Thành phần giống loài ký sinh trùng ký sinh trên hầu Thái Bình Dương (Crassostrea gigas) nuôi tại Quảng Ninh

Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> <br /> KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC<br /> <br /> THÀNH PHẦN GIỐNG LOÀI KÝ SINH TRÙNG KÝ SINH TRÊN HẦU<br /> THÁI BÌNH DƯƠNG (Crassostrea gigas) NUÔI TẠI QUẢNG NINH<br /> SPECIES COMPOSITION OF PARASITES IN PACIFIC OYSTER (Crassostrea gigas)<br /> CULTURED IN QUANG NINH<br /> Trần Thị Nguyệt Minh1, Đỗ Thị Hòa2<br /> Ngày nhận bài: 02/8/2012; Ngày phản biện thông qua: 28/02/2013; Ngày duyệt đăng: 10/9/2013<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu tiến hành trong thời gian từ tháng 5/2010 đến tháng 6/2011 trên 116 mẫu hầu Thái Bình Dương<br /> (Crassostrea gigas) thu tại Vân Đồn - Quảng Ninh. Tất cả mẫu hầu còn sống được quan sát các tiêu bản ép mô tươi dưới<br /> kính hiển vi, phết mô nhuộm Hematoxylin, nuôi cấy bào tử trong môi trường FTM (Fluid Thioglycolate Medium) ở mô<br /> mang và mô màng áo hầu, cố định mẫu trong dung dịch Davidson cho phương pháp mô bệnh học. Kết quả cho thấy hầu<br /> Thái Bình Dương nhiễm 2 loài ký sinh trùng nội ký sinh đó là kén hợp tử của Nematopsis sp (tỷ lệ nhiễm 48,42%; cường độ<br /> nhiễm trung bình: 13,43 nang kén/mô mang (1cm2) và 1,89 nang kén/mô màng áo (1cm2) và Perkinsus sp ký sinh ở mang<br /> và màng áo vật chủ (tỷ lệ nhiễm: 13,15% và cường độ 16,46 ± 0,49 bào tử/mô (25mm2)). Ngoài ra, có 2 loài sinh vật bám<br /> đó là sun Balanus sp ký sinh ở vỏ ngoài của hầu (tỷ lệ nhiễm 28,75%; cường độ nhiễm 2-19 trùng/con) và giun nhiều tơ<br /> Polydora ký sinh vỏ trong và ngoài của hầu (tỷ lệ nhiễm 12,12%, cường độ 1- 4 trùng/con). Kết quả nghiên cứu đã góp<br /> phần bổ sung dữ liệu khoa học về ký sinh trùng ở động vật thân mềm nuôi ở Quảng Ninh, Việt Nam.<br /> Từ khóa: ký sinh trùng, Hầu Thái Bình Dương, Crassostrea gigas<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The study was conducted on 116 Pacific oyster (Crassostrea gigas) samples at Van Đon district - Quang Ninh<br /> province from May 2010 to June 2011. Tissue from alive oysters was observed under microscope and smeared for stain<br /> Hematoxylin, gill and mantle oysters were incubated in FTM medium and tissue was fixed in Davidson solution for<br /> histopathology. The result shows that they were infected by two endoparasites: 1. Nematopsis sp in gill tissue (prevalence<br /> 48,42%; sensetive infection 13,43 oocyst/gill tissue (1cm2) and in mantle tissue (prevalence 13,15%; sensetive infection:<br /> 1,89 oocyst/mantle tissue (1cm2); 2. Perkinsus sp in gill and mantle oyster (prevalence 13,15% and sensetive infection<br /> 16,46 ± 0,49 spores /tissue (25mm2)). In addtition, there are two species of ectoparasites: Balanus sp and Polydora sp<br /> (prevalence: 12,12%; sensetive infection 1-4 organism/oyster shells. The research result has supplied more scientific data<br /> on parasites in mollusc farming in Quang Ninh Province, Vietnam.