Thần kinh và tâm lý học: Phần 2

Chương 3<br /> <br /> HỆ THỐNG ĐỊNH KHƯ NÃO<br /> VÀ S ựé PHÂN TÍCH CHỨC NẢNG CỦA CHÚNG<br /> I.<br /> <br /> v ỏ CHẨM CỦA NÃO VÀ TỔ CHỨC TRI GIÁC THỊ GIÁC<br /> <br /> 1. Sơ 1 ược về câu tạo của cơ quan phân tích thị giác<br /> Cơ quan phân tích thị giác bao gồm:<br /> + Võng mạc mắt<br /> + Dây thần kinh thị giác (đôi dây thần kinh sọ não<br /> số II)<br /> + Chéo thị (bắt chéo không hoàn toàn)<br /> + Củ não sinh tư trên<br /> + Dải thị<br /> + Thê gối<br /> <br /> ngO cài<br /> <br /> của đồi thị<br /> <br /> + Tia thị<br /> + Vỏ não tiên phát (diện 17), thứ phát (diện 18, 19)<br /> và vùng mở (diện 39).<br /> Phần ngoại vi gồm võng mạc, dây thần kinh số II,<br /> chéo thị, dải thị, thê gối ngoài.<br /> Phần trung ương gồm tia thị và các phần trên vỏ não.<br /> 67<br /> <br /> 2. Rối loạn chức năng do tổn thương các câ’u thành<br /> của cơ quan phân tích thị giác<br /> + Tổn thương võng mạc m ắt<br /> V õng m ạc m át là m ột cơ q u an có cấu trúc phức<br /> tạp, th ư ờ n g được gọi là m ột p h ầ n củ a vỏ não được đưa<br /> ra bên n g o à i.<br /> Võng mạc m ắt được cấu trúc từ 2 loại tế bào hình nón<br /> và hình que. T ế bào hình nón phân bố ở nhiều vùng trung<br /> tâm võng mạc tạo nên vùng nhìn rõ nhất. Tê bào nón đảm<br /> nhận việc tiếp thu ánh sáng ban ngày và màu sắc. Tê bào<br /> hình que - bộ máy tiếp nhận ánh sáng ban đêm. Nếu tổn<br /> thương võng mạc cả 2 mắt tất yếu sẽ dẫn đến hiện tượng<br /> mù. Trong trường hợp một bên võng mạc mắt bị tổn<br /> thương, thị lực một m ắt sẽ bị suy giảm(trường thị giác bị<br /> thu hẹp). Trong khi đó chức năng thị giác của mắt còn lại<br /> vẫn được giữ nguyên. N hìn chung trong trường hợp này<br /> không có biểu hiện rối loạn các chức năng thị giác phức tạp.<br /> <br /> + Tổn thương đôi dãy thần kỉn h s ố II<br /> Dây th ần kin h sọ não s ố II là đôi dây thần kinh rất<br /> ngắn, nằm ở phía sau nhãn cầu, ở hô' sọ trước, trên bé<br /> mặt của nền sọ. D ây th ần kinh thị giác đảm nhận việc<br /> dẫn truyền các loại thông tin từ các vùng khác nhau của<br /> võng mạc.<br /> Sự tổn thương dây th ầ n kin h số II rất hay gặp trong<br /> lâm sàn g tổn thương định khu của não, mà thường là do<br /> các quá trìn h bệnh lý p h át sin h ở h ố sọ trưốc (như u nào,<br /> xuất h u y ết hay phù não). Tổn thương dây thần kinh thị<br /> 68<br /> <br /> giác dẫn đến rối loạn chức n ă n g cảm giác th ị giác của<br /> m ột bên mắt. Tuy nhiên, biểu h iện rối loạn của các chức<br /> n ăn g nói trên phụ thuộc vào phần cụ th ể của dây thần<br /> kin h thị giác bị tổn thương.<br /> + T ổ n t h ư ơ n g c h é o th ị<br /> Đặc điểm của chéo thị là sự bắt chéo không hoàn toàn<br /> (xem hình 5), nhờ đó mà thông tin của từng con m ắt sẽ đi<br /> đến cả 2 bán cầu não.<br /> Khi tổn thương chéo thị, gây rối loạn trường thị giác<br /> cả 2 m át (tùy thuộc vào các vù n g sợi xuất phát từ võng<br /> m ạc m ắt nào bị tổn thương). Tổn thương các vùng khác<br /> nhau của chéo thị sẽ có biểu hiện mù bán m anh các dạng<br /> khác nhau.