Thi công nền mặt đường phần 3

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

194
lượt xem 81
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'thi công nền mặt đường phần 3', kỹ thuật - công nghệ, kiến trúc - xây dựng phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thi công nền mặt đường phần 3

* Lu n ng > 10T. + Theo s tr c, s bánh: * Lu hai bánh, hai tr c. * Lu ba bánh, hai tr c. * Lu ba bánh, ba tr c. - Ph m vi áp d ng: Có th dùng cho các lo i t khác nhau như á cát, á sét, các lo i t r i. - Hi u qu m nén c a lu ư c xác nh thông qua: + Áp l c c a lu tác d ng lên l p v t li u. + Chi u sâu tác d ng c a lu. - Tr s c a áp l c c c i dư i bánh lu có th xác nh theo công th c: q.E o σ max = R Trong ó: q - Áp l c trên ơn v chi u dài c a bánh lu (daN/cm); Q - v i Q t i tr ng tác d ng lên bánh lu, (daN); q= b b - Chi u dài c a bánh lu, (cm); R - Bán kính c a bánh lu, (cm); Eo - Mô un bi n d ng c a t, daN/cm2. - Chi u sâu tác d ng c a lu bánh c ng có th xác nh theo công th c sau: W h = 0,30 qR (cm) :vi t dính Wo W h = 0,35 qR (cm) :vi tr i Wo W : m c a t khi m nén. Wo : m t t nh t c a lo i t ó. Lu bánh thép hai bánh hai tr c Trang 51
Lu bánh thép ba bánh hai tr c 5.4.1.2. Lu bánh l p - Ưu i m: + Tc cao (3-5km/h: lu kéo theo ; v i lo i lu t hành có th t ư c 20- 25km/h). + Năng su t làm vi c cao. + Chi u sâu tác d ng c a lu l n (có th t i 45cm). + Có th i u ch nh ư c áp l c lu (thay i áp l c hơi và t i tr ng). + S dính bám gi a l p trên và l p dư i khá t t. + Di n ti p xúc gi a bánh lu và l p t l n và không thay i trong su t quá trình lu nên th i gian tác d ng c a t i tr ng lu lên l p t l n hơn lu bánh thép do v y kh c ph c ư c s c c n m nén t t hơn nh t là các lo i t có tính nh t. - Như c i m: + B m t sau khi lu không b ng ph ng. + Áp l c b m t lu không l n. - Ph m vi áp d ng: có th s d ng cho m i lo i t và có hi u qu nh t i v i t dính m ư t. Trang 52
Lu bánh l p - Áp su t lu lèn trung bình tác d ng trên di n tích ti p xúc c a bánh l p v i b m t l p v t li u: 2 QKc σ = πB D tb Trong ó: B - Bán tr c nh c a di n ti p xúc hình Elíp. Q - T i tr ng tác d ng lên m t bánh lu, (kG). D - ư ng kính c a bánh lu (cm) ; Kc - H s c ng c a l p. - Chi u sâu tác d ng c a lu bánh l p ư c xác nh theo công th c sau: WP H=ϕ QW P o tt Trong ó ϕ - H s xét n kh năng nén ch t c a t Vi t dính ϕ = 0,45 -0,50 V i t r i ϕ = 0,40 - 0,45 W,Wo - m th c t và m t t nh t c a t (%) P, Ptt - áp l c th c t và áp l c tính toán c a không khi trong bánh lu, (daN/cm2); 5.4.1.3. Lu chân c u. - Làm vi c như lu bánh s t nhưng b m t ư c c u t o thêm các v u s t nên áp l c tác d ng lên l p v t li u l n, có th vư t quá cư ng gi i h n c a t nhi u l n, làm cho t n m tr c ti p dư i chân c u b bi n d ng l n và ch t l i. - Ưu i m: + Áp l c b m t r t l n và chi u sâu nh hư ng l n do áp su t nén t p trung các v u chân c u. Do v y ch t c a t khi dùng lu chân c u cũng l n hơn ch t c a t khi dùng lu bánh thép (kho ng 1.5 l n), ch t c a l p t cũng ng u t trên xu ng dư i, liên k t gi a các l p t cũng ch t ch . + C u t o ơn gi n, năng su t m tương i cao do có th móc lu thành nhi u sơ khác nhau (n u là lu không t hành). - Như c i m: + Khi m nén xong thì có m t l p t m ng trên m t b x i tơi ra (kho ng 4-6 cm) do nh hư ng c a v u chân c u. Vì v y, ph i dùng lu bánh thép lu l i l p t này nh t là khi tr i mưa ho c trư c khi ng ng thi công. Trang 53
