Tạp chí khoa học: Thành phần loài Ve giáp (Acari: Oribatida) ở Vườn Quốc gia Phong Nha-Kẻ Bàng, tỉnh Quảng Bình

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28 (2012) 125-134<br /> <br /> Thành ph n loài Ve giáp (Acari: Oribatida) Vư n Qu c gia Phong Nha - K Bàng, t nh Qu ng Bình<br /> Nguy n H i Ti n1,*, Vũ Quang M nh2<br /> 1<br /> <br /> Trư ng i h c Qu ng Bình, 312 Lý Thư ng Ki t, ng H i, Qu ng Bình 2 Trư ng i h c Sư ph m Hà N i, 136 Xuân Th y, Hà N i, Vi t Nam<br /> Nh n ngày 12 tháng 12 năm 2011<br /> <br /> Tóm t t. Nghiên c u ti n hành trong giai o n t năm 2008 n năm 2011, t i VQG Phong Nha K Bàng, t nh Qu ng Bình. M u ư c thu t nh ng sinh c nh r ng t nhiên, r ng nhân tác, t canh tác, tr ng c cây b i và t b i t ven sông su i theo s thay i c a các nhân t sinh thái vào ng v t Oribatida c a VQG Phong Nha - K hai mùa trong năm là mùa khô và mùa mưa. Khu h Bàng, t nh Qu ng Bình ã l n u tiên ư c xác nh, ghi nh n 106 loài và 01 phân loài thu c 73 gi ng 40 h bao g m c 25 b c phân lo i m i nh lo i n gi ng. K t qu nghiên c u ã phát hi n 78 loài m i cho khu h Ve giáp Vi t Nam. Keywords: H sinh thái (HST), a d ng sinh h c ( DSH), vư n qu c gia (VQG), Oribatida.<br /> <br /> 1. M<br /> <br /> u∗<br /> <br /> S hình thành và thay i c a qu n xã ng v t t c bi t là nhóm chân kh p bé: Ve giáp (Microarthropoda: Acari: Oribatida) và b nh y (Insecta: Apterygota: Collembola), v a d ng nhóm phân lo i, m t và c i m phân b , có liên quan rõ r t n các bi n i t nhiên và nhân tác c a môi trư ng s ng. Do v y, phân tích c u trúc qu n xã ng v t t: ve giáp v a d ng thành ph n loài, m t và c i m phân b có ý nghĩa quan tr ng, góp ph n qu n lý b n v ng và ch th nh ng bi n i c a khí h u môi trư ng [1]. Vi t Nam n m v trí a lý trung gian và chuy n ti p c a nhi u trung tâm phát sinh và<br /> <br /> phát tán, di cư c a nhi u nhóm ng v t trong ó có h ng v t ve giáp. Vì th các k t qu nghiên c u v khu h và a ng v t ve giáp có ý nghĩa góp ph n ánh giá c i m khu h , ngu n g c phát sinh và quan h ti n hoá c a khu h ng v t Vi t Nam nói riêng và c a vùng nói chung. Cho n nay khu h ng v t Ve giáp Vi t Nam ã có nhi u nghiên c u nhưng chưa y và chưa ng b các vùng lãnh th . Nhìn chung, các nghiên c u v Ve giáp lãnh th phía b c ư c ti n hành nhi u hơn [2]. Vư n qu c gia Phong Nha - K Bàng v i quy mô và di n tích r ng nguyên sinh vô cùng l n, s a d ng sinh h c c a VQG Phong Nha – K Bàng ư c quy t nh b i s a d ng v sinh c nh: Núi á vôi, núi t, sinh c nh trong các thung lũng, sinh c nh hang ng… ã có 125<br /> <br /> _______<br /> ∗<br /> <br /> Tác gi liên h . T: 84-986272272.. E-mail: htienbs@yahoo.com<br /> <br /> 126<br /> <br /> N.H. Tiến, V.Q. Mạnh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28 (2012) 125-134<br /> <br /> nh ng nghiên c u tương i ng u v khu h ng, th c v t c a vư n như: Cá, lư ng cư, bò sát, chim, thú... nhưng riêng v khu h ng v t chân kh p bé chưa ư c quan tâm nghiên c u. Bài báo này gi i thi u k t qu nghiên c u v thành ph n loài và s ang d ng v phân lo i h c ve giáp (Oribatida) VQG Phong Nha K Bàng, t nh Qu ng Bình, k t qu nghiên c u góp ph n b sung y d n li u cho khu h Ve giáp Vi t Nam.