<br /> + T ổ n th ư ơ n g củ n ã o s in h t ư trên: c ủ não sin h 4 trên<br /> là thành phần của não giữa. Tổn thương vùng này, không<br /> dẫn đến việc giảm trực tiếp thị lực mà chỉ gây cản trở cho<br /> các chức năng thị giác, cụ thể là, làm rối loạn hoạt động<br /> các cơ vận nhãn, do đó mắt hoạt động kém linh hoạt. Tuy<br /> n h iên các chức năng thị giác bị suy giảm do hoạt động<br /> kém hiệu quả của các các cơ vận nhãn sẽ được bù trừ bởi<br /> sự vận động của các cơ khác như cơ cổ, v.v...<br /> <br /> + Tổn thương d ải th i<br /> Dải thị là một bộ phận nối chéo thị vói thể gối ngoài<br /> của đồi thị. Khi tổn thương sẽ dẫn đến hiện tượng mù bán<br /> m anh cùng bên vỏi bên dải th ị bị tổn thương. Mù bán<br /> m anh có thể toàn phần hoặc m ột phần. Trong trường hợp<br /> các sợi dẫn truyền thông tin đi từ vùng nhìn rõ nh ất bị tổn<br /> 69<br /> <br /> thương thì ranh giới giữa trường thị giác tổn thương và<br /> không bị tổn thương sẽ diễn ra theo chiều dọc.<br /> <br /> H ình 5: Đường dẫn truyền cơ q u an phân tích thị giác.<br /> ĩ. N h ã n cầu<br /> <br /> 6. Củ não s in h tư trên<br /> <br /> 2. D ây th ầ n k in h sô 2.<br /> <br /> 7. Vỏ th ị<br /> <br /> 3. Chéo th ị<br /> <br /> 8. B á n cầu não p h ả i<br /> <br /> 4. D ải thị.<br /> <br /> 9. B á n cầu não trá i<br /> <br /> 5. T h ể gối ngoài.<br /> <br /> 70<br /> <br /> +<br /> <br /> Tôn th ư ơ n g thê gó i ngo ài<br /> <br /> Thế gối là một phần của đói thị, có cấu tạo từ các<br /> nhân hình thành từ các tê bào th ‘ìn kinh. Đây là nơi dừng<br /> chân của tế bào thần kinh thứ 2 thuộc đường dẫn truyền<br /> thị giác. Các thông tin thị giác đi từ võng mạc m át lên<br /> thẲng thể gối ngoài là 80%; 20% thông tin thị giác còn lại<br /> đi vào các vùng não khác nhau. Có thể nói, các chức năng<br /> thị giác được “vỏ hóa“ ở mức rất cao.<br /> Cũng như võng mạc mắt, ở thế gối ngoài cùng có sự<br /> phân bô định khu các chức năng rõ ràng. Điêu này có<br /> nghĩa là các vùng khác nhau của võng mạc mắt đêu có đại<br /> diện của mình trên thê gối ngoài. Ngoài ra, củng ỏ cơ quan<br /> này còn có các vùng của trường thị giác khi nhìn bằng một<br /> m ắt, cũng như vùng nhìn rõ nhất của mắt.<br /> Khi tôn thương một bên thế gối ngoài sẽ dẫn đến mù<br /> bán manh hoàn toàn một bên, nếu tôn thương từng phần<br /> cơ quan này - mù bán manh không hoàn toàn với ranh<br /> giới là dường thảng theo chiều dọc. Trong những trường<br /> hợp ố tổn thương nằm gần vối thể gối ngoài, thì khi kích<br /> thích thế gối sẽ gây ra những hội chứng phức tạp theo<br /> kiểu ảo thị gắn liền với rối loạn ý thức.<br /> Ngoài thể gối ngoài, một số cơ quan khác của gian não<br /> củng tham gia vào việc tiếp nhận các thông tin thị giác.<br /> Khi tổn thương các bộ phận này sẽ dẫn đến các rối loạn thị<br /> giác đặc thù.<br /> + T ổ n t h ư ơ n g v ù n g tiê n p h á t vỏ n ã o ( d iệ n 17 - th e o sơ<br /> đồ B rodm ann)<br /> <br /> Diện 17 vỏ não có cấu trúc theo nguyên tắc định khu;<br /> nghiã là các vùng khác nhau của võng mạc đêu có đại diện<br /> 71<br /> <br />