- Ph m vi áp d ng: Lu chân c u r t thích h p v i m nén t dính, không thích h p khi m nén t ít dính nh t là t r i. Lu chân c u - Phân lo i: 4 - 20 kG/cm2 Lu nh 20 - 40 kG/cm2 Lu v a Lu n ng 40 – 100 kG/cm2 5.4.2 m t b ng m rơi t do - Nguyên t c: Bi n th năng c a b n m thành ng năng truy n cho t làm cho t ch t l i . - Ưu i m: + Có chi u sâu nh hư ng l n. + Có th dùng cho t t c các lo i t mà không òi h i ch t ch l m: khô quá ho c ư t quá u có th m ư c. - Như c i m: + Năng su t th p. + Giá thành cao. - Ph m vi áp d ng: + Dùng cho các công trình òi h i ch t lư ng cao. + Nh ng nơi ch t h p, không di n thi công cho máy lu làm vi c. + Nh ng nơi có n n y u mà ph i p l p t có chi u dày l n. - Thao tác m: + Dùng máy xúc có l p b n m di chuy n d c theo tim ư ng. + T i m i v trí ng c a máy thì quay c n m. + V i nh ng lư t m u tiên thì nâng b n m lên chi u cao th p sau ó nâng cao d n lên. - Ngoài b n m thì còn có các lo i máy m t hành, m hơi nh , m cóc. 5.4.3 m t b ng lu rung. Trang 54
- Nguyên t c: Dư i tác d ng c a l c rung do b ph n gây rung gây ra, các h t t b dao ng làm cho l c ma sát, l c dính gi a các h t t gi m, ng th i dư i tác d ng c a tr ng lư ng b n thân, tr ng lư ng lu các h t t di chuy n theo hư ng th ng ng và s p x p l i ch t ch hơn. B ph n rung là các ĩa l ch tâm ho c tr c l ch tâm ư c g n vào tang tr ng c a lu bánh thép ho c chân c u. - Hi u qu m nén ph thu c vào: + T n s dao ng. + Biên dao ng. + T i tr ng tác d ng lên t. - Ưu i m: + c bi t thích h p v i t r i. + Chi u sâu tác d ng khá l n (có th t 1,5m). + Khi c n có th bi n lu rung thành lu tĩnh b ng cách t t các b ph n gây ch n ng i. - Như c i m: + Không thích h p v i t dính. + D nh hư ng n các công trình lân c n. Lu rung 5.4.4 K thu t lu lèn t - tránh làm xô d n v t li u (nh t là v t li u r i r c): lu ư c b t u t th p t i cao, t hai bên mép ư ng vào gi a ho c t phía b ng ư ng cong lên lưng ư ng cong trong trư ng h p ư ng cong có siêu cao. Trang 55
- Tuỳ thu c vào m i lo i lu mà ch n sơ di chuy n cho phù h p nâng cao năng su t lu: + N u dùng lu kéo theo thì ch y theo sơ khép kín. + N u dùng lu t hành thì ch y theo sơ con thoi. b b a a a a 1 2 1 5 3 4 2 6 6 3 7 5 7 8 4 8 a) Lu theo sơ b) Lu theo sơ con thoi khép kín Sơ lu lèn - m b o ch t lư ng ng u thì các v t lu sau ph i è lên v t lu trư c m t chi u r ng quy nh. - Khi m i b t u lu, v t li u còn tr ng thái r i r c thì dùng lu có áp l c nh , sau ó chuy n sang dùng lu n ng tăng d n áp l c lu cho phù h p v i quá trình t ch t d n l i (s c c n m nén tăng). - m b o năng su t lu và s n nh cho l p v t li u thì c n i u ch nh t c lu cho h p lý: ban u lu v i t c ch m, sau ó tăng d n t c và gi m t c trong nh ng hành trình cu i. - Năng su t c a lu ư c tính theo công th c sau: T.K t L N= (km / ca ) L + 0,01L Nβ V + T: Th i gian làm vi c trong 1 ca. + Kt: h s s d ng th i gian. + L: chi u dài o n thi công, km + V: v n t c lu khi làm vi c, km/h + N: t ng s hành trình lu c n thi t N = Nck. Nht + Nck: s chu kỳ c n th c hi n. + Nht: s hành trình lu th c hi n trong m i chu kỳ. N yc Nck = n + Ny.c: s lư t lu/ i m c n thi t làm ch t l p v t li u theo yêu c u. Trang 56
