©n bãn vµ HÖ thèng n«ng nghiÖp, Héi ®ång Khoa häc C«ng nghÖ Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n tr©n träng c¶m ¬n c¸c c¬ quan nghiªn cøu, c¸c céng t¸c viªn vµ Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia trong viÖc tham gia viÕt bµi vµ biªn tËp xuÊt b¶n cuèn s¸ch nµy. Hµ Néi, th¸ng 5 n¨m 2005 PGS. TS. Vò N¨ng Dòng Tr−ëng Ban ®Êt, Ph©n bãn vµ HÖ thèng n«ng nghiÖp ViÖn tr−ëng ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ n«ng nghiÖp 11
12
PhÇn thø nhÊt Ph©n lo¹i ®Êt, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, tÝnh chÊt lý, ho¸ häc, sö dông vμ c¶i t¹o ®Êt 13
14
KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®Êt - ph©n bãn trong hai m−¬i n¨m ®æi míi PGS. TS. Vò N¨ng Dòng1 Trong h¬n 20 n¨m qua, n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu to lín, t¹o tiÒn ®Ò cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. S¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc theo h−íng chuyÓn dÞch tõ s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc sang s¶n xuÊt hµng ho¸, b−íc ®Çu t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh do chøa ®ùng hµm l−îng chÊt x¸m cao. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®−îc lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè trong ®ã cã ®ãng gãp cña ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ thuéc lÜnh vùc ®Êt, ph©n bãn. D−íi ®©y xin tr×nh bµy mét sè thµnh tùu cña lÜnh vùc nghiªn cøu nµy vµ ®Þnh h−íng nghiªn cøu trong giai ®o¹n 2006-2010. 1. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®Êt, ph©n bãn 20 n¨m qua 1.1. §iÒu tra c¬ b¶n vÒ ®Êt nh»m cung cÊp luËn cø khoa häc cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x∙ héi a. §iÒu tra n¾m v÷ng sè l−îng, chÊt l−îng ®Êt ë c¸c vïng, tØnh - Mét trong nh÷ng thµnh tùu næi bËt vÒ khoa häc c«ng nghÖ trong nghiªn cøu c¬ b¶n mµ lÜnh vùc ®Êt ®· ®¹t ®−îc trong 20 n¨m ®æi míi lµ ®· tiÕp thu vµ øng dông thµnh c«ng ph©n lo¹i ®Êt theo ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng FAO-UNESCO-WRB, ®· triÓn khai phóc tra, chØnh lý b¶n ®å ®Êt tØ lÖ 1/50.000-1/100.000 cho mét sè tØnh, thµnh trong c¶ n−íc. Ph−¬ng ph¸p nãi trªn kh«ng chØ ¸p dông cho viÖc x©y dùng b¶n ®å tØ lÖ trung b×nh mµ cßn ¸p dông trong x©y dùng b¶n ®å ®Êt tØ lÖ lín 1/25.000 cho mét sè dù ¸n quèc tÕ vÒ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n nh− dù ¸n ph¸t triÓn n«ng th«n Nam §µn, dù ¸n b¾c s«ng §uèng, dù ¸n Serepok, dù ¸n ®a môc tiªu Easoup, v.v. gãp phÇn n©ng cao chÊt l−îng cña c¸c dù ¸n quèc tÕ. KÕt qu¶ cña nghiªn cøu nµy ®· t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt míi cña ViÖt Nam theo ®Þnh l−îng, tiÕp cËn ®−îc c¸c hÖ thèng ph©n lo¹i ®Êt quèc tÕ. Song song víi viÖc øng dông ph©n lo¹i ®Þnh l−îng theo FAO-UNESCO-WRB, ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai theo ®Þnh l−îng cña FAO còng ®· ®−îc ¸p dông thay v× c¸c ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng mang tÝnh ®Þnh tÝnh. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt trªn quan ®iÓm sinh th¸i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®· x¸c ®Þnh ®−îc møc ®é thÝch hîp cña ®Êt ®ai ®èi víi c©y trång hoÆc hÖ thèng c©y trång, ________________ 1. ViÖn tr−ëng ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp. Tr−ëng Ban §Êt, Ph©n bãn vµ HÖ thèng n«ng nghiÖp. 15
vËt nu«i; x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng lîi thÕ vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ-x· héi ë ph¹m vi tõng vïng. Tõ ®ã ®Ò xuÊt ®Þnh h−íng cho viÖc lùa chän c¸c hÖ thèng sö dông ®Êt bÒn v÷ng ®Ó ph¸t triÓn, ®¸p øng ®−îc c¸c tiªu chÝ bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr−êng. §¸nh gi¸ ®Êt ®ai còng ®· ®−îc ¸p dông ë nhiÒu tØnh, ®¸nh gi¸ lîi thÕ cña c¸c vïng chuyªn canh s¶n xuÊt n«ng s¶n hµng ho¸ nh− vïng cµ phª T©y Nguyªn, vïng cao su, ®iÒu... KÕt qu¶ cña ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ thÝch nghi ®Êt lóa phôc vô chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång (n¨m 2002 - 2003) t¹i 4 vïng: ®ång b»ng s«ng Hång; ®ång b»ng s«ng Cöu Long; duyªn h¶i Nam Trung Bé vµ duyªn h¶i B¾c Trung Bé cho thÊy, trong sè 3.425,7 ngh×n ha ®ang canh t¸c lóa cã 80-82% diÖn tÝch canh t¸c lóa æn ®Þnh, thÝch hîp cho s¶n xuÊt 2-3 vô/n¨m. DiÖn tÝch s¶n xuÊt kh«ng æn ®Þnh kho¶ng 520-590 ngh×n ha, trong ®ã cã 300-350 ngh×n ha ph©n bè ë ®Þa h×nh cao, vµn cao, th−êng thiÕu n−íc trong vô xu©n. Vµ 220-240 ngh×n ha ph©n bè ë ®Þa h×nh tròng, bÞ ngËp óng trong mïa m−a, hoÆc bÞ nhiÔm mÆn, nhiÔm phÌn nªn n¨ng suÊt lóa th−êng thÊp, bÊp bªnh. Nh÷ng diÖn tÝch nµy vÒ l©u dµi cÇn ®−îc chuyÓn ®æi sang gieo trång c¸c lo¹i c©y trång kh¸c cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao h¬n hoÆc chuyÓn sang ph−¬ng thøc canh t¸c kÕt hîp gi÷a nu«i trång thuû s¶n víi trång lóa. Theo tÝnh to¸n, ®Ó ®¶m b¶o an ninh l−¬ng thùc vµ cã d− thõa xuÊt khÈu mçi n¨m 3, 5-4 triÖu tÊn chØ cÇn duy tr× s¶n xuÊt æn ®Þnh 3,8 triÖu ha s¶n xuÊt lóa 2 vô. Víi cµ phª, nghiªn cøu còng chØ ra trong sè 438 ngh×n ha cµ phª ë T©y Nguyªn th× chØ cã 350 ngh×n ha ®Êt rÊt thÝch hîp vµ thÝch hîp, ®−îc coi lµ cã lîi thÕ c¹nh tranh cao trong xuÊt khÈu. §©y lµ c¬ së khoa häc cho viÖc chuyÓn ®æi nh÷ng diÖn tÝch trång lóa, cµ phª kÐm hiÖu qu¶ sang canh t¸c c©y trång kh¸c cã hiÖu qu¶ h¬n. C«ng t¸c ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai l©m nghiÖp còng ®−îc thùc hiÖn trong ph¹m vi toµn quèc trªn c¬ së thùc hiÖn ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc “§¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt ®Êt l©m nghiÖp vµ hoµn thiÖn ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra lËp ®Þa trong ch−¬ng tr×nh cÊp nhµ n−íc (1991-1996) lµm c¬ së cho viÖc phôc håi, ph¸t triÓn rõng ë mçi vïng”. KÕt qu¶ ®· ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng s¶n xuÊt liªn quan ®Õn rõng tù nhiªn, rõng trång vµ ®Êt trèng ®åi nói träc ë 8 vïng kinh tÕ l©m nghiÖp: T©y B¾c, §«ng B¾c, Vïng trung t©m, Duyªn h¶i miÒn Trung, B¾c Trung Bé, T©y Nguyªn, §«ng Nam Bé vµ §ång b»ng s«ng Cöu Long. Ngoµi ra, ®· ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é thÝch hîp cña c¸c c©y trång l©m nghiÖp chÝnh nh− keo, th«ng, b¹ch ®µn... phôc vô bè trÝ sö dông ®Êt l©m nghiÖp vµ th©m canh rõng trång. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi nãi trªn ®· gãp phÇn bæ sung, hoµn thiÖn quy tr×nh x©y dùng b¶n ®å lËp ®Þa, ®· ®−îc ¸p dông cho nhiÒu dù ¸n quèc tÕ còng nh− ë n−íc ta trong trång rõng. - KÕt qu¶ ®iÒu tra c¬ b¶n vÒ ®Êt ®· gãp phÇn rÊt lín vµo viÖc khai hoang, më réng ®Êt n«ng nghiÖp g¾n víi ph©n bè l¹i d©n c− trªn ®Þa bµn c¶ n−íc. Trong 18 n¨m, tõ 1985 ®Õn n¨m 2003, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp t¨ng thªm 2.589,6 ngh×n ha, b×nh qu©n mçi n¨m t¨ng 143,9 ngh×n ha. §©y lµ thêi kú më réng vµ t¨ng diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lín nhÊt trong lÞch sö n−íc ta, ®−a diÖn tÝch canh t¸c n«ng nghiÖp tõ 6.942,2 ngh×n ha (n¨m 1985) lªn 9.531,8 ngh×n ha (n¨m 2003). Trong ®ã thêi kú 1995-2000 më réng nhiÒu nhÊt víi 1.351,6 ngh×n ha, chiÕm h¬n 50% diÖn tÝch më réng trong 18 n¨m, mçi n¨m t¨ng 270,3 ngh×n ha. - Sù gia t¨ng ®Êt n«ng nghiÖp chñ yÕu cho ph¸t triÓn c©y l©u n¨m, h×nh thµnh c¸c vïng chuyªn canh cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu, n¨m 1985 chØ cã 805 ngh×n ha, t¨ng lªn 2.314 ngh×n ha (n¨m 2003), t¨ng 1.509 ngh×n ha, mçi n¨m t¨ng 83,8 ngh×n ha. Trong ®ã giai ®o¹n (1995-2000) t¨ng 16
lín nhÊt víi 764 ngh×n ha, mçi n¨m t¨ng 152,8 ngh×n ha, c¸c giai ®o¹n tr−íc 1995 vµ sau n¨m 2000, tèc ®é gia t¨ng thÊp h¬n. So víi c©y l©u n¨m, diÖn tÝch c©y hµng n¨m t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, tõ 5.616 ngh×n ha (n¨m 1985) lªn cao nhÊt 6.130 ngh×n ha (n¨m 2000), t¨ng 514 ngh×n ha, hiÖn nay ®ang cã xu h−íng gi¶m do chuyÓn ®æi sang trång c©y l©u n¨m. Theo tÝnh to¸n (Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu më réng 1,5 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp, 1986-2000, ViÖn Quy ho¹ch vµ ThiÕt kÕ N«ng nghiÖp), kh¶ n¨ng më réng ®Êt n«ng nghiÖp ë n−íc ta kh«ng nhiÒu víi kho¶ng 1,1 triÖu ha ®Êt cho canh t¸c n«ng nghiÖp vµ 586 ngh×n ha n«ng-l©m kÕt hîp