BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ
…………/………… ……/……
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN QUANG THIỆN
THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH - TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 60 38 01 02
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
Công trình được hoàn thành tại: Học viện Hành chính Quốc gia
Người hướng dẫn khoa học: TS LÊ THỊ HẢI NAM
(Ghi rõ họ tên, chức danh khoa học, học vị)
Phản biện 1:………………………………………………
………………………………………………
Phản biện 2:………………………………………………
………………………………………………
Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn thạc sĩ, Học
viện Hành chính Quốc gia
Địa điểm: Phòng họp …....., Nhà...... - Hội trường bảo vệ luận văn
thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia
Số:… - Đường………… - Quận……………… - TP……………
Thời gian: vào hồi …… giờ …… tháng …… năm 201...
Có thể tìm hiểu luận văn tại Thư viện Học viện Hành chính Quốc gia
hoặc trên trang Web Khoa Sau đại học, Học viện Hành chính Quốc gia
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài Cùng với sự phát triển của cách mạng Việt Nam qua các thời kỳ, Bộ máy Nhà nước và hệ thống pháp luật của nước ta cũng không ngừng phát triển và ngày càng được hoàn thiện để đáp ứng các yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng trong mỗi giai đoạn cụ thể. Ngay từ những ngày đầu của chính quyền cách mạng non trẻ, Viện Công tố (tiền thân của Viện Kiểm sát nhân dân (Viện KSND) ngày nay) đã được thành lập nằm trong hệ thống Toà án nhân dân với những chức năng, nhiệm vụ hết sức quan trọng góp phần bảo vệ thành quả và chính quyền cách mạng. Từ đó, vai trò cũng như thẩm quyền của Viện KSND trong các hoạt động tố tụng đã có nhiều thay đổi lớn cùng với sự thay đổi của đất nước và đáp ứng đòi hỏi của xã hội. Nếu như quy định thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hình sự, dường như không có thay đổi gì nhiều thì trong việc
giải quyết các vụ án hành chính lại có những chuyển biến sâu sắc, tạo nên nét đặc sắc trong tổ chức và thực thi quyền lực của nước ta.
Thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết các vụ án hành chính là một chế định có từ sớm nhưng chưa thực sự đi vào cuộc sống khi đất nước còn đang trong giai đoạn chiến tranh, lúc này nhiệm vụ trung tâm là giải quyết các vụ án hình sự, cho nên các quy định của pháp luật về thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết các vụ án hình sự trong giai đoạn này được quy định chặt chẽ và đầy đủ hơn. Bước sang thời kỳ đổi mới, do đòi hỏi của thực tiễn nên thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết các vụ án hành chính được quan tâm hơn, là một nội dung rất quan trọng, một mắt xích trong công cuộc cải cách tư pháp. Do vậy, nghiên cứu một cách cụ
1
thể và toàn diện về thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết
các vụ án hành chính là một việc làm cần thiết góp phần hệ thống hóa quy định pháp luật về thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết vụ án hành chính từ trước đến nay; đồng thời, cung cấp một bức tranh toàn cảnh về thực trạng thực hiện thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc tham gia giải quyết các vụ án hành chính hiện nay. Việc khảo cứu quy định pháp luật và thực trạng thực hiện thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hành chính có ý nghĩa rất quan trọng, xét cả dưới góc độ lý luận và thực tiễn, bởi điều đó không những góp phần vào việc xây dựng một hệ thống lý luận về hoạt động tư pháp nói chung và tổ chức, hoạt động của Viện KSND nói riêng mà còn góp phần vào việc xây dựng các văn bản pháp luật về Viện KSND, về Tố tụng hành chính (TTHC) cũng như việc hướng dẫn, chỉ đạo hoạt động nghiệp vụ của ngành kiểm sát. Trong TTHC, chế định thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án không chỉ liên quan và ảnh hưởng đến tổ chức và hoạt động của Viện KSND mà còn liên quan đến những chế định quan trọng khác như: Chế định Tòa án nhân dân (TAND), chế định chứng cứ và chứng minh, trình tự, thủ tục tố tụng tại phiên toà... Vì thế, có thể nói rằng thành công hay hiệu lực, hiệu quả của hoạt động TTHC phụ thuộc một phần vào việc xác định đúng đắn thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hành chính. Trong khoa học pháp lý hiện nay, những đề tài lý luận về thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết các vụ án hành chính vẫn còn những quan điểm chưa thống nhất. Giữa các nhà khoa học vẫn diễn ra các cuộc tranh luận chưa dứt về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hành chính. Một khi thẩm quyền của Viện KSND vẫn chưa được nhận
2
thức một cách đúng đắn, đầy đủ, phù hợp với bản chất của quan hệ
hành chính thì hiệu lực, hiệu quả điều chỉnh của pháp luật cũng sẽ khó đạt được. Thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hành chính là một trong những nội dung quan trọng nhưng không kém phần phức tạp của khoa học luật TTHC, song thực tế chưa được quan tâm nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống. Trong sách báo pháp lý ở nước ta có một số ít bài viết có đề cập tới chức năng nhiệm vụ, quyền hạn của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hành chính ở những góc độ khác nhau nhưng chưa đi sâu nghiên cứu vấn đề này. Trong các giáo trình giảng dạy ở bậc cử nhân của các trường chuyên ngành Luật thì vấn đề thẩm quyền của Viện KSND trong việc giải quyết các vụ án hành chính mới chỉ trình bày ở mức độ khái quát nhất về mặt lý luận mà chưa đi sâu nghiên cứu các nội dung cụ thể. Mặt khác, trong thực tiễn hoạt động kiểm sát đã gặp phải không ít những vướng mắc, khó khăn khi áp dụng các quy định về thẩm quyền của Viện KSND trong giải quyết các vụ án trong TTHC, ngay cả việc ban hành Luật TTHC năm 2015 cũng chưa giải quyết được triệt để. Luật TTHC năm 2015 đã có hiệu lực hơn một năm với rất nhiều những thay đổi quan trọng về thẩm quyền của Viện KSND nhưng những văn bản hướng dẫn thực hiện những quy định này vẫn chưa đầy đủ, gây khó khăn trong quá trình điều chỉnh pháp luật và áp dụng pháp luật. Do đó, nghiên cứu quy định pháp luật để góp phần hoàn thiện, làm tiền đề cho việc xây dựng các văn bản hướng dẫn một cách đầy đủ, toàn diện và thống nhất là rất cần thiết.