+ n: s lư t lu/ i m th c hi n ư c sau m t chu kỳ lu. + β: h s xét n vi c lu ch y không chính xác theo sơ . (β=1.25) 5.5. CÁC PHƯƠNG PHÁP KI M TRA CH T VÀ MC A T HI N TRƯ NG Trong quá trình m nén t ta c n ki m tra 2 ch tiêu sau: + m th c t c a t: nh m m b o cho công tác m nén có hi u qu khi m nén m t t nh t + c h t th c t c a t: ơn v thi công ki m tra ch t lư ng m nén c a ơn v mình và không th thi u khi tư v n giám sát ki m tra nghi m thu. ây là m t công vi c nhi u khi nh hư ng r t l n n ti n thi công và gây thi t h i kinh t cho nhà th u. Ví d là khi p xong m t l p t dày 20cm, nhà th u c n ph i ư c tư v n giám sát nghi m thu ch t m i ư c thi công l p ti p theo. Vì v y ph i xác nh chính xác, nhanh chóng m b o ti n thi công và có bi n pháp x lý k p th i. 5.5.1 Các phương pháp xác nh m c a t. 5.5.1.1 Phương pháp s y (TCVN 4196-95) a. Thi t b thí nghi m - Cân k thu t, chính xác 0,1 - 0,01 g. Hi n nay có th dùng các lo i cân i n t v i chính xác cao. - T s y có b ph n i u ch nh nhi t ( max = 3000C) - H p ng m u - Bình gi khô... b. Trình t thí nghi m L y m t kh i lư ng t ~ 15g cho vào h p ng m u ( ã ư c ánh s và bi t trư c kh i lư ng) - y n p và cân - M n p h p r i em s y khô trong t s y 105-1100C, t h u cơ có th s y 70- 800C - M i m u t ph i ư c s y ít nh t 2 l n theo th i gian quy nh: + 5 h : sét pha, sét + 3 h : cát, cát pha + 8h : t ch a th ch cao ho c hàm lư ng h u cơ > 5% S y l i: + 2 h : sét, sét pha, t ch a th ch cao, t p ch t h u cơ + 1 h : cát, cát pha N u t có h u cơ ≤ 5% có th s y liên t c 105±20C trong 8h v i t lo i sét và 5h v i t lo i cát. N u > 5% s y 80±20C liên t c trong 12h v i sét và 8h v i cát. Trang 57
- L y m u ra kh i t s y, y n p l i, cho vào bình hút m 45’- 1h làm ngu i m u r i em cân c. X lý k t qu thí nghi m m1 − m 0 W= 100 m0 − m Trong ó: m: kh i lư ng h p m u có n p, (g) m0: kh i lư ng t ã ư c s y khô + h p m u có n p, (g) m1: kh i lư ng t ư t + h p m u có n p, (g) K t qu c a 2 l n xác nh song song chênh l ch nhau > 10% Wtb thì ph i tăng s l n xác nh. 5.5.1.2. Phương pháp t c n Phương pháp này dùng c n t làm bay hơi nư c thư ng dùng ngoài hi n trư ng. Dùng c n t vì nhi t khi t không quá cao, không làm cháy, phân hu các liên k t c a khoáng v t. a. Thi t b thí nghi m: Thi t b thí nghi m gi ng như phương pháp dùng t s y nhưng thay t s y b ng c n công nghi p 950 b. Trình t thí nghi m: + Cho m u t vào h p kim lo i và em cân + c n vào m u t v i kh i lư ng v a làm ư t b m t m u ( nhi u s t n c n). + Châm l a cho cháy c n, có th dùng que kim lo i kho ng nư c bay hơi nhanh. Khi l a t t, thêm c n và t ti p. t n khi kh i lư ng m u không i (thư ng là 3-4 l n) + y n p kín, ngu i, cân xác nh kh i lư ng c. X lý k t qu thí nghi m: Gi ng phương pháp s y. 5.5.1.3 Phương pháp th tích - Phương pháp này không ph i s y khô m u t mà ch c n xác nh th tích ph n r n và l ng trong t. Phương pháp này thích h p v i t r i (cát, s n). a. Thi t b thí nghi m: - ng ong ho c bình ng có th xác nh ư c th tích (500-1000cm3). - Cân k thu t có chính xác 0.1-0.01g b. Trình t thí nghi m: - Xác nh th tích bình (ho c ng ong) Trang 58