tõ quü ®Êt trèng ®åi träc. Nh− vËy, quü ®Êt n«ng nghiÖp sÏ æn ®Þnh kho¶ng 11 triÖu ha vµo n¨m 2010. Trong ®iÒu kiÖn Êy, con ®−êng duy nhÊt ®óng trong ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ë nuíc ta lµ ph¶i ®Çu t− th©m canh theo chiÒu s©u g¾n víi chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång phï hîp. B¶ng 1. Thèng kª ®Êt n«ng nghiÖp tõ n¨m 1985 - 2003 §¬n vÞ: 1000ha Lo¹i ®Êt 1985 1990 1995 2000 2003 §Êt n«ng nghiÖp 6.942 6.993 7.994 9.345 9.532 Tû lÖ so víi ®Êt tù nhiªn (%) 21,0 21,25 24,30 28,40 28,94 - §Êt c©y hµng n¨m 5.616 5.339 5.624 6.130 5.958 + §Êt lóa 4.297 4.109 4.114 4.268 4.022 . Lóa 2 vô 2.081 2.358 2.762 3.147 . Lóa 1 vô 2.124 1.751 1.352 1.121 + §Êt c©y hµng n¨m kh¸c 1.319 1.230 1.510 1.862 1.283 - §Êt c©y l©u n¨m 805 1.045 1.418 2.182 2.314 - §Êt kh¸c 522 609 556 1.034 1.259 Trong ®ã: Nu«i trång thuû s¶n - - - 368 595 Nguån: Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng - Do ®Êt ®ai lu«n chÞu sù t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ canh t¸c, ®Æc biÖt lµ do sù ®Çu t− hoµn thiÖn hÖ thèng thuû lîi, hÖ thèng ®ª bao ng¨n mÆn, qu¸ tr×nh c¶i t¹o ®Êt phÌn, v.v. nªn ranh giíi c¸c lo¹i ®Êt thay ®æi, sè l−îng còng nh− chÊt l−îng ®Êt cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ cÇn thiÕt ph¶i phóc tra, chØnh lý b¶n ®å ®Êt gióp cho bè trÝ c©y trång hîp lý h¬n. Trong 3 n¨m 2003- 2005, mét ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu vÒ ®iÒu tra, chØnh lý b¶n ®å ®Êt cÊp tØnh ®· ®−îc thùc hiÖn. §Õn nay ®· cã 49 tØnh, thµnh trong sè 64 tØnh, thµnh c¶ n−íc cã b¶n ®å ®Êt víi c¸c tØ lÖ kh¸c nhau tuú quy m« diÖn tÝch: tØ lÖ 1/50.000 víi tØnh cã diÖn tÝch nhá h¬n 400 ngh×n ha vµ 1/100.000 víi nh÷ng tØnh trªn 400 ngh×n ha. C¸c b¶n ®å nµy ®Òu ®· ®−îc sè ho¸, biªn tËp vµ l−u tr÷ trong m«i tr−êng th«ng tin ®Þa lý (GIS). Nghiªn cøu vÒ øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong qu¶n lý, sö dông tµi nguyªn ®Êt còng ®· ®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së thùc hiÖn ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc “Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó h×nh thµnh hÖ thèng th«ng tin hiÖn ®¹i phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n” m· sè KC 07-03. KÕt qu¶ cña c¸c ch−¬ng tr×nh, ®Ò tµi nãi trªn ®· gãp phÇn vµo viÖc n©ng cao chÊt l−îng cña c¸c ph−¬ng ¸n chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång ë 17