Mặt khác, việc nghiên cứu thực tiễn giải quyết vụ án hành chính của các Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi – nơi học viên đang công tác để tìm ra những ưu điểm, hạn chế và
3
nguyên nhân, đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất
lượng, hiệu quả hoạt động của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính, với mong muốn góp phần làm tốt hơn công tác kiểm sát vụ án hành chính của Viện KSND cấp huyện trên địa bàn mình công tác. Vì vậy, với các luận điểm đã nêu, học viên đã chọn vấn đề “THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN
DÂN CẤP HUYỆN TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH – TỪ THỰC TIỄN TỈNH QUẢNG NGÃI” làm đề tài thực hiện luận văn thạc sĩ luật học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài Thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính là vấn đề không chỉ được ngành Kiểm sát mà còn được cả xã hội quan tâm. Do yêu cầu và đòi hỏi khách quan nêu trên, đã có một số công trình nghiên cứu, bài viết trên tạp chí chuyên ngành, sách chuyên khảo, chuyên đề tổng kết rút kinh nghiệm của các ngành Kiểm sát, Tòa án…liên quan đến nội dung thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính.
Nhóm bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành trong đó có: - “Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong TTHC theo luật TTHC năm 2015” tác giả Lê Việt Sơn - Tạp chí kiểm sát số 05/2016. - “Những lưu ý khi kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hành chính”
- Tác giả ThS. Lê Văn Hảo – Tạp chí kiểm sát số 13/2017.
Các luận văn, luận án, đề tài nghiên cứu khoa học, các sách
chuyên khảo:
- “Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong TTHC – Qua thực tiễn thành phố Hải Phòng” của ThS. Trần Thị Thu Hà – Khoa Luật Đại học quốc gia Hà Nội, 2015.
4
- “Địa vị pháp lý của Kiểm sát viên trong TTHC ở nước ta hiện
nay” của ThS. Lê Phương Thanh – Học viện khoa học xã hội, 2015.
- “Luật TTHC 2010 và thực tiễn giải quyết các vụ án hành chính” – Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Trường do TS. Trần Thị Hiền làm chủ nhiệm, Trường đại học Luật Hà Nội, 2015.
Qua nghiên cứu những công trình, bài viết nêu trên cho thấy: Có nhiều quan điểm, lý luận tác giả đã kế thừa và phát triển được khi nghiên cứu và hoàn thành đề tài. Tuy nhiên, những công trình này chủ yếu tập trung nghiên cứu các vấn đề về chức năng, nhiệm vụ của Viện KSND trong TTHC mà chưa có sự nghiên cứu một cách có hệ thống về thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính cấp huyện. Hơn nữa, cũng chưa có công trình nghiên cứu nào khảo sát, đánh giá thực tiễn vấn đề này trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích: Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là làm rõ thêm cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn thực hiện thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính qua đó đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động TTHC của Viện KSND cấp huyện.
3.2. Nhiệm vụ: Từ mục đích nêu trên, luận văn có nhiệm vụ: - Nghiên cứu làm rõ thêm cơ sở lý luận về thẩm quyền của
Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính.
- Mô tả, thống kê, phân tích và đánh giá thực trạng pháp luật, thực tiễn thực hiện thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
- Đề xuất giải pháp và kiến nghị cấp có thẩm quyền nhằm góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động tố tụng của Viện KSND cấp
5
huyện trong thời gian tới, góp phần bảo đảm cho việc giải quyết các vụ án hành chính của Tòa án có căn cứ, đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, xã hội và công dân. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Luận văn nghiên cứu quy định của pháp luật về thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính và thực tiễn thi hành các quy định pháp luật này trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
4.2. Phạm vi nghiên cứu - Trong khuôn khổ của Luận văn, Luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu trong công tác kiểm sát án hành chính của Viện KSND cấp huyện và thực tiễn ở một số địa phương trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Luận văn nghiên cứu, đánh giá tổng quan về thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính nói chung và thực tiễn giải quyết vụ án hành chính tại địa bàn tỉnh Quảng Ngãi trong những năm gần đây (từ năm 2015 đến năm 2017).