<br /> Key words: parasite, pacific oyster, Crassostrea gigas<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Hầu Thái Bình Dương (Crassostrea gigas<br /> Thunberg, 1793) là đối tượng nuôi có giá trị kinh tế<br /> và giá trị dinh dưỡng cao. Sản lượng hầu trên thế<br /> giới ngày càng tăng, năm 2003 sản lượng hầu đạt<br /> 4,38 triệu tấn và được nuôi ở 64 nước trên các châu<br /> lục (FAO, 2003). Ở Việt Nam, hầu Thái Bình Dương<br /> (TBD) lần đầu tiên được nhập vào năm 2002. Đến<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> nay hầu TBD đã trở thành đối tượng nuôi phổ biến<br /> ở các tỉnh ven biển. Trong đó, Quảng Ninh là một<br /> trong những tỉnh đi đầu về nuôi hầu ở Việt Nam.<br /> Tính đến cuối năm 2009, Quảng Ninh có khoảng<br /> 500 ha nuôi hầu, tập trung nhất ở huyện Vân Đồn,<br /> năng suất đạt 2.500 - 3.500 kg/bè/100m2 [1].<br /> Bên cạnh những thành công đã đạt được thì<br /> hiện nay bệnh ký sinh trùng thường xuyên xảy ra ở<br /> <br /> Trần Thị Nguyệt Minh: Cao học Nuôi trồng thủy sản 2009 - Trường Đại học Nha Trang<br /> PGS.TS. Đỗ Thị Hòa: Viện Nuôi trồng thủy sản - Trường Đại học Nha Trang<br /> <br /> 100 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> <br /> những vùng nuôi hầu trọng điểm, là nguyên nhân<br /> làm giảm sản lượng hầu nuôi thương phẩm. Trong<br /> đó, có nhiều bệnh đã xuất hiện trong danh sách<br /> quản lý của OIE (Tổ chức Sức khỏe động vật thế<br /> giới) và được thông báo trên toàn thế giới. Trong khi<br /> đó, đến nay Việt Nam vẫn chưa có tài liệu nào công<br /> bố về bệnh ở hầu và đặc biệt là nghiên cứu về ký<br /> sinh trùng trên hầu. Do đó, nghiên cứu thành phần<br /> giống loài ký sinh trùng ở hầu TBD được tiến hành<br /> để có cơ sở dữ liệu khoa học.<br /> <br /> khi nuôi cấy 5 - 7 ngày được đặt lên lam kính và<br /> nhuộm lugol’s iodine để quan sát bào tử nghỉ.<br /> Cường độ cảm nhiễm của ký sinh trùng Perkinsus<br /> sp ở mỗi mẫu hầu dựa trên số bào tử nghỉ có dạng<br /> hình cầu quan sát được trong miếng mô nuôi cấy.<br /> Phương pháp mô bệnh học của Dorothy<br /> W.Howard, D.W. và cộng sự (1983) được thực hiện<br /> nhằm phát hiện ký sinh trùng ký sinh ở mô của các<br /> tổ chức cơ quan như: mang, màng áo, tuyến tiêu<br /> hóa, tuyến sinh dục và chân.<br /> Trong nghiên cứu này, ký sinh trùng đơn bào nội<br /> ký sinh Perkinsus được định danh dựa trên sự quan<br /> sát bào tử sau khi nuôi cấy trong môi trường chọn<br /> lọc FTM. Ngoài ra, các loài ký sinh trùng khác cũng<br /> được định danh dựa vào hình dạng mô tả trong các<br /> tài liệu nhuyễn thể. Các tài liệu được sử dụng để<br /> định danh ký sinh trùng trong nghiên cứu gồm:<br /> - Ma Leopoldina Aguirre - Macedo et al, 2001.<br /> Parasite Survey of the Eastern Oyster<br /> - Jorge Cáceres-Martínez và CTV, 2010.<br /> Parassites of the Pleasure Oyster<br /> - Gregoria Erazo-Pagador, 2010. A parasitological<br /> survey of slipper-cupped oysters<br /> <br /> II. ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> Hầu TBD Crassostrea gigas được thu tại Vân<br /> Đồn - Quảng Ninh, thời gian thu mẫu từ tháng 5<br /> đến tháng 12 năm 2010, số lượng mẫu thu tại các<br /> hộ nuôi là 116 mẫu. Một số phương pháp nghiên<br /> cứu bệnh động vật thủy sản thông thường được<br /> sử dụng để nghiên cứu thành phần giống loài ký<br /> sinh trùng:<br /> Phương pháp kiểm tra ký sinh trùng ở các tiêu<br /> bản ép mô hầu dưới kính hiển vi, được tiến hành<br /> như sau: dùng kéo cắt miếng mô mang (1cm2) hoặc<br /> mô màng áo (1cm2) hầu và ép miếng mô giữa 2 lam<br /> kính, sau đó soi tươi phát hiện ký sinh trùng trên<br /> kính hiển vi quang học ở các độ phóng đại khác<br /> nhau (10X; 40X; 100X). Ngoài ra, phương pháp làm<br /> tiêu bản phết mô của hầu và nhuộm Hematoxylin<br /> cũng được tiến hành đồng thời.<br /> Phương pháp nuôi cấy bào tử trên môi trường<br /> FTM (Fluid Thioglycolate Medium) của Ray (1966)<br /> được sử dụng để xác định sự tồn tại các bào tử<br /> Perkinsus sp ký sinh trong mô hầu. Cụ thể, phương<br /> pháp nuôi cấy được thực hiện bằng cách lấy một<br /> miếng mô mang, màng ao kích thước 5*5mm, nuôi<br /> cấy ở điều kiện tối trong môi trường FTM có bổ sung<br /> kháng sinh (500 IU Penicillin G và Streptomycin/ml<br /> môi trường) và thuốc kháng sinh nấm 50µl<br /> Mycostatin/ống 9,5ml môi trường). Miếng mô sau<br /> <br /> III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN<br /> 1. Số mẫu và thời gian thu mẫu hầu dùng cho<br /> nghiên cứu<br /> Mẫu hầu TBD (C.gigas) phục vụ cho nghiên<br /> cứu được thu ngẫu nhiên tại các hộ nuôi hầu ở Vần<br /> Đồn - Quảng Ninh. Hầu được thu tại các thời điểm<br /> khác nhau: tháng 5 (mùa hè nắng nóng), tháng 9<br /> (mùa thu mát mẻ) và tháng 12 (mùa đông lạnh)<br /> nhằm xác định sự biến động thành phần giống loài<br /> hoặc mức độ cảm nhiễm của ký sinh trùng theo mùa<br /> trong năm. Kết quả bảng 1 cho thấy, kích cỡ hầu thu<br /> được ở cả 3 đợt khá đồng đều, đều là những cá thể<br /> hầu đã trưởng thành, được nuôi theo hình thức treo<br /> dây hay nuôi lồng trên bè…<br /> <br /> Bảng 1. Kích thước các mẫu hầu đã thu tại Vân Đồn<br /> TT<br /> <br /> Đợt thu mẫu<br /> <br /> Môi trường nuôi<br /> <br /> 1<br /> <br /> 27/5/2010 (n= 36)<br /> <br /> 2<br /> 3<br /> <br /> Kích cỡ hầu (cm)<br /> Dài<br /> <br /> Cao<br /> <br /> Rộng<br /> <br /> T: 30,8 C<br /> S: 30,3‰<br /> <br /> 4,75 ± 0,63<br /> <br /> 8,38 ± 0,79<br /> <br /> 3,26 ± 0,66<br /> <br /> 20/9/2010 (n=40)<br /> <br /> T: 30,30C<br /> S: 30,5‰<br /> <br /> 4,82 ± 0,62<br /> <br /> 8,96 ± 1,19<br /> <br /> 3,36 ± 0,59<br /> <br /> 25/12/2010 (n=40)<br /> <br /> T: 19,50C<br /> S: 33,2‰<br /> <br /> 5,25 ± 1,06<br /> <br /> 9,29 ± 1,51<br /> <br /> 3,37 ± 0,65<br /> <br /> 0<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 101<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> <br /> 2. Thành phần ký sinh trùng ký sinh ở hầu TBD nuôi ở Vân Đồn<br /> Kết quả phân tích đã phát hiện 4 giống loài ký sinh trùng ký sinh ở hầu TBD. Trong đó, hai loài ở trong mô<br /> của các tổ chức cơ quan (Nematopsis sp và Perkinsus sp), một loài bắt gặp ở mặt ngoài và mặt trong của vỏ<br /> đá vôi (Polydora sp) và một loài bám ở mặt ngoài của vỏ đá vôi (Balanus sp). Mức độ nhiễm và cơ quan ký sinh<br /> của các giống loài ký sinh trùng đã phát hiện trên hầu được trình bày ở bảng 2.