tõng tØnh vµ lµ c¬ së tæng hîp ph−¬ng ¸n chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång ë tõng vïng còng nh− trªn ®Þa bµn toµn quèc. MÆt kh¸c còng sÏ gióp cho viÖc qu¶n lý tµi nguyªn ®Êt tèt h¬n. - Cïng víi nh÷ng nghiªn cøu vÒ ph©n lo¹i lËp b¶n ®å ®Êt, ®¸nh gi¸ ®Êt ®ai, nhiÒu nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ lý-ho¸-sinh häc cña ®Êt còng ®−îc tiÕn hµnh nh− nghiªn cøu vÒ vi h×nh th¸i ®Êt vµ thµnh phÇn kho¸ng sÐt trong mét sè lo¹i ®Êt chÝnh ViÖt Nam. KÕt qu¶ nghiªn cøu nãi trªn ®· nªu ®−îc ®Æc ®iÓm vÒ vi h×nh th¸i vµ thµnh phÇn kho¸ng sÐt c¸c tÇng ph¸t sinh cña c¸c lo¹i ®Êt chÝnh n−íc ta, gióp cho c«ng t¸c nghiªn cøu ®Æc ®iÓm thæ nh−ìng nhiÖt ®íi Èm, c¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ®Êt, phôc vô viÖc ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ vµ ®Þnh h−íng sö dông ®Êt hiÖu qu¶ h¬n. Nghiªn cøu vÒ c¸c d¹ng l−u huúnh trong ®Êt phÌn tiÒm tµng vµ ®Êt phÌn ho¹t ®éng ë miÒn Nam, so víi nghiªn cøu n¨m 1980 møc ®é ®èm vÕt jarosit trong tÇng phÌn tiÒm tµng xuèng s©u h¬n, xuÊt hiÖn ë møc 2 – 3% thÓ tÝch ë c¶ tÇng tiÒm tµng. Hµm l−îng l−u huúnh trong ®Êt phÌn ho¹t ®éng vµ ®Êt mÆn phÌn gi¶m kho¶ng 0,2 – 0,4%. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu nãi trªn ®· lµ c¬ së cho viÖc ph©n lo¹i ®Êt phÌn, ®ång thêi ®Þnh h−íng cho viÖc sö dông vµ c¶i t¹o ®Êt phÌn ë vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long vµ c¸c vïng ven biÓn kh¸c. b. X©y dùng hÖ thèng th«ng tin t− liÖu vÒ c¸c lo¹i ®Êt chÝnh cña ViÖt Nam Mét thµnh tùu n÷a mµ ho¹t ®éng khoa häc vÒ ®Êt ®· ®em l¹i lµ ®· x©y dùng ®−îc Trung t©m HÖ thèng th«ng tin t− liÖu ®Êt ViÖt Nam víi 63 monolit ®Æc tr−ng cho c¸c lo¹i ®Êt chÝnh cña n−íc ta theo c«ng nghÖ tiªn tiÕn, tiÕp thu tõ Hµ Lan, thay v× c¸c ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. KÌm theo c¸c tiªu b¶n tr−ng bµy cã ®Çy ®ñ hÖ thèng th«ng tin vÒ tªn ®Êt theo ViÖt Nam, FAO- UNESCO, soil- taxonomy víi c¸c tÝnh chÊt ho¸ lý kÌm theo. §©y lµ hÖ thèng th«ng tin t− liÖu võa b»ng hiÖn vËt tr−ng bµy, võa cã c¸c sè liÖu cã gi¸ trÞ cao trong nghiªn cøu, tra cøu phôc vô nghiªn cøu, gi¶ng d¹y, thùc tËp cho sinh viªn. c. Nghiªn cøu ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp Nghiªn cøu ph©n vïng sinh th¸i n«ng nghiÖp Duyªn h¶i miÒn Trung phôc vô ph¸t triÓn n«ng nghiÖp bÒn v÷ng lµ ®Ò tµi thuéc ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn n«ng nghiÖp miÒn Trung. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi ®· x¸c ®Þnh ®−îc trong vïng cã 2 miÒn sinh th¸i, 5 vïng, 25 tiÓu vïng, 1690 ®¬n vÞ sinh th¸i. Theo ®ã x¸c ®Þnh ®−îc lîi thÕ vµ h¹n chÕ vÒ ®iÒu kiÖn sinh th¸i cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ë tõng miÒn, vïng, tiÓu vïng lµm c¨n cø cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång. MÆt kh¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cßn gãp phÇn bæ sung, hoµn thiÖn ph−¬ng ph¸p x©y dùng b¶n ®å sinh th¸i n«ng nghiÖp. 