- Cân bình không ư c kh i lư ng P1 - nư c c t n v ch chu n, cân l i ư c kh i lư ng P2 - L y lư ng t c n thí nghi m PW. Cho lư ng t này vào bình (không có nư c), cân bình và t ư c kh i lư ng P3 - Cho nư c vào bình, dùng que khu y phân tán các h t, u i h t b t khí. thêm nư c n v ch chu n. Cân ư c kh i lư ng P4 c. X lý k t qu thí nghi m: m c a t W ư c xác nh theo công th c sau: PW V1 − γr W= 100% Pw − V1 γn Trong ó: Pw: kh i lư ng t m ór: kh i lư ng riêng c a t (~ 2,65 - 2,7 g/cm3) ón: kh i lư ng riêng c a nư c (có th l y 1g/cm3), thay i theo nhi t V1:th tích m u t (g m ph n r n và l ng) (P2 − P1 ) P4 − P3 V1 = , cm − γn γn P1: kh i lư ng bình không, g P2: kh i lư ng bình + nư c P3: kh i lư ng bình + t P4: kh i lư ng bình + t + nư c 5.5.1.4 Phương pháp cân trong nư c - C n xác nh kh i lư ng b ng phương pháp cân trong không khí và sau ó cân trong nư c - S d ng cân thu tĩnh - Dùng cho lo i t d tan rã, phân tán trong nư c - Trình t thí nghi m: + Cân m u t m trong không khí Pw + Cân m u t m trong nư c P2 P  γ − γn W= W × r  −1 P  γr 2  Pw : kh i lư ng t cân trong không khí (g) P2 : kh i lư ng m u cân trong nư c (g) ng riêng c a t, g/cm3 ór : kh i lư ng riêng c a nư c, g/cm3 ón : kh i lư Trang 59
5.5.2 Các phương pháp xác nh ch t c a t 5.5.2.1 Phương pháp dao ai t c n. a. D ng c thí nghi m. - Dao ai có mi ng vát (chi u cao H, ư ng kính D) l y ư cm t nguyên d ng. - Búa óng, - Dao g t t. - D ng c xác nh m: c n, cân k thu t. b. Cách ti n hành thí nghi m. - Cân dao vòng ư c kh i lư ng P2. - Xác nh v trí c n ti n hành thí nghi m: + Xác nh v trí theo m t b ng. + Xác nh v trí theo chi u sâu. - Làm ph ng b m t nơi c n l y m u thí nghi m. - t dao vòng lên m t t nơi c n l y m u, úp mũ dao lên và dùng búa óng dao ng p h t vào trong t. - ào t xung quanh dao vòng r i l y m u lên, g t ph ng b m t t. - Cân c dao và t ư c kh i lư ng P1. - L y m t lư ng t nh trong dao vòng làm thí nghi m xác nh m b ng phương pháp t c n. c. Tính toán k t qu - Dung tr ng m c a t: P1 − P2 (g / cm3) γw = V Trong ó: P1 – Kh i lư ng c a dao ai và t m, (g) P2 – Kh i lư ng dao ai, (g) V - Th tích t trong dao ai, (cm3) - Kh i lư ng th tích khô c a t: Trang 60