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận
văn
5.1. Phương pháp luận của luận văn Dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin; các khoa học chuyên ngành khác đặc biệt là khoa học về Lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật.
5.2. Phương pháp nghiên cứu của luận văn Cùng với phương pháp truyền thống như sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận văn áp dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, dự báo qua
6
những tài liệu thứ cấp để làm sáng tỏ các vấn đề cần nghiên cứu
trong phạm vi đề tài.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn là công trình nghiên cứu chuyên sâu về thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết các vụ án hành chính qua thực tiễn tại các Viện KSND trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. - Luận văn góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận, pháp lý về hoạt động của cơ quan TTHC cấp huyện trong xử lý vụ án hành chính, về thực tiễn thực hiện thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện trong giải quyết các vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
- Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong quá trình nghiên cứu hoàn thiện các quy định của pháp luật về thủ tục sơ thẩm và về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính.
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể dùng làm tư liệu tham khảo phục vụ cho công tác nghiên cứu và giảng dạy khoa học pháp lý nói chung và đào tạo chức danh Tư pháp nói riêng. Nội dung của luận văn cũng có thể góp phần xây dựng kỹ năng nghề nghiệp của Chuyên viên, Kiểm tra viên, Kiểm sát viên, kỹ năng nghiên cứu hồ sơ, đặc biệt là đối với các Kiểm sát viên kiểm sát vụ án hành chính tại các Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi theo Luật TTHC năm 2015.
7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo,
nội dung của Luận văn gồm 03 chương:
Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH.
7
Chương 2: THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH
CHÍNH CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NGÃI.
Chương 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU LỰC, HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH.
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ THẨM QUYỀN CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
1.1. Tố tụng hành chính và thẩm quyền của Viện kiểm sát
nhân dân cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính
1.1.1. Khái quát về vụ án hành chính và tố tụng hành chính 1.1.1.1. Khái niệm vụ án hành chính Theo quy định của pháp luật Việt Nam thì vụ án hành chính là vụ án phát sinh khi cá nhân, cơ quan nhà nước, tổ chức có quyền khởi kiện các quyết định hành chính và hành vi hành chính tại Toà án khi có căn cứ cho rằng các quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính đó là trái pháp luật, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của mình. Việc khởi kiện này toà án thụ lý và tiến hành giải quyết theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định.
1.1.1.2. Khái niệm về tố tụng hành chính Hoạt động giải quyết tranh chấp hành chính do Toà án độc lập với cơ quan hành chính nhà nước thực hiện được gọi là hoạt động xét xử hành chính. Để giải quyết các tranh chấp hành chính kịp thời, đúng pháp luật thì các Toà án phải tiến hành giải quyết theo một trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Mặt khác, sau khi đã có bản
8
án, quyết định của Toà án thì việc thi hành bản án, quyết định đó
cũng phải tuân thủ những trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Những trình tự, thủ tục này được gọi là thủ tục TTHC.
Như vậy nói một cách tổng quan nhất thì TTHC là toàn bộ hoạt động của Tòa án, Viện kiểm sát, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng, của cá nhân, của cơ quan nhà nước và tổ chức trong việc giải quyết vụ án hành chính, cũng như trình tự do pháp luật quy định đối với việc khởi kiện, thụ lý, giải quyết vụ án hành chính và thi hành bản án.
1.1.2. Viện kiểm sát nhân dân – cơ quan tiến hành tố tụng
trong vụ án hành chính
1.1.2.1. Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong việc giải
quyết vụ án hành chính
Với vai trò là cơ quan tố tụng trong việc giải quyết vụ án hành chính, Viện KSND có nhiệm vụ kiểm sát việc tuân theo pháp luật nhằm đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hành chính kịp thời, đúng pháp luật. Đây là vai trò được xác định từ đầu khi ngành kiểm sát mới được thành lập. cụ thể đã từng được xác định trong Tờ trình Quốc hội về Luật tổ chức Viện KSND năm 1960: “…phải tổ chức ra Viện kiểm sát nhân dân để kiểm sát việc tuân theo pháp luật nhằm giữ vững pháp chế Xã hội chủ nghĩa, đảm bảo cho pháp luật được thi hành nghiêm chỉnh và thống nhất”.
1.1.2.2. Các quy định của pháp luật về thẩm quyền của Viện
kiểm sát nhân dân cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính
Ngày 25/11/2015 Quốc hội đã thông qua Luật TTHC năm 2015 và có hiệu lực từ ngày 01/7/2016 với nhiều quy định mới, trong đó có các quy định liên quan đến thẩm quyền của Tòa án. Các quy định về thẩm quyền xét xử vụ án hành chính của tòa án luôn gắn với
9
thẩm quyền của Viện KSND trong việc kiểm sát các vụ án hành
chính. Cụ thể Điều 31 Luật TTHC 2015 quy định Thẩm quyền của Tòa án cấp huyện như sau:
“Tòa án cấp huyện giải quyết theo thủ tục sơ thẩm những
khiếu kiện sau đây:
1. Khiếu kiện quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước từ cấp huyện trở xuống trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Tòa án hoặc của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước đó, trừ quyết định hành chính, hành vi hành chính của Ủy ban nhân dân cấp huyện, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện.
2. Khiếu kiện quyết định kỷ luật buộc thôi việc của người đứng đầu cơ quan, tổ chức từ cấp huyện trở xuống trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Tòa án đối với công chức thuộc thẩm quyền quản lý của cơ quan, tổ chức đó.
3. Khiếu kiện danh sách cử tri của cơ quan lập danh sách cử
tri trên cùng phạm vi địa giới hành chính với Tòa án.”
1.1.3. Ý nghĩa của việc tham gia giải quyết vụ án hành chính của Viện kiếm sát nhân dân cấp huyện trong hệ thống cơ quan kiểm sát
Việc tham gia tố tụng của Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính có ý nghĩa to lớn trong việc bảo vệ tính tối cao của pháp luật.
Bên cạnh đó, việc quy định và thực hiện vai trò của Viện KSND cấp huyện trong TTHC tạo cơ sở pháp lý quan trọng để Viện kiểm sát, người tham gia tố tụng liên quan đến vụ án thể hiện thái độ không đồng tình với việc xét xử của Tòa án (nếu thấy chưa đúng) theo quy định của pháp luật TTHC để vụ án được xét xử lại ở cấp phúc thẩm
10
Việc tham gia của Viện KSND không chỉ đảm bảo việc giải
quyết vụ án hành chính nhanh chóng, khách quan, toàn diện, đầy đủ và kịp thời mà còn bảo vệ lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; bảo đảm bản án, quyết định của Tòa án có căn cứ và đúng pháp luật.
1.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc tham gia giải quyết
vụ án hành chính của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện
1.2.1. Đường lối, chủ trương của Đảng về cải cách tư pháp Trong những năm đầu thành lập ngành, Ðảng đã ban hành những nghị quyết chuyên sâu về công tác của các cơ quan tư pháp nói chung và Viện KSND nói riêng, cụ thể như: Thông tri số 13- TT/TW ngày 12/12/1960 của Ban Chấp hành Trung ương về tăng cường lãnh đạo công tác kiểm sát; Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 01/12/1963 của Bộ Chính trị về công tác kiểm sát. Hằng năm, định kỳ hoặc bất thường, Ðảng đoàn Viện KSND tối cao đều có báo cáo công tác với Ban Bí thư và xin chỉ đạo về đường lối công tác.
1.2.2. Trình độ, năng lực của đội ngũ kiểm sát viên Trong mọi lĩnh vực, công tác cán bộ luôn giữ vai trò then chốt, là yếu tố có ý nghĩa quyết định đến mức độ hoàn thành chất lượng, hiệu quả công việc. Công tác kiểm sát nói chung và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc giải quyết vụ án hành chính nói riêng cũng không nằm ngoài quy luật đó. Nhìn chung, trong những năm qua, công tác cán bộ của ngành kiểm sát đã có nhiều chuyển biến tích cực, làm thay đổi đáng kể đến chất lượng, hiệu quả công tác cũng như vị thế của ngành trong khối các cơ quan tư pháp.
1.2.3. Ý thức pháp luật và việc chấp hành pháp luật của
những người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng
11
Trong hoạt động lập pháp, hành pháp, tư pháp thì hoạt động tư
pháp là một trong những hoạt động đòi hỏi ý thức pháp luật cao của người thực thi quyền lực cũng như của đối tượng bị áp dụng. Tuy nhiên, trên thực tế hiện nay, không phải tất cả các cơ quan, cá nhân hay người dân đều có được sự hiểu biết đầy đủ về các quy định của pháp luật cũng như có thái độ thượng tôn pháp luật đối với các quy định của nhà nước, nên trong quá trình thực hiện pháp luật còn có những hạn chế khiến cho hiệu quả giải quyết vụ án hành chính đạt được là không cao.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Trong Chương 1, Luận văn đã tập trung phân tích, luận giải
một số vấn đề lý luận về thẩm quyền của Viện KSND cấp huyện
trong việc giải quyết vụ án hành chính như khái niệm, vai trò, các
yếu tố ảnh hưởng đến thẩm quyền tham gia giải quyết vụ án hành
chính của Viện KSND cấp huyện. Trong Chương này, Luận văn đã
phân tích làm quá trình hình thành và phát triển các quy định của
pháp luật Việt nam về việc tham gia TTHC của Viện KSND qua các
thời kỳ. Từ đó có thể thấy rằng, mặc dù ở các giai đoạn khác nhau,
chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước
có nhiều chuyển biến, kéo theo quy định trách nhiệm, quyền hạn của
Viện KSND cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính có
nhiều thay đổi, song việc tham gia giải quyết vụ án hành chính của
Viện KSND cấp huyện là yêu cầu khách quan, gắn liền với chức
năng và quá trình hình thành và phát triển của Viện KSND. Kết quả
nghiên cứu này sẽ giúp cho ta có một cái nhìn toàn diện và sâu sắc
12
hơn khi nghiên cứu pháp luật hiện hành về thẩm quyền của Viện
KSND cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính.