1.2. Nghiªn cøu b¶o vÖ vµ c¶i t¹o ®Êt phôc vô th©m canh c©y trång a. C¸c nghiªn cøu vÒ b¶o vÖ ®Êt - Do ®Êt ®ai cã h¹n, b×nh qu©n diÖn tÝch canh t¸c trªn ®Çu ng−êi thÊp víi 0,11 ha vµ ®ang cã xu h−íng gi¶m thÊp do sù gia t¨ng d©n sè, mÊt ®Êt do sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nh− ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, giao th«ng, thuû lîi, v.v.. Do vËy trong nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng khoa häc vÒ ®Êt ®· coi träng viÖc nghiªn cøu b¶o vÖ vµ c¶i t¹o ®Êt, ®Æc biÖt ®èi víi ®Êt dèc, n¬i cã h¬n 4 triÖu ha ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp. Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc KHCN 08- 07 "Nghiªn cøu quy tr×nh c«ng nghÖ sö dông vµ b¶o vÖ ®Êt dèc cho s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp” 18
®· x¸c ®Þnh ®−îc thùc tr¹ng vÒ ®é ph× nhiªu, c¸c yÕu tè h¹n chÕ cña ®Êt trong s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ ®Ò xuÊt h−íng sö dông nh÷ng vïng ®Êt dèc ë n−íc ta ®Õn n¨m 2010. §ång thêi còng ®¸nh gi¸ ®−îc ¶nh h−ëng cña c¸c ph−¬ng thøc sö dông ®Êt, ph−¬ng thøc canh t¸c ®Õn tÝnh chÊt ®Êt vµ kh¼ng ®Þnh ®èi víi vïng ®Êt dèc, ph−¬ng thøc n«ng l©m kÕt hîp lµ hiÖu qu¶ nhÊt vµ b¶o ®¶m sö dông ®Êt bÒn v÷ng nhÊt. HÖ thèng ho¸ ®−îc c¸c biÖn ph¸p chÝnh chèng xãi mßn, c¶i t¹o, sö dông vµ b¶o vÖ trong quy tr×nh c«ng nghÖ sö dông ®Êt. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®−îc kiÓm chøng th«ng qua 20 m« h×nh ë 18 tØnh miÒn nói, rót ra ®−îc hiÖu qu¶ cña m« h×nh so víi ph−¬ng ph¸p canh t¸c truyÒn thèng cña d©n. KÕt qu¶ nghiªn cøu øng dông mét sè kü thuËt canh t¸c hîp lý trªn n−¬ng ®Þnh canh miÒn nói phÝa B¾c ViÖt Nam ®· x¸c ®Þnh ®−îc biÖn ph¸p trång b¨ng c©y ph©n xanh theo ®−êng ®ång møc, thay thÕ c¸c gièng lóa n−¬ng b»ng c¸c gièng lóa c¹n LC931, bãn ph©n c©n ®èi vµ t¨ng thªm vô ®Ëu t−¬ng xu©n trªn ®Êt 1 vô lóa ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch, t¨ng thu nhËp cho hé n«ng d©n. Víi c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nµy ®· gi¶m ®−îc l−îng ®Êt xãi mßn hµng n¨m tõ 41-60%, n¨ng suÊt ng« hoÆc ®Ëu t−¬ng t¨ng 7-19%, ®Æc biÖt lµ lóa t¨ng tõ 12-85%. - NhiÒu nghiªn cøu nh»m cung cÊp luËn cø khoa häc cho viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®Êt còng ®−îc tiÕn hµnh ch¼ng h¹n nghiªn cøu x¸c ®Þnh c¸c biÖn ph¸p n©ng cao ®é ph× nhiªu thùc tÕ cña mét sè lo¹i ®Êt nh− ®Êt phï sa, ®Êt phÌn, ®Êt ph¸t triÓn trªn s¶n phÈm phong ho¸ cña ®¸ bazan ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i ®Êt nãi trªn vµ lµm s¸ng tá h¬n vÒ mÆt lý luËn ®é ph× nhiªu thùc tÕ. b. Nghiªn cøu vÒ c¶i t¹o ®Êt - Ho¹t ®éng nghiªn cøu vÒ c¶i t¹o ®Êt phï sa óng n−íc, ®Êt mÆn vµ ®Êt c¸t ven biÓn, ®Æc biÖt lµ ®Êt phÌn vµ phÌn mÆn ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long lµ thµnh