γw (g / cm3) γk = 1 + 0.01W - em so sánh k t qu ã tính ư c v i ch t tiêu chu n tìm ư c b ng thí ngh m m nén tiêu chu n xem ã m nén n ch t yêu c u hay chưa, ng th i có cách i u ch nh m cho phù h p. - Nh n xét: Phương pháp này có ưu i m là ơn gi n, d làm, nhưng có như c i m là ch s d ng ư c cho nh ng lo i t không có h t thô. 5.5.2.2. Phương pháp dùng phao Covaliep. - ây là phương pháp xác nh r t nhanh ch t và m c a t hi n trư ng. - Nguyên t c làm vi c c a phao là d a vào s c y c a nư c xác nh tr ng lư ng. a. D ng c thí nghi m - Phao Covalép - Dao dai, búa óng…. - Bát ng t, chày cao su nghi n t b. Trình t thí nghi m: + Dùng dao vòng l y t nguyên d ng như trên, sau ó cho toàn b t trong dao vòng vào phao r i th phao vào thùng nư c. + Căn c vào ng n nư c chìm xu ng ta c ư c tr s kh i lư ng th tích mc a t γw thang Bλ. + L y t trong phao nghi n nh trong nư c, khu y u sao cho không còn b t khí thoát ra ngoài r i vào bình treo dư i áy phao và th c phao và bình eo vào nư c. + Do tr ng lư ng b n thân c a các h t t phao s chìm xu ng. Trên phao có ba v ch thang o ng v i ba lo i t c trưng: cát (thang A), sét (thang B) và t en ( thang C). Căn c vào ng n nư c chìm xu ng và tuỳ theo lo i t ta c ư c tr s kh i lư ng th tích khô c a t γk . + T k t qu c ư c trên phao ta có th tính ư c m t nhiên c a t: γw − γk W= 100 (%) γk Trang 61
1. Thùng treo áy phao 2. Phao 3. ng phao 4. Thang o dung tr ng m (thang Bλ) 5, 6, 7. Thang o dung tr ng khô (A, B, C) 8. Móc 9. Mi ng ng 10. Dao ai 11. Ph u 12. Dao g t t 13. V thùng 14. Các viên chì 15. Vách ngăn 16. Nút phao 17. ng cao su 18. C u t o phao Covaliep Nh n xét: Phương pháp này có ưu i m là thí nghi m ơn gi n, nhanh, không t n kém nhưng có như c i m: + Do ph i l y m u nguyên d ng b ng dao vòng nên ch th c hi n ư c v i nh ng lo i t h t nh , còn v i nh ng lo i t h t l n như: t c p ph i s i i, Laterite, c p ph i... thì c n ph i dùng phương pháp khác. + Khi thí nghi m t sét thì không chính xác do t sét khó thoát khí ra ngoài. 5.5.2.3 Phương pháp cân trong nư c. - D ng c thí nghi m. ng o nư c 500cm3. 1- Bình thu tinh hình c u 500-800cm3. 2- ng pipét. 3- Thùng ng nư c. 4- Dao ai. V ch sơn Trang 62
Trên bình c u có ánh d u v ch sơn kh ng ch tr ng lư ng (P0). Khi t và nư c vào bình c u và th vào thùng nư c, n u ng n nư c chìm n v ch sơn thì t và nư c trong bình s có tr ng lư ng P0. - Trình t thí nghi m. Dùng dao ai l y m u t r i t trong dao ai vào bình c u và t bình c u vào nư c. Dùng ng ong nư c t t nư c vào bình c u cho n khi ng n nư c trong thùng trùng v i v ch sơn trên bình. Kh i lư ng th tích m c a t ư c tính theo công th c sau: P0 − P1 γw = V Trong ó: P0: Kh i lư ng ng v i v ch trên bình c u ( ã xác nh trư c). P1: Kh i lư ng nư c thêm vào. V: Th tích dao ai. Nh n xét: + Ưu i m: Nhanh, không t n kém. + Như c i m: Gi ng phương pháp phao Covalep. 5.5.2.4 Phương pháp rót cát. a. D ng c thí nghi m. - B ph u rót cát g m: ph u rót cát, bình ch a cát, ĩa m, inh a... - Choòng, c... - Cân: m t chi c cân có th cân ư c n 15kg có chính xác n 1g ( xác nh kh i lư ng th tích ư t c a m u), m t chi c có th cân ư c n 800g v i chính xác t i 0.01g ( xác nh m c a m u). - xác nh m có th dùng t s y ho c dùng c n. - Cát thí nghi m: dùng cát s ch, khô ráo và m b o kích thư c h t t : 0,5 – 1mm. b. Trình t thí nghi m. - Xác nh γcát: + Cho cát vào bình và em cân c bình và cát ư c Gc1. + Ch n v trí b ng ph ng, t ph u rót cát lên và m van cho cát ch y. + Khi cát ng ng ch y, khoá van, em cân c bình và cát còn l i ư c Gc2. + Kh i lư ng th tích riêng c a cát ư c xác nh theo công th c sau: G c1 − G c 2 γc = V V i V là th tích ph u (V=1 lít). - Xác nh v trí c n ti n hành thí nghi m: + Xác nh v trí theo m t b ng. Trang 63