<br /> <br /> 11-20cm. các sinh c nh r ng, khi c n ã thu thêm th m lá r ng ph m t t (20x20)cm2 và t ng rêu bám trên á và thân cây (0-100cm). Danh sách các loài Oribatida ư c s p x p theo h th ng cây ch ng lo i phát sinh d a theo h th ng phân lo i c a J. Balogh và P.Balogh, 1963, 1992, 2002 [3], [4], [5]. Các loài trong m t gi ng ư c s p x p theo v n a, b, c. nh lo i tên loài theo tài li u phân lo i, các khóa nh lo i c a các tác gi : Vũ Quang M nh, 2007 [6]; E. Baker et al, 1952 [7]; R A.Norton, 1990 [8]; Willmann, 1931 [9]; Grandjean, 1954 [10]... 2.2. Thu tách m u Oribatida và phân tích s li u phòng thí nghi m Thu tách Oribatida theo phương pháp ph u l c “Berlese-Tullgren”, i u ki n nhi t phòng thí nghi m 27-300C, trong th i gian 7 ngày êm liên t c. nh lo i Oribatida theo P. & J. Balogh (1992, 2002), Vũ Quang M nh (2007) và các tài li u liên quan.<br /> <br /> 2. M u v t và phương pháp nghiên c u 2.1. a a i m, th i gian và thu m u t th c<br /> <br /> Nghiên c u ti n hành trong các năm 20082011, t i VQG Phong Nha - K Bàng, t nh Qu ng Bình. M u t ư c thu t 5 lo i sinh c nh chính g m: (a) r ng t nhiên, (b) r ng nhân tác, (c) t canh tác, tr ng c cây b i (d) và cây g , cây b i trên t b i t ven sông su i (e); và thu trong 2 mùa trong năm là: (A) mùa khô, và (B) mùa mưa. S d ng phương pháp nghiên ng v t t chu n qu c t trong nghiên c u khu h và sinh thái ng v t t th c a và trong phòng thí nghi m theo Krivolutsky, 1975. M u ư c thu nh h p c t kim lo i hình kh i h p ch nh t c (5x5x10)cm3, v i di n tích m t t 25 cm2, thu 3-5 l n l p l i; theo hai t ng sâu th ng ng trong t: (-1) T ng b m t 0-10cm; (-2) T ng<br /> <br /> 3. K t qu và th o lu n 3.1. Danh sách thành ph n loài Oribatida VQG Phong Nha - K Bàng, t nh Qu ng Bình Danh sách các loài Oribatida thu th p VQG Phong Nha - K Bàng ư c trình bày dư i ây:<br /> <br /> I. H Hypochthoniidae Berlese, 1910 I.1. Gi ng Eohypochthonius Jacot, 1938 * 1. Eohypochthonius gracilis (Jacot, 1936) * I.2. Gi ng Malacoangelia Berlese, 1913 * 2. Malacoangelia remigera (Berlese, 1913) * II. H Cosmochthoniidae Grandjean, 1947 II.1. Gi ng Cosmochthonius Berlese, 1910 3. Cosmochthonius lanatus (Michael, 1887)<br /> <br /> N.H. Tiến, V.Q. Mạnh / VNU Journal of Science, Natural Sciences and Technology 28 (2012) 125-134<br /> <br /> 127<br /> <br /> III. H Brachychthoniidae Thor, 1934 * III.1. Gi ng Liochthonius Hammen, 1959 * 4. Liochthonius sp.1 IV. H Phthiracaridae Perty, 1841 VI. 1. Gi ng Hoplophorella Berlese, 1923 5. Hoplophorella kakistanensis Hammer, 1977 * 