qu¶ cña rÊt nhiÒu lÜnh vùc nghiªn cøu, trong ®ã cã sù ®ãng gãp cña nh÷ng nghiªn cøu vÒ ®Êt, dinh d−ìng c©y trång. Sù ®ãng gãp ®¸ng kÓ lµ ®· x¸c ®Þnh ®−îc c¸c yÕu tè h¹n chÕ n¨ng suÊt g¾n liÒn víi ®Æc ®iÓm h×nh thµnh, theo ®ã ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh− ®Çu t− thuû lîi, bãn l©n, gãp phÇn t¨ng s¶n l−îng thãc ë ®ång b»ng s«ng Cöu Long lªn gÊp 2 lÇn trong 20 n¨m qua. - Nghiªn cøu ph¸t triÓn c«ng nghÖ øng dông bentonit ®Ó c¶i t¹o ®Êt vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n bãn ®· më ra mét triÓn väng lín trong viÖc c¶i t¹o c¸c vïng ®Êt cã tÝnh chÊt vËt lý kÐm do thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ, kh¶ n¨ng gi÷ n−íc, dinh d−ìng kÐm, gãp phÇn n©ng cao søc s¶n xuÊt cña ®Êt ë c¸c vïng nµy. Nghiªn cøu còng cho thÊy cã thÓ ho¹t ho¸ bentonit ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ph©n bãn. C«ng t¸c nghiªn cøu c¶i t¹o ®Êt kh«ng chØ dõng l¹i ë ®Êt canh t¸c n«ng nghiÖp mµ cßn tiÕn hµnh ë ®Êt canh t¸c l©m nghiÖp, trong ®ã ®Æc biÖt chó ý ®Õn nghiªn cøu sö dông c©y cè ®Þnh ®¹m trong lu©n canh vµ sö dông ®Êt bÒn v÷ng. 1.3. Nghiªn cøu vÒ dinh d−ìng c©y trång vµ sö dông ph©n bãn cã hiÖu qu¶ §Ó t¨ng n¨ng suÊt c©y trång, t¨ng chÊt l−îng n«ng s¶n, nhiÒu nghiªn cøu vÒ dinh d−ìng c©y trång ®−îc tiÕn hµnh theo h−íng bãn ph©n c©n ®èi, qu¶n lý dinh d−ìng tæng hîp.... C¸c nghiªn cøu ®· tËp trung vµo c¸c khÝa c¹nh sau ®©y: a. Nghiªn cøu vÒ kü thuËt bãn ph©n hîp lý - X¸c ®Þnh yÕu tè h¹n chÕ: viÖc x¸c ®Þnh yÕu tè h¹n chÕ dinh d−ìng lµ mét trong nh÷ng ®ßi 19
hái cña ho¹t ®éng nghiªn cøu vÒ dinh d−ìng c©y trång, v× nÕu x¸c ®Þnh ®−îc yÕu tè h¹n chÕ chÝnh vµ cã gi¶i ph¸p kh¾c phôc sÏ lµ b−íc ®ét ph¸ trong viÖc gia t¨ng n¨ng suÊt. §iÒu nµy ®· ®−îc minh chøng tõ ®Çu nh÷ng n¨m b¶y m−¬i khi ph¸t hiÖn l©n lµ yÕu tè h¹n chÕ n¨ng suÊt lóa khi më réng diÖn tÝch gieo trång c¸c gièng lóa míi cã nhu cÇu l©n cao gÊp 2-3 lÇn gièng lóa cæ truyÒn nh− IR8, IR5. VÊn ®Ò bãn l©n ®· ®−îc khuyÕn c¸o vµ dÇn dÇn trë thµnh tËp qu¸n trong canh t¸c c¸c gièng lóa míi, l©n thËt sù trë thµnh ®ßn bÈy n¨ng suÊt vµ cïng víi gi¶i ph¸p thuû lîi lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt trong më réng diÖn tÝch gieo trång lóa míi, ®Æc biÖt ë c¸c tØnh thuéc ®ång b»ng s«ng Cöu Long, gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc b¶o ®¶m an ninh l−¬ng thùc quèc gia. Sau ph¸t hiÖn l©n lµ yÕu tè h¹n chÕ n¨ng suÊt lóa th× giai ®o¹n cuèi nh÷ng n¨m 1980, l©n còng ®−îc ph¸t hiÖn lµ yÕu tè h¹n chÕ ®èi víi n¨ng suÊt cµ phª ë T©y Nguyªn vµ mét sè c©y trång kh¸c trªn ®Êt ®åi, nói cã ph¶n øng chua. Ph¸t hiÖn nµy ®−îc khuyÕn c¸o cho n«ng d©n sö dông l©n bãn cho cµ phª, n¨ng suÊt gia t¨ng 15-20%. Trong l©m nghiÖp ®· nghiªn cøu