Với những nội dung được trình bày trong Chương 1 sẽ là cơ
sở, tiền đề cho việc phân tích, đánh giá pháp luật hiện hành từ thực
tiễn áp dụng pháp luật về việc tham gia giải quyết vụ án hành chính
của Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi.
Chương 2
THỰC TIỄN GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH CỦA
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH QUẢNG NGÃI
2.1. Khái quát về viện kiếm sát nhân dân cấp huyện trên
địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
2.1.1. Tổ chức bộ máy của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện
Tỉnh Quảng Ngãi là một tỉnh ven biển miền Trung, nằm trong
vùng kinh tế trọng điểm miền Nam Trung bộ. Qua quá trình hình
thành và phát triển, tính đến nay toàn tỉnh Quảng Ngãi có 14 Viện
KSND cấp huyện tương ứng với hệ thống chính quyền địa phương
cấp huyện trong tỉnh, mỗi Viện KSND cấp huyện gồm có 03 bộ phận
công tác: Bộ phận thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra, kiểm
sát xét xử và kiểm sát việc tạm giữ, tạm giam; bộ phận kiểm sát việc
giải quyết các vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình, hành chính, kinh
tế, lao động và những việc khác theo quy định của pháp luật, kiểm
sát thi hành án và bộ phận Văn phòng tổng hợp, thống kê tội phạm
và khiếu tố.
2.1.2. Tình hình đội ngũ công chức làm công tác kiểm sát
cấp huyện
13
Hiện nay, cơ cấu tổ chức bộ máy Viện KSND cấp huyện gồm
01 Viện KSND thành phố trực thuộc tỉnh và 13 Viện KSND huyện
với tổng số 132 biên chế chính thức, cụ thể có 14 Viện trưởng là
Kiểm sát viên trung cấp, 01 Phó viện trưởng là Kiểm sát viên trung
cấp, 15 Phó viện trưởng là Kiểm sát viên sơ cấp, 41 Kiểm sát viên
sơ cấp, 28 Kiểm tra viên, 18 Chuyên viên và 15 cán sự văn thư, kế
toán [67, tr.113]. Trong đó số lượng phụ trách công tác giải quyết
vụ án hành chính là 21 Kiểm sát viên cùng với 12 Kiểm tra viên,
chuyên viên giúp việc [28, tr.110] chiếm 32% số lượng công chức
giải quyết án.
2.2. Thực tiễn giải quyết vụ án hành chính của Viện kiểm
sát nhân dân cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
2.2.1. Về kiểm sát việc thụ lý giải quyết và trả lại đơn khởi
kiện vụ án hành chính
Qua thực tiễn thực hiện hoạt động kiểm sát việc thụ lý của
Viện KSND cho thấy Viện KSND cấp huyện đã làm tốt công tác
kiểm sát việc thụ lý vụ án, nên đã góp phần đảm bảo cho quá trình
thụ lý giải quyết hầu hết các vụ án của Tòa án được chính xác ngay
từ đầu; tạo sự chủ động và là tiền đề cho Kiểm sát viên nhanh chóng
nắm bắt nội dung, vấn đề cơ bản của vụ án; đồng thời chủ động
phòng ngừa, hạn chế đến mức thấp nhất các sai sót xảy ra ngay từ
thời điểm bắt đầu các hoạt động TTHC, tránh được tình trạng các thủ
tục tố tụng kéo dài, không cần thiết.
Ngoài những ưu điểm đã mang lại, thực tiễn thực hiện công
tác này còn có một số khó khăn, bất cập giữa pháp luật và thực tiễn
đó là Luật TTHC quy định Kiểm sát viên có nhiệm vụ kiểm sát việc
14
thụ lý và trả lại đơn khởi kiện nhưng không quy định khi Tòa án thụ
lý hoặc trả lại đơn phải sao gửi cho Viện kiểm sát đơn khởi kiện và
tài liệu kèm theo, vì vậy hoạt động kiểm sát còn mang tính hình thức,
chất lượng và hiệu quả chưa cao.
2.2.2. Việc kiểm sát viên tham gia phiên tòa giải quyết vụ
án hành chính
Từ nghiên cứu thực tiễn cho thấy mặc dù việc hủy, sửa án
hành chính sơ thẩm ở cấp phúc thẩm có thể do phát sinh tình tiết mới
hoặc do chuyển biến của tình hình nhưng một phần vẫn do sai sót
trong việc đánh giá chứng cứ, việc áp dụng pháp luật của cấp sơ
thẩm. Số lượng kháng nghị phúc thẩm ban hành còn ít không phải
hoàn toàn do chất lượng án sơ thẩm đã nâng lên, mà có phần do vi
phạm của án sơ thẩm chưa được Viện KSND cấp huyện chưa phát
hiện.