+ Xác nh v trí theo chi u sâu. - t dao vòng lên m t t nơi c n ti n hành thí nghi m. - Làm ph ng b m t t và t ĩa m lên m t t và c nh l i b ng các inh a. - Dùng choòng ào t trong ph m vi c a ĩa m v i chi u sâu c a h ào kho ng 10cm -15 cm. N u chi u dày l p v t li u không quá 20 cm thì ào h t chi u sâu l p v t li u ó. - L y toàn b t ào trong h và cân ư c kh i lư ng là Q t. - Cho cát tiêu chu n vào bình ch a, cân c h g m: bình ch a cát, cát và ph u rót cát ư c kh i lư ng là Q1. - t ph u rót cát lên ĩa m, m van cho cát ch y vào trong h . - Khi cát ã ng ng ch y thì khoá van l i và em cân h g m: bình ch a cát, cát th a trong bình và ph u rót cát ư c kh i lư ng là Q2. Mô hình phương pháp rót cát Trang 64
1 2 1-N p bình 2-Khe trong su t quan sát cát ch y 3 3- Bình ng cát 4-Van óng m 5-Ph u có V=1lít 6- ĩa m 4 5 6 Ph u rót cát c. Tính toán k t qu . Qcát (h = Q1 – Q2 +ph u) Q1 − Q 2 Vh = + ph u V Vh = V = Vh – Vph u t +ph u - Dung tr ng m c a t: Q dat (g/cm3) γw = Vdat - Kh i lư ng th tích khô c a t: γw (g/cm3) γk = 1 + 0.01W - em so sánh k t qu ã tính ư c v i ch t tiêu chu n tìm ư c b ng thí ngh m m nén tiêu chu n xem ã m nén n ch t yêu c u hay chưa, ng th i có cách i u ch nh m cho phù h p. Nh n xét: ây là phương pháp có tin c y khá cao, th c hi n nhanh chóng và có th thí nghi m v i m i lo i t. Hi n nay phương pháp này ư c áp d ng ph bi n trong công tác ki m tra, nghi m thu ch t và m t n n ư ng. Trang 65
5.5.2.5 Phương pháp ng v phóng x . Ưu i m: Nhanh, không phá ho i k t c u. Như c i m: T n kém, chính xác không cao khi g p á. CH¦¥NG 6. Trang 66
THI CÔNG N N Ư NG B NG PHƯƠNG PHÁP N PHÁ 6.1 KHÁI NI M 6.1.1 Khái ni m. - Trong nhi u trư ng h p, n phá là phương pháp duy nh t xây d ng n n ư ng. - N phá là t n d ng năng lư ng to l n sinh ra khi n c a thu c n phá v t á. 6.1.2 Ưu như c i m. 6.1.2.1. Ưu i m. - Năng su t cao, giá thành h . - T c thi công nhanh. 6.1.2.2. Như c i m. - an toàn kém. - D gây ch n ng n các công trình xung quanh, có th gây s t l n n ư ng v lâu dài sau khi thi công xong. - nh hư ng n môi trư ng sinh thái. 6.1.3 Ph m vi áp d ng. - Phương pháp n phá thư ng ư c s d ng trong các trư ng h p sau : + Xây d ng n n ư ng các o n g p á ho c t c ng. + Xây ng n n ư ng trong trư ng h p yêu c u thi công nhanh g p. + Xây d ng n n p cao ho c các p l n. + Xây d ng ư ng h m. + Phá cây, chư ng ng i v t trong ph m vi xây d ng. + Khai thác v t li u xây d ng. 6.2 THU C N 6.2.1 Khái ni m. - N là s gi i thoát c c kỳ nhanh chóng m t năng lư ng l n và m t kh i lư ng l n ch t khí. Lư ng khí sinh ra khi n trong i u ki n nhi t cao, th i gian ng n s t o nên áp l c r t l n phá v môi trư ng xung quanh. - M t h p ch t hoá h c hay m t h n h p cơ h c th r n, l ng hay khí, có kh năng gây ra hi n tư ng n khi ch u tác d ng c a nhân t bên ngoài ( t, p) g i là thu c n ( ho c ch t n ). 6.2.2 Phân lo i thu c n . - Theo thành ph n: thu c n chia làm hai lo i chính : + H p ch t hóa h c: là ch t hoá h c thu n nh t ch a các nguyên t c n thi t (nguyên t cháy và ôxy hoá) tham gia ph n ng n . Các thành ph n c a thu c n liên k t ch t ch v i nhau không th phân ly b ng các bi n pháp v t lý ơn gi n. Tiêu bi u cho lo i này như Nitrôtoluen, Nitroglyxêrin, Trinitrôtôluen, Fuyminat thu ngân... Trang 67