<br /> Bảng 2. Thành phần ký sinh trùng đã phát hiện được ở hầu TBD nuôi<br /> tại Vân Đồn - Quảng Ninh năm 2010<br /> TT<br /> <br /> Thành phần loài<br /> <br /> Tỷ lệ nhiễm (%)<br /> <br /> Cường độ nhiễm<br /> <br /> Cơ quan ký sinh<br /> <br /> Mang, màng áo<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nematopsis sp (n=116)<br /> <br /> 48,42<br /> <br /> 15,43 bt/mô mang (1cm2)<br /> 1,89 bt/mô màng áo (1cm2)<br /> <br /> 2<br /> <br /> Perkinsus sp (n=116)<br /> <br /> 13,15<br /> <br /> 6,46 ± 0,49 bt/mô (25mm2)<br /> <br /> Mang, màng áo<br /> <br /> 3<br /> <br /> Balanus sp (n=116)<br /> <br /> 28,75<br /> <br /> 2 – 19 (Trùng/cá thể)<br /> <br /> Vỏ ngoài<br /> <br /> Polydora sp (n=116)<br /> <br /> 12,12<br /> <br /> 1 – 4 (Trùng/cá thể)<br /> <br /> Vỏ ngoài, vỏ trong<br /> <br /> 4<br /> <br /> n: là số mẫu; bt: bào tử<br /> <br /> 3. Ký sinh trùng đơn bào Nematopsis sp ký sinh ở hầu TBD tại Vân Đồn<br /> 3.1. Mức độ cảm nhiễm (TLCN và CĐCN) nang kén bào tử Nematopsis sp<br /> Bằng phương pháp kiểm tra các tiêu bản ép tươi dưới kính hiển vi, đã phát hiện mô ở mang và màng áo<br /> hầu TBD nhiễm nang kén chứa các kén hợp tử Nematopsis với tỷ lệ và cường độ nhiễm thay đổi theo các đợt<br /> thu mẫu, tăng dần từ đợt thu mẫu vào tháng 5/2010 đến đợt thu mẫu vào tháng 12/2010.<br /> Bảng 3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm nang kén bào tử Nematopsis trên hầu TBD ở Vân Đồn - Quảng Ninh<br /> TT<br /> <br /> Tháng thu mẫu<br /> <br /> TLCN (%)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5 (n=36)<br /> <br /> 25,26<br /> <br /> 2<br /> <br /> 9 (n=40)<br /> <br /> 32,60<br /> <br /> 3<br /> <br /> 12 (n=40)<br /> <br /> 87,39<br /> <br /> Tổng số mẫu<br /> N=116<br /> <br /> 48,42<br /> <br /> Cơ quan<br /> <br /> CĐCN (nang kén/mô (1cm2))<br /> Nhỏ nhất<br /> <br /> Lớn nhất<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> Mang<br /> <br /> 5<br /> <br /> 26<br /> <br /> 6,58<br /> <br /> Màng áo<br /> <br /> 1<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1,33<br /> <br /> Mang<br /> <br /> 7<br /> <br /> 59<br /> <br /> 11,68<br /> <br /> Màng áo<br /> <br /> 1<br /> <br /> 9<br /> <br /> 2,09<br /> <br /> Mang<br /> <br /> 4<br /> <br /> 74<br /> <br /> 28,03<br /> <br /> Màng áo<br /> <br /> 1<br /> <br /> 7<br /> <br /> 2,25<br /> <br /> Mang<br /> <br /> 4<br /> <br /> 74<br /> <br /> 15,43<br /> <br /> Màng áo<br /> <br /> 1<br /> <br /> 9<br /> <br /> 1,89<br /> <br /> CQKS: cơ quan ký sinh; TLCN: Tỷ lệ cảm nhiễm; CĐCN: Cường độ cảm nhiễm<br /> <br /> Bảng 3 cho thấy, tỷ lệ cảm nhiễm và cường độ<br /> cảm nhiễm của Nematopsis ở hầu thấp nhất vào<br /> tháng 5 khi nhiệt độ cao (30,80C) và cao nhất vào<br /> tháng 12 khi nhiệt độ thấp (19,50C). Kết quả này<br /> phù hợp với nghiên cứu của Tuntiwaranuruk và<br /> cs (2008) về vẹm xanh (Perna viridis) nuôi tại Thái<br /> Lan, tỷ lệ nhiễm kén hợp tử Nematopsis tăng cao từ<br /> tháng 11 năm 2003 đến tháng 6 năm 2004 (khi nhiệt<br /> độ tăng cao từ 270C - 32,50C) và tỷ lệ thấp từ tháng<br /> 7 đến tháng 12 năm 2004 (khi nhiệt độ giảm dần từ<br /> 320C - 270C) [15]. Tuy nhiên, để làm rõ mối quan hệ<br /> giữa nhiệt độ và tỷ lệ nhiễm kén hợp tử Nematopsis<br /> ở hầu TBD nuôi rất cần phải có những nghiên cứu<br /> trong nhiều năm với số mẫu phân tích nhiều hơn.<br /> Kết quả bảng 3 cũng cho thấy cường độ nhiễm<br /> trung bình của kén hợp tử Nematopsis trên mô mang<br /> <br /> 102 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br /> của hầu ở các tháng đều cao hơn so với cường độ<br /> nhiễm trên mô màng áo. Theo nghiên cứu của Azevedo<br /> và Cachola (1992), Nematopsis cũng được tìm thấy<br /> trên 2 loài: sò (Cerastoderme edule) và ngao (Ruditapes<br /> decussates), các kén hợp tử của Nematopsis ký sinh<br /> ở các mô liên kết khắp cơ thể nhưng bắt gặp nhiều<br /> ở mô mang của vật chủ [5]. Theo kết quả của Isaírá<br /> P.Padovan và CTV (2003), Nematopsis cũng được<br /> phát hiện trên mô màng áo ngao (Solen vagina) và<br /> trên một số loài hai mảnh vỏ khác ở Pháp [10].<br /> 3.2. Đặc điểm về hình dạng, kích thước của kén hợp<br /> tử Nematopsis ở hầu TBD<br /> Nang kén hợp tử của Nematopsis sp có dạng<br /> hình cầu, kích thước của nang kén: 57,65 ± 13,66<br /> (µm) thay đổi phụ thuộc phụ thuộc vào số lượng các<br /> kén hợp tử có trong nang kén hợp tử (hình 1; 2; 3).<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> <br /> Số 3/2013<br /> <br /> Hình 1. Kén (Ooyst) của Nematopsis sp nhiễm trên hầu (C.gigas)<br /> (mẫu ép mô tươi từ mang, màng áo, soi tươi không nhuộm)<br /> (hình A):Các nang kén (phagocyste) ký sinh trên mô mang của hầu (400X); (hình B): Có 6 kén (Oc) nằm trong 1 nang kén (Pha). Cấu tạo của các kén gồm: thành kén (Wa);<br /> nắp (Operculum –Op) và hạt bào tử (sporozoite -Sz).<br /> <br /> Hình 2. Kén hợp tử Nematopsis sp trên tiêu bản phết mang, màng áo hầu<br /> C.gigas (nhuộm Hematoxylin)<br /> (hình A): Kén Nematopsis từ mô màng áo của hầu (100X & 400X). (hình B): Từng đám nang của kén hợp tử từ mô mang của hầu (100X và 400X)<br /> <br /> Hình 3. Các kén hợp tử Nematopsis trên các tiêu bản mô mang hầu TBD (C.gigas). Nhuộm H &E<br /> Hình A (100X); hình B (400X); hình C (1000X)<br /> <br /> Bảng 4. Kích thước của kén hợp tử Nematopsis ký sinh trên mang, màng áo của hầu TBD<br /> Kén hợp tử (µm)<br /> <br /> Chiều dài<br /> <br /> Chiều rộng<br /> <br /> 17,37 ± 1,05<br /> <br /> 13,27 ± 0,81<br /> <br /> Nang kén hợp tử<br /> (µm)<br /> <br /> Số kén hợp tử/nang kén<br /> hợp tử<br /> <br /> 57,65 ± 13,66<br /> <br /> 1-13<br /> <br /> Số liệu thể hiện trong bảng trên là giá trị trung bình ± SD<br /> <br /> So sánh kích thước Nematopsis sp ký sinh trên các loài nhuyễn thể hai mảnh vỏ khác và kích thước hầu<br /> ở bảng 4 cho thấy, thấy kích thước kén Nematopsis sp trên hầu TBD nuôi tại Vân Đồn lớn hơn so với loài<br /> Nematopsis ký sinh trên Paphia undulate [Kén (chiều dài: 11,2 ± 0,6 µm; chiều rộng: 8,6 ± 0,5 µm); Nang kén:<br /> 23,2 ± 5,7 µm] và nhỏ hơn so với loài Nematopsis ký sinh trên Perna viridis [(Kén (chiều dài: 17,6± 0,7 µm; chiều<br /> rộng: 12,7 ± 0,4 µm); Nang kén: 60,0 ± 9,9 µm [14].<br /> Theo Sabry và cộng sự (2007), nghiên cứu mô học trên hầu (Crassostrea rizophorae) khi nhiễm<br /> Nematopsis spp không có dấu hiệu mô và các cơ quan bị hư hại, chỉ ở những con nhiễm với cường độ cao mới<br /> thấy có sự tập trung của các tế bào máu do phản ứng của vật chủ với ký sinh trùng [12]. Kết quả nghiên cứu trên<br /> hầu TBD nuôi tại Vân Đồn, các mẫu hầu vẫn khỏe mạnh, không bộc lộ dấu hiệu bệnh lý dù bị nhiễm các nang kén<br /> Nematopsis với tỷ lệ cao 87,39% và có những con nhiễm tới 74 nang kén/mô mang (1cm2) ở đợt thu mẫu<br /> vào tháng 12/2010.<br /> <br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG • 103<br /> <br /> Tạp chí Khoa học - Công nghệ Thủy sản<br /> 4. Ký sinh trùng đơn bào Perkinsus sp ký sinh ở<br /> hầu TBD nuôi tại Vân Đồn<br /> 4.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Perkinsus sp<br /> Kết quả phân tích ở bảng 5 cho thấy, tỷ lệ và<br /> cường độ nhiễm trên hầu TBD nuôi tại Vân Đồn cao<br /> nhất ở tháng 5 (19,44%; 9,14 bt/mô (25mm2), thấp<br /> ở tháng 9 (12,5%; 6,11 bt/mô (25mm2) và tháng 12<br /> (7,5%; 6,80 bt/mô (25mm2). Tuy nhiên, theo phương<br /> pháp đánh giá mức độ cảm nhiễm của Ray (1966)<br /> cường độ cảm nhiễm của mỗi đợt thu mẫu đều<br /> được xem là rất nhẹ (6 -10 bào tử/mô (25mm2). Như<br /> vậy, vào mùa hè có nhiệt độ cao (tháng 5: 30,80C)<br /> thì tỷ lệ và cường độ nhiễm Perkinsus sp cao hơn so<br /> với mùa đông có nhiệt độ thấp (tháng 12: 19,50C).<br /> Bảng 5. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Perkinsus của<br /> hầu tại Vân Đồn - Quảng Ninh<br /> TT Tháng thu mẫu TLCN (%)<br /> <br /> CĐCNTB (bào tử/mô<br /> (25mm2)<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5 (n=36)<br /> <br /> 19,44<br /> <br /> 9,14 ± 2,61<br /> <br /> 2<br /> <br /> 9 (n=40)<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 6,80 ± 1,78<br /> <br /> 3<br /> <br /> 12 (n=40)<br /> <br /> 7,50<br /> <br /> 6,11 ± 1,54<br /> <br /> Tổng (N=116)<br /> <br /> 13,15<br /> <br /> 6,46 ± 0,49<br /> <br /> n: số mẫu thu; TLCN: Tỷ lệ cảm nhiễm; CĐCNTB: Cường độ<br /> nhiễm trung bình<br /> <br /> Theo kết quả nghiên cứu của M.Gullian<br /> Klanian và cộng sự (2008) cho thấy, tỷ lệ nhiễm<br /> Perkinsus marinus trên hầu Crassostrea virginica<br /> ở Vịnh Mexico có sự thay đổi theo các mùa trong<br /> năm, vào mùa có nhiệt độ cao thì tỷ lệ nhiễm<br /> Perkinsus cao