chÕ ®é ph©n bãn ®èi víi mét sè rõng trång th©m canh b¹ch ®µn, keo, th«ng, mét sè c©y hä dÇu. - Vµo ®Çu nh÷ng n¨m 1990, cïng víi viÖc gia t¨ng c¸c gièng c©y trång cã −u thÕ lai vµo n−íc ta nh− lóa, ng«, l¹c vµ nhiÒu gièng c©y trång kh¸c, nghiªn cøu vÒ dinh d−ìng c©y trång ®· tiÕp cËn vµ triÓn khai hµng lo¹t nghiªn cøu mang tÝnh toµn diÖn vÒ liÒu l−îng bãn ph©n, c¸ch bãn, thêi ®iÓm bãn, lo¹i ph©n phï hîp, tØ lÖ phèi hîp gi÷a c¸c lo¹i ph©n vµ nhu cÇu ph©n bãn cña c¸c lo¹i c©y trång g¾n víi gièng. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nµy ®· x©y dùng ®−îc c¸c quy tr×nh bãn ph©n hîp lý cho c©y l−¬ng thùc, c©y thùc phÈm, c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy, dµi ngµy, c©y ¨n qu¶ ®¸p øng ®−îc môc tiªu th©m canh c©y trång vµ më réng diÖn tÝch c¸c gièng c©y trång cã −u thÕ lai, ®· ph¸t hiÖn ®−îc kali trë thµnh yÕu tè h¹n chÕ ®èi víi c©y trång trªn nhiÒu lo¹i ®Êt, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c gièng lóa lai cã nhu cÇu kali cao h¬n nhiÒu so víi c¸c gièng lóa míi thuÇn. Còng cÇn nãi thªm r»ng h¹n chÕ do thiÕu kali tr−íc ®©y chØ ®−îc x¸c ®Þnh trªn c¸c lo¹i ®Êt cã thµnh phÇn c¬ giíi nhÑ nh− ®Êt b¹c mµu, ®Êt c¸t biÓn, ®Êt x¸m hoÆc b¹c mµu trªn ®¸ c¸t. ViÖc ph¸t hiÖn ka li còng lµ yÕu tè h¹n chÕ n¨ng suÊt c©y trång ®· cho phÐp h×nh thµnh tiÕn bé kü thuËt bãn c©n ®èi N.P.K vµ qu¶n lý dinh d−ìng c©y trång tæng hîp. TiÕn bé kü thuËt nµy ®−îc ¸p dông réng r·i trong c¶ n−íc, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c vïng th©m canh, gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt lóa 0,6-1,2 tÊn/ha vµ n¨ng suÊt cµ phª vèi t¨ng tõ 2-3 tÊn nh©n lªn 4-5 tÊn nh©n/ha, n©ng cao chÊt l−îng cµ phª vµ b¶o vÖ m«i tr−êng. Nh÷ng ®ãng gãp nµy kh«ng nh÷ng gióp cho viÖc t¨ng n¨ng suÊt c©y trång mµ cßn gióp cho viÖc më réng diÖn tÝch lóa lai, ng« lai trªn c¶ nh÷ng lo¹i ®Êt cã vÊn ®Ò b»ng gi¶i ph¸p bãn ph©n c©n ®èi. - Tõ nh÷ng nghiªn cøu cña ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc KHCN 08-08 "X©y dùng s¬ ®å sö dông ph©n bãn cã hiÖu qu¶ cao cho mét sè c¬ cÊu c©y trång ë c¸c vïng sinh th¸i", dùa trªn tÝnh chÊt ®Êt, nhu cÇu dinh d−ìng cña c©y trång chÝnh ë tõng tiÓu vïng, hiÖu qu¶ sö dông ph©n bãn cña c¸c nghiªn cøu ®ång ruéng ®Ó x©y dùng c¸c tæ hîp ph©n bãn thÝch hîp. Theo ®ã x©y dùng m« h×nh kiÓm chøng hiÖu lùc cña c¸c tæ hîp ph©n bãn ë c¸c tØnh ®ång b»ng s«ng Hång nh−: Nam §Þnh, Th¸i B×nh, H¶i D−¬ng, H¶i Phßng, VÜnh Phóc, H−ng Yªn, Ninh B×nh ®Ó hiÖu chØnh c«ng thøc ph©n bãn. Trªn c¬ së ®ã tæng hîp x©y dùng s¬ ®å sö dông ph©n bãn, gãp phÇn lµm t¨ng n¨ng suÊt tõ 10 - 15% so víi c¸ch bãn th«ng th−êng cña ng−êi n«ng d©n. KÕt qu¶ nghiªn cøu nµy ®ang ®−îc triÓn khai, më réng ë quy m« cÊp huyÖn. 20