6. Hoplophorella nitida (Perez – Inigo et Baggio, 1988) * 7. Hoplophorella sp.1 V. H Oribotritiidae Grandjean, 1954 V.1. Gi ng Indotritia Mahunka, 1988 8. Indotritia completa Mahunka, 1988 VI. H Euphthiracaridae Jacot, 1930 VI.1. Gi ng Rhysotritia Maerkel et Meyer, 1959 9. Rhysotritia ardua (C.L.Koch, 1841) 10. Rhysotritia rasile Mahunka, 1982 VII. H Lohmanniidae Berlese, 1916 VII.1. Gi ng Haplacarus Wallwork, 1962 * 11. Haplacarus pairathi Aoki, 1965 * VII.2. Gi ng Papillacarus Kunst, 1959 12. Papillacarus sp.1 VII.3. Gi ng Vepracarus Aoki, 1965 * 13. Vepracarus gueyeae Perez – Inigo, 1989 * VIII. H Epilohmanniidae Oudemans, 1923 VIII.1. Gi ng Epilohmania Berlese, 1910 14. Epilohmannia dimorpha (Wallwork, 1962) * IX. H Trhypochthonidae Willmann, 1931 IX.1. Gi ng Allonothrus Hammen, 1953 * 15. Allonothrus russeolus (Wallwork, 1960) * X. H Malaconothridae Berlese, 1916 * X.1. Gi ng Trimalaconothrus Berlese, 1916 * 16. Trimalaconothrus angustirostrum Hammer, 1966 * XI. H Hermanniidae Sellnick, 1928 XI.1. Gi ng Phyllhermannia Berlese, 1916 17. Phyllhermannia javensis (Hammer, 1979) * XII. H Hermanniellidae Grandjean, 1934 XII.1. Gi ng Hermanniella Berlese, 1908 18. Hermanniella sp.1 XIII. H Liodidae Grandjean, 1954 XIII.1. Gi ng Liodes von Heyden, 1826 19. Liodes theleproctus (Hermann, 1804) XIII.2. Gi ng Platyliodes Berlese, 1917 * 20. Platyliodes japonicus Aoki, 1979 * XIV. H Plateremaeidae Traegardh, 1931 * XIV.1. Gi ng Plateremaeus Berlese, 1908 * 21. Plateremaeus sp.1 XV. H Pheroliodidae Paschoal, 1987 * XV.1. Gi ng Pheroliodes Grandjean, 1931 * 22. Pheroliodes sp.1<br /> <br /> 128<br /> <br /> N.H. Tiến, V.Q. Mạnh / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28 (2012) 125-134<br /> <br /> XVI. H Pedrocortesellidae Paschoal, 1987 * XVI.1. Gi ng Hexachaetoniella Paschoal, 1987 * 23. Hexachaetoniella dispersa (P.Balogh, 1985) * XVI.2. Gi ng Pedrocortesella Hammer, 1961 * 24. Pedrocortesella pulchra (Hammer, 1961) * 25. Pedrocortesella temperata P.Balogh, 1985 * XVII. H Anderemaeidae Balogh, 1972 * XVII.1. Gi ng Anderemaeus Hammer, 1958 * 26. Anderemaeus sp.1 XVIII. H Microtegeidae Balogh, 1972 XVIII.1. Gi ng Microtegeus Berlese, 1916 27. Microtegeus coronatus Balogh, 1970 * 28. Microtegeus quadristriatus Mahunka, 1984 * XIX. H Eremaeozetidae Piffl, 1972 * XIX.1. Gi ng Eremaeozetes Berlese, 1913 * 29. Eremaeozetes bituberculatus Mahunka, 1983 * XX. H Microzetidae Grandjean, 1936 XX.1. Gi ng Berlesezetes Mahunka, 1980 30. Berlesezetes auxiliaris (Grandjean, 1936) XXI. H Eremulidae Grandjean, 1965 XXI.1. Gi ng Austroeremulus Mahunka, 1985 * 31. Austroeremulus glabrus Mahunka, 1985 * XXI.2. Gi ng Eremulus Berlese, 1908 32. Eremulus flagellifer Berlese, 1908 * 33. Eremulus evenifer Berlese, 1913 XXII. H Eremobelbidae Balogh, 1961 XXII.1. Gi ng Eremobelba Berlese, 1908 34. Eremobelba belba