2.2.3. Về kiểm sát bản án, quyết định về hành chính của
Tòa án
Kết quả việc kiểm sát bản án, quyết định về hành hành chính
của Tòa án cho thấy sự giảm dần về số lượng vụ án của Tòa án đã
giải quyết. Tuy nhiên, sau khi Viện KSND cấp huyện trên địa bàn
tỉnh Quảng Ngãi thực hiện nghiêm túc Chỉ thị số 10/CT-VKSTC
ngày 06/4/2016 của Viện trưởng Viện KSND tối cao về tăng cường
công tác kiểm sát phát hiện kịp thời những vi phạm, thiếu sót trong
quá trình giải quyết án của Tòa án để kiến nghị, kháng nghị thì tỷ lệ
bản án, quyết định bị Viện KSND phát hiện những vi phạm và kiến
nghị, kháng nghị qua mỗi năm có chiều hướng tăng dần, góp phần
làm cho chất lượng bản án, quyết định của Tòa án ngày một cải
15
thiện, bảo đảm sự chính xác, có căn cứ, đúng pháp luật của bản án,
quyết định, bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức,
góp phần bảo đảm pháp luật thực hiện thống nhất.
Mặt khác, cũng có một số trường hợp trong quá trình kiểm sát
giải quyết vụ án hành chính, Kiểm sát viên được phân công nhiệm vụ
khi phát hiện vi phạm của Tòa án với tinh thần trách nhiệm chưa cao
nên không kịp thời báo cáo Lãnh đạo Viện KSND ban hành kiến nghị
hoặc kháng nghị đối với bản án, quyết định của Tòa án có vi phạm. Điều
này cũng làm ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kiểm sát hiện nay.
2.2.4. Về việc thực hiện các quyền yêu cầu, kiến nghị,
kháng nghị trong giải quyết vụ án hành chính
Từ số liệu 03 năm gần đây cho thấy việc thực hiện đầy đủ có trách nhiệm các quyền yêu cầu, kháng nghị, kiến nghị của các Viện KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi trong việc giải quyết vụ án hành chính đã giúp cho việc giải quyết vụ án hành chính trên địa bàn tỉnh được đảm bảo thực hiện chính xác, khách quan đồng thời nâng cao trách nhiệm của Kiểm sát viên trong thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo luật định.
Tuy đã đạt được một số kết quả nhất định nhưng việc thực hiện quyền yêu cầu, kháng nghị, kiến nghị còn hạn chế, số lượng ban hành yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị chưa nhiều trong quá trình thực hiện công tác kiểm sát.
2.3. Đánh giá việc thực hiện thẩm quyền của Viện kiểm sát
nhân dân cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính
2.3.1. Ưu điểm 2.3.2. Một số hạn chế, khó khăn và bất cập - Về tổ chức bộ máy và cán bộ. - Cơ sở vật chất, điều kiện làm việc.
16
- Việc phối hợp giữa Viện kiểm sát với Tòa án và các cơ quan
hữu quan.
- Khó khăn, vướng mắc khi áp dụng Luật TTHC năm 2015: 2.3.3. Nguyên nhân Việc còn tồn tại những sai sót như trên trong quá trình kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính của Viện KSND do những nguyên nhân sau:
Thứ nhất, nhóm nguyên nhân do quy định của pháp luật Thứ hai, nhóm nguyên nhân xuất phát từ các cơ quan liên quan Thứ ba, nhóm nguyên nhân xuất phát từ nội bộ Viện KSND
cấp huyện
Thứ tư, nhóm nguyên nhân do hoạt động chỉ đạo, điều hành
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
Xuất phát từ chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật nói
chung và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc giải quyết vụ
án hành chính nói riêng, Luật TTHC đã quy định việc tham gia giải
quyết vụ án của Viện KSND cấp huyện nhằm làm cho tất cả các hoạt
động của TAND, người tiến hành tố tụng và những người tham gia
tố tụng trong việc giải quyết vụ án hành chính ở cấp huyện luôn có
sự kiểm sát của Viện KSND để đảm bảo cho việc giải quyết nghiêm
chỉnh và thống nhất.
Trong Chương này, Luận văn đã tập trung làm rõ thực tiễn áp
dụng pháp luật trong việc giải quyết vụ án hành chính của Viện
KSND cấp huyện trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi. Cụ thể Luận văn đã
phân tích làm rõ những ưu điểm, hạn chế, khó khăn, vướng mắc
trong việc thực hiện thẩm quyền kiểm sát thụ lý vụ án hành chính,
kiểm sát việc ra bản án, quyết định tố tụng, tham gia phiên tòa, phiên
17
họp giải quyết vụ án hành chính, thực hiện các quyền yêu cầu, kiến
nghị, kháng nghị đối với Toà án.
Dựa trên những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trong việc thực
hiện thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính qua thực tiễn của công
tác tại địa phương Luận văn sẽ đưa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm
hoàn thiện các quy định của pháp luật. Vấn đề này sẽ được triển khai
nghiên cứu cụ thể tại Chương 3 của bản Luận văn.