và ngược lại. Tỷ lệ nhiễm Perkinsus<br /> đạt 70% vào mùa khô (tháng 2 - tháng 3), 23% vào<br /> mùa mưa (tháng 6 - tháng 9) và 7% vào mùa đông<br /> (tháng 10 - tháng 1) [9]. Cũng theo nghiên cứu của<br /> Chu và cs (1994), nhiệt độ là yếu tố cao nhất quyết<br /> định đến mức độ nhạy cảm của Perkinsus trên hầu<br /> Crassostrea virginica [6]. Ngoài ra, theo Craig và<br /> cs (1989), quan sát trên 49 điểm nuôi hầu nhiễm<br /> Perkinsus từ Florida đến Tây Nam Texas thấy<br /> <br /> Số 3/2013<br /> rằng, nơi có tỷ lệ và cuờng độ nhiễm cao là nơi có<br /> nhiệt độ cao [7]. Như vậy, tỷ lệ và cường độ nhiễm<br /> Perkinsus trên hầu TBD thu vào tháng có nhiệt độ<br /> cao (30,80C) cao hơn so với hầu thu được ở tháng<br /> có nhiệt độ thấp hơn (19,50C).<br /> Theo nghiên cứu của Ragone và cộng sự<br /> (1993) cho thấy độ mặn cũng có ảnh hưởng lớn đến<br /> Perkinsus, độ mặn >12 - 15‰ là điều kiện thích hợp<br /> cho sự phát triển Perkinsus trên vật chủ [11]. Kết quả<br /> nghiên cứu Eugene M.Burreson và cộng sự (1994)<br /> cho thấy độ mặn cao là nguyên nhân làm cho tỷ lệ<br /> và cường độ nhiễm Perkinsus trên hầu C.virginica<br /> ở Vịnh Mexico cao [8]. Độ mặn ở cả 3 đợt thu mẫu<br /> trong nghiên cứu của chúng tôi đều >300C, do vậy<br /> ảnh hưởng của độ mặn lên mức độ nhiễm Perkinsus<br /> ở hầu TBD nuôi tại Quảng Ninh không rõ ràng. Tuy<br /> nhiên, cần phải thực hiện thu mẫu hàng tháng và kết<br /> hợp theo dõi các yếu tố môi trường trong thời gian<br /> dài hơn để có thể nắm được quy luật biến động về<br /> tỷ lệ và cường độ nhiễm Perkinsus trên hầu TBD.<br /> 4.2. Đặc điểm của bào tử Perkinsus sp sau khi nuôi<br /> cấy trong môi trường FTM<br /> Bào tử nghỉ của Perkinsus sp ký sinh trên mô<br /> mang, màng áo của hầu sau khi nuôi cấy trong môi<br /> trường Fluid Thioglycolate Medium (FTM) từ 5 - 7<br /> ngày, có dạng hình cầu và bắt màu xanh đen với<br /> thuốc nhuộm lugol (hình 4), kích thước đường kính<br /> trung bình của bào tử: 33,91 ± 15,55µm (lớn nhất:<br /> 57µm và nhỏ nhất: 17 µm) nhỏ hơn khi so sánh với<br /> kích thước bào tử nghỉ của Perkinsus ở hầu Châu<br /> Âu (97 ± 1,99 µm) sau 1 tuần nuôi cấy trong FTM,<br /> và xấp xỉ kích thước của bào tử Perkinsus ký sinh<br /> ở nghêu lụa (Paphia undulata) nuôi tại Việt Nam<br /> (35µm) [13], [3]. Mặc dù vậy vẫn không thể dựa vào<br /> kích thước của bào tử Perkinsus sau nuôi cấy để<br /> phân loại được đến loài ký sinh trùng này, vì kích<br /> thước của bào tử sau nuôi cấy ở môi trường FTM<br /> bị ảnh hưởng rất nhiều vào mô vật chủ và điều kiện<br /> nuôi cấy [13].<br /> <br /> Hình 4. Ký sinh trùng Perkinsus ký sinh ở mô mang và màng áo của hầu (C.gigas) nuôi cấy trong môi trường FTM<br /> <br /> Hình (A, B): Bào tử nghỉ của Perkinsus sp sau nuôi cấy đã nhuộm với Lugol (100X); hình C: Bào tử Perkinsus sp không nhuộm lugol (400X); Giai đoạn hình thành nang dày<br /> (mũi tên).<br /> <br /> 104 • TRƯỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG<br /> <br />