Hammer, 1982 * 35. Eremobelba hamata Hammer, 1961 * XXII. H Zetorchestidae Michael, 1898 XIII.1. Gi ng Zetorchestes Berlese, 1888 36. Zetorchestes saltator Oudermans, 1915 37. Zetorchestes transvaalensis Coezee, 1988 * XXIV. H Peloppiidae Balogh, 1943 XXIV.1. Gi ng Furcoppia Balogh et Mahunka, 1966 38. Furcoppia parva Balogh et Mahunka, 1967 XXV.. H Carabodidae C. L. Koch, 1837 XXV.1. Gi ng Aokiella Balogh et Mahunka, 1967 39. Aokiella sp.1 XXV.2. Gi ng Austrocarabodes Hammer, 1966 40. Austrocarabodes falcatus Mahunka, 1973 * 41. Austrocarabodes vaucheri Mahunka, 1984 * XXV.3. Gi ng Carabodes C. L. Koch, 1836 * 42. Carabodes sp.1 XXV.4. Gi ng Pentabodes P. Balogh, 1984 * 43. Pentabodes inpinatus (Mahunka, 1985) * XXV.5. Gi ng Phyllocarabodes Balogh et Mahunka, 1969 * 44. Phyllocarabodes ornatus P.Balogh, 1986 *<br /> <br /> N.H. Tiến, V.Q. Mạnh / VNU Journal of Science, Natural Sciences and Technology 28 (2012) 125-134<br /> <br /> 129<br /> <br /> XXVI. H Tectocepheidae Grandjean, 1954 XXVI. Gi ng Tectocepheus Berlese, 1913 45. Tectocepheus cuspidentatus Knulle, 1954 XXVI. Gi ng Tegeozetes Berlese, 1913 * 46. Tegeozetes sp.1 47. Tegeozetes sp.2 XXVII. H Octocepheidae Balogh, 1961 XXVII.1. Gi ng Acrotocepheus Aoki, 1965 48. Acrotocepheus duplicornutus Aoki, 1965 49. Acrotocepheus duplicornutus discrepans Balogh et Mahunka, 1967 XXVII.2. Gi ng Archegotocepheus Mahunka, 1988 * 50. Archegotocepheus singularis Mahunka, 1988 * XXVII.3. Gi ng Dolicheremaeus Jacot, 1938 51. Dolicheremaeus aoki (Balogh et Mahunka,1967) 52. Dolicheremaeus capillatus (Balogh, 1959) * 53. Dolicheremaeus inaequalis Balogh et Mahunka, 1967 54. Dolicheremaeus sabahnus Mahunka, 1988 * 55. Dolicheremaeus sp.1 56. Dolicheremaeus sp.2 XXVIII. H Granuloppiidae Balogh, 1983 * XXVIII.1. Gi ng Granuloppia Balogh, 1958 * 57. Granuloppia kamerunensis Mahunka, 1974 * XXIX. H Oppiidae Grandjean, 1954 XXIX..1. Gi ng Acroppia Balogh, 1983 * 58. Acroppia processigera (Balogh et Mahunka, 1967) * XXIX..2. Gi ng Amerioppia Hammer, 1961 59. Amerioppia sp.1 60. Amerioppia sp.2 XXIX..3. Gi ng Arcoppia Hammer, 1977 61. Arcoppia arcualis (Berlese, 1913) 62. Arcoppia baloghi Subias, 1984 63. Arcoppia corniculifera (Mahunka, 1978) * 64. Arcoppia longisetosa Balogh, 1982 65. Arcoppia waterhousei (J. Balogh et P. Balogh, 1986) * XXIX.4. Gi ng Kokoppia Balogh, 1983 * 66. Kokoppia sp.1 XXIX.5. Gi ng Lanceoppia Hammer, 1968 * 67. Lanceoppia becki Hammer, 1968 * XXIX.6. Gi ng Pseudoamerioppia Subias, 1989 68. Pseudoamerioppia vietnamica (Mahunka, 1988) XXIX.7. Gi ng Pulchroppia Hammer, 1979 * 69. Pulchroppia simillis Hammer, 1979 * XXIX.8. Gi ng Vietoppia Mahunka, 1988 70. Vietoppia hungarorum Mahunka, 1988 XXX. H Suctobelbidae Grandjean, 1954 XXX.1. Gi ng Suctobelba Paoli, 1908 * 71. Suctobelba finlayi (Balogh et Mahunka, 1980) *<br /> <br />