Chương 3
GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ HOẠT
ĐỘNG CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN CẤP HUYỆN
TRONG GIẢI QUYẾT VỤ ÁN HÀNH CHÍNH
3.1. Sự cần thiết phải nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt
ddộng của Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong giải quyết vụ
án hành chính
3.1.1. Xuất phát tự nhu cầu tự thân của công tác kiểm sát
Chất lượng và hiệu quả là mục tiêu mà bất cứ cơ quan, tổ chức
và cá nhân đều hướng đến. Việc nâng cao chất lượng và hướng đến
hiệu quả đối với hoạt động của từng cơ quan, tổ chức và kể cả cá
nhân là đòi hỏi khách quan và cũng là nhu cầu tự thân mong muốn
để đạt được. Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của Viện
KSND cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính cũng không nằm
ngoài mục tiêu đó.
3.1.2. Thực hiện chủ trương của Đảng, pháp luật của nhà
nước về cải cách tư pháp và nâng cao chất lượng hiệu quả công
tác kiểm sát
18
3.2. Các giải pháp cơ bản nâng cao hiệu quả hoạt động của
Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện trong giải quyết vụ án hành chính
3.2.1. Nhóm giải pháp về thực hiện và hoàn thiện pháp luật
- Về thực hiện pháp luật
Để khắc phục những hạn chế, tồn tại nêu trên, nhằm nâng cao
chất lượng, hiệu quả của công tác kiểm sát của Viện KSND cấp
huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính, trước hết mỗi cá nhân
cán bộ ngành kiểm sát và các Viện KSND cấp huyện cần thực hiện
nghiêm túc các quy định của Luật tổ chức Viện KSND năm 2014,
Luật TTHC năm 2015 và các văn bản pháp luật có liên quan, bảo
đảm thực hiện đúng, đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của Viện KSND
cấp huyện.
- Về hoàn thiện pháp luật
3.2.2. Nhóm giải pháp về công tác cán bộ
3.2.2.1. Những giải pháp cơ bản, lâu dài
Thứ nhất, cần thực hiện tốt công tác tuyển dụng, quy hoạch,
bổ nhiệm, bố trí và sử dụng cán bộ, Kiểm sát viên.
Thứ hai, phát động và thực hiện có hiệu quả phong trào tự
học, tự nghiên cứu, tự rèn luyện của đội ngũ Kiểm sát viên.
Thứ ba, rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, nâng cao ý
thức chính trị cho đội ngũ cán bộ, Kiểm sát viên.
3.2.2.2. Những giải pháp cụ thể, trước mắt
Thứ nhất: nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của
Kiểm sát viên tại phiên tòa
Thứ hai: tăng cường công tác tập huấn, nâng cao trình độ và
kỹ năng tranh luận cho đội ngũ Kiểm sát viên cụ thể:
19
3.2.3. Nâng cao nhận thức của những người tiến hành tố
tụng, người tham gia tố tụng.
3.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho Ngành kiểm sát
3.2.5. Nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo, quản lý, chỉ
đạo điều hành công tác kiểm sát giải quyết án hành chính
Lãnh đạo Viện KSND hai cấp trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi
cần tiếp tục quán triệt và nhận thức sâu sắc về chủ trương, chiến lược
cải cách tư pháp của Đảng, quan tâm nâng cao chất lượng công tác
kiểm sát giải quyết án hành chính.
Lãnh đạo Viện KSND cấp huyện phải biết gắn chặt vai trò của
mình là lãnh đạo song cũng đồng thời là người quản lý.
Cuối cùng Lãnh đạo Viện kiểm sát cấp huyện phải biết tranh
thủ sự ủng hộ của cấp ủy, chính quyền địa phương; tranh thủ sự giúp
đỡ về nghiệp vụ của các phòng nghiệp vụ chuyên môn.
3.2.6. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức, cá
nhân trong việc giải quyết án hành chính
Tăng cường sự phối hợp giữa Viện KSND các cấp.
Tăng cường sự phối hợp liên ngành giữa Tòa án và Viện kiểm sát.
Tranh thủ sự chỉ đạo của cấp ủy, mặt trận đoàn thể để vận
động đương sự và người liên quan hợp tác trong hoạt động tố tụng
nói chung và TTHC nói riêng.
Khắc phục tâm lý thụ động, e ngại, né tránh, sợ bị ảnh hưởng
bởi cơ chế giám sát, quản lý hành chính của chính quyền địa phương,
đề cao tính độc lập của Kiểm sát viên trong việc kiểm sát giải quyết
án hành chính.
3.3. Một số kiến nghị
20
3.3.1. Kiến nghị đối với Đảng và Nhà nước
Cần phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động
của ngành Kiểm sát nhân dân, thường xuyên và toàn diện để công tác
kiểm sát giải quyết án hành chính đạt hiệu quả.
Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra nghiệp vụ tập trung vào
việc khắc phục những hạn chế, thiếu sót vẫn còn tồn tại, tránh để tình
trạng vụ án bị kéo dài, gây bức xúc và đơn thư khiếu nại vượt cấp.
Thường trực cấp ủy Đảng ở địa phương cần quan tâm lãnh
đạo, chỉ đạo các cơ quan, tổ chức, đoàn thể trong hệ thống chính trị ở
cấp mình.