Ví d : ph n ng hoá h c n c a nitroglyxerin là : 4C3H5(ONO2)3 = 12CO2 + 10H2O + 6N2 + O2 + H n h p cơ h c: Lo i thu c n g m nhi u thành ph n tr n v i nhau theo m t t l nh t nh, trong ó nhi u nh t là ch t cháy (ch a các bon) và ch t cung c p ô xy. Các thành ph n này không k t h p hóa h c nên d phân ly. Tiêu bi u cho lo i này là Amônít, inamit, thu c n en... - Theo công d ng th c t cũng có th phân thu c n thành m y lo i sau: + Thu c gây n : là lo i thu c n có t c n và nh y r t l n, thư ng dùng trong kíp n . T c n có th t 2000-8000m/s. Ch c n va ch m m nh ho c nhi t năng là n . i n hình cho lo i này là Fuyminat thu ngân Hg(CNO)2, adit chì PbN6. + Thu c n chính: là thu c n ch y u dùng n phá, có nh y tương i th p, ph i có thu c gây n tác d ng thì m i có th n ư c. Tuỳ theo t c n ư c chia thành ba lo i:  Thu c n y u, có t c n nh hơn 1000m/s (thu c en).  Thu c n trung bình, t c n kho ng 1000-3500m/s như Amoni nitorat NH4NO3.  Thu c n m nh, có t c n l n hơn 3000m/s, có khi t i 7000m/s. Lo i này có s c công phá m nh như TNT, Dinamit. 6.2.3 Thành ph n, tính năng m t s lo i hu c n . + Thu c en: Là h n h p Kali Nitrat (KNO3) ho c Natri nitrat (NaNO3) v i lưu huỳnh và than g theo t l 6:3:1. Thu c en r t d cháy, t c n th p (400m/s), s c n y u, thư ng dùng làm dây cháy ch m. + Amôni nitrat NH4NO3: ây chính là phân hoá h c dùng trong nông nghi p, t c n kho ng 2000-2500m/s. Lo i thu c này tương i an toàn, giá thành th p nên ư c dùng r ng rãi. + Amônit: H n h p do amôn nitrat ư c tr n thêm m t ph n thu c n khác và b t g .T c n kho ng 2500m/s. Amônit không nh y v i va ch m, ma sát, không b t cháy khi g p l a, khi n sinh ra ít khí CO2, do v y tương i an toàn và ư c dùng khá ph bi n. + Trinitrotoluen, g i t t là TNT: công th c hoá h c là C6H2(NO3)CH3, là lo i thu c n m nh, màu vàng nh t, không tan trong nư c, v ng. TNT nh y không cao, là lo i thu c n an toàn. Khi n sinh ra nhi u khí c CO nên ch dùng n ngoài tr i ho c dư i nư c, không dùng n phá trong h m, công trình ng m. + inamit: Là h n h p Nitroglyxêrin keo C3H5(ONO2)3 v i Kali nitrat ho c Amôn nitrat. Là lo i thu c n m nh th keo. T c n 6000-7000m/s. iamit r t nh y v i tác +100C ( nhi t d ng xung kích, ma sát, l a, nhi t nh t là nhi t này inamit k t tinh nên r t d n ). inamit không hút m, không s nư c, n ư c c dư i nư c, khi n không sinh ra khí c. Trang 68