Tăng cường sự giám sát của Hội đồng nhân dân các cấp đối
với công tác giải quyết án hành chính.
Kịp thời xem xét sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật còn
chưa đồng bộ, thiếu cụ thể đang cản trở hoạt động tố tụng.
3.3.2. Kiến nghị đối với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao
- Trước tiên, Viện KSND tối cao cần tăng cường công tác bồi
dưỡng, giáo dục về trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ kiểm
sát viên.
- Đề nghị Viện KSND tối cao nghiên cứu đề xuất với các cơ
quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung hoặc phối hợp với
TAND tối cao hướng dẫn, giải đáp những khó khăn, vướng mắc.
- Văn phòng Viện KSND tối cao và Vụ nghiệp vụ nghiên cứu bổ
sung hệ thống chỉ tiêu cơ bản đánh giá chất lượng công tác kiểm sát.
3.3.3. Kiến nghị Viện kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân
dân cấp huyện
21
- Kiến nghị Viện KSND và TAND cấp huyện chủ trì phối hợp sửa
đổi, bổ sung Quy chế phối hợp giữa Viện KSND và TAND cấp huyện.
- Đề nghị Viện KSND cấp huyện sớm thực hiện các yêu cầu
chỉ đạo của Viện KSND Tối cao.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
Trong Chương 3, Luận văn đã nêu ra các yêu cầu cấp thiết
phải nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của Viện KSND
cấp huyện trong việc giải quyết vụ án hành chính từ đó đưa ra một
số giải pháp và kiến nghị góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động
của Viện KSND cấp huyện trong việc thực hiện tốt hơn chức năng
kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính. Các giải pháp, kiến
nghị này góp phần giúp TAND cấp huyện có thể giải quyết và xét
xử đạt chất lượng tốt, là cơ sở để Tòa án ra bản án, quyết định
chính xác, khách quan; góp phần hạn chế kháng cáo, kháng nghị
phúc thẩm hoặc đề nghị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái
thẩm; giải quyết dứt điểm tranh chấp giữa các đương sự; ổn định
giao lưu dân sự. Qua đó, quyền và lợi ích hợp pháp của các đương
sự được bảo vệ kịp thời, ý thức pháp luật của người dân được nâng
cao, pháp chế xã hội chủ nghĩa được bảo đảm, tăng cường pháp chế
và bảo vệ tốt hơn lợi ích của Nhà nước, của tập thể, các quyền và
lợi ích hợp pháp của công dân.
22
KẾT LUẬN CHUNG
Trong những năm qua, với chức năng kiểm sát các hoạt
động tư pháp của mình, Viện KSND với vị trí, vai trò là một cơ
quan tiến hành tố tụng và kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong
việc giải quyết các vụ án hành chính đã bảo đảm cho pháp luật
được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, góp phần bảo vệ
Nhà nước, chế độ và quyền dân chủ của công dân, đóng góp to
lớn đối với sự nghiệp cách mạng, xây dựng đất nước của Đảng và
nhân dân ta. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện thẩm quyền của
mình, các Viện KSND cấp huyện còn tồn tại, thiếu sót cả về nhận
thức lẫn về nghiệp vụ chuyên môn.
Luận văn đã phân tích, luận giải một số vấn đề lý luận và thực
tiễn về việc tham gia giải quyết vụ án hành chính của Viện KSND
cấp huyện. Thông qua việc phân tích pháp luật hiện hành và tình
hình áp dụng pháp luật trên thực tế của địa phương, Luận văn đã làm
rõ những nội dung cơ bản về việc tham gia giải quyết vụ án hành
chính của Viện KSND cấp huyện, các quy định về kiểm sát thụ lý vụ
án hành chính; kiểm sát việc ra bản án, quyết định tố tụng; tham gia
phiên tòa giải quyết vụ án hành chính, kiểm sát thông qua việc thực
hiện quyền yêu cầu, kiến nghị, kháng nghị đồng thời chỉ ra một số
bất cập, hạn chế của pháp luật TTHC gây khó khăn đối với việc thực
hiện thẩm quyền giải quyết vụ án hành chính của Viện KSND để tiếp
tục nghiên cứu sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.
Trên cơ sở mục tiêu phát triển của đất nước, công cuộc cải
cách tư pháp đã đặt ra những yêu cầu ngày càng cao cho ngành Kiểm
23
sát, dựa theo một số phân tích, kết quả nghiên cứu của luận văn, học
viên đã đề xuất một số kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện về thẩm
quyền giải quyết vụ án hành chính của Viện KSND cấp huyện, đáp
ứng yêu cầu cải cách tư pháp hiện nay, nâng cao vai trò của ngành
Kiểm sát để góp phần cùng ngành Toà án ban hành các bản án, quyết
định đúng pháp luật. Để đạt được điều đó đòi hỏi công tác kiểm sát
giải quyết các vụ án hành chính của Viện KSND cần cố gắng nhiều
hơn nữa, phát huy những kết quả đạt được, khắc phục những thiếu
sót, tồn tại góp phần hoàn thành nhiệm vụ chung của ngành Kiểm
sát.