6.3 CÁC PHƯƠNG PHÁP GÂY N VÀ V T LI U GÂY N Năng lư ng gây n có th t n t i dư i d ng quang năng, nhi t năng, cơ năng hay dùng năng lư ng n phá c a m t kh i thu c n khác. 6.3.1 Gây n b ng kíp n thư ng - V t li u gây n c n thi t g m kíp n thư ng và dây cháy ch m. a) Kíp n 1- ng kim lo i ho c ng gi y. 2- Thu c n m nh. 3- áy lõm. 4- Thu c gây n . 5- M t ng ng. 6- Dây cháy ch m. - Kíp n là m t ng tròn b ng kim lo i ho c b ng gi y bìa c ng, ư ng kính ng kho ng 6-8mm, dài 35-51mm. Trong kíp n : m t n a phía áy ch a thu c n m nh, ti p ó trong ph n mũ kíp ch a thu c gây n (Fuyminat thu ngân Hg(CN0)2 ho c Adit chì PbN6). Ph n u kíp có m t o n ng dài 15mm ưa dây cháy ch m vào. áy kíp lõm vào t p trung năng lư ng n c a kíp n do ó d ràng gây n các kh i thu c n . - Kíp n c n ư c b o qu n nơi khô ráo (tránh tình tr ng kíp n không n , ph i x lý mìn câm), tránh va ch m ho c xung kích m nh. b) Dây cháy ch m. - Có ư ng kính kho ng 5-6mm, lõi dây ch y ch m là thu c n en, gi a lõi có s i dây d n b ng dây gai, bên ngoài ư c qu n ch t b ng các s i gi y phòng nư c, r i n dây gai ho c dây ch t d o, ngoài cùng quét bitum phòng m. Dây cháy ch m có hai lo i: lo i ph thông có t c cháy 100-200m/s, lo i cháy ch m có t c cháy 180-210m/s ho c 240- 350m/s. Thu c n en C u t o dây cháy ch m - Ưu i m: ơn gi n, d s d ng, không òi h i các thi t b ph c t p. - Như c i m: + Không gây n ng th i cho nhi u kh i thu c n ư c. + Khó ki m soát ư c s làm vi c bình thư ng c a h th ng gây n . + an toàn không cao do ph i ti p c n g n kh i thu c n , lư ng khí chi thoát ra nhi u. 6.3.2 Gây n b ng kíp n i n Trang 69
- V t li u gây n c n thi t g m kíp n i n , dây d n i n và ngu n i n. - Kíp n i n có c u t o gi ng như kíp n thư ng có l p thêm b ph n d n i n và m t dây tóc bóng èn i m ho làm cho kíp n . i n tr c a kíp i n t 1-3,5Ω, dây d n i n là dây ng ư ng kính 0,5-1mm. 1- ng kim lo i ho c ng gi y. 2- Thu c n m nh. 3- áy lõm. 4- Thu c gây n . 5- M t ng ng. 6- Dây tóc. 7- Thu c cháy. 8-Dây d n i n - i u ki n cho kíp i nn là dòng i n t o ra m t nhi t lư ng l n làm cho thu c cháy. Q = 0.24I2Rt Trong ó: I: Cư ng dòng i n. R: i n tr c a kíp. t: th i gian cháy c a thu c trong kíp. Như v y, trong m ch i n, kíp có i n tr l n s n trư c nên s r t nguy hi m và không m b o yêu c u n phá. tránh tình tr ng trên, ngư i ta quy nh: i n tr các kíp nh hơn 1.25Ω thì các kíp ph i có i n tr không ư c chênh nhau quá 0.25Ω còn khi i m tr c a kíp l n hơn 1.25Ω thì i n tr c a kíp không ư c chênh nhau quá 0.3Ω. - Cư ng dòng i n cũng nh hư ng ên nh y c a kíp, vì v y ph i quy nh l n c a dòng i n gây n . Khi dòng i n có cư ng nh thì t c tăng nhi t c a dây tóc ch m, th i gian to nhi t dài do v y nh y c a kíp gi m i. Ngư c l i, n u cư ng dòng i n l n n m c nào ó thì nh y c a kíp s tr nên gi ng nhau m c dù chúng có khác nhau v i n tr . Vì v y ph i quy nh tr s dòng i n t i thi u khi n . Thông thư ng, i v i dòng i n m t chi u Imin = 1.8A và dòng xoay chi u Imin = 2.5A - Khi mu n n nhi u kíp thì m c chúng thành m ch i n theo các sơ : song song, n i ti p ho c h n h p. + Sơ m c n i ti p: gi a các kíp ư c m c n i ti p v i nhau, t n dây nhưng không tin c y vì n u có m t kíp không n thì c m ch s h và không n ng lo t ư c. + M c song song: có th mb o tin c y vì các kíp c l p v i nhau nhưng t n dây. + M c h n h p: m c song song t ng nhóm và t ng nhóm m c n i ti